Projecten van het ABVV en fos in Colombia ABVV. Samen sterk. vzw. asbl

Projecten van het ABVV en fos in Colombia

ABVV

Samen sterk vzw

asbl

1■

ABVV

■2

Projecten Projectenvan vanhet hetABVV ABVVen enfos fosininColombia Colombia Waarom Colombia? Colombia is de 4de grootste economie van Latijns Amerika, maar meer dan de helft van de werkende bevolking verdient minder dan het minimumloon (535.600 pesos of 250 dollar), 85% verdient minder dan het dubbel van het minimumloon. De werkloosheid bedraagt 12%. Bijna de helft van de werkende bevolking werkt in de informele sector. Discriminatie van vrouwen, indianen en afrocolombianen komt vaak voor. Er bestaat ook kinderarbeid en dwangarbeid. Colombia is geen uitzonderlijk arm land, maar er bestaan wel grote ongelijkheden tussen arm en rijk. Zowat 70% van de arbeiders heeft geen toegang tot gezondheidszorg. De arbeidende klasse is vaak slachtoffer van uitbuiting, slechte arbeidsomstandigheden en schending van hun rechten. En dan hebben we het nog niet over de informele sector waar helemaal geen garanties bestaan. Het gewapende conflict doet nog steeds vele mensen intern op de vlucht slaan die in armoedige omstandigheden proberen overleven. Multinationale bedrijven krijgen vrij spel en worden rijk van de handel in grondstoffen zonder dat de Colombiaanse staat er iets aan over houdt, ze vervuilen de lucht en de rivieren en ze brengen de voedselzekerheid in gevaar door monoculturen van suikerriet en palmolie. Colombia is ook het land waar de meeste syndicalisten vermoord worden ter wereld. Zestig procent van alle moorden op syndicalisten wereldwijd gebeurt nog steeds in Colombia. In 2010 zijn er terug 49 vermoord (van de 90 wereldwijd) en in 2011 zo’n 29. Tussen 1986 en nu werden bijna 3.000 syndicalisten vermoord in Colombia. Bedrijven doen beroep op allerlei legale en illegale constructies om zo weinig mogelijk sociale lasten te betalen en om te verhinderen dat werknemers zich organiseren. Het is dan ook niet verwonderlijk dat maar 4% lid is van een vakbond (laagste percentage van het continent) en collectieve akkoorden maar 1,3% van de arbeidskrachten omvatten. Het ABVV en fos hebben projecten in Colombia in drie verschillende sectoren: • Petroleum • Bloemen • Palmolie

3■

ABVV

1 Petroleum Petroleum

D

e Algemene Centrale van het ABVV heeft al sinds 2003 een samenwerking met de Unión Sindical Obrera (USO), de Colombiaanse petroleumvakbond. Deze vakbond is, naast de onderwijsvakbond en de vakbond in de ziekenhuizen, de enige bond die sectoraal georganiseerd is. Alle andere bonden zijn vakbonden die op bedrijfsniveau zijn georganiseerd. Vooral de werknemers in de onderaannemingen van de grote multinationale bedrijven zoals Oxy en BP hebben het hard te verduren: ze hebben geen vaste contracten, werken enorm lange dagen, leven op de sites zelf in armoedige kampementen en in onveilige omstandigheden. Naast de multinationals en de onderaannemingen is er het staatsoliebedrijf Ecopetrol. In dit bedrijf is de USO ontstaan. Ook hier doet men meer en meer beroep op onderaannemingen en worden er stappen gezet om het bedrijf te privatiseren. Door een staking in 2004 werden er meer dan 273 werknemers ontslagen bij Ecopetrol. De USO bleef de ontslagen arbeiders verder een vergoeding uitbetalen en bracht het stakingsverbod en de ontslagen met de steun van het ABVV voor de Internationale Arbeidsorganisatie. Het duurde nog zes jaar voor alle USO-leden opnieuw geïntegreerd werden en de uitspraken van de IAO door de Colombiaanse regering werden gerespecteerd. Tijdens de staking hielp het project om na te denken over de strategie die moest gevolgd worden: vorming en actie gingen hand in hand.

Naar aanleiding van de slechte arbeidsomstandigheden protesteerden arbeiders van onderaannemingen van de Spaanse multinational Cepcolsa-Cepsa en het Canadese Pacific Rubiales in oktober 2011 in de Colombiaanse gemeentes Puerto Gaitan en Rubiales.

■4

De vakbondsleiders van de USO worden door de bedrijven en door de regering regelmatig vergeleken met leden van guerrilla groeperingen. Dit verschaft hen een excuus om geen onderhandelingen te moeten aanknopen met de vakbond, om de werknemers die bij de USO willen aansluiten te bedreigen met ontslag en om syndicale acties met geweld te onderdrukken.

“De internationale solidariteit heeft ervoor gezorgd dat er minder moorden werden gepleegd op USO-leiders.” Jorge Gamboa, ex-voorzitter van de USO, legt uit op welke manier de steun vanuit België een verschil kan maken voor het leven van vakbondsmensen in Colombia.

De USO neemt, met 116 doden tussen 1986 en nu, de tweede plaats in op de lijst van Colombiaanse vakbonden die de meeste leiders en leden verloren door aanslagen. De internationale solidariteit zorgde ervoor dat er minder moorden werden gepleegd. De samenwerking leverde nog een aantal opmerkelijke resultaten op. De creatie van een vormingscentrum met eigen vormingswerkers bijvoorbeeld, waarbij een belangrijk deel van de gevormde syndicalisten ook doordrong tot leidersposities. En een spectaculaire groei in het lidmaatschap van de vakbond door de vele arbeiders uit onderaannemingen die zich aansloten.

Het nieuwe project dat we met de USO startten in 2012 zal dan ook focussen op de arbeiders uit de onderaannemingen. We zullen hen steunen in de ontwikkeling van een vormingsstrategie, in de organisatie van vormingen en in de organisatie van sensibiliseringsacties van deze arbeiders. Het is de bedoeling dat de USO aan het einde van 2014 beter in staat zal zijn deze arbeiders te verdedigen en te organiseren, dat de arbeiders in onderaanneming opnieuw onder de bedrijfsCAO vallen en dezelfde rechten genieten als de vaste arbeiders.

Aury Sara Marrugo was de voorzitter van de USO-afdeling in Cartagena en werkte bij Ecopetrol. Hij werd vermoord door paramilitairen in 2001. De USO noemde de stichting die het AC project beheert naar hem: de Corporacion Aury Sara Marrugo.

5■

ABVV

2 Bloemen

H

et Vlaams ABVV heeft sinds 2009 een project in de Colombiaanse bloemensector. In eerste instantie werkten we samen met de vakbondskoepel Central Unitaria de Trabajadores (CUT). Vanaf 2012 gaat de samenwerking verder met de agrarische vakbondsfederatie Federación Nacional Sindical Unitaria Agropecuaria (Fensuagro). Deze federatie is lid van de CUT.

Logo van Untrafragancia (Unión de Trabajadores de la Fragancia), vakbond van het bloemenbedrijf La Fragancia.

Bloemenarbeiders - en vooral bloemenarbeidsters want er werken veel vrouwen in de sector - werken in gevaarlijke en ongezonde omstandigheden. Het gebruik van chemische producten veroorzaakt allerlei ziektes. De arbeiders krijgen immers niet de nodige bescherming voor ze in de serres gaan. De vele repetitieve bewegingen leiden tot handicaps. De competitie en zware werkdruk zorgt voor allerlei stressgerelateerde ziektes.

Snijbloemen zijn één van de belangrijkste expor tproducten in Colombia en vereisen een zeer arbeidsintensief productieproces. De winstmarge is zeer nauw door de zware concurrentie vanuit landen waar de lonen nog lager zijn, zoals Kenia, Ecuador en China. Door de arbeidsintensiviteit van de productie is de winst bijna rechtstreeks gerelateerd met de hoogte van de lonen en de snelheid van de productie. Als de arbeiders te veel eisen beginnen stellen gebeurt het dat bedrijven de deuren sluiten om elders terug te openen. Arbeiders die syndicaal actief zijn, niet genoeg presteren of ziek zijn, riskeren ontslag. Praktijken van onderaanneming zijn ook in de bloemensector goed ingeburgerd: er wordt gewerkt met tijdelijke contracten en zelfs met dagloners. Men probeert zoveel mogelijk vakbondsorganisatie te verhinderen door zoveel mogelijk uit te besteden. Zo ontwijken bedrijven ook op een wettelijke manier hun verplichtingen om sociale bijdragen te betalen. Dit betekent een dubbele straf voor de arbeiders die ontslagen werden omdat ze ziek zijn: zij kunnen dan ook geen beroep doen op een uitkering.

■6

De repetitieve handelingen die de arbeiders moeten uitvoeren kunnen leiden tot het Carpal Tunnel syndroom.

De belangrijkst resultaten van de samenwerking tot nu toe zijn: de creatie van een groep van gevormde leiders, de impact van juridisch advies op het leven van de arbeiders, de oprichting van een vormingscentrum en ontmoetingsplek, en de stichting van een nieuwe organisatie Organización Nacional de los Obreros de las Flores (ONOF). Via het nieuwe project dat we met Fensuagro startten in 2012 zullen we focussen op de creatie van een breed vakbondsplatform dat in staat is de rechten van de arbeiders af te dwingen. Daarnaast gaan we door met de vorming voor vakbondsleiders en het aanbieden van informatie en diensten aan arbeiders. Dole Fresh Flowers Company kondigde op 12 oktober 2006 het ontslag van 3.500 arbeiders aan en de sluiting van Porcelain Flowers en Splendor El Corzo, haar grootste plantages in Colombia en misschien wel van de wereld op dat moment. Dole verkocht in 2009 meer dan 18 plantages aan de familie Nannetti (Sunburst Farms met zetel in New York). Sindsdien verergerde de situatie voor de arbeiders nog meer met massale ontslagen en het niet uitbetalen van premies en sociale bijdragen. De werkgevers beweerden dat ze niet genoeg geld hadden door de revaluatie van de dollar ten gevolge van de economische en financiële crisis. Nochtans kregen bloemenbedrijven massaal subsidies van de Colombiaanse overheid.

“De internationale steun heeft gezorgd dat bloemenarbeiders en arbeidsters gratis juridisch advies krijgen waardoor ze er soms na jaren vechten in slagen om eindelijk een vergoeding voor hun arbeidsongeval te krijgen.” De projectcoördinatrice, Beatriz Fuentes, legt uit wat internationale solidariteit in de praktijk betekent voor de bloemenarbeiders in Colombia.

7■

ABVV

3 Palmolie

fos

startte in januari 2011 een project op in de Colombiaanse palmoliesector met de agrarische vakbondsfederatie Federación Nacional Sindical Unitaria Agropecuaria (Fensuagro), als onderdeel van het waardig werk programma van fos in de Andes. Dit project is de verderzetting en uitbreiding van de samenwerking die sinds 2006 bestaat tussen Fensuagro en de Algemene Centrale Antwerpen-Waasland.

Logo van FENSUAGRO

Het Colombiaanse beleid ten aanzien van landbouw en handel promoot het invoeren van “marktaantrekkelijke” monoculturen in subsectoren zoals de palmolie met als doel het aanmaken van biobrandstoffen. Op die manier kan Colombia het meest munt slaan uit de stijgende wereldwijde vraag naar deze producten. De productie van palmolie en biodiesel groeit enorm snel in Colombia. Rijstvelden, maïsvelden en vee moeten in een razendsnel tempo plaats maken voor de Afrikaanse palmbomen, een monocultuur die de mensen berooft van voedsel, water en alternatieve werkgelegenheidsbronnen.

Het snijden van de palmvrucht, die tot 25 kg kan wegen, is een zware arbeid die tot schouder- en rugletsels kan leiden.

■8

Vertegenwoordigers van fos, de AC- Antwerpen-Waasland, het Vlaams ABVV en partnerorganisaties van fos uit verschillende landen komen de stakers uit de palmsector een hart onder de riem steken in de gietende regen na twee maanden staking.

Op wereldniveau is Colombia momenteel de 5de grootste producent van palmolie. De Europese Unie is een grootverbruiker van palmolie (2de op wereldschaal), en is de grootste afnemer van Colombiaanse palmolie. Het opleggen van de monocultuur van palm, gecombineerd met het extreem gewelddadige klimaat naar vakbonden toe - Fensuagro behoort tot de organisaties met meeste slachtoffers onder haar leden en leiding - heeft er toe geleid dat parallel met het stijgende belang van de palmolieproductie er zich een precarisering en flexibilisering voordoet van de arbeid, en een toename van de mensenrechtenschendingen. De arbeiders –voornamelijk mannen- werken in de palmsector voor een hongerloon waarmee ze nauwelijks hun familie kunnen voeden. Ze lopen vaak zware letsels op aan schouders en ruggengraat en krijgen daar niets voor in de plaats. De multinationals ontlopen elke verantwoordelijkheid. Door de lage scholingsgraad van de arbeiders, de vele vormen van onderaanneming en het antisyndicaal klimaat op de plantages, is het heel moeilijk om onafhankelijke vakbonden op de been te houden.

9■

ABVV De bestaande vakbonden hebben geleerd dat ze de handen in elkaar moeten slaan om samen dezelfde eisen naar voor te brengen. Onder impuls van Fensuagro werd er een inter-syndicaal platform opgericht dat verschillende vakbonden uit de palmsector, maar ook uit andere sectoren van de agro-industrie verenigt. Met het project “Versterking van de vakbonden in de Afrikaanse palmsector voor het verbeteren van de arbeidsvoorwaarden, met bijzondere aandacht voor de situatie van de vrouw” wil fos dit platform steunen en de eenheid tussen de vakbonden en tussen vaste werknemers en werknemers in onderaanneming versterken. Het programma voorziet een uitgebreid onderzoek over de arbeidsvoorwaarden in de sector en in het bijzonder van vrouwen en jongeren. Ook juridische bijstand, verbetering van de communicatie tussen de vakbonden onderling en naar de buitenwereld toe, en vorming over arbeidsrecht, vakbondsvorming en collectief onderhandelen horen tot de activiteiten die gepland zijn met deze partner.

■ 10

11 ■

ABVV

Wil je meer weten? Ben je geïnteresseerd in meer informatie over de projecten in Colombia? Wil je graag meer weten over internationale solidariteit in de praktijk en wil je hiervoor de hulp inschakelen van ABVV of FOS? Aarzel dan niet om contact op te nemen:

ABVV

Voor ABVV

ABVV – Internationaal Syndicaal Vormingsinstituut (ISVI) Departement Syndicale Samenwerking met het Zuiden Hoogstraat 42 1000 Brussel Tel: 022890856 e-mail: [email protected]

Voor FOS fos – socialistische solidariteit Zuiddienst - Regio Andes Grasmarkt 105/46 1000 Brussel Tel: 02/5520317 e-mail: [email protected]

■ 12