“Dag van het park” zondag 29 mei 2011 12-17 uur in de natuurtuinen van het Westerpark
PROGRAMMA OPEN DAG BUURTSCHAP OVERBRAECK www.overbraeck.nl 1. DE MEENT
8 NATUURSPEELTUIN HET WOESTE WESTEN
‘De Meent’ (tussen de Kinderboerderij, de Schooltuinen en de Waternatuurtuin) is het centrale plein van de Overbraeck. Hier starten alle activiteiten: - Rondwandeling met 5 muzikale optredens langs alle activiteiten van de deelnemende organisaties - Speurtocht naar de Watergeest - Inschrijven als buurtgenoot via een ‘waardeel’ - 13.00 uur Opening Buurtschap de Overbraeck e en 1 deel Bretten Natuurpad door wethouder Dirk de Jager - 15 uur Wandeltheater over de Lusthof Soelen
Speciaal op deze dag kunnen bezoekers (water) beestjes vangen met een schepnet. Trek vooral niet je mooiste kleren aan, want van beestjes vangen word je natuurlijk vies en nat! Verder kun je bij de stand van Ekosofia heksensoep maken en de ouders kunnen een spel spelen over ecologisch bouwen.
2. WATERNATUURTUIN
Openstelling van het gedeelte tegenover ingang Kinderboerderij. Daar is een kraam van de groep die de Waternatuurtuin op natuurvriendelijke wijze beheert, met info over de veenweide, de plant- en diersoorten en het vrijwilligerswerk. 3. KINDERBOERDERIJ WESTERPARK
Scheren van de schapen en een demonstratie wolvilten. Kinderen kunnen wolschaapjes maken, knuffelen met de cavia´s en konijnen, limonade melken uit koe Corrie en genieten van de lammetjes, schapen en geiten in de wei. 4. SCHOOLWERKTUINEN MR. A. DE ROOS
Bezoekers kunnen zien hoe de schoolkinderen de bedjes hebben ingezaaid en de eerste planten zichtbaar zijn. Ook het Kabouterpad is opengesteld. Er is een doorlopend natuurpad door de volkstuinen naar Sloterdijk en terug naar de Buurtboerderij. 5. NEMOCENTRUM DE BRAECK
Open dag met expositie historische kaarten en filmvoorstelling over meestertuinman Bert Ydema. Primeur: wandelroute over kabouterpad, Nemotuin en binnendoor via 2 tuinparken naar Sloterdijk en terug naar de Buurtboerderij (zie www.bretten.nl). 14u Excursie naar de ijsvogel-wanden en presentatie door vogelkenner Evert Pellenkoft. 15u Wandeltheater over de lusthof Soelen.
9. BEGRAAFPLAATS SINT BARBARA
Doorlopende rondleiding van beheerder dhr Degenkamp langs de vele bijzondere graven. Ook de aula/kapel is opengesteld. Bezoekers kunnen op elk moment aansluiten. 10. PAARDENSCHOOL KAKELBONT
Primeur! 12, 14 en 16u rondleidingen door de nieuwe kleinschalige manege met een vrije uitloopstal. Tussen 11/12u en 14/15u een voorstelrondje van de paarden, een korte demonstratie van de eigen rijstijl en ponyrijden voor kinderen. 11. NATUURGEBIED VOORMALIG BP-TERREIN
Primeur! Voor het eerst wordt het natuurgebied aan de Spaarndammerdijk tegenover de Buurtboerderij, waar een bezinepompstation dreigde te komen, opengesteld. De vereniging Vrienden van het Westerpark is hier met een kraam. Zij geven het laatste nieuws over dit gebiedje en nodigen iedereen uit om mee te denken over de toekomst van het gebied. Stadsdeelwethouder Dirk de Jager heeft het gebied voor deze gelegenheid opengesteld. 12. BUURTBOERDERIJ ONS GENOEGEN
Open Boerderijdag met een natuurmarkt, live muziek en een beeldpresentatie van de vrijwilligersgroep die het naastgelegen weiland van begraafplaats Sint Barbara sinds een jaar op natuurvriendelijke wijze beheert. Naast filmpjes over de schapen en geiten die hier grazen worden foto’s getoond van de planten en vogels in het weiland. 13. POSTDUIVENVERENIGING DE POSTILJON
Primeur! Voor het eerst doorlopende wandeling via de ingang bij de Schooltuinen. Presentatie van de bomenroute, een insectenhotel, de waterhoek, de boshoek, een egelhok en een vlindertuin.
Kennismaken met de duivensport. De duivenmelkers laten een duivenhok zien en vertellen alles over de verzorging, en hoe de duiven worden ingekorfd voor de wedstrijd. Als het weer het toelaat, zullen zij duiven wegbrengen en kun je de aankomst van de duiven zien. In het clubgebouw is koffie/thee/cake/sap of een biertje.
7. VOLKSTUINPARK SLOTERDIJKERMEER
14. VOLKSTUINPARK ZONNEHOEK
Primeur! Voor het eerst aan 3 kanten opengesteld: via de Schooltuinen, achter het kerkje van oud-Sloterdijk en natuurlijk vanaf de hoofdingang. In sommige tuinen zijn er extra activiteiten en er is een terras.
Rondkijken in tuinen die speciaal zijn opengesteld, herkenbaar door vlaggetjes en ballonnen. In het clubhuis is koffie of thee. 14.00 uur wandelvoorstelling Iets Moois in Mei.
6. VOLKSTUINPARK NUT EN GENOEGEN
Overbraeck Stafkaart 1890
ONTDEK DE GEHEIMEN VAN DE OVERBRAECK! Voor het eerst hebben de organisaties van de natuurtuinen in het Westerpark hun krachten gebundeld in het "buurtschap de Overbraeck". Zij organiseren op 29 mei 2011 een feestelijke Open Dag om iedereen de kans te geven de geheimen van de Overbraeck te ontdekken. Omdat de Overbraeck in een afgelegen en onbekend natuurgebied ligt, is het de enige plek in Amsterdam waar je alle fasen van het ontstaan en de ontwikkeling van de stad terug kunt vinden, vanaf het Oerij en de ongerepte wildernis, via de veenontginningen en middeleeuwse dijken tot aan de buitenplaatsen, boerderijen, molens en de eerste sporen van de verstedelijking (trekvaart, spoorweg, gasfabriek, begraafplaatsen). Steeds werd het gebied bedreigd door de oprukkende stad, maar door de inzet van een groot aantal natuurorganisaties bleef het unieke karakter van het gebied behouden en staat natuurbeleving nog steeds centraal. De Open Dag biedt een gevarieerd programma met een muzikale wandelroute, een theaterwandeling naar de Lusthof Soelen, een speurtocht naar de watergeest en speciale activiteiten bij alle deelnemende organisaties. Een groot aantal terreinen zijn voor het eerst vrij toegankelijk. Om 13 uur wordt de Overbraeck officieel geopend door wethouder Dirk de Jager. Tegelijk wordt ook het eerste deel van het Bretten Natuurpad geopend, een natuurpad door het Westerpark, de volkstuinen, de Bretten en het Geuzenbos. WORD BUURTGENOOT VAN DE OVERBRAECK! Als buurtschap is de Overbraeck een Dit coöperatieve beheer werd geleidelijk afgeschaft ‘markegenootschap’. Voor het grootste deel bestaat met de opkomst van het eigendoms-recht, maar bleef het gebied uit gemeenschappelijke gronden die door in sommige afgelegen gebieden bestaan. Als vrije verschillende organisaties beheerd worden. Al sinds marke is de Overbraeck een coöperatief eiland de vroege middeleeuwen werden deze collectief gebleven in een woeste zee van private en beheerde ‘gemene gronden’ een marke, boermande, commerciële belangen die de inrichting van de stad hamrik, meent, vroengronden of gemeynt genoemd. bepalen. Om de toekomst van de Overbraeck veilig te De inwoners van een marke waren de ‘markegenoten’ stellen, geeft het buurtschap op de Open Dag en hun aandeel in de marke heette een ‘waardeel’. ‘waardelen’ uit, waarmee de bezoekers buurtgenoot van de Overbraeck kunnen worden. HET MYTHISCHE VERLEDEN VAN DE OVERBRAECK Heel vroeger was de Overbraeck een levensVanaf de 12e eeuw kwamen er rampzalige stormen gevaarlijk onland, een veenmoeras dat steeds en overstromingen. Het meeste ontgonnen land overstroomde (‘braeck’ betekent onbebouwd land of verdween in de golven (huidige IJ-polders, een veenpoel ontstaan door een overstroming) en Haarlemmermeer, IJsselmeer) omdat het land door de waar geen mens durfde te komen. De Friezen die er ontginningen was ingeklonken en veel lager lag. leefden, woonden veilig op de zandruggen langs de Omdat de keizer eigenaar was van alle woeste kust of de rivieren. Ze wisten zeker dat het niet pluis gronden (het wildernisregaal), liet hij door zijn was in het veen: in de diepe veen-poelen woonden leenheren (graven van Holland en de bisschop van vooroudergeesten en natuur-wezens, alven, geesten Utrecht) dijken bouwen tegen het woeste water (bv en demonen. Regelmatig brachten ze offers in het Spaarndammerdijk). En hij wilde de vrije Friezen moeras om de geesten gunstig te stemmen. Ze onderwerpen en bekeren. Maar er kwamen steeds geloofden dat de poelen de toegang waren tot de meer stormen waardoor de dijken doorbraken. Veel onderwereld en in het najaar ging de onderwereld mensen geloofden dat de overstromingen de wraak open en verschenen de geesten in de bovenwereld. waren van de demonen omdat ze verdreven waren uit Met veel kabaal werden de geesten verjaagd (ons het moeras door de mensen die alles in cultuur vuurwerk). In het voorjaar waren de poelen juist de brachten en kerken bouwden op plaatsen waar bron van nieuw leven en vruchtbaarheid. Er werden vroeger geesten en demonen werden vereerd. In oude optochten gehouden met beelden van vrucht13e eeuwse kronieken staat een spannend verhaal baarheidsgoden, waarbij iedereen verkleed was (ons over een watergeest. Volgens de mensen uit de streek Carnaval). Hoewel de heidense Friezen door de was de poel de Braeck in de Overbraeck de laatste Franken gekerstend werden, bleven de heidense plek waar een watergeest leefde. De boeren uit de gebruiken intact met een christelijk sausje. buurt vereerden de watergeest omdat zij ervoor zorgde dat de graaf en de bisschop verjaagd werden Vanaf de 10e eeuw worden de moerassen droger en en de aarde vruchtbaar bleef. Misschien heeft deze gingen de mensen de veengebieden ontginnen om er water-geest ervoor gezorgd dat de Overbraeck nog akkers en weilanden van te maken. Zo ontstonden steeds bestaat… Tijdens de Open Dag gaat we dit dorpen als Sloten, Osdorp en de Overbraeck, die veel verhaal opnieuw beleven, en reizen we terug naar het ouder zijn dan Amsterdam. magische middeleeuwse landschap via de muzikale verhalenwandeling en de speurtocht.
DE ORGANISATIES VAN DE OVERBRAECK 1. Buurtraad Markegenootschap de Overbraeck
5. Nemocentrum de Braeck
Gezamenlijk overleg van alle betrokken organisaties met een werkgroep (Buurtboerderij en Nemo) die de activiteiten coördineert. www.overbraeck.nl
Nemo is sinds 1988 een vereniging voor wandelaars die houden van struinen en pionieren in de natuur. Voor Nemo zijn voetpaden de verhaallijnen naar de oorsprong van het landschap. Het hele jaar door organiseert Nemo dagwandelingen, natuurexcursies, weekends/weken, wandeltheater en verhalenwandelingen. Het Nemocentrum op het terrein van de Schooltuinen is een natuur/wandelcentrum voor mensen die graag in de natuur werken, groenproducten ambachtelijk verwerken en houden van wandelen Tenslotte biedt Nemo mogelijkheden voor vrijwilligerswerk, maatschappelijke stages en participatietrajecten.
Overbrakerpad 2. www.struinen.nl
2. Vrijwilligersbeheer Waternatuurtuin
De Waternatuurtuin tegenover de kinderboerderij bestaat uit een oer-Hollands veenweidegebied. De Vrijwilligersgroep Beheer Waternatuurtuin, Landschap Noord-Holland en het stadsdeel werken al sinds 2004 vruchtbaar samen om het oorspronkelijke karakter van dit gebiedje te behouden en verder te ontwikkelen. Door het maatwerkbeheer en de inzet van vrijwilligers ontstaan er moeras, rietlanden, boerensloten met natuurvriendelijke oevers, paddenpoelen, hooiland en een knotwilgenlaan. En die leefgebieden trekken elk weer hun eigen plant- en diersoorten aan, zoals de rietorchis, de ijsvogel, de rugstreeppad en verscheidene soorten libellen en juffers. www.west.amsterdam.nl 3. Kinderboerderij Westerpark
Kinderboerderij Westerpark opende haar deuren op 22 februari 1998. Al dertien jaar zorgen de beheerders van de kinderboerderij er voor dat kinderen maar ook volwassenen vertrouwd raken met dieren en met dieren om leren gaan. Daarnaast streven ze naar het behoud van oude huisdierrassen. Jaarlijks verwelkomt de kinderboerderij rond de 78.000 bezoekers, waaronder kinderen uit kinderdagverblijven en naschoolse opvang. Ook scholen kunnen bij de boerderij terecht voor een educatieve rondleiding. Aan jeugdleden geven de medewerkers educatieve verzorglessen, waarna deze kinderen op het jeugdrooster mee kunnen helpen de dieren te verzorgen. Op woensdag- en zondagmiddag kan er geknuffeld worden met cavia´s en konijnen. Voor de kleine kinderen is er op vrijdagochtend een knuffeluur met deze dieren. Overbrakerpad 10. www.kinderboerderijwesterpark.nl 4. Schoolwerktuin Mr. A. De Roos
In de Roostuin beheren zo'n vijfhonderd kinderen hun eigen moes- en bloementuin. In het voorjaar en de zomer is de tuin een kleurrijk geheel. Daarnaast heeft de tuin een eigen kwekerij, een tuin met klein fruit zoals bramen en een kruidentuin. In de zomer stalt de tuin op de oprijlaan allerlei tropische en subtropische gewassen uit. De hoofdactiviteit van de tuin is het jaarrondprogramma. Tijdens dit programma tuinieren de medewerkers met kinderen uit het basisonderwijs. Ook krijgen deze kinderen les in veldbiologie. Voor jongere kinderen is er daarnaast een kabouterpad en kleutertuinieren, waarbij kinderen in een tuin gewassen kweken, met hun zintuigen kruiden ontdekken, groentesoep koken en bloemschikken. Overbrakerpad 2. www.123website.nl/Roostuin Lusthof Soelen in de Overbraeck aan de Haarlemmervaart, 18e eeuw
6. Volkstuinvereniging Nut en Genoegen
De volkstuinvereniging Nut en Genoegen is opgericht in 1920 en oorspronkelijk gericht op nutstuinen, dat wil zeggen het verbouwen van eigen groenten en aardappelen voor de eerste levensbehoeften. Na de oorlog richtte de belangstelling zich meer op het kweken van bloemen en planten als ontspanning. Daarbij werden huisjes gebouwd van alles wat men maar aan bouwmateriaal kon krijgen. Tegenwoordig is door het invoeren van bouwvoorschriften de kwaliteit van de tuinhuisjes sterk verbeterd. Het park telt 375 tuinen, welke in grootte kunnen verschillen van 200 tot 600 vierkante meter. De tuinen zijn gelegen aan 23 lanen. Het tuinieren en het onderhoud aan de huisjes en beschoeiing vragen veel tijd van de leden, maar geven hen ook veel voldoening. Sloterdijkerweg 22. www.nutengenoegen.tuiniert.nl 7. Tuingroep Sloterdijkermeer
Tuingroep Sloterdijkermeer is een vereniging met leden en vrijwilligers die het complex met 274 tuinen in stand houden en ontspannende activiteiten organiseren. Op 26 juni 1936 werd daarom de vereniging Sloterdijkermeer opgericht en op 22 november 1937 werd de Koninklijke goedkeuring verleend. In de pioniertijd moest men door gras en modder lopen om bij de tuin te kunnen komen. Pas in 1938 werd samen met de verhuurder begonnen met de aanleg en verbetering van paden. Sloterdijkerweg 20. www.sloterdijkermeer.nl
8. Natuurspeeltuin Het Woeste Westen
12. Buurtboerderij Ons Genoegen
In de noordwesthoek van het Westerpark ligt natuurspeelterrein Het Woeste Westen. Het is geen gewone speeltuin, maar een avontuurlijke plek waar kinderen tot 13 jaar de natuur kunnen ontdekken en waar ze vrij kunnen scharrelen, ravotten, kliederen en klimmen. Wil je lekker met zand en water spelen, een hut bouwen, kikkers en insecten bewonderen, spelen in een stromende beek, door riet en bosjes struinen of mooie bloemen plukken? Het kan hier allemaal! Trek vooral niet je mooiste kleren aan, want echte avonturiers worden hier natuurlijk vies en nat! Het Woeste Westen wordt beheerd door is in handen van Stichting Hart voor de Natuur. Overbrakerpad 3. www.woestewesten.nl
Een jaar na het vertrek van de weduwe Hogenes is boerderij Ons Genoegen aan de Spaarndammerdijk naast begraafplaats Sint Barbara in 2001 door buurtbewoners gekraakt om een dreigende sloop te voorkomen. Na provisorisch opknapwerk zijn kleinschalige buurtactiviteiten georganiseerd onder de vlag van de Vereniging Buurtboerderij Ons Genoegen. Om het voortbestaan van de buurtboerderij te kunnen waarborgen en de renovatie te kunnen financieren werd besloten tot een samenwerkingsovereenkomst tussen de buurtboerderij, het stadsdeel en ggzinstelling Mentrum. Uitgangspunt daarbij was een idee van de Cliëntenraad van Mentrum tot de bouw van een Time Out Hotel naast de buurtboerderij. De gasten van het Time Out Hotel kunnen gebruik maken van de faciliteiten op de Buurtboerderij. Na het sluiten van de overeenkomst werd de buurtboerderij volledig gerenoveerd en moesten de vrijwilligers en bezoekers een tijd lang op een stuk land bivakkeren dat omgedoopt werd tot Halte Buurtboerderij. Sinds anderhalf jaar werkt de stichting samen met stichting De Regenboog Groep, die zich al 35 jaar inzet voor dak- en thuislozen, verslaafden en mensen met psychische problemen. Samen runnen zij met de inzet van alle vrijwilligers de activiteiten op de Buurtboerderij. Spaarndammerdijk 319 www.buurtboerderij.nl
9. Begraafplaats Sint Barbara
Begraafplaats Sint Barbara werd op 27 september 1893 geopend als opvolger van de begraafplaats De liefde, die in 1844 in gebruik was genomen en vol was. Het ontwerp voor de aanleg en bebouwing is van architect A.C. Bleys, ook de architect van de Nicolaaskerk. De tijdelijke hulpkapel was ook door Bleys ontworpen. Zo veel mogelijk van het oude materiaal is hergebruikt in de huidige kapel van J.J.L. Moolenschot. De asymmetrische kapel is opgetrokken in zorgvuldig uitgevoerde vakwerkarchitectuur. Bijzonder zijn het rijk gedecoreerde interieur en het veelkleurige schilderwerk in de kapel, boven de in 1958 vernieuwde aula. Spaarndammerdijk 312. www.stbarbara-amsterdam.nl 10. Paardenschool Kakelbont Westerpark
Paardenschool Kakelbont Westerpark is een kleinschalige manege die onlangs haar deuren heeft geopend. Er wonen tien paarden en pony's in een vrije uitloopstal. Er is ook een voerstal en nog twee kleine stalletjes. Het lesprogamma van de manege is zeer divers: er wordt les gegeven aan kinderen en volwassenen, maar ook scholen weten hun weg naar de paardenschool te vinden. Daarnaast worden er voltige lessen (acrobatiek op de rug van een paard), rijlessen, zitlessen, en workshops over diverse onderwerpen aangeboden. Het aanbod is nog volop in ontwikkeling. Nadat het nieuwe clubhuis deze zomer van stro is opgetrokken, zal er ook in de winter een bescheiden lesaanbod zijn. Spaarndammerdijk 318 www.pkwesterpark.blogspot.com 11. Vrienden van het Westerpark
De Vrienden van het Westerpark hebben zich verenigd om de natuurwaarde van het Westerpark als onderdeel van de groene lobbenstructuur van Amsterdam te behouden en te ontwikkelen. Onlangs vierden de vrienden een wapenfeit: het terrein tussen de Spaarndammerdijk en de Transformatorweg wordt weer onderdeel van het Westerpark. Er zou eerst een bezinestation komen; de Vrienden willen er nu een natuurtuin van maken. Er staan reeds 120 bomen en veel opgaand groen. Na jaren omheining is het terrein bovendien enigszins verwilderd, hetgeen goed past bij een natuurgebied. Van Limburg Stirumstraat 119 www.milieucentrumamsterdam.nl
13. Postduivenvereniging De Postiljon
Postduivenvereniging De Postiljon bestaat uit 45 leden. Bij het clubhuis staan diverse duivenhokken. De duivenmelkers nemen vanaf begin april tot eind september deel aan duivenwedstrijden. Deze wedstrijden beginnen op een afstand van 100 kilometer, de langste wedstrijd in Barcelona bestrijkt een afstand van 1200 kilometer. De leden strijden om het kampioenschap over alle wedstrijden. Het is een topsport om de duifjes zo goed mogelijk te verzorgen zodat zij in goede vorm zijn en zo snel mogelijk naar huis komen. Een prachtige ervaring voor duivenmelkers en belangstellenden. Spaarndammerdijk 320 www.sfva.come2me.nl 14. Volkstuinpark Zonnehoek
Volkstuinpark Zonnehoek is een tuinpark van zeventig enthousiaste tuinders aan de Archangelweg 3 en bestaat al sinds 1953. Het gemeenschappelijke groen op wordt hier natuurvriendelijk onderhouden. Er zijn veel verschillende bomen en planten te vinden. Daarnaast is het volkstuinpark rijk aan insecten en vogels. Als wandelpark zijn wij tijdens het seizoen van 1 april tot 1 november geopend voor het publiek. Archangelweg 3 (tegenover de Oostzaanstraat): www.bondvanvolk
Spaarndammerdijk 17e eeuw op de plaats van Barbara
