Progis
Biometrie:
wat is het, hoe werkt het
•••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••
Biometrie:
wat is het, hoe werkt het
•••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••
Voorwoord
2
•••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••
Voorwoord hoeft dat niet te doen in een andere. De moderne geïnformatiseerde mens kan daarom op den duur niet zonder een goed begrip van biometrische technieken en hun voor- en nadelen onder specifieke omstandigheden. De voorliggende brochure geeft daartoe nuttige handreikingen en verdient alleen daarom al een grote en geïnteresseerde lezerskring.
Prof. dr. mr. J. (Jan) H.A.M. Grijpink
Biometrie is van toenemend belang in onze informatiesamenleving. Elektronische communicatie laat steeds meer sporen achter, maar alleen biometrie stelt ons in staat om deze technische of administratieve gegevens met een redelijke trefzekerheid aan personen te koppelen. Hoe we dat in een concrete situatie moeten doen, is steeds verschillend. De biometrie die voldoet in de ene situatie,
Geloofwaardigheid Maar het nut van de brochure gaat verder. In de strafrechtsketen staat bijvoorbeeld ook de geloofwaardigheid van de overheid op het spel. Als die met de verkeerde persoon bezig is of een DNA-profiel of een strafvonnis onder een verkeerde naam opbergt om dat later te gebruiken, komen strafrechthandhaving en openbare orde in zwaar weer terecht. Er gaat dan iets ernstig mis, vaak in het nadeel van een onschuldig slachtoffer. Bij een verdenking op grond van een DNA-match wordt bijvoorbeeld iemand anders gearresteerd. In de strafrechtsketen heeft biometrie dus de bijzondere taak om te helpen aliasmisbruik en andere vormen van identiteitsfraude bijtijds te ontdekken en te stoppen, voordat de gevolgen onbeheersbaar worden. Zo kunnen we in de strafrechtsketen ervaringen opdoen die de overheid kunnen helpen ook andere vitale maatschappelijke ketens, zoals de identiteitsketen en de gezondheidszorg, met geschikte biometrische technieken en procedures beter te beschermen tegen persoonsverwisseling en identiteitsfraude.
•••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••
3
Toepassing Uiteindelijk hangt het succes van de toepassing van biometrie af van de wijze waarop we er mee werken. Biometrische persoonscontrole is gebaseerd op kansberekening, de uitkomst van een biometrische identiteitscontrole is daarom nooit 100% zeker. Onvermijdelijk wordt steeds een aantal mensen ten onrechte niet herkend of, omgekeerd, onterecht voor iemand anders gehouden. Biometrie alleen geeft dus onvoldoende houvast. We hebben daarom ook behoefte aan andere controlemiddelen en -gegevens en aan goed doordachte uitzonderingsprocedures. Die krijgen in de praktijk te weinig aandacht en worden vaak gekenmerkt door improvisatie, waar identiteitsfraudeurs met succes op inspelen.
4
Wens Daarom spreek ik ten slotte de wens uit dat een ruime lezerskring aan de brochure een goed begrip van biometrie overhoudt en er de consequentie uit trekt, dat uiteindelijk de mens zelf verantwoordelijk is voor de wijze waarop we deze technologie gebruiken. Ondoordachte inzet van biometrie is alleen de mens toe te rekenen, niet de techniek of de computer. Prof. dr mr J.H.A.M. Grijpink Raadadviseur Ministerie van Justitie Bijzonder hoogleraar Informatiekunde Universiteit Utrecht Voorzitter Nederlands Biometrie Forum
•••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••
•••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••
5
Colofon Redactie Clemens Willemsen Concept, interview en eindredactie William Swaters Met dank aan Zeno Geradts (NFI) Bas Zetstra (KLPD/dNRI) Fotografie Rene Verleg Vormgeving FEL WIT Grafisch Ontwerpers
ISBN 978-90-74797-17-7 Eerste druk, maart 2008
6
•••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••
Inhoudsopgave Voorwoord 1. Waarom deze brochure? 2. Biometrie in een notendop - Wat, hoe en waar wordt het gebruikt 3. Vormen van biometrie op een rijtje - Vingerafdruk - Vingerader - Handgeometrie - Gezichtsscan - Irisscan - Retinascan - Stemherkenning - DNA - Handtekening 4. Welke variant in welke situatie - Een goede afweging - Keuzematrix biometrie toepassingen 5. Worden we misleid? - Look-alike en Spoofing - Specialisten geven hun visie 6. Ontwikkelingen - Algemeen - Spiekbriefje - Informatie Progis
2 8 10 11 14 15 16 16 17 18 19 19 20 21 22 23 24 28 29 32 36 37 38 40
•••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••
7
Waarom deze brochure?
8
1
•••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••
Waarom deze brochure? Het Programma Informatievoorziening in de Strafrechtsketen (Progis) heeft als doel een integer en integraal persoonsbeeld tot stand te brengen waardoor we weten wie Gerrit* is (integer persoonsbeeld) en wat we al van Gerrit weten (integraal persoonbeeld). Wie Gerrit is, heeft twee dimensies: • Administratief of maatschappelijk: onder welke naam of namen is Gerrit bekend bij onder meer de burgerlijke stand, zijn kennissenkring en de politie; • Biometrisch: we ‘meten’ Gerrit op basis van zijn lichamelijke kenmerken, zodat we hem bij een volgende gelegenheid trefzeker kunnen herkennen. In elke strafzaak wordt de beslissing om te straffen uiteindelijk op naam gezet van een persoon. Daarom is het van belang diens administratieve identiteit eenduidig aan de biometrische identiteit te (kunnen) koppelen. Het is de bedoeling dat dat zo vroeg mogelijk in het traject gebeurt. Dus in de meeste gevallen bij de aanhouding op het politiebureau. Hoe kan Gerrit zich identificeren Gerrit zal zich in de regel in de maatschappij identificeren door iets wat hij weet, zoals zijn naam of geboortedatum. Dat is geen sterke vorm van identificatie, want deze gegevens zijn gemakkelijk te achterhalen en door een ander te misbruiken. Een sterkere methode van identificeren is door iets wat Gerrit in zijn bezit heeft: een rijbewijs, paspoort, identiteitskaart.
De identiteit van Gerrit wordt door middel van een vingerscan geverifieerd.
De kracht van deze plastic of elektronische documenten varieert, want ze zijn na te maken en het is niet duidelijk of het ‘eigen’ is. Behoort het wel bij Gerrit? Daarom wordt in de strafrechtsketen gekozen voor biometrie als aanvulling. Biometrie is iets dat deel uitmaakt van je lichaam, danwel iets wat bij je gedrag hoort. Het is onlosmakelijk met je verbonden. *Gerrit staat voor de verdachte/veroordeelde in de strafrechtsketen. De naam Gerrit is afkomstig uit de film ‘Gerrit in de greep van het Protocol’.
•••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••
9
Biometrie in een notendop
10
2
•••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••
Biometrie in een notendop Wat is biometrie? Biometrie is een verzameling van technieken waarmee de identiteit van een persoon kan worden vastgesteld of gecontroleerd. Het gaat daarbij om fysieke eigenschappen of gedragskenmerken die voor ieder natuurlijk persoon uniek zijn. Gedragskenmerken als de manier van lopen, de stem of een handtekening zijn weliswaar aan één persoon toe te kennen, maar kunnen in de loop van de tijd veranderen of ze zijn relatief eenvoudig na te maken. In de strafrechtsketen kiezen we daarom voor fysieke eigenschappen, zoals de vorm van een gezicht of patroon van een vinger om te controleren of we met Gerrit te maken hebben of met iemand anders.
gemaakt van toleranties. Met andere woorden: er wordt gekeken hoe groot de kans is dat de gescande informatie gelijk is aan die van de opgeslagen informatie. Hoe dichter de resultaten van de vergelijking bij elkaar liggen, des te groter is de kans dat het om dezelfde persoon gaat. Biometrische vergelijkingen geven nooit voor 100% zekerheid. De mate van zekerheid varieert per vorm van biometrie. Elke vorm van biometrie heeft zijn voor- en nadelen. Daarom is het van groot belang om de juiste biometrievorm te kiezen voor het juiste doel. Een uitspraak als ‘De irisscan is de beste vorm van biometrie’ is dan ook een loze kreet. Om onzekerheden te reduceren kan het ook verstandig zijn om verschillende vormen van biometrie te combineren of meer dan één irisscan, vinger- of handafdruk af te nemen.
Hoe werkt biometrie? Elke vorm van biometrie werkt volgens hetzelfde principe. Een apparaat digitaliseert een kenmerk van het lichaam (bijvoorbeeld een vingerafdruk, het gezicht of een iris). De gedigitaliseerde informatie wordt omgezet in een rekenkundige getal -ook wel een template genoemd- en opgeslagen in een database. Nadat de gegevens van een persoon op die wijze in een database zijn opgeslagen, kan bij een volgende controle de template worden vergeleken met de eerder opgeslagen template. Omdat de uitkomst van het rekenkundig proces niet altijd gelijk is, wordt gebruik
Waar wordt biometrie gebruikt? Biometrie wordt gebruikt bij het (kunnen) herkennen van personen bij: • De toegang tot computernetwerken en -applicaties. De biometrie vervangt daar vaak de username/password of een ID-kaart; • De toegang tot gebouwen en terreinen. De biometrie vervangt hierbij vaak toegangskaarten of sleutels;
•••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••
11
•
•
De toegang tot een land. Het ‘nieuwe’ elektronische paspoort is voorzien van een chip met onder meer een foto. Op termijn termijn komen hier twee vingerafdrukken bij; Opsporing. Van wie is een spoor afkomstig?
Historie Biometrie is niet nieuw, wel de geavanceerde apparatuur en software die het mogelijk maken om biometrische kenmerken (snel) af te nemen en nadien te verifiëren in grote aantallen. In de 14e eeuw namen kooplieden in China handpalm- en voetafdrukken af op papier om kinderen te onderscheiden. Rond 1890 ontwikkelde Alphonse Bertillon een methode om lichaamsmaten vast te leggen. Dit systeem werd daarna door de politie gebruikt tot men merkte dat het voorkwam dat twee mensen dezelfde afmetingen hadden. Francis Galton Één van de eerste boeken over vingerafdrukken verscheen in 1895. De schrijver was Francis Galton. Hij onderkende dat een vingerafdruk uniek is en tot één persoon te herleiden. In het forensisch onderzoek was het vergelijken van sporen van vingerafdrukken met de bij verdachten afgenomen
12
Handgeometriescanner
•••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••
vingerafdrukken lange tijd puur handwerk. Het Automatisch VingerAfdrukkensysteem Nederlandse Kollektie van de Nederlandse politie (Havank) biedt de mogelijkheid om geautomatiseerd een selectie te maken van waarschijnlijke matches, waarna de dactyloscopist het waarschijnlijkheidsoordeel velt.
•••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••
13
Vormen van biometrie op een rijtje
14
3
•••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••
Vormen van biometrie op een rijtje Vingerafdruk De bekendste en meest gebruikte vorm van biometrie is de vingerafdruk. Hierbij worden van het vingerafdrukpatroon unieke kenmerken vastgelegd. Deze kenmerken zijn de punten waar een papillairlijn begint, stopt of zich splitst. De ‘platte’ vingerafdruk wordt gebruikt
voor identificatie, de ‘gerolde’ vingerafdruk voor opsporingsdoeleinden. De optische scanner wordt veel gebruikt voor de afname en levert op het beeldscherm een grijs patroon van een vingerafdruk. Een silicium scanner werkt op basis van signalen samen met een vinger, maar het resultaat levert een inferieur beeld op. De silicium scanner is zeer compact en gaat lang mee.
Materialen om valse vingerafdrukken te produceren
Vingerafdrukscanner
•••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••
15
Vingerader
Handgeometrie
De vingeradertechniek is een relatief nieuwe techniek die niet kijkt naar de structuur van de huid, maar naar de vingeraderpatronen. Een camera neemt een opname van de vinger met infrarode belichting. De mate van integriteit van deze techniek is zeer hoog en heeft nauwelijks beperkingen bij het gebruik.
De handgeometrie kijkt naar de afmetingen van en relatieve afstanden tussen de te onderscheiden vingers van een hand. Deze vorm van biometrie kan goed worden gebruikt als in een omgeving handschoenen moeten worden gedragen en mensen daarmee moeten kunnen worden herkend.
Handaderscanner
Handgeometriescanner
16
•••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••
Gezichtsscan Geautomatiseerde gezichtsherkenning is een relatief nieuwe methode die in een aantal situaties goed kan worden gebruikt. Een aantal karakteristieke afstanden van het gezicht wordt gemeten, zoals de afstanden tussen de ogen, oren, mond en kin. De meeste programmatuur heeft moeite met opnames waarbij de tanden zichtbaar zijn. Daarom moet de persoon met gesloten mond worden gefotografeerd. Gezichtsherkenning kan tot op een afstand van enkele meters gebeuren, maar is wel afhankelijk van de lichtomstandigheden en de houding van het gezicht. Hoe werkt gezichtsherkenning? • Nemen van de foto en kwaliteitscontrole - Afnemen van de foto onder een aantal voorwaarden ten aanzien van resolutie, belichting en scherpte; - Registratie in database; • Daadwerkelijke gezichtsherkenning - Vergelijken van de foto met de foto’s in de database; - Het tonen van de meest gelijkende foto op basis van ingestelde toleranties. Driedimensionale gezichtsscanner
•••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••
17
De politie te Florida (Pinellas County) gebruikt gezichtsherkenning om snel te verifiëren met welke verdachte zij te maken heeft. Daarbij verschijnen foto’s van meerdere personen op het beeldscherm die mogelijk met de verdachte overeenkomen. Daartoe is de politieauto voorzien van een camera, een laptop en een verbinding met de achterliggende database. Een aantal Nederlandse gemeenten gebruikt al wel cameratoezicht voor handhaving op straat, maar (nog) niet om personen geautomatiseerd te herkennen.
Irisscan De iris verschilt per mens en per oog. Het is een deel van het lichaam dat bijzonder rijk is aan informatie. Moeilijkheden bij de scan kunnen in de weg zittende wimpers, haren, contactlenzen en brillenglazen zijn. Schiphol gebruikt de irisscan voor reizigers (Privium) die zich daarvoor hebben aangemeld, en voor het personeel (Schipholpas). In deze gevallen wordt de biometrische controle (iris) gecombineerd met een token (pas), zodat één-op-één vergeleken kan worden.
18
Irisscanner
•••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••
Stemherkenning Stemherkenning kan bijvoorbeeld worden gebruikt als een bank toegang wil verlenen tot het opvragen en muteren van de bankrekening. De stem verliest men nu eenmaal minder snel dan een telefooncode. Een computer verifieert op basis van een groot aantal biometrische aspecten of de stem de juiste is.
Retinascan
Retinascan De retinascan geeft de bloedvaten weer op het netvlies, het achterste deel van het oog. Dit patroon is uniek per mens en verandert in beginsel niet tijdens het leven. Bepaalde ziekten beïnvloeden echter de retina, waardoor mensen vinden dat deze vorm van biometrie de privacy aantast. Ook het gebruik van laserlicht voor het scannen van de retina - ook al is het beperkt - stuit op weerstand.
Stemherkenning
•••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••
19
Het geluid wordt omgezet in een ‘voiceprint’ die binnen één seconde wordt vergeleken met een eerdere opname. Extra aandacht is nodig voor tweelingen, nauw verwante familieleden en mensen die verkouden zijn. Verder dient men mogelijk misbruik in de vorm van imitatie of het afspelen van geluidsopnames tegen te gaan. De software is in staat het afspelen van een geluidsopname te detecteren. Bijzonder bij deze vorm van biometrie is dat de afgenomen informatie gefilterd moet worden, omdat achtergrondgeluid een goede herkenning kan bemoeilijken. Stemherkenning kan worden gebruikt om vast te stellen ‘wie’ iemand is. Stemherkenning is taalonafhankelijk en is dus puur gericht op de stem van iemand. Voor het gebruik van spraakherkenning moeten teksten worden uitgesproken die dan worden opgeslagen in een database en die later kunnen worden gebruikt voor vergelijking. Spraakherkenning is taalafhankelijk, omdat uitgesproken tekst vergeleken wordt met referenties in een database.
DNA Deoxyribo Nucleic Acid (DNA) is de drager van erfelijke eigenschappen. Een onderdeel van het DNA, een zogenaamd hypervariabel gebied, verschilt van persoon tot persoon en is bijzonder geschikt om biologische sporen
20
naar personen te herleiden. Uit de celkern van biologische sporen wordt een DNA-profiel verkregen, waaruit onder andere het geslacht blijkt. Het DNA-profiel kan vervolgens worden vergeleken met het DNA-profiel uit referentiemateriaal zoals wangslijm.
•••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••
Op basis van het DNA-profiel kan met zekerheid worden gezegd dat twee DNA-profielen niet gelijk zijn en dus afkomstig zijn van verschillende personen. Als DNA-profielen daarentegen gelijk zijn wil dat nog niet zeggen dat die ook van dezelfde persoon afkomstig zijn. Er kan bijvoorbeeld sprake zijn van een eeneiige tweeling.
Handtekening Het controleren van de identiteit aan de hand van de handtekening dient niet te worden verward met het traceren van de schrijver van een tekst door middel van handschriftherkenning. Bij de handtekening betreft het met name elementen als de stijl, hoek van de pen, snelheid en druk. De handtekening is onder meer te gebruiken in combinatie met een creditcard waar de handtekening altijd op is geplaatst.
Handtekening
•••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••
21
Welke variant in welke situatie
22
4
•••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••
Welke variant in welke situatie Een goede afweging De beste vorm van biometrie bestaat niet. Wel de beste keuze in een bepaalde situatie op een bepaald moment vanwege de technologische ontwikkelingen. Je kunt het vergelijken met het beste voertuig. Ook deze keuze is afhankelijk van waarvoor je het wilt gebruiken. In de tabel op de volgende pagina beoordelen we een aantal vormen van biometrie op basis van aspecten als kosten, spoofing, betrouwbaarheid en mogelijkheid tot frustreren. Dat laatste aspect is zeer belangrijk, omdat we soms te maken hebben met personen als Gerrit die liever niet als Gerrit bekend willen worden en daarom niet meewerken of zelfs tegenwerken. Hebben we te maken met een levende persoon? De biometrie apparatuur is betrouwbaarder als kan worden getoetst of er een levende persoon wordt geverifieerd. De ‘liveness detection’ gaat goed met technieken als thermische gezichtsherkenning en infrarood scannen van vingeraders. Wat betreft de vingerafdruk kan worden gekeken naar de verschillen in de huidvochtigheid. Maar deze techniek is nog in ontwikkeling. Bij gezichtsherkenning en de irisscan kan aanvullend worden gekeken naar de beweging van het hoofd of het oog.
Andere technieken zijn temperatuurmeting en polsmeting. Deze aanvullende technieken zijn echter nog in ontwikkeling en nog niet op de markt verkrijgbaar. Vormen van biometrie combineren Vormen van biometrie kunnen worden gecombineerd. Dit staat bekend als multi modal biometrics. Het is dan van belang om de toleranties goed in te stellen, omdat een kenmerk als bijvoorbeeld gewicht van een persoon in de loop van de tijd kan variëren. Ook kan een persoon geïdentificeerd worden als men slechts een deel van een vingerafdruk heeft en een deel van een foto, maar die beide ‘delen’ wel bij dezelfde persoon horen. Fallback Een element in de afweging van de meest geschikte vorm van biometrie voor een bepaalde toepassing is de zogenaamde terugval optie ‘fallback’. Kan men teruggrijpen op een andere of handmatige procedure als de techniek niet werkt? De fallback moet even sterk zijn als de reguliere methode. Anders zou Gerrit er op kunnen aansturen dat we zijn identiteit niet goed kunnen verifiëren. Als bijvoorbeeld de geautomatiseerde gezichtsherkenning niet functioneert, is de fallback procedure het vergelijken van de foto op het identiteitsdocument met de persoon die het gebruikt, door een ambtenaar.
•••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••
23
Afweging vormen van biometrie ten behoeve van identificatie
Type Type
Iris
Criterium
Vinger-
Gezicht
afdruk
(foto)
Handpalm
Stem
Hand-
herkenning
tekening
Kosten hardware
--
+/-
+/-
+/-
+++
+/-
Kosten software
--
+/-
+/-
+
+/-
+/-
Betrouwbaarheid (kenmerk)
++
++
+
+/-
+/-
--
Terugvaloptie
--
-
++
-
-
--
Mate van vereiste medewerking vd justitiabele
++
-
-
-
-
-
+
+
+
+/-
++
-
+/-
++
++
-
+
-
Mogelijkheid van mobiel gebruik Internationale toepassing
In deze matrix is een aantal vormen van biometrie afgezet tegen criteria die voor de strafrechtsketen zijn opgesteld met het oog op identificatie en verificatie van justitiabelen. Op basis hiervan is voor identificatie en verificatie in de strafrechtsketen gekozen voor foto en vingerafdruk. Verklaring:
+++ Zeer gunstig
++ Gunstig
24
+ Matig
+/- Gemiddeld
- Ongunstig
-- Zeer ongunstig
•••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••
Het terugvallen op de menselijke controle van de foto is dan een goede fallback voor techniek die het af laat weten. Onzekerheden Elke vorm van biometrie heeft beperkingen bij de afname of verificatie, geen enkele vorm biedt 100% zekerheid. Het af te nemen kenmerk kan ontbreken, bijvoorbeeld als een vinger geamputeerd is of in het verband zit. Het is niet altijd mogelijk om een biometrisch kenmerk af te nemen dat de juiste kwaliteit heeft. Zo kan het gebeuren dat iemand zeer droge vingers heeft waardoor het nemen van goede afdrukken wordt bemoeilijkt of dat er een (contact) lens aanwezig is op de iris, waardoor niet alle informatie daarvan kan worden opgeslagen. Dit heet de onmogelijkheid tot afname (failure to enroll). Als het kenmerk goed is afgenomen, is er vervolgens de onnauwkeurigheid bij de verificatie. De kans op het ten onrechte accepteren (false acceptance rate) betekent dat bijvoorbeeld een afgenomen vingerafdruk ten onrechte wordt herkend en aan de verkeerde persoon wordt gerelateerd. De tegenhanger daarvan is de kans op het ten onrechte verwerpen (false rejection rate), oftewel de kans dat een correcte vingerafdruk niet wordt herkend. Voor beide kansen moet een goed optimum worden gekozen, waarop de apparatuur moet worden ingesteld.
•••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••
25
De onzekerheid is verder afhankelijk van de vraag of iemand in de database met biometrische gegevens voorkomt of dat we meer gespecificeerd willen verifiëren of we iemand kennen. Dat staat bekend als het één-op-n zoeken versus het één-op-één zoeken. Bij het één-op-n zoeken hebben we geen idee wie de persoon is. Bij het éénop-één zoeken biedt de persoon waarvan we denken dat het Gerrit is zijn biometrisch kenmerk aan. Privacy en tegenstand Het is niet niks als je wordt herkend aan je lichaam en jij je daar niet altijd van bewust bent. Vooral als de herkenning op afstand geschiedt en je daar geen expliciete toestemming voor hebt gegeven. Het ongevraagde gebruik, de ingrijpendheid van het gebruik, de hygiëne van de afname apparatuur en de bescherming/bewaring van de persoonlijke gegevens bepalen mede de maatschappelijke acceptatie van bepaalde vormen van biometrie. De privacy waar Gerrit zoals een ieder recht op heeft, moet worden afgewogen tegen het maatschappelijke belang van een goede identificatie.
26
Tegenstanders van biometrie wijzen op de inbreuk op de privacy, de onzekerheden van biometrie en het aantasten van grondrechten om zich vrij in de maatschappij te bewegen. Goed beschouwd is men dan tegen de identiteitsvaststelling door overheden en dienstverleners. Gelet op de mondiale ontwikkelingen en het meer en meer ontbreken van sociale controle in de maatschappij, zien voorstanders van biometrie het gebruik van biometrie als een noodzakelijk middel om de maatschappij veilig te houden.
Een beroemde Amerikaanse gangster, John Dillinger, bewerkte in de jaren dertig zijn vingers met zuur om zijn vingerafdrukken te verwijderen, maar na enige tijd verschenen de patronen weer op zijn vingers. Een andere crimineel, Robert Philips, liet zijn vingerafdrukken chirurgisch verwijderen, maar werd geïdentificeerd doordat de dokter zijn middelste vingerkootje onbewerkt had gelaten.
•••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••
•••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••
27
Worden we misleid?
28
5
•••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••
Worden we misleid? Waar biometrie wordt ingezet als hulpmiddel om verdachten en veroordeelden te identificeren en/of te verifieren, ontstaat voor ‘criminelen’ de uitdaging om de overheid te misleiden. De twee meest voorkomende risico’s op misleiding zijn ‘look-alike’ en ‘spoofing’.
Look-alike Het onderkennen van look-alike fraude wordt door de langere geldigheidsduur van een document (paspoort vijf jaar en een rijbewijs tien jaar) en het gegeven dat houders van documenten gedurende die geldigheidsduur soms erg kunnen veranderen, bemoeilijkt. Het is voor een beambte soms zeer moeilijk om vast te stellen of de persoon die voor hem staat dezelfde persoon is als die staat afgebeeld op de foto van het identiteitsdocument. Biometrie kan dan een middel zijn om look-alike fraude te onderkennen.
De verschillen zijn soms moeilijk herkenbaar.
•••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••
29
Spoofing: het risico dat iemand anders jouw biometrie gebruikt Zoals op vele terreinen proberen criminelen ook het gebruik van biometrie te frustreren. Er wordt daarbij soms gebruik gemaakt van nagemaakte vingerafdrukken of van een foto van een oog afkomstig van een ander persoon. Dit wordt dan gedaan om geen gebruik te hoeven maken van de eigen identiteit. De apparatuur detecteert in veel gevallen dit soort misbruik, maar desondanks blijven criminelen het toch proberen. De kans dat criminelen met succes binnen de strafrechtsketen gebruik maken van andermans biometrie is uiterst gering, omdat het gebruik van biometrie altijd onder toezicht plaats vindt. Als iemand zijn vingerafdruk scant, blijft er vaak een afdruk achter op de plastic of glazen plaat waarvoor de sensor dan weer moet zijn uitgerust met een zelfreinigingsmechanisme. In de strafrechtsketen vindt de afname van de vinger en foto daarom altijd onder toezicht van beambten plaats. De combinatie van geautomatiseerde herkenning en menselijk toezicht biedt voldoende waarborgen voor een goede identificatie. Om de bedrieger te slim af te zijn, kan men ook de afname laten variëren (geen vaste vinger gebruiken) of afname apparatuur gebruiken die toetst of er een levende persoon voor het apparaat staat.
30
De combinatie van geautomatiseerde herkenning en menselijk toezicht biedt voldoende waarborgen voor een goede identificatie.
•••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••
De basis voor een integere bevolkingsadministratie? Biometrie verbetert de integriteit van de strafrechtsketen!
•••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••
31
‘De kunst is om de brug te bouwen tussen techniek en mens’ Clemens Willemsen en Fons Knopjes in gesprek
“We willen met deze brochure duidelijk maken wat biometrie wel en niet is,” vertelt Clemens Willemsen. “Daarbij gaat het er met name om hoe en wanneer het toegepast kan worden in het dagelijkse werkproces in de strafrechtsketen. Ook de zogenaamde ‘broodjes aap’ verhalen willen we hiermee ontzenuwen. Niet langer moet de James Bond film in de gedachtenvorming over biometrie bepalend zijn, maar deze brochure.”
Clemens Willemsen is strategisch beheerder van enkele keteninformatievoorzieningen in de strafrechtsketen en deskundig op het gebied van nieuwe technologieën en identificatiemethoden, zoals biometrie. Binnen Progis richt hij zich met name op de consequenties van het Protocol identiteitsvaststelling voor de informatiearchitectuur van alle ketenpartners.
32
Keuzematrix “Iedereen heeft zijn of haar mening over biometrie. Ik ben de laatste die je hoort zeggen dat biometrie zaligmakend is, maar het kan een prima hulpmiddel zijn. In deze brochure hebben we geprobeerd de toepassingen duidelijk op een rijtje te zetten. Daarbij hebben we een keuzematrix gemaakt, die op pagina 24 in deze brochure staat. Aan de hand van deze matrix kun je snel een indruk krijgen in welke situatie welke toepassingsvorm van biometrie een goede keuze zou zijn. Ook hebben we de veel gebruikte terminologieën bij biometrie op een rijtje gezet. Zo is de brochure ook te gebruiken als een snel naslagwerk als je met het onderwerp te maken krijgt.”
•••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••
Gewoonste zaak Volgens Willemsen maken technologische ontwikkelingen het mogelijk om lichaamskenmerken zoals foto’s en vingerafdrukken nu binnen de strafrechtsketen geautomatiseerd te controleren. “Ik voorspel dat biometrie over tien jaar de gewoonste zaak van de wereld voor iedereen is.” De mening wordt gelardeerd met een instemmend knikje van Fons Knopjes. “Nederland is geen koploper op het gebied van biometrie, maar staat op de wereldranglijst toch op een gerespecteerde plaats. Er zijn mensen die denken dat we nu pas biometrie gaan gebruiken. Dat is echter onjuist. Biometrie is niets anders dan het gebruik van lichaamskenmerken en dat doen we al heel lang. Het principe is niet nieuw, maar de toepassingsmogelijkheden wel. De huidige technologie biedt ons de mogelijkheden om die kenmerken sneller en eenduidiger te kunnen vergelijken”, zet Fons uiteen. Maatwerk Na de aanslagen in Amerika is het gebruik van biometrie wereldwijd hoog op de politieke agenda gekomen. Knopjes is persoonlijk wel blij dat er in Nederland genuanceerd mee wordt omgegaan. Alle voors en tegens van de mogelijkheden dienen goed tegen elkaar afgewogen te worden. Eén van de afwegingen waarvoor je volgens Knopjes echt je ogen niet kunt sluiten, zijn de internationale
Fons Knopjes is Managing Director bij IDManagement Centre, een onafhankelijke organisatie met kennis en ervaring van identiteitsketens. Vanaf 2005 is Fons als adviseur betrokken bij Progis en de herinrichting van het identificatieproces in de strafrechtsketen.
•••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••
33
ontwikkelingen op dit terrein. Knopjes: “Hier heb je rekening mee te houden. Daarbij zie je nog steeds dat de drive om biometrie te gaan toepassen vanuit de industrie komt en niet vanuit de gebruikers. Het inzetten van biometrie, ook binnen de strafrechtsketen, is namelijk maatwerk en kan daardoor niet worden gedicteerd door de industrie.” Experts Willemsen geeft aan dat hij in samenspel met Knopjes alle ontwikkelingen nauwgezet volgt. “Dat geeft ons de mogelijkheid om de keten te adviseren welke nieuwe techniek in welke situatie gebruikt kan worden. Daarbij moeten en willen we in de strafrechtsketen altijd werken met ‘proven technology’. In deze keten kunnen, mogen en willen we géén risico’s lopen ten aanzien van de vaststelling van identiteiten. Als we technologie willen gaan inzetten, delen wij dat dan ook eerst met de ketenpartners in de Voorbereidingsgroep KetenInformatisering (VKI). In dit gremium zitten de experts op dit gebied van de strafrechtsketen.” Mensenwerk Bij de implementatie van biometrie spelen volgens Fons twee belangrijke factoren een rol: de techniek en de mens. “Veelal boeit de mensen de techniek het meest, tenminste als ze de vernieuwing ook echt kunnen zien. Maar de
34
Boodschap: Gebruik de biometrische methode die het best past bij de situatie en het doel.
belangrijkste factor is de mens. Het is de kunst om de brug te bouwen tussen wat de techniek biedt en wat de mens ermee doet.” Acceptatie Het is dan ook belangrijk dat mensen het gebruik van biometrie niet los zien van de context waarin het wordt toegepast. Knopjes: “Het gaat niet zozeer over het biometriekenmerk dat je gebruikt, maar hoe je het proces daaromheen organiseert. Het niveau van betrouwbaarheid van een irisscan is wellicht hoog, maar toepassing stuit binnen de strafrechtsketen op beperkingen. De strafrechtsketen beschikt niet over expertise op het terrein van de iris. Indien het systeem tijdelijk niet functioneert, is men niet in staat om de controle over te nemen hetgeen bijvoorbeeld wel kan bij vingerafdrukken, waar altijd de hulp van een dactyloscoop kan worden ingeroepen. Uit de toename van het gebruik van vingerafdrukken kun je afleiden dat dit langzamerhand meer en meer maatschappelijk wordt geaccepteerd.”
•••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••
Korpschef Frans Heeres van Politie Midden- en West-Brabant bij de start van de pilot ‘Invoering van het Protocol identiteitsvaststelling verdachten en veroordeelden’. “Dit prototype van de identificatiezuil en de wijze van integratie van documentenscanner, foto- en vingerafnameapparatuur is slechts één mogelijke oplossing. Bij de implementatie van de wet en het protocol bij de partners uit de strafrechtsketen kan een identificatiezuil er afhankelijk van de inrichting van het werkproces anders uitzien.”
•••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••
35
Ontwikkelingen
36
6
•••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••
Ontwikkelingen Algemeen Er komen nieuwe vingerafdrukscanners op de markt, waarbij het verschil tussen platte en gerolde vingerafdrukken er niet meer toe doet, want er wordt een driedimensionale opname gemaakt. Gezichtsopnamen worden eveneens driedimensionaal, waardoor de verificatie betrouwbaarder wordt. Publieke sector Het in 2006 ingevoerde biometrische paspoort bevat in de chip nu al een foto die in beginsel voor biometrische toepassingen te gebruiken is, zij het dat dit voorbehouden is aan bepaalde autoriteiten. Uiterlijk 28 juni 2009 zullen de Europese reisdocumenten ook twee vingerafdrukken bevatten, waardoor het trefzekerder wordt om na te gaan of de houder van het paspoort ook degene is die zich als zodanig voordoet.
Een onderdeel van Justitie werkt met de irisscan in combinatie met een kaart om het eigen personeel toegang te verlenen tot de werkplek. En in de strafrechtsketen? Binnen de strafrechtsketen worden de foto en vingerafdrukken de belangrijkste biometrische kenmerken voor identificatie. Voor Gerrit kwam dat niet als een verrassing, want hij had al door dat hij op pad handschoenen moest dragen en dat de politie een zogenaamde fotoconfrontatiemodule gebruikt. Naarmate de betrouwbaarheid van de techniek vordert, is geautomatiseerde gezichtsherkenning in de toekomst een denkbare aanvulling op het huidige gebruik van vingerafdrukken. Mede daarom voldoen de genomen foto’s nu al aan de internationale criteria die voor geautomatiseerde gezichtsherkenning gelden.
Private sector Biometrie is een belangrijk middel in de strijd tegen look-alike fraude. Het nieuwe ADO-stadion in Den Haag werkt met toegangspoortjes die de mogelijkheid hebben om te controleren op foto en vingerafdruk. De Arena in Amsterdam werkt met vingerafdrukapparatuur. Winkelcentra in Utrecht werken met geautomatiseerde gezichtsherkenning om mensen met een winkelverbod te weren.
•••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••
37
Spiekbriefje
Begrippen in de biometrie verificatie (ook wel authenticatie) identiteitsvaststelling ten aanzien van die personen die al bekend zijn
identiteitsvaststelling het vaststellen wie iemand is met het oog op een te nemen beslissing of te verrichten handeling
identificatie identiteitsvaststelling ten aanzien van die personen die nog niet bekend zijn
biometrische identiteit een unieke set van onveranderlijke dan wel langdurig stabiele fysieke kenmerken van een persoon. Bijvoorbeeld: vingerafdrukken of bepaalde uiterlijke kenmerken.
fall back teruggrijpen op een andere methode als de apparatuur/software niet werkt
38
failure to enroll onmogelijkheid tot afname van een biometrisch kenmerk false acceptance rate kans op het ten onrechte accepteren van een persoonsherkenning false rejection rate kans op het ten onrechte verwerpen van een persoonsherkenning spoofing je als een ander voordoen door een biometrisch kenmerk na te maken
•••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••
Hier zat het spiekbriefje ‘Begrippen in de Biometrie’. Dit spiekbriefje, dat u ook aantreft op pagina 38 van deze brochure, is evenals andere informatie verkrijgbaar bij het Programmabureau Progis, telefoon 070-3706373.
•••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••
39
Informatie Progis Het Programma Informatievoorziening Strafrechtsketen (Progis) heeft als doel het realiseren van het integraal en integer strafrechtelijk persoonsbeeld. - Integraal persoonsbeeld wil zeggen dat alle informatie over verdachten en veroordeelden die al ergens in de strafrechtsketen aanwezig is, voor iedere functionaris in die keten snel en efficiënt toegankelijk is. De wettelijke voorschriften over wie toegang heeft tot welke informatie zijn daarbij leidend.
Grondslag Grondslag van het programma is de plicht van de overheid om zorgvuldig om te gaan met de toepassing van het strafrecht op individuen. Daarbij hoort ook het tegengaan van identiteitsfraude en persoonsverwisselingen. Een goede identiteitsvaststelling draagt tevens bij aan de effectiviteit en efficiency van de strafrechtsketen en daarmee uiteindelijk aan een veiliger samenleving. Voor nadere informatie kunt u contact opnemen met het programmabureau van Progis: 070-3706373
- Integer persoonsbeeld wil zeggen dat die informatie gekoppeld is aan de juiste persoon (verdachte, veroordeelde). Prioriteit wordt gegeven aan het realiseren van het integer persoonsbeeld. De vaststelling van de maatschappelijke en biometrische identiteit van verdachten en veroordeelden wordt geprotocolleerd en ondersteund met technische apparatuur. Bij het eerste contactmoment in een strafrechtelijk traject wordt de identiteit van betrokkene eenmalig en eenduidig vastgesteld (‘identificatie’), bij latere contactmomenten wordt zij geverifieerd. De personalia van betrokkenen worden voor heel de keten centraal geregistreerd en beheerd.
40
•••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••
•••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••
Progis
Biometrie: wat is het, hoe werkt het Wat is biometrie en waarom gebruiken we het? Dit boekje geeft antwoord op deze vragen en een doorkijkje naar de mogelijke toekomst van biometrie in de wereld van Justitie en Politie.
