30 maart 2015
Prof.mr. W.D. Kolkman Hoogleraar privaatrecht i.h.b. notarieel recht RUG, raadsheer-plvv Hof Arnhem-Leeuwarden, adviseur Elan Notarissen
Indeling Nieuwe wetgeving
1. A. B. C.
Wetsvoorstel beperkte g.v.g. Wetsvoorstel scheiden zonder rechter Wetsvoorstel tegengaan huwelijksdwang
Overige onderwerpen
2. A. B. C. D. E. F.
Verdeling Doorbreking huw. vw. Verknochtheid Echtscheidingsconvenant Benadeling art. 1:164 Ongehuwde samenwoners
KOLKMAN
A. Wetsvoorstel beperkte g.v.g.
• Beperking
– Voorhuwelijkse goederen – Erfrecht en giften
• Vruchten en inkomsten • Schuldenregeling – Incl. Faillissementswet
• Ondernemingsvermogen • Redenen KOLKMAN
33
Buiten gemeenschap (art. 1:94)
• Erfopvolging bij versterf, making, lastbevoordeling of gift – M.u.v. insluitingsclausule • Dwingt insluitingsclausule? • Vgl. HR 21 nov 1980, NJ 1981/193
– M.u.v. gift gemeenschapsgoed aan andere echtgenoot
• Wvps • Andere wettelijke rechten en legitieme KOLKMAN
44
Ondernemingsvermogen (art. 1:95) • Als ondernemingsvermogen buiten gemeenschap – Ten bate/laste van gemeenschap: vergoedingen ten bedrage van winsten/verliezen voor zover in maatschappelijk verkeer redelijk
• Ook bij rechtspersoon/pers.vennootschap – Indien gerechtigdheid tot vermogen van rp/pv buiten gemeenschap valt; en – “in overwegende mate bij machte te bepalen dat winsten hem toekomen” KOLKMAN
55
Schulden (art. 1:96)
• Ongewijzigd:
– Gemeenschapsschuld • Verhaal op gemeenschap en op eigen goed debiteur • Draagplicht 50%-50% • Na ontbinding – Niet-debiteur: hoofdelijk aansprakelijk, verhaal beperkt
– Privéschuld • Verhaal op gemeenschap en op eigen goed debiteur – Aanwijsrecht
• Draagplicht 100% debiteur KOLKMAN
66
Schulden (art. 1:96 nieuw)
• Lid 3. Verhaal op gemeenschap voor privéschuld beperkt tot helft opbrengst van uitgewonnen goed – Andere helft komt toe aan ander – Valt voortaan buiten gemeenschap – Overnemingsrecht • Ander kan goed overnemen, tegen betaling van helft van waarde uit eigen vermogen • Overgenomen goed wordt privégoed KOLKMAN
77
Schulden (art. 1:96 nieuw)
• Lid 7. Voor zover bij ontbinding gemeenschapsgoederen niet toereikend zijn om gemeenschapsschulden te voldoen, worden deze gedragen door echtgenoot van wiens zijde zij in gemeenschap zijn gevallen – Tenzij aard schulden tot andere draagplicht leidt – Voorbeeld • A gemeenschapsschulden: 100 • B gemeenschapsschulden: 200 • Activa gemeenschap: 180 KOLKMAN
88
Schulden na ontbinding
• Art. 1:102
– Hoofdelijk, 100% – Uitwinning beperkt tot hetgeen uit hoofde van verdeling is verkregen • Zaaksvervanging? – “Met de voorgestelde redactie van artikel 102, tweede zin, is niet beoogd uit te sluiten dat het verhaalsrecht zich mede uitstrekt tot goederen die geacht moeten worden in de plaats te treden van hetgeen uit hoofde van verdeling van de gemeenschap is verkregen.” KOLKMAN
99
Schulden na ontbinding • HR 8 jan 2010, NJ 2010/155 Vorderingsrechten zijn ‘zelfstandig’ • Verjaring schuld andere echtgenoot
KOLKMAN
10 10
Art. 61 Fw
• Praesumptio Muciana
– Met name lid 4 knelpunt – Weerlegbaar vermoeden: goed van V behoort tot faillissement M – Zolang niet weerlegd, mag curator goed tot boedel rekenen – Weerlegging als aangetoond: 1. 2.
eigendom (d.m.v. alle bewijsmiddelen) financiering met eigen middelen (d.m.v. art. 61 lid 4) KOLKMAN
11 11
Art. 61 Fw (nieuw) • Lid 2. Bij huwelijkse voorwaarden buiten gemeenschap houden van rechten aan toonder en zaken die geen registergoederen zijn: art. 1:130 BW • Lid 3 t/m lid 6 vervallen KOLKMAN
12 12
Overgangsrecht • G.v.g. ontstaan na inwerkingtreding • Wat te doen met ‘alsof-beding’ in oude huwelijkse voorwaarden? – Uitleg, Haviltex – Art. 71 Ow NBW KOLKMAN
13 13
B. Wetsvoorstel scheiden zonder rechter • Titel 1.6 t/m 1.9 BW van toepassing op g.p. • Art. 1:80c – 1:80f vervallen • Echtscheiding door ambtenaar burgerlijke stand – Mits gemeenschappelijk verzoek – Mits niet gezag over kind(eren) KOLKMAN
14 14
Scheiden zonder rechter • Procedure (art. 1:152 ontwerp) – Verzoek indienen bij abs – Twee weken wachttijd – Vóór beslissing abs verklaren echtgenoten in persoon dat huwelijk duurzaam is ontwricht – Abs maakt akte op – Echtscheiding tot stand door inschrijving akte KOLKMAN
15 15
C. Tegengaan huwelijksdwang (33 488) • Minderjarigen kunnen geen huwelijk sluiten – Verval art. 1:31 lid 2 & 3, 1:35, 1:36
• Huwelijk tussen 3e/4e graads bloedverwant: verklaring van ‘vrije toestemming’
KOLKMAN
16 16
Het ene huwelijk is het andere niet…
• HR 15 maart 2013, BNB 2013/151 – G.p. voor één dag – Fraus legis
• Hof Arnhem 5 april 2012, NJ 2013/378 – HR 26 april 2013, RvdW 2013, 638 – Verschil in leeftijd – Rechtsgevolgen nietigverklaring; goede trouw KOLKMAN
17 17
Overige onderwerpen A. B.
C. D.
E. F.
Verdeling Doorbreking huw.vw. Verknochtheid Echtscheidingsconvenant Benadeling art. 1:164 Ongehuwde samenwoners KOLKMAN
18 18
A. Verdeling • HR 8 feb 2013, NJ 2013/201 – Overeenstemming over verdeling i.d.z.v. art. 3:182? – Gerechtvaardigd vertrouwen – Wettelijke rente
• HR 16 jan 2015, HR:2015:85 – Rechtsverwerking – Gerechtvaardigd vertrouwen KOLKMAN
19 19
Gelijke verdeling, tenzij...? (I) • HR 30 maart 2012, NJ 2012/407 (Voorhuwelijkse schulden) – Schulden verknocht? – Afwijking 1:100? – Hof Amsterdam 14 mei 2013, GHAMS:2013:CA1866
KOLKMAN
20 20
• • • • • •
HR 30 maart 2012, NJ 2012/407
kort huwelijk niet of nauwelijks samenwoning geen gemeenschappelijke huishouding schulden zijn door M vóór huwelijk aangegaan V heeft daarvan pas kennis gekregen tijdens e.s.procedure stelling van M dat met de gelden bruiloft van partijen is betaald, kan niet juist zijn • M legt geen behoorlijke verantwoording af van besteding • aannemelijk is dat M gelden heeft aangewend voor aankoop van auto's of onroerend goed in Marokko KOLKMAN
21 21
Gelijke verdeling, tenzij...? (II)
• HR 20 sept 2013, HR:2013:CA3748 • HR 22 nov 2013, RFR 2014/17 • Hof Arnhem-Lwrd 13 maart 2014, RFR ‘14/72 – Maatstaf afwijking gelijke verdeling
• HR 20 dec 2013, HR:2013:2050 – Geen afwijking van peildatum voor vaststellen samenstelling en omvang huw.gemeenschap KOLKMAN
22 22
Gelijke verdeling, tenzij...? (III) • HR 12 juli 2013, RFR 2013/107 – Eenvoudige gemeenschap – Bedoeling partijen – Goederenrecht vs. verbintenisrecht
KOLKMAN
23 23
B. Doorbreking huw.vw. (I) • •
•
Rb L’warden 14 jan 2009, LJN BH0633 Rb Utrecht 1 aug 2012, LJN BX4241 Rb A’dam 15 okt 2014, RFR 2015/23 –
Koude uitsluiting te doorbreken o.g.v. r&b?
KOLKMAN
24 24
Doorbreking huw.vw. (II) •
HR 18 juni 2004, NJ 2004/399 (Gedrag der echtgenoten) – –
•
Vormvereiste huw.vw. Derogerende werking r&b
HR 27 sept 2013, RFR 2013/130 – –
–
Hof A’dam 14 aug 2012, RFR 2012/120 Uitleg inkomensbegrip Geen verrekening: in strijd met r&b? KOLKMAN
25 25
C. Verknochtheid
• HR 7 dec 2012, NJ 2013/141
– …omstandigheden van het geval, waaronder met name de aard van het goed of de schuld, zoals deze mede door de maatschappelijke opvattingen wordt bepaald…
• Hof Arnhem-Lwrd 13 mei 2014, RFR 2014/110 – Verknochtheid letselschade-uitkering – Zaaksvervanging – Identificeerbaarheid KOLKMAN
26 26
Verknochtheid • HR 8 juli 2011, NJ 2013/256 – Is goodwill een goed? – Goodwill verknocht?
KOLKMAN
27 27
D. Echtscheidingsconvenant • HR 9 maart 2012, RFR 2012/76 – Concept vs definitief convenant
• Hof A’dam 18 feb 2014, GHAMS:2014:775 – Geldig convenant?
KOLKMAN
28 28
E. Benadeling art. 1:164 • • •
Zes maanden vóór aanvang geding Verzoekschrift? Hof Den Haag 17 sept 2014, GHDHA:2014:3706 –
•
De keuken is weg
Hof Den Haag 5 nov 2014, GHDHA:2014:3575 –
•
Ouders schenken V geld, later stort V restant terug
Hof Den Haag 12 nov 2014, GHDHA:2014:3736 –
Lening zus? KOLKMAN
29 29
F. Ongehuwd samenwonen •
Art. 1:160 – –
•
Van rechtswege, definitief ‘Als waren zij gehuwd’: restrictief
HR 20 dec 2013, NJ 2014/143 –
–
Onverkort restrictieve uitleg, indien huwelijk nieuwe partner alimentatiegerechtigde in stand gehouden om alimentatieverplichting te laten voortduren Nieuwe relatie wel belang bij behoeftigheid KOLKMAN
30
Levensonderhoud • Hof Den Haag 19 maart 2014, GHDHA:2014:943 – – – –
–
Echtscheiding M en V Kinderen bij V Nieuwe relatie V met N, ongehuwd N geen wettelijke onderhoudsplicht jegens kinderen, maar o.g.v. art. 8 EVRM kan deze toch ontstaan Maatsch. ontwikkeling: onderscheid ‘formele stiefouder’ en ongehuwde partner onhoudbaar? KOLKMAN
31
Kosten huishouding • HR 8 juni 2012, NJ 2012/364 – M en V ongehuwd, geen sok • Hof: minder werken V voor haar rekening+risico
– Gelijke draagplicht hypotheekrente? – Haviltex: óf er afspraak is, inhoud afspraak en of afspraak gewijzigd is • Alle omstandigheden (o.a. feitelijk handelen)
– HR houdt rekening met ‘feitelijk gegroeide taakverdeling’ KOLKMAN
32
Kosten huishouding • HR 8 juni 2012, NJ 2012/364 – Toepassing goederen- en verbintenissenrecht ‘minder zakelijk’? – A-G: Voor zover het gaat om het reconstrueren van de bedoelingen van partijen ligt het voor de hand — te meer waar een samenlevingscontract ontbreekt — om in beginsel juist in het feitelijke handelen van partijen hun afspraken te lezen. – Vgl. HR 18 juni 2004, NJ 2004/399 KOLKMAN
33
Natuurlijke verbintenis
• HR 10 okt 2014, NJ 2014/440
– M en V ongehuwd, gemeensch woning – Samenlevingscontract • Aflossing uit gemeensch middelen: kosten huish • Aflossing uit privévermogen: vorderingsrecht
– M lost af uit privévermogen • Hof: voldoening natuurlijke verb (V geen vermogen, M hoger inkomen, M: “verzorging”)
– HR: objectieve maatstaf • Verwijst; wrsch geen nat. verb. KOLKMAN
34
