Proefbedrijf voor de Veehouderij

Strooiselmateriaal in pluimveestallen Kris De Baere Johan Zoons

Pluimvee nr. 40

Bij de huisvesting van pluimvee op de grond is goed strooisel van belang. Een goed strooiselmateriaal kan om schreven worden als een materiaal dat veel vocht kan opnemen en terug afgeven, het moet zacht en los zijn, het mag niet gemakkelijk samenklitten of een korst vormen bovenaan het strooisel en het moet tevens goed koop en voldoende beschikbaar zijn. Daarnaast moet het strooisel ook vrij zijn van onzuiverheden en schadelijke stoffen. In de praktijk zijn houtkrullen en stro de meest gebruikte materialen. Hout krullen zijn goed geschikt als strooisel materiaal. Om problemen met irritaties en verontreinigingen te vermijden, gebruikt men witte, gezuiverde hout krullen van onbehandeld hout. Stro is een goedkoop strooiselmateriaal dat ruimschoots beschikbaar is. Bij voor keur wordt gebruik gemaakt van gehakseld tarwestro omdat het de hoogste vochtopnamecapaciteit heeft (tarwestro neemt meer vocht op dan gerstestro, kort materiaal neemt meer vocht op dan lang materiaal). Een aantal jaar geleden kwamen nat strooisel en natte mest nauwelijks voor. Sinds het verbod op het gebruik van diermeel, vismeel (op bedrijven waar ook herkauwers aanwezig zijn) en een aantal antibiotica is de samenstelling van de voeders grondig gewijzigd. Op veel pluimveebedrijven worden nu problemen met nat strooi sel en natte mest vastgesteld door verteringsproblemen en een hoge wateropname. Deze problemen leiden tot meer gezondheidsproblemen, meer irritaties van de hakken, meer voetzoolaantastingen en soms ook meer afkeuringen.

Pluimvee nr. 40

Het behouden van een goede strooiselkwaliteit is moeilijker geworden, waardoor ook strengere eisen aan het strooiselmateriaal gesteld worden. Naar aanleiding van deze problematiek is een proef uitgevoerd met verschillende strooiselmaterialen. MATERIAAL EN METHODE Gedurende 6 rondes zijn telkens 24.000 vleeskuikens (ROSS 308, niet gesext, 20 kuikens / m²) verdeeld over 4 klimaatafdelingen van 300 m². Elke klimaatafdeling is verder verdeeld in 4 subeenheden van elk 75 m². Op het niveau van de klimaatafdelingen zijn verschillende lichtschema’s vergeleken. De resultaten van deze proef zijn besproken in mededeling 38. In de subeenheden van alle klimaat afdelingen zijn verschillende strooiselmaterialen met elkaar vergeleken. De eerste 5 dagen en de laatste 3 dagen voor het laden werd 23 uur licht en 1 uur donker verstrekt aan de kuikens. Van dag 6 tot 3 dagen voor het laden werd een continue donkerperiode van 6 uur ingebouwd. De kippen beschikten continu over water en voeder. Het voederprogramma bestond uit 5 fasen. Het kruimelvoeder werd verstrekt via voederpannen (1 pan per 88,23 dieren) en het water via “friss”-cups (1 cup per 25 kuikens). De streefwaarde voor de staltemperatuur bedroeg 34 °C bij de opzet van de kuikens en werd geleidelijk afgebouwd tot 18,5 °C op het einde van de ronde. De minimumventilatie werd ingesteld op 1,0 m³ per uur per kg levend gewicht en de maximumventilatie op 3,6 m³ per uur per kg levend gewicht. Bij lage buiten temperaturen werden zowel de minimumventilatie als de maximumventilatie verminderd. In zes opeenvolgende rondes is onderzoek verricht naar verschillende strooiselmaterialen en hoeveelheden. Hier onder zijn de proefbehandelingen per ronde weergegeven: Ronde 1:

houtkrullen 1,0 kg/m² en 1,5 kg/m² gehakseld tarwestro 1,5 kg/m² en 2,0 kg/m²

Ronde 2:

houtkrullen 1,0 kg/m² en 1,5 kg/m² gehakseld tarwestro 1,0 kg/m² en 1,5 kg/m²

Proefbedrijf voor de Veehouderij

INLEIDING

Ronde 3 tot 6: houtkrullen 1,5 kg/m² gehakseld tarwestro 1,5 kg/m² vlaslemen 1,5 kg/m² mengsel van vlaslemen en houtkrullen 1,5 kg/m² (van elk 0,75 kg/m²) 1

In de eerste 2 proefrondes zijn houtkrullen en gehakseld tarwestro als strooiselmateriaal gebruikt, beide materialen werden in verschillende hoeveelheden gebruikt (zie mededeling 39). Tijdens de vier volgende rondes werden naast houtkrullen en gehakseld stro ook vlaslemen als strooiselmateriaal gebruikt. In deze mededeling worden de resultaten van deze proef met vlaslemen, houtkrullen en gehakseld stro besproken. Tabel 1: Technische resultaten per ronde (periode: 7/08’03 - 1/07/’04)

ronde 1 opzet: 7/08/' 03

houtkrullen 1,5 kg/m²

gehakseld tarwestro 1,5 kg/m²

3,9

4,0

4,0

bruto levend gewicht (g)

2422

2455

2439

voerverbruik (kg/pok)

3,93

3,99

3,96

% uitval

vlaslemen 1,5 kg/m²

vlaslemen + houtkrullen 1,5 kg/m²

gem.

netto VC

1,72

1,73

1,73

productiegetal

322,6

326,3

324,5

voerwinst (euro/pok)

0,299

0,305

0,302

3,1

3,3

3,2

ronde 2

% uitval

opzet:


2486

2455

2471


3,93

3,92

3,92

netto VC

1,67

1,68

1,67

productiegetal

346,0

337,7

341,8


0,355

0,337

0,346

2/10/' 03

ronde 3

% uitval

3,9

4,5

4,9

5,0

4,5

opzet:


2427

2413

2380

2399

2405


3,93

3,94

3,88

3,90

3,91

4/12/' 03

netto VC

1,72

1,75

1,75

1,75

1,74

productiegetal

324,6

315,8

309,4

312,4

315,6


0,304

0,282

0,270

0,276

0,283

4,8

6,3

6,0

4,4

5,4

2423

2431

2296

2416

2392

3,80

3,74

3,71

3,80

3,76

netto VC

1,68

1,67

1,76

1,68

1,70

productiegetal

328,6

325,2

293,9

328,7

319,1


0,321

0,316

0,241

0,321

0,300

ronde 4

% uitval

opzet:


29/01/' 04 voerverbruik (kg/pok)

ronde 5

% uitval

opzet:


25/03/' 04 voerverbruik (kg/pok)

6,1

5,9

6,7

5,8

6,1

2443

2411

2400

2417

2418 3,70

3,72

3,70

3,63

3,75

netto VC

1,65

1,67

1,66

1,68

1,66

productiegetal

332,0

325,3

323,6

323,9

326,2


0,333

0,318

0,317

0,312

0,320

3,4

3,4

2,9

3,2

3,2

2404

2428

2423

2440

2424

3,83

3,85

3,86

3,86

3,85

ronde 6

% uitval

opzet:


21/05/' 04 voerverbruik (kg/pok) netto VC

1,68

1,67

1,68

1,67

1,67

productiegetal

329,7

335,4

335,7

339,1

335,0


0,322

0,335

0,335

0,343

0,334

Pluimvee nr. 40

2

Metingen Bij het onderzoek op het Proefbedrijf voor de Veehouderij worden een aantal metingen standaard uitgevoerd. Dagelijks wordt van elke proefgroep (n=16) het water- en voerverbruik, de uitval en reden van uitval genoteerd. Wekelijks worden per proefgroep 50 kuikens gewogen, op dag 41 worden 75 kuikens per groep gewogen. Naast deze technische kengetallen wordt de laatste jaren ook steeds de uitwendige kwaliteit van de kuikens beoordeeld op dag 28, dag 35 en dag 40. Bij deze visuele beoordeling wordt in een steekproef van 40 kuikens per proef groep gekeken naar krassen op de dijen, borstbevuiling, hakirritatie en voetzoolirritatie, hierbij wordt voor de verschillende parameters een score gegeven die zowel de ernst als het voorkomen van de aantasting weer geeft (score van 0 = geen bevuiling / irritatie tot 3 = ernstige bevuiling / irritatie).

Tabel 2: Technische resultaten bij gebruik van houtkrullen en gehakseld stro (6 rondes - periode: 7/08/’03 - 1/07/’04) strooisel hoeveelheid

houtkrullen

gehakseld stro

sign.

1,5 kg/m²

1,5 kg/m²

p

cum. uitval %

4,2

4,6

0,230

% pootproblemen

0,4

0,5

0,183

% metabole problemen

0,7

0,8

0,240


2434

2432

0,856

voerverbruik (kg/pok/dag)

3,86

3,86

0,994

waterverbruik (l/pok/dag)

7,09

7,15

0,193

water/voer verhouding

1,84

1,85

0,073

voerconversie

1,69

1,69

0,409

VC 1700

1,41

1,42

0,544

productiegetal

330,6

327,6

0,339


0,322

0,315

0,336

Figuur 1: DS-gehalte strooisel (6 rondes - periode: 7/08/’03 - 1/07/’04)

80

70 houtkrullen 1,5 g ehakseld stro 1,5

RESULTATEN Houtkrullen 1,5 kg/m² t.o.v. gehak seld tarwestro 1,5 kg/m² Gedurende 6 opeenvolgende proef rondes is het gebruik van houtkrullen en gehakseld tarwestro vergeleken. Van beide materialen werd 1,5 kg / m² ingestrooid twee dagen voor de opzet van de kuikens. De resultaten zijn weergegeven in tabel 1, tabel 2, tabel 3 en figuur 1. Het technisch resultaat was het best bij het gebruik van houtkrullen doch er konden geen significante verschillen aangetoond worden. Bij gehakseld stro was er een trend naar een hogere water/voer verhouding en was het DS-gehalte van het strooisel reeds vanaf dag 7 duidelijk lager. Het aandeel voetzool aantasting was zowel op dag 28, dag 35 als op dag 41 beduidend hoger. Op dag 28 werd ook meer irritatie van de hakken vastgesteld, maar op dag 35 en dag 41 was er geen verschil in hakirritaties meer waarneembaar.

60

50

7

15

22

29

36

42

da g

Figuur 2: DS-gehalte strooisel (4 rondes - periode: 4/12/’03 - 1/07/’04)

80 houtkrullen 1,5 gehakseld stro 1,5 vlaslemen 1,5 vlaslemen + houtkrullen 1,5

70

60

50

7

15

22

29

36

42

dag

Pluimvee nr. 40

3

Tabel 3: Resultaten van de beoordeling van de kuikens (6 rondes - periode: 7/08/’03 - 1/07/’04): dag strooisel 28 houtkrullen gehakseld tarwestro 35 houtkrullen gehakseld tarwestro 41 houtkrullen gehakseld tarwestro

score 0 82,9 79,0 36,5 35,6 5,9 3,8

score 1 17,0 20,4 54,6 57,7 55,2 55,1

score 2 0,1 0,7 8,4 6,6 36,5 37,2

score 3 0,0 0,0 0,5 0,2 2,3 3,8

sign. * 0,157

dag strooisel 28 houtkrullen gehakseld tarwestro 35 houtkrullen gehakseld tarwestro 41 houtkrullen gehakseld tarwestro

score 0 64,0 40,5 16,6 11,9 6,6 4,0

score 1 34,7 56,5 72,4 78,4 56,8 59,7

score 2 1,3 3,0 11,0 9,3 35,7 35,8

score 3 0,0 0,0 0,0 0,4 0,9 0,5

sign. * 0,000

dag strooisel aantasting 28 houtkrullen voetzolen gehakseld tarwestro 35 houtkrullen gehakseld tarwestro 41 houtkrullen gehakseld tarwestro

score 0 97,6 87,5 75,3 60,5 56,7 38,5

score 1 2,2 10,7 23,1 37,2 32,1 45,9

score 2 0,2 1,8 1,6 2,2 11,0 15,5

score 3 0,0 0,0 0,0 0,2 0,1 0,1

sign. * 0,000

bevuiling borst

irritatie hakken

0,450 0,208

0,054

0,000 0,000

Tabel 4: technische resultaten bij gebruik van houtkrullen, gehakseld stro en vlaslemen (4 rondes - periode: 4/12/’03 1/07/’04): gehakseld stro

vlaslemen

vlaslemen + houtkrullen

hoeveelheid 1,5 kg / m² 1,5 kg / m² 1,5 kg / m² 1,5 kg / m² cum. uitval %

4,5

5,0

5,1

4,6

% pootproblemen

0,4

0,6

0,5

0,5

% metabole problemen

0,8

0,8

0,9

0,8


2424 a 3,82

2421 a 3,81

2375 b 3,77

2418 a,b 3,83

waterverbruik (l/pok)

7,04

7,05

7,02

7,03

water/voer verhouding

1,84

1,85

1,86

1,84

voerconversie

1,68

1,69

1,71

1,69

VC 1700

1,41

1,42

1,46

productiegetal

328,7 a 0,320

325,4 a,b 315,7 b 0,291 0,313



1,43 326,0 a,b 0,313

Gebruik van vlaslemen als strooiselmateriaal Bij het gebruik van vlaslemen is het technisch resultaat (tabel 4) minder goed dan bij houtkrullen, het bruto levend gewicht en het productiegetal zijn merkelijk lager, er is een trend naar een lager voerverbruik, een hogere voerconversie en een lagere voerwinst. Het DS-gehalte van het strooisel (figuur 2) is vergelijkbaar met houtkrullen. Bij de beoordeling van de kuikens werd geen verschil in bevuiling en hakirritatie vastgesteld. Op dag 41 is het aantal voetzoolaantastingen bij vlaslemen merkelijk hoger als bij houtkrullen en vergelijkbaar met het gehakseld stro (tabel 5).

Pluimvee nr. 40

Bij alle proefbehandelingen was de strooiselkwaliteit slecht (ca. 50% DS van het strooisel), waren de kuikens sterk bevuild en kwam vrij veel irritatie van de hakken en veel voetzoolaantasting voor.

0,386

* Pearson Chi-square asymp. sign. (2-sided)

strooisel houtkrullen

Bij gebruik van een mengsel van vlaslemen en houtkrullen (elk 0,75 kg/m²) konden geen duidelijke verschillen aangetoond worden. Zowel de technische resultaten, de strooiselkwaliteit en de uitwendige kwaliteit van de kuikens zijn gelijk met deze bij het gebruik van 1,5 kg houtkrullen per m².

BESPREKING Stro is een goedkoop strooisel materiaal. In de praktijk wordt het vooral gebruikt op bedrijven die gelegen zijn in akkerbouwstreken of op eigen grond graangewassen verbouwen. Vaak komt men overeen om de pluimveemest af te voeren naar het bedrijf waarvan het stro afgenomen wordt. Dit biedt zowel voor de akkerbouwer als voor de pluimveehouder gunstige voorwaarden voor het stro en de pluimveemest. Bij bedrijven die de mest via lange afstandtransport afzetten, is het gebruik van stro minder gebruikelijk omdat dit voor de mestafzet minder gunstig is. De nieuwe mestverwerkings- en composteringsinstallaties kunnen de vleeskuikenmest met stro goed verwerken op voorwaarde dat het stro voor gebruik gehakseld wordt. Gehakseld stro heeft een lagere vochtopnamecapaciteit en is lichter dan houtkrullen (dikkere strooisel laag). De strodeeltjes zijn langer dan houtkrullen en vlaslemen hier door scharrelen kippen er minder in en ontstaat vlugger korstvorming en een natte vettige laag bovenaan het strooisel hetgeen het ontstaan van voetzoolaantastingen en hak irritaties bevorderd. Tarwestro is goedkoper dan houtkrullen, voor het hakselen van het stro dienen nog bijkomende kosten verrekend te worden.

4

Een aantal jaar geleden kwam nat strooisel nauwelijks voor, in sommige stallen was het strooisel zelfs te droog. In die periode was gehakseld tarwestro een goed strooiselmateriaal. Na het verbod op het gebruik van diermeel en een aantal antibiotica is het behouden van een goede strooiselkwaliteit moeilijker en worden hogere eisen gesteld aan het strooiselmateriaal. In de huidige omstandigheden stelt men bij het gebruik van gehakseld stro vlugger problemen met nat strooisel vast dan bij houtkrullen. Vlaslemen zijn een restproduct van de vlasindustrie, ze worden vooral gebruikt voor de fabricage van houtvezelplaten, maar gezien hun groot vochtabsorberend vermogen kunnen ze ook gebruikt worden als strooiselmateriaal in stallen. Tot op heden is het gebruik van vlaslemen als strooiselmateriaal in pluimvee stallen vrij beperkt in Vlaanderen. Vlaslemen kunnen aangekocht worden bij de vlasverwerkende bedrijven. Meestal zijn de trans portkosten niet in de prijs inbegre pen, bij transporten over langere afstand kunnen deze kosten hoog oplopen, waardoor het gebruik van vlaslemen relatief duur uitkomt in vergelijking met houtkrullen. Voor bedrijven die gelegen zijn in de nabijheid van vlasverwerkende bedrijven, zijn de transportkosten beperkt en kunnen vlaslemen een alternatief strooiselmateriaal zijn. Naast het opnemen van vocht heeft het strooisel ook een isolerende functie in het begin van de ronde. Vlaslemen zijn merkelijk zwaarder dan houtkrullen. Bij gebruik van dezelfde hoeveelheid strooisel (nl. 1,5 kg/m²) is de strooisellaag merkelijk dunner en minder isolerend. In de winterperiodes is het aangewezen om van vlaslemen een grotere hoeveelheid strooisel te gebruiken dan van houtkrullen.

Pluimvee nr. 40

Tabel 5: resultaten van de beoordeling van de kuikens (4 rondes - periode: 4/12/’03 - 1/07/’04) score 0 score 1 score 2 score 3 dag strooisel 28 houtkrullen

80,2 19,8 0,0 0,0

gehakseld tarwestro 74,7 24,5 0,8 0,0 vlaslemen 82,2 17,3 0,5 0,0 16,7 0,7 0,0 vlaslemen + houtkrullen 82,6 35 houtkrullen 34,8 55,8 8,7 0,7 gehakseld tarwestro 35,7 56,5 7,6 0,3 vlaslemen 38,6 49,9 10,5 1,0 55,3 6,9 0,4 vlaslemen + houtkrullen 37,5 41 houtkrullen 6,9 55,4 34,4 3,3 gehakseld tarwestro 4,9 55,4 33,9 5,7 vlaslemen 5,2 56,1 35,3 3,5 5,7 57,5 33,0 3,8 vlaslemen + houtkrullen

sign. * 0,080

score 0 score 1 score 2 score 3 dag strooisel 28 houtkrullen 63,0 36,3 0,6 0,0 gehakseld tarwestro 44,9 53,1 2,0 0,0 vlaslemen 65,2 34,5 0,3 0,0 38,8 1,2 0,0 vlaslemen + houtkrullen 60,1 35 houtkrullen 17,6 67,9 14,4 0,0 gehakseld tarwestro 15,1 73,7 10,6 0,6 vlaslemen 21,2 67,1 11,3 0,5 71,7 10,7 0,3 vlaslemen + houtkrullen 17,3 41 houtkrullen 6,0 53,9 39,6 0,5 gehakseld tarwestro 4,3 56,1 39,4 0,3 vlaslemen 3,5 54,7 41,0 0,7 3,1 61,2 35,3 0,5 vlaslemen + houtkrullen

sign. * 0,000

score 0 score 1 score 2 score 3 dag strooisel aantasting 28 houtkrullen 97,1 2,7 0,2 0,0 voetzool gehakseld tarwestro 84,0 13,3 2,7 0,0 vlaslemen 96,8 3,0 0,2 0,0 2,6 0,2 0,0 vlaslemen + houtkrullen 97,2 35 houtkrullen 78,6 19,5 1,9 0,0 gehakseld tarwestro 68,3 28,6 3,0 0,3 vlaslemen 80,0 19,7 0,3 0,0 17,0 0,9 0,0 vlaslemen + houtkrullen 82,1 41 houtkrullen 60,5 29,2 10,4 0,0 gehakseld tarwestro 45,7 43,8 10,6 0,0 vlaslemen 47,7 40,6 11,4 0,4 34,2 8,6 0,0 vlaslemen + houtkrullen 57,2

sign. * 0,000

bevuiling borst

irritatie hakken

0,386

0,536

0,397

0,466

0,001

0,014

* Pearson Chi-square asymp. sign. (2-sided)

Bij vlaslemen werd een hoger aandeel voetzoolaantastingen vastgesteld dan bij houtkrullen, dit wijst erop dat bij vlaslemen vlugger problemen met nat strooisel te verwachten zijn dan bij houtkrullen. Bij gebruik van een mengsel van vlaslemen en houtkrullen is de strooiselkwaliteit vergelijkbaar met houtkrullen. Bij de vergelijking van de strooiselkost per kuiken is uitgegaan van de volgende prijzen: 175 euro per ton voor houtkrullen, 80 euro per ton voor stro en 210 euro per ton voor vlaslemen. Dit geeft een strooiselkost van 1,30 eurocent per kuiken bij houtkrullen, 0,60 eurocent per kuiken bij stro en 1,58 eurocent bij vlaslemen. Bij stro dient wel nog de kost voor het hakselen van het stro verrekend te worden. In de praktijk worden grote prijsverschillen voor deze strooiselmaterialen vastgesteld waardoor de strooiselkost sterk kan variëren. 5

Witte, gezuiverde houtkrullen zijn het meest gebruikte strooiselmateriaal in vleeskuikenstallen. Ondanks de goede eigenschappen van houtkrullen wor den in de praktijk toch nog problemen met een slechte strooiselkwaliteit vastgesteld. Natte mest heeft heel wat negatieve gevolgen, nl. meer bevui ling van de kuikens, meer hakirritaties, meer voetzoolaantastingen, hogere infectiedruk (salmonella, campylobacter), hogere stookkosten, meer strooisel nodig, hogere mestafzetkosten, hogere voerconversie, financieel verlies in slachterij, hogere ammoniakemissie. De strooiselkwaliteit is afhankelijk van vele factoren, nl. de gezondheid van de kuikens, het voeder (samenstelling, viscositeit, passagesnelheid), het type dier (gevoeligheid voor stoornissen zoals verteringsproblemen), het stalklimaat (ventilatie, vochtbalans) en de stalinrichting (drinkwatersysteem), seizoensinvloeden, de activiteit van de kuikens (licht-, voeren watersturing), het strooiselmateriaal, de groeicurve (vereist aminozuurpatroon), … . Uit onderzoek op het Proefbedrijf voor de Veehouderij blijkt dat de strooisel kwaliteit kan verbeterd worden via het management (klimaatregeling, bezet ting, strooisel, …). Verschillende maatregelen laten toe om telkens een kleine verbetering van de strooiselkwaliteit te bekomen, deze volstaan echter niet om het probleem van het natte strooisel op te lossen. Het probleem van het nat strooisel kan echter niet opgelost worden door het optimaliseren van één bepaalde factor, een globale aanpak is nodig om dit multifactorieel probleem op te lossen.

Deze mededelingen worden gratis toegestuurd aan de geïnteresseerden D/2004/0180/15-3 Gegevens uit deze mededeling mogen overgenomen worden mits bronvermelding.

Departement Economie, Plattelandsbeleid en Internationale Samenwerking Proefbedrijf voor de Veehouderij Poiel 77 | 2440 Geel | T 014 56 28 70 | F 014 56 28 71 | [email protected] Directie: Projectingenieur Johan Zoons

20/12/2004

Proefbedrijf voor de Veehouderij

Recommend Documents