Libramont 2011
PRODUCTIEF BOS, CONSTRUCTIEF BOS DE CONTEXT De relatie tussen mens en natuur krijgt tegenwoordig veel aandacht. Beheer van de natuurlijke rijkdommen, klimaatverandering, luchtkwaliteit, levenskader, allemaal onderwerpen die aanzetten tot nadenken over de toekomst van de mensheid. In een ontegensprekelijk gemondialiseerde wereld met de productivistische Verenigde Staten, een chaotisch groeiend Azië en een nog zoekend Afrika, ontwikkelde Europa een heel eigen model voor het beheer van natuurlijke rijkdommen: een fllinke dosis economisch rationalisme op een achtergrond van fascinatie voor de natuur met zijn menselijke voetafdruk. Ja, het is mogelijk het scheppen van economische rijkdom te koppelen aan het vergroten van natuurlijke rijkdommen.
De boswet (Code forestier) bevestigt in artikel 1 de multifunctionaliteit van het bos waar iedereen zijn plaats moet krijgen. Het bos moet een rol spelen op economisch, ecologisch, sociaal en jachtgebied. Arbitrage is en zal evenwel noodzakelijk blijven om de verhoudingen tussen de verschillende gevoeligheden in evenwicht te houden. Een bosplan houdt voortaan compromissen in. Te meer omdat steeds meer personen belangstelling hebben voor het bos. De ruimte en capaciteit van het bos zal ongetwijfeld niet volstaan om aan ieders verwachtingen te voldoen.
WEETJES Ongeveer 3,8 miljoen kubieke meter wordt jaarlijks gekapt in de Waalse bossen (de Europese productie bedraagt 454 miljoen kubieke meter). De verwerkingscapaciteit van de Waalse bedrijven bedraagt 6 miljoen. Het is duidelijk dat er onvoldoende bevoorrading is! Nochtans exporteert Wallonië hout, terwijl invoer nodig is. Wat is de milieukostprijs van dit vervoer? Voorts heerst er tussen fabrikanten van spaanplaten, papier en energiehout een verbeten concurrentie voor de subproducten van het bos, in zoverre dat bepaald timmerhout wordt aangeprezen voor minder nobele toepassingen. Het is nuttig om eens na te gaan welke sectoren hout optimaal opwaarderen, op zowel economisch als sociaal gebied. Ook de wetenschappers houden zich volop bezig met het bos en zijn toekomst. Momenteel wordt gewerkt aan technieken om de evolutie van de bosrijkdommen in te schatten. Wat zal het Waalse bos betekenen over tien, twintig of dertig jaar? Hoe het hoofd te bieden aan de klimaatverandering? De periodes van relatieve droogte zullen ongetwijfeld langer duren. Hoe daarop inspelen, per zone en per houtsoort? Hoe het evenwicht tussen bos en fauna in stand houden? Hoe omgaan met overtollig wild en de schade die het aan het bos aanbrengt? Er worden hulpmiddelen ontwikkeld om de druk van wild op de bosbouwsector te meten. Dit jaar draait de Beurs van Libramont rond het bos. De Bosbouwcommissie wil de aandacht vestigen op de buitengewone economische mogelijkheden, die voortvloeien uit een zinvolle relatie tussen mens en natuur. De houtsector heeft niet alleen een rijk economisch potentieel, maar bezit ook een belangrijk symbolisch kapitaal en een warm en gezond imago.
Libramont 2011
PRODUCTIEF BOS, CONSTRUCTIEF BOS HET BOSBESTAND BLIJFT CONSTANT De mens werkt de groei van het bos in de hand. Er moet een einde worden gemaakt aan de vooroordelen als zou er aan algemene ontbossing worden gedaan. In Wallonië wordt het bosbestand duurzaam beheerd. Dit is het resultaat van het enthousiaste en doordachte werk van hele generaties die hebben gekozen voor bosbeheer. Een boom kappen en elders weer een boom planten...
Weetjes De Waalse bossen bestrijken 554.000 hectaren, terwijl het Europese bosbestand goed is voor ongeveer 177 miljoen hectaren. De Waalse bossen omvatten 53,4 % loofbomen en 46,6 % naaldbomen. Duurzaam bosbeheer houdt in dat er ongeveer even veel wordt gekapt als aangeplant. Voor het Waalse Gewest draagt de kap van loofbomen bij voor 95% van de groei; de kap van naaldbomen vertegenwoordigt 109 % van de groei.. Onze populaties van naaldbomen zijjn immers "te oud". Het is belangrijk ze nu te verjongen! Een tweede reden is dat er nu de politieke wil bestaat om minder naaldbomen aan te planten en de biodiversiteit in het bos te bevorderen als reactie op een monospecifieke bosbouw.
HOUT IS GOED VOOR DE ECONOMIE Hoe kunnen in deze gunstige context nieuwe afzetmarkten worden aangeboord en nieuwe kansen worden aangegrepen? De bouw van houten huizen (en er zijn heel wat mogelijkheden) is een mooi voorbeeld van een intelligent gebruik van hout. Deze sector, die tot voor enkele jaren moest optornen tegen de meest dwaze vooroordelen, bleef beperkt tot tuinhuisjes.... Vandaag wordt er veel en creatief gebouwd, zodat er sprake is van een volwaardige economische sector die zienderogen groeit. Huizen met een houten skelet zijn hedendaags en stijlvol; zij vinden hun plaats in de stad, zowel voor renovaties als voor gebouwen met verdiepingen. Daarbij bieden zij ook nieuwe mogelijkheden voor sociale woningen.
Weetjes Op basis van de aanvragen van bouwverguningen wordt het aantal huizen met houten skelet geraamd op 15% van de nieuwbouw. Dezelfde trend nemen wij waar met het groeiende aantal passieve of lage-energiewoningen, die een comfortabel, rustgevend en gezond levenskader aanbieden, waarbij energieverbruik anders wordt bekeken. Tot slot snelt het bos de mens ter hulp. De lijst van mogelijke toepasingen is uitgebreid: hedendaags meubilair, stadsmeubilair, enz. Het komt er gewoon op aan de juiste vragen te stellen over de sectoren met hoge toegevoegde waarde.
Libramont 2011
PRODUCTIEF BOS, CONSTRUCTIEF BOS ONDERHOUD VAN BOSSEN IS GOED VOOR DE WERKGELEGENHEID De hamvraag is de methode om bossen te onderhouden. Welke middelen en welk materieel wordteningezet? Maar ook: welke activiteit ontstaat stroomop- en stroomafwaarts? Welke beroepen en welke opleidingen doen er hun voordeel bij? Want het bos produceert naast economische rijkdom ook sociale rijkdom. Het schept heel uiteenlopende arbeidsplaatsen en loopbaanmogelijkheden.
WEETJES Het aantal werknemers in de houtsector van de tweede verwerking bedraagt 11.815 eenheden in 1.950 ondernemingen. Ongeveer 1.600 zelfstandigen zijn actief in de bosbouw.
HET BOS IS GOED VOOR DE MENS Het bos biedt de maatschappij heel wat diensten aan. Als plek van toerisme, wandelingen, welzijn en rust lijkt het bos "van nature" in te spelen op heel wat verwachtingen, vooral op het vlak van vrijetijdsbesteding: wandelingen, pluk.... Daarnaast zijn er biodiversiteit, ecologie... Hoe zich organiseren opdat iedereen er zijn plekje vindt, ook de jacht, een beheerinstrument en tegelijk een bron van inkomsten?
WELKE ROL SPEELT HET BOS OP ENERGIEGEBIED? Een Europese richtlijn van 2009 (28/EG) wil het gebruik van energie op basis van hernieuwbare bronnen bevorderen. Ze legt doelstellingen tegen 2020 vast: een daling van het energieverbruik met 20%, een inbreng van hernieuwbare energie van 20% (10% in de vervoersector) en een daling met 20% van de uitstoot van broeikasgassen. Elk land moest een actieplan indienen met de huidige situatie, de doelstellingen en de middelen om deze te bereiken. De uiterste indieningsdatum was 30 juni 2010. Tot op heden heeft België nog geen actieplan dat door de Regering is goedgekeurd! Enkele jaren geleden was energiehout de aangewezen oplossing om deze nieuwe energieën te ontwikkelen. Hout als energiebron maakte het mogelijk om tot dan toe ondergewaardeerde materialen op te waarderen. Het zogezegde restafval van de bosbouw kon eindelijk worden opgewaardeerd. Voordien liet men het ofwel rotten, ofwel werd het vermalen, wat geld kostte. Energiehout loste een probleem op. De producenten van energiehout financierden het werk om het restafval in te zamelen en de eigenaars kregen kosteloos een ontginbaar terrein ter beschikking.
Libramont 2011
PRODUCTIEF BOS, CONSTRUCTIEF BOS Wel, de markt verandert. De fabrikanten van spaanplaten kennen een nieuwe conjunctuur. Momenteel is er in een Europa een productiieoverschot van spaanplaten van ongeveer 20%. Productievestigingen sluiten de deuren. Productievestigingen investeren niet langer in Europa. Zij zien nieuwe kansen in energie, kunnen onder meer groene certificaten genieten en starten met cogeneratie-eenheden (die warmte en elektriciteit produceren), die nood hebben aan producten die voorheen werden gebruikt voor houtenergie... Zo ontstaat concurrentie en stijgen de prijzen van het resthout... Daarnaast heeft de markt zijn eigen regels. Pellets die worden geproduceerd in Canada en vervolgens naar Antwerpen worden verscheept, zijn goedkoper dan de Belgische producten. Dat komt eenvoudig omdat de bossen er niet worden beheerd volgens dezelfde strenge eisen. Bij pellets bepaalt de grondstoffenprijs voor 80% de totale prijs. Ook doet het vragen rijzen dat Europese ondernemingen (Electrabel, Essent) investeren in productieeenheden in Canada of de Verenigde Staten. De mondialisering speelt ook een rol. Een maand lang staken door de dokwerkers van Kopenhagen vertraagde de aanvoer van hout uit Scandinavië; daardoor stegen de prijzen bij ons... Een tornado in Finland verdubbelde de productie van de Finse zagerijen; deze volumestijging werd volledig geëxporteerd. Tot slot is ook de milieukostprijs van het vervoer een cruciale vraag. Hoe zinvol is het dat Belgische zagerijen hout opkopen in Frankrijk, terwijl de Fransen zich op de Belgische markt komen bevoorraden? Het Waalse bos kan niet voldoen aan de huidige behoeften van de ondernemingen: 6 miljoen kubieke meter per jaar tegen slechts 3,8 die momenteel in de bossen wordt gewonnen. In deze context staat het houtgebruik centraal. En hoe wordt hout gebruikt op energiegebied? Vindingrijkheid blijkt ook belangrijk. Nieuwe winningsmogelijkheden kunnen zich aandienen, zoals de opbrengst van het onderhoud langs de wegen. Hout als energiebron kan een interessante priste zijn voor kleine eenheden of particulieren, maar men moet zich vragen stellen over grote bedrijven die "edel hout" gebruiken, dankzij de steun van de groene certificaten. Energiehout benut een bron die tot op heden niet altijd werd gewaardeerd, alsook hout dat de industriëlen elkaar betwisten. Moet hout worden verbrand, en zo ja, welk hout? Het is belangrijk hout zo nuttig mogelijk te opwaarderen op economisch, sociaal en milieugebied. Het basisidee achter energiehout is om tot dan toe ondergewaardeerde producten van het bos op te waarderen. Op de huidige markt is de vraag zo groot dat zelfs de subproducten van het bos een handelswaarde hebben. Wat zal de houding van de burger zijn op het gebied van zijn energieverbruik en wat zal hij bereid zijn te betalen voor energie uit hernieuwbare bronnen?
Libramont 2011
PRODUCTIEF BOS, CONSTRUCTIEF BOS HET BOS EN DE KLIMAATVERANDERING Er bestaan weliswaar nog vele vragen rond de werkelijke draagwijdte van het verschijnsel, maar de klimaatverandering houdt ook uitdagingen in voor het bos. De verwachte veranderingen inzake neerslag, bijvoorbeeld, nopen tot nadenken over het natuurlijke weerstandsvermogen van het bos, dit is het aanpassingsvermogen aan de nieuwe klimaattoestanden. Door de klimaatverandering zullen de Ardennen vermoedelijk een zelfde klimaat krijgen als Waals Brabant vandaag. Het Waalse bos is nu voor driekwart beplant met spar, eik en beuk. Het is nu nodig de soorten, maar ook de genetische herkomst te diversifiëren. De rol van de zaadbank is uiteraard strategisch en essentieel. Het is belangrijk de eigenaars te sensibiliseren voor deze nieuwe uitdagingen.
WAARDE SCHEPPEN... WAARDEN BELEVEN De Beurs van Libramont loofde altijd al de handel en de daaraan verbonden waarden: respect, luisterbereidheid, vrijheid, creativiteit. Zij nodigt een aantal spelers uit om de betekenis van hun professionele en menselijke keuze toe te lichten. De schijnwerpers zijn nu gericht op diegenen die dagelijks leven in de realiteit van het bos en het hout. Er moet ook vooruit in de tijd worden gedacht. Wat is het totale plan voor de toekomst van het bos? Welke visie moet worden gevolgd? Hoe de verleende diensten beoordelen? Op economisch gebied is het mogelijk zich daarvan een beeld te vormen, maar er zijn al die andere aspecten van het bos, die veeleer kwalitatief dan kwantitatief zijn...
Libramont 2011
PRODUCTIEF BOS, CONSTRUCTIEF BOS EN CONCREET IN WALEXPO De verschillende instellingen (overheid en verenigingen) zullen informatie verstrekken over acties die worden gevoerd om het bos te exploiteren en te regenereren met respect voor zijn diversiteit. Een apart deel zal gewijd zijn aan de opleiding. De ondernemingen die op het gebied van hout uitvindingen en innovaties bedenken, zullen het grote publiek uitleggen wat de vooruitzichten zijn voor deze nieuwe markten. De bouwsector zal een centrale positie innemen met de voorstelling van passiefwoningen en van buitengewone verwezenlijkingen in deze sector. Er zal een plaats worden voorbehouden aan architecten die zich hiermee bezighouden.
Animatie zal het publiek uitnodigen om via spelletjes en ontmoetingen kennis te maken met de verschillende spelers
DEMONSTRATIES IN HET BOS Het Europese trefpunt van bosbouwmaterieel. Een unieke tentoonstelling in situ van bosbouwmachines, demonstraties op het terrein en de plek waar alle spelers van het bos laten zien wat zij doen. Dit jaar zal bijzondere aandacht worden geschonken aan de kerstbomen, boegbeeld van de Waalse sierteelt. De verschillende producten op de markt, de eraan verbonden diensten en materieel zullen aan het publiek worden voorgesteld. Een internationale uitsleep- en boomhakwedstrijd brengt de beste specialisten samen die buitengewone prestaties zullen leveren. Ook het beheer van de waterlopen en de visvangst krijgen een eigen uitstalraam.
RONDETAFELCONFERENTIES ZULLEN ACTUELE THEMA'S AANSNIJDEN De kwestie van speculeren met natuurlijke rijkdommen zal centraal staan in de debatten. Welke zijn de uitdagingen? Het bos blijft rendabel en dat is goed voor de gemeenten. De houtprijzen schommelen en de opbrengsten (bij constante euro) hebben de neiging af te nemen. Vergeleken met alle mogelijke beleggingen, blijft dit evenwel een zekere belegging! En de risico's op stormschade kunnen worden ingeperkt door een goed beheer. Voorts maakt bosbezit een diversifiëring van de beleggingen mogelijk en verschaft het veel plezier! Een eigenaar stelde met de nodige humor dat zijn vermogen een rentabiliteit van 8% opleverde: 2% financieel en 6% plezier. Fundamenteler is dat de essentiële uitdagingen wellicht niet neerkomen op een aanpak als "goede huisvader"; welke houding moet worden aangenomen wanneer het gaat om geld en natuurlijke rijkdommen?
Libramont 2011
PRODUCTIEF BOS, CONSTRUCTIEF BOS
Energiehout wordt het thema van een ontmoeting rond deze uitdagingen. Welk hout mag worden verbrand? In welke types van eenheden? Welke rol spelen de groene certificaten? Welke zin heeft dit gebruik van hout? En tot slot, is het zinvol en ecologisch verantwoord vandaag hout te verbranden? Een pedagogisch parcours loodst het grote publiek door het bos en de eraan verbonden beroepen. Hout en gebruik ervan vergen steeds meer gespecialiseerde beroepsprofielen. Wat zijn de vooruitzichten inzake werkgelegenheid? Welke opleidingen leiden ernaartoe? Welke nieuwe beroepen dienen zich aan met het gebruik van nieuwe materialen of energieaudits?
