Productie Studiosysteem Preproductie Of hoe wordt alles georganiseerd? De volgorde van de preproductiefasen is indicatief. Ze kan verschillen van productie tot productie en verschillende fasen verlopen tegelijkertijd. Alle bouwstenen en hun specifieke voorbereidingen grijpen door de planning op elkaar in. Budgettering In de ontwikkelingsfase beperkt men zich tot een ruwe budgettering. Tijdens de preproductiefase komt er een gedetailleerd overzicht van alle kosten (story rights, screenwriter, producer, director, cast, production costs, visual effects, music). De producer moet er zeker van kunnen zijn dat hij de film kan realiseren zonder het budget te overschrijden. De line producer en production accountant steunen hem hierbij. Scheduling De scènes van een film worden zelden in chronologische volgorde opgenomen, maar meestal out of continuity. Daar zijn verschillende redenen voor. De belangrijkste is van financiële aard: het is voordelig om alle scènes die zich op dezelfde locatie afspelen, onmiddellijk na elkaar op te nemen. Ook praktische redenen spelen een rol: in films met drukbezette acteurs moet rekening gehouden worden met hun agenda. Zo kan het zijn dat scènes met een bepaalde acteur allemaal op een paar dagen moeten worden opgenomen. Een regisseur kan ook artistieke of emotionele criteria gebruiken om opnames niet continu te laten verlopen: het is niet voor de hand liggend om acteurs die elkaar nog nooit hebben ontmoet, meteen een intieme scène te laten spelen. Ook al is dat chronologisch hun eerste scène samen, voor de kwaliteit van scène kan het beter zijn om de opname later te plannen. Ten slotte kunnen er zelfs strategische overwegingen meespelen. Lawrence Bender, de producer van Quentin Tarantino’s Reservoir Dogs (1992), liet de meest conventionele scènes eerst opnemen om zo het vertrouwen van de investeerders te versterken 1 . Als men rekening wil houden met al deze criteria, dan is het duidelijk dat aan het organiseren van efficiënte opnamedagen veel puzzelwerk voorafgaat. In eerste instantie moet het script aangepakt worden. Alle scènes worden genummerd (de initial breakdown), wat meestal gebeurd door de production manager. De first assistant director finaliseert de nummers. Als er later nog scènes bijkomen, dan blijven de nummers behouden maar voegt men letters toe. Na de eerste breakdown volgt de ‘echte’ script breakdown. Om een goed opnameplanning te maken moet het script verder opgedeeld worden. Dat is nodig om te weten hoeveel dagen alle medewerkers verondersteld worden te werken, hoeveel opnamedagen er per locatie nodig zijn en welk materiaal en welk personeel er nodig is per scène. Het begin- en eindpunt van elke scène wordt gemarkeerd op het script en met een specifieke (kleuren)code worden verschillende componenten van de scène (bv. binnen- of buitenopname, de acteur(s), de rekwisieten…) aangeduid 2 .
breakdown sheet - Red Dragon (Brett Ratner, 2002) Voor leesbare versie klik op afbeelding
De informatie van de script breakdown wordt ingevuld op breakdown sheets. Een breakdown sheet is een pagina die een overzicht geeft van alle benodigde componenten voor één of meerdere scènes die zich afspelen op dezelfde locatie met dezelfde acteurs (maar dus niet noodzakelijk in chronologische volgorde).
breakdown sheet - Les demoiselles de Rochefort (Jacques Demy & Agnès Varda, 1967) Voor leesbare versie klik op afbeelding
breakdown sheet - Les demoiselles de Rochefort Voor leesbare versie klik op afbeelding
De informatie van alle breakdown sheets wordt getransfereerd naar strip boards die een handig overzicht geven van alle activiteiten per opnamedag. Door deze strips te groeperen volgens de bovenvermelde criteria (locaties, agenda’s cast, dag versus nacht, binnen versus buiten, seizoenen…) kan men uiteindelijk een shooting schedule opstellen. Daarop staat per opnamedag vermeld welke scènes worden opgenomen en welke acteurs en technisch personeel daarvoor aanwezig moeten zijn.
shooting schedule - A stranger among us (Sidney Lumet, 1992) Voor leesbare versie druk op afbeelding
shooting schedule - A stranger among us Voor leesbare versie klik op afbeelding
Casting Het aanwerven van de acteurs, de casting, gebeurt in overleg tussen de studio, de producer, de regisseur en de casting director, die zich soms laat bijstaan door een 'casting assistant'. De inbreng van de regisseur is echter niet gegarandeerd: soms wordt de regisseur pas aangeworven als de casting al achter de rug is. Meestal worden hiervoor audities georganiseerd. Topacteurs hebben soms het privilege om aangeworven te worden op basis van hun ervaring en 'bankability'. Sommige acteurs worden zo sterk geïdentificeerd met een rol, verschillende gelijkaardige rollen of een specifiek genre, dat ze telkens opnieuw voor een dergelijke rol worden gevraagd (typecasting). Soms wordt dit patroon doorbroken en speelt bijvoorbeeld een actieacteur plots in een melodrama (casting against type). In Amerika worden de belangen van acteurs behartigd door de 'Screen Actors Guild'.
Production design Production design unit Tot 1939 sprak men in Hollywood over de 'art director'. De titel van ‘production designer’ werd bedacht in de context van de Academy Awards. William Cameron Menzies kreeg de oscar voor zijn 'production design' van Gone with the Wind (Victor Fleming, 1939). Men creërde deze nieuwe functie omdat men vond dat ‘art director’ een vlag was die de lading niet meer dekte. De production designer (cf. sound designer) is niet alleen verantwoordelijk voor het design van de stijl van de set, de rekwisieten en de kostuums, maar ook voor de 'shot flow' en de dynamische elementen van het filmdesign. Hij kan zijn eigen visie inbrengen, maar hij laat zich natuurlijk leiden door de visie van de regisseur, die hem zo goed mogelijk tracht te informeren over de stijl en stemmig van de film . Hij staat aan het hoofd van de de production design unit. Die bestaat uit de art director, de set decorator, de costume designer, de location manager en diverse illustratoren. De art director superviseert de constructie en de afwerking van de sets. De set decorator past de set aan voor specifieke doeleinden en werkt samen met de set dresser. De location manager zorgt ervoor dat de meest geschikte locaties worden gevonden. Locaties dus, die het best overeenkomen met het visuele concept dat de producer, regisseur en production designer voor ogen hebben. Hij werkt daarvoor samen met location scouts, die het effectieve onderzoekswerk voor hun rekening nemen: zij nemen foto’s van de locaties en controleren de lichtinval en bereikbaarheid. Zij werken nauw samen met illustratoren. Soms kan het scouten van locaties doorlopen tijdens de productiefase. Illustratoren van de production design unit maken verschillende soorten tekeningen die allemaal een andere functie hebben en meestal verbonden zijn aan een bepaald stadium in het productieproces. In de ontwikkelingsfase of bij het begin van de preproductie maken production illustrators schetsen om de idee van de film te visualiseren voor de directe betrokkenen. Deze ruwe conceptillustraties (concept illustrations) worden verder ontwikkeld tot volledig afgewerkte tekeningen of heuse schilderijen, ook final design illustrations genoemd. Het gaat hier niet om een nauwkeurige weergave van shots, maar om het oproepen van een specifieke stemming en stijl.
final design illustration - Blade Runner (Ridley Scott, 1982)
concept illustration - Blade Runner
concept illustration - Blade Runner
Deze illustraties hebben een belangrijke functie: ze worden vaak gebruikt om mogelijke investeerders over de streep te halen. De acht schilderijen die productillustrator Ralph McQuarrie maakte van belangrijke scènes uit Star Wars (George Lucas, 1977), werden gebruikt om producers te overtuigen van het potentieel van de film 3 . Een uitgebreide collectie van illustraties van Ralph McQuarrie vind je terug op http://www.ralphmcquarrie.com
final design illustration - Star Wars IV: A New Hope (George Lucas, 1977)
final design illustration - Star Wars V: The Empire Strikes Back (Irvin Kerschner, 1980)
final design illustration - Star Wars VI: The Return of the Jedi (Richard Marquand, 1983)
Als er eensgezindheid bestaat over het algemene concept van het productiedesign, dan kunnen de illustratoren aan de slag met architectuurtekeningen. Deze hebben een praktischer doel: ze moeten ervoor zorgen dat sets op een efficiënte manier worden gebouwd, rekening houdend met de wensen van andere productieteams, zoals de photography unit. Zij kunnen de vorm aannemen van grondplannen ('plans'), doorsneden ('section views') of vooraanzichten ('elevations'). Een ander type architectuurtekening, de camera angle projection, is een perspectieftekening die aangeeft hoe een set er zal uitzien, afhankelijk van de gebruikte lens en camerapositie. Deze tekeningen worden onder andere gebruikt om ‘overbuilding’ te voorkomen. Als setbouwers te weinig rekening houden met de invloed van cinematografische keuzes, dan kan het zijn dat ze veel te uitgebreide sets bouwen. Harold Michelson ontwikkelde een techniek om zo’n gesofisticeerde perspectieftekeningen te maken.
perspectieftekeningen door Harold Michelson The Ten Commandments (Cecil B. DeMille, 1956) Voor leesbare versie klik op afbeelding
storyboard - Terminator 2: Judgement Day (James Cameron, 1991)
Bij de Disneystudio kwam animator Webb Smith in het begin van de jaren 1930 op het idee om tientallen 'continuity sketches' aan een prikbord te hangen om een goed overzicht van het verhaal te krijgen. Hij introduceerde zo de storyboard 4 . Een storyboard is een serie van stripverhaalachtige tekeningen van shots, voorzien van informatie over de belichting, het camerawerk en de kostumering. Storyboardtekeningen kunnen heel gedetailleerd zijn en komen vrij goed overeen met wat er uiteindelijk in de film zelf te zien is. Zij hebben een dubbele functie: zij helpen de regisseur om zijn ideëen te visualiseren en te verfijnen, maar zij helpen vooral de acteurs en het technisch personeel om een goed beeld te krijgen van de visie van de regisseur. Storyboards worden getekend door grafische kunstenaars, soms storyboard illustrators genoemd. Het hangt van de werkwijze van de regisseur af of slechts enkele scènes (meestal actiescènes of scènes met complexe cameravoering), dan wel de hele film wordt gestoryboard.
Terminator 2: Judgement Day - still
storyboard - Terminator 2: Judgement Day
Terminator 2: Judgement Day - still
storyboard - North By NorthWest (Alfred Hitchcock, 1959)
North By Northwest - setfoto
John Huston associeerde een uitgebreid storyboard met degelijkheid: ‘I completely storyboarded The Maltese Falcon (John Huston, 1941) because I didn’t want to lose face with the crew: I wanted to give the impression I knew what I was doing’. Hitchcock, die zelf graag storyboards tekende en zijn carrière als art director begon, ging er prat op dat zijn films af waren voor hij met de opnames begon. Hij zorgde voor zeer gedetailleerde storyboards die door de cameraman nauwgezet in beeld moesten worden gebracht. Production design was voor Hitchcock van groot belang. Hij werkte nauw samen met production designer Robert Boyle en storyboard illustrator Harold Michelson. Een storyboardillustrator kan enkele weken tot een heel jaar in de weer zijn met een film. Het kan zo lang duren omdat illustratoren hun tekeningen baseren op de echte locaties die in de film worden gebruikt. Ze zijn dus afhankelijk van het werk van andere medewerkers, zoals de location scouts.
storyboard - The Birds (Alfred Hitchcock, 1963)
Zoals de meeste activiteiten van de productiecyclus, kan ook storyboarding ondersteund worden door het gebruik van softwarepakketten. Dit kan met relatief eenvoudige pakketten, zoals 'Storyboarder' (Brian De Palma maakt er zelf gebruik van) of 'Director'. Gesofisticeerder is 'Computer-aided-visualization' software (CAV), zoals 'Virtus WalkThrough'. Daarmee kan men snel een 3D-beeld van de set tekenen en het is ook mogelijk om rekening te houden met cameraposities en lenzen, waardoor het een alternatief biedt voor 'camera angle projection'5 .
storyboard software
Repetitie
Bij de productie van een film is er veel minder tijd om te repeteren dan bij een theaterstuk. Als de producent/regisseur erin slaagt om alle acteurs een tweetal weken voor de aanvang van de 'principal photography'samen te krijgen voor repetities, is dat een groot succes. Ook tijdens de opnames is er vaak heel weinig tijd om te repeteren. Een paar weken voor het begin van de opnames moet de regisseur een duidelijk beeld hebben van de sets, locaties, rekwisieten, kostuums en make-up. Samen met de cameraman (die meestal pas dan het productieteam vervoegt) kan hij al een paar testopnames maken om de belichting uit te proberen. 1. 2. 3. 4. 5. 6.
Bordwell (1997, p.18) Honthaner (2001, p.56) Katz (2004) zie Katz (2004, p.10). Katz (2004, p.19) Katz (2004, p. 89)
