Trends
broedresultaten
en
van
in Nederland
roofvogels
in
2010
Rob+G.
In
Bijlsma
aantal is
het
onderstaand verslag,
gegevens die
zijn
zo
voldoende
om
wie slechts zelden
eind
van
dit overzicht
wereld
veel
er
schaars
roofvogels 2001).
Een
vooral
’s winters,
nauwelijks
beter dan
Sperwer
zandgrond. stand
in
gevolg
Bruine Kiekendieven
te
Buizerds
goed
soorten
hulp
lijken
houtje (maar
zich
ook die kant
wat
weten
het land rollen
over
van
aangegrepen
betreft,
Dus
dieptepunt
het kan
jawel,
in de
al.
et
het
verbod op het
op
zijn
gebruik
onmiddellijk
de kans
groot (Bijlsma
6
Zuidelijk
naar
herstel
herstel et
van
al.
van
et
zag
geen te
en
moerassen.
schim
of nog later, is
nog veel. Havik,
nu
met
tegengestelde
een
die soort),
Slechtvalken die als
Peter
volgens
van
Geneijgen
-
in het Maasdal roepen
op
er
beter
beide
voor
en vroege
minder
in Nederland is
wezens
hoewel
met
diergroepen de
op
persistente pesticiden van
een
2001). Op
de
getroffen
gemutileerd
te in
maar
te
dan
de
lossen dan de vroege
nog
en
de
Nederlandse
denken. 99.99%
tijdens
huidige
het
diepste
Waar
jaren zeventig te
noch
aandacht
oorzaken
toentertijd.
onder druk staand
kleine schaal misschien
2010)
namelijk vogel
roofvogelpopulaties en
olievlek
een
al minstens 90
buitensporige
roofvogels
jaren zeventig,
eenvoudig
van
iets ruimer kader
een
met
eigen
Die laatste twee worden
broedend).
het de toestand
waar
kwaad in
zijn
Slechts enkele
ze waren.
boeren, Wespendieven
en
op
geen
onttrekken: Grauwe Kiekendieven
vogelaars
je
stand is weliswaar veel
Blauwe Kiekendieven
van wat
al.
Flevoland (net
negentig,
en
huidige
uitgezonderd,
kleine
van
-
levende
2010), staat
te
geen
van
jaren zestig
aantalsveranderingen
is
eigenlijk
hosanna
om
maar
(Noordijk
krijgen.
om
van
tweedejaar
de verscheidenheid
mens
en
neergang
(afgelopen jaar
Zwarte Wouw (voor het vaak
2010)
netwerk we
Buizerds
gezaaid,
En dan nog de nieuwkomers: Zeearend (met drie nestelende paren in
paren).
natuur
dun
Bruine Kiekendieven houden
op te gaan.
(Wieringermeer
de recente
aan
uitgebreid
een
waren
(Bijlsma
af, het sterkst in hun voormalige bolwerken in bossen
als verdwenen. Torenvalken zijn weten
laatste
dynamische.
verkeert niet in stasis. Er verandert ook
nemen
landbouwgebied
van
De
tachtig
stellen. Aan de andere kant: de
maar
Boomvalk
het
aan
Veertig jaar geleden
een
in de landbouw
je
moest
Voor wie is opgegroeid in dejaren
voor
is
positieve.
pesticidengebruik
van
trend in Vlaanderen; Degraeve zo
ten
vrijwilligers
zijtak zit;
hoop ik) genoemd.
leefomgeving,
Vooral
ruim
regionale
en
honderden
van
nest te ver op een
dat
(althans,
schetsen
Het
is. Nu
roofvogelsoorten
te
de
staan
2010.
enige tijd gaande
meeste
door de inzet
zeldzaamheid. Sperwers
een
voor
de
voor
dun is of een
hun
en
trend die al
een
zijn
mogelijk te
in Nederland in
roofvogels
het broedseizoen
van
allemaal
ze
veranderd.
was
indertijd,
en
boom
staan
als
Havik
drooggelegd)... dat
een
roofvogels,
van
is
Dat is
te tonen.
aan
beeld
landelijk
een
voor
decennia
loopt terug,
erg. De resterende kaarten
variatie daarin
De
broedende
van
nestkaarten
ingeleverde
dat niet
vijftiende opeenvolgende landelijke overzicht,
verzameld
van
een
volstond
bewerkstelligen,
landschap
minder
wel, zij het ook dan nooit
De
Takkeimg 19(1),
2011
tot
leidend
herstel
verdwenen
van
landschappen). Op landelijke
Maar
onomkeerbaar proces.
een
is dat
de veranderingen zich
landschapstypen
wereldschaal is
en
-
niet
zo
verdwijning
Een
getreurd.
snel voordoen,
van
en
Ze
hebben al
diverse malen
sterke
Slechtvalken, bijvoorbeeld, hebben
Hoogbouw het
ze
en
industrie
niet omdat
er
de
landschap uitspoken; die wat
te
voldoende
zijn
wel
altijd
staaltjes
geen
om
ze
nodig
die
huidige ganzengolf
zich
Kiekendieven in
(Blauwe
nachtelijke jacht.
Wie
we
in
hoe dan?
laten zien.
nestelen, evenmin kliffen.
te
in het
mensen
van,
al
zijn
dienen. Maar die helverlichte aan,
welke
weet
van wat
mooi voorbeeld
kathedralen en industrieterreinentrekken wel nachttrekkers tot
dat
ja,
en zo
lokken. Aan voedsel ontbreekt
een
groot om als regulier slechtenvalkenvoedsel
Slechtvalken verleiden
aan,
profiteren
is daar
nieuwe
de interessante kanten daaraan
om te
te
aan
prooisoorten zijn
van
bestaande habitats
aanpassingsvermogen
van
bomen
ontstaan
van
op zo’n grote schaal,
permanent ‘experiment’ leven. Passen roofvogels
een
tot
(maar
die op hun beurt
verrassingen
nog
weer
volgen
boerenland?).
Omstandigheden in 2010 Weer Hoewel
bij
er
velen het idee
Het
vorstgetal kwam uit
worden van
op
te
2010
boek als
1.
hebben
waarden
Vorstgetal
over
28.4
Unsen of
november-maart).
1900-2010;
normal
te te
zijn
laag
van
2009/10 streng
geweest in om
in
Ook indien berekend
plaats
termen
van
was,
van
of in ieder
IJnsen (1991).
‘normaal’ als ‘koud’
volgens Hellmann,
staat
te
de winter
‘normaal’.
van
van
dat de winter
geval
26.6, nét
gerubriceerd (Fig. 1).
Figuur
kend
hangt
dat niet het
geval koud, blijkt
and mild
voor
minder,
de winters koude
Winter
index
winters
have
en
van
strenge
(based an
on
index
of
1900-2010; winters
zachte
hebben
temperatures 28.4
or
less
in
en
normale
hogere
winters
waarden
(gere-
November-March) for
(based on
temperatures
in
November-March).
De
Takkeling 19(1),
2011
7
Dat
toch het idee hadden dat het
we
het
met
aaneenschakeling Onze
1).
(Fig.
dieren.
overige
van
zomer was,
warm’
(Foto:
In
Nirk
Januari
over
erbij,
hier
had
vermoedelijk
de
de
koele
andere dan
lieten zien
maken
2000
en
die
nat
en
het
75.6,
en
was
natte
veel
sterker (naar
sneeuw
Maart
en
(bij
warm
naweeën
een score
is
jaren negentig
normale
jonge
Havik
paar
dagen
Op
koud,
regen.
De
graden
meeste
januari.
van
2 februari viel en
plaatselijk
neerslag
Februari
een
viel
vanaf de
22ste)
vrij zacht, vrij droog
en
viel
van
de
veel
sneeuw.
en
in
In
de
eerste
-7
boven de 20 in het
8
oosten
tot
-8°C).
Aan het eind
graden gemeten. April van
het
land nog op
van
was
Het
Vanaf
depressies
het
tien dagen
zuiden naar
lag
7 de
met
de maand werden echter al temperaturen
zeer
negen
van
gemiddeld
sneeuw.
het
zij
normaal
dan in het noorden (van 2
zonnig.
2010
vorm
en
warmtefronten
omhoog,
juli
in 1997.
was
in
koud
was
opnieuw
Uit de passerende
temperatuur ging
-0.5°C)
opzichte
stevig pak (natte) er
4
2010.
July
De laatste keer dat de
bleef (in 2010: ten
dat het
(Fig. 2).
bij Twiske, 4
zou
beetje
uitzondering
een
tot extreem warm
negatieve afwijking De
zo’n
ruim beneden de normale waarden (in het noordoosten zelfs temperatuur nog van
de
van
75.9
van
dat
zijn
zomers
warm
door een
vriespunt
de
wisselvalliger.
10-12
was
was
zuidwesten.
somber.
de maand
16-17 februari werd het
minima
de
van
(zie hieronder, bij
de
met
de normale hoeveelheid zon.
en met
vooral in de laatste
van
te
ononderbroken
vrijwel
jaren negentig
een
kampen
te
vroege
gepraktiseerd
het land
van
groter dan in
viel
graden).
van
temperatuur beneden het
het land
midden
in
de muizen
wat
daarvan is het meestal lekker
hoort
het noordoosten
sneeuw,
winters
ongetwijfeld
hadden
roofvogels
geworden. (Vrij)
koud, droog
was
duidelijk
is
was,
en met
Zijlmans). A fledgling Goshawk wing-practising, near Twiske,
gemiddelde In
uit
geweest). Vanaf de
plaats
oefenen
Vleugels
blijken
ontwend)
zachte
zeer
de winter
zomergetal
met een
zijn
normale beeld
geworden.
de
we
winter.
voorafgaande
‘zeer
en
van
Dat moge
Voedselaanbod). Ook
De
zacht
perceptie
echte winter
een
sneeuwdek (waren
langdurige
zonnig,
dagen.
Mei
droog was
en
zacht,
zeer
koel
De
al met
vroor
het
normale
Takkeling 19(1).
2011
hoeveelheden beneden het
Gedurende de
neerslag.
zon en
langjarige gemiddelde.
Er
eerste
19
dagen lag
ruimte
weinig
was
(13-15 mei) lag de temperatuur zelfs rond het vriespunt
voor
de temperaturen stegen
een
zuidoosten kwam
weinig neerslag,
de temperatuur
het minst
Achterhoek. Juli
was
zeer
Arcen werd op 9
juli
zelfs
nat, somber
en
Figuur 55.2
2.
Zomergetal
of minder
zijn
with
1900-2010; summers temperatures
in
het
voor
of koel
met
de
tijd
het
van
zomerse
boven de
dagen
30
grond.
zon
Juni
was
zien.
Limburg
weer
de
over
or
neerslag,
in Nederland,
zomers
55.2
of
viel in het midden
mm
less
mei-september). are
viel
en
de
neerslag.
In
was
van
zeer
het land dat
170
waarden
van
was
www.knmi.nl).
1900-2010;
van
in 2010
In het Er
uit.
graden
De
meer
jaar. te
de normale hoeveelheid
neerslag
meeste
(gerekend
index
an
juli
9
de
kwam
10 mm) in Noord-Brabant,
in augustus 62
er
van
Unsen
van
normaal
28
en
voor
en
maar er
temperatuur van 36.2°C gemeten. Augustus
een
de koele kant. De
en aan
27
dan
warme
zonnig
zeer
Maandoverzichten
(bron:
op
(minder
(oost-west gordel). Normaal valt mm
normaal
op/rond
naar
zomermaand; De Bilt gaf 21
warme
Rond IJsheiligen
met vorst aan
hardnekkige noordelijke stroming bleefook daarna in stand, en
de temperatuur ver
zon.
classified
as
zomers
met
Summer index normal
or
of Unsen
cool
(based
in on
May-September).
Voedselaanbod
De
stand
in
januari
de Veldmuis,
van
in de winter en
van
delen
waaronder het bleek
toen
de
tevoorschijn
2009/10 van
sneeuw
kwam.
druk verkeer.
om
de muizen nog
was
Daar
Takkeling 19(1),
te
van
isolerende deken
een
kleinogige,
en
een
aan
uit,
voedsel
netwerk ons
oog,
kortorige van
een
lekker groen
te
roofvogels
en
uilen, heeft
zien gegeven. Het sneeuwdek
deze
vitaal
van
zou
tal
voor
onttrokken
oogde
geruime tijd
2011
voor
weggedooid
Veldmuizen in het verschiet,
De
zorgde
was
was,
Het gras
van
opmerkelijk verloop
februari
toeven
goed
met
het hoofdvoedsel
een
en
op
de
graslanden,
kortstaarten.
loopgangen complete
en
stad
Dat
gaatjes
ontstaan
voldoende in biomassa
voorzien. Kortom,
hosanna-tijden
je denken, goede voedselcondities,
voor
vroeg-zwangere
9
meerdere worpen... Hetzelfde
vrouwtjes,
al voordat het sneeuwdek
waar
Bosmuizen actief terug
van
waren. Wat
vinden
te
niet
verdwijning
aan
schetst
een
bericht
van
in
najaar
2009
veel sporen,
(10-20
maar
punten
van
1x1
m
op
Index for Common m
gevangen.
voor
in
vermoed
Rosse Woelmuizen de das
de sappige van
eind
en
herstel in de een
samenloop om
januari, gevolgd
van
loop
mei. van
grasland
in de
nazomer,
in de
van
namelijk
nazomer
april
niets
plotselinge
lag (beekdal
Waterspitsmuis)
in
doet in
en
daaropvolgende tot
slechts 3
beliep
telling
in 3S
in
zomer.
in
holletjes
1990-2010
active burrows
upon
exemplaren, in de
actieve
van
augustus
winter
augustus voordat de
Bosspitsmuizen
op
maart
based
de
In
duurde het
omstandigheden
van
heeft door
zomer was
beekdal in West-Drenthe,
je juist
vallen).
had Wim wel veel
gedaan.
een
Het
nieuwe
De muizenaantallen
de
deze
Boekel, die sinds enkele
van
de
35
(Rob Bijlsma).
grassland plots of
vorstperiode
was
moeizaam
het in de
Slechts
een
in 2002 (toen
een
opleving
van
tot
weg
herstelde
deed
bescherming
zich
pas
gegaan,
in en
de het
non-existent; langs de Vledder Aa,
nazomer
ook de
de isolerende
zonder sneeuw,
intussen onderuit
keer eerder
was
in
vegetatie
waren
Bosmuizen
Veldmuizen,
wegsmelten
drassige graslanden stijf bevriezen. Weg isolatiedeken,
Veldmuizen betrof (Figuur 2).
10
10
voedselvoorraad. De grasmat, weg groene
tweede helft
maart en
Dat
in West-Drenthe
Wim
Het herfstmaximum
Drenthe,
forse aantallen
1990-2010.
en
een
met
mei-augustus
West-Drenthe, gebaseerd
western
August
er
constateerde ook dikke aantallen Veldmuizen
Hij
dubbele raai
Ik
sneeuwlaag
dat
per
vangperiode
vier transecten in
Vole
in March and
Drenthe.
Daarentegen
3. Veldmuisindex
Figuur
Ixl
ex.
2010.
september
van
in de
Veldmuis werd
eerste
eind
Kop
in de bossen,
voor
dat
daar in
toen
jaren muizenonderzoek (vooral gericht op het voorkomen de Onlanden in de
was
al die muizen gebleven?
mijn beperkte onderzoeksgebiedje
de Vledder Aa), moge blijken uit
van
mijn verbazing
Waar waren
was.
deed zich
verschijnsel
weggesmolten duidelijk
was
huilen had
met
ik daar
de pet op
een
voorjaarsstand naatje).
vergelijking
tot
de
voorjaarsstand,
De
waar
het
nul-waameming Meestal zie doordat de
Takkeling 19(1),
2011
muizen
in de
minimaal
tussentijd
deel in hetzelfde seizoen ook
Verse
loopgangen en holletjes
het
van
Voles,
De
sneeuwdek,
as
revealed
after
Bosmuizen
vehikel
om te
sterk per
nog
geen
pleksgewijs
was
mastmetingen die
van
melted,
in
talrijk
de
de sporen
In beuken-
winter
goed,
(aantal
grote verschillen
op
andere
eikels tussen
en
en
niets
verderop
m
Fresh
De
waren
dicht
zien
De
was.
beukennootjes
mast
individuele bomen
in
vaste
te
zien
Rosse kan
Hun
talrijkheid
Woelmuizen
ook
lieten
bleef laag in de rest
(Figuur 5).
Deze uilensoort
eet
Als Rosse Woelmuizen talrijk Rosse Woelen in de Een
aanwijzing
tijdens mijn vroeg
jaren
De
tot
minder
een
komen doordat ik daarvoor
daarvoor
het
uitgesproken
gebmik
maakte
verkreeg
veldwerk. Ondanks
ik via het
Takkeling 19(1),
2011
Bosuilen van
beuk
dagelijkse
waren,
Common
een
Dat wisselde
hadden
en
te
Buizerds, zomereik
en
met
klopte
proefvlakjes
van
in het
1x1
mijn m),
Ongeacht
gegeven.
vroege
aantalsverloop
zien,
braakballen
van
met
zelfs al
voorjaar
maar
dat
Ransuilen
van
Bosmuizen als alternatief.
blijkt
is groot dat
dat niet uit
Figuur
5.
geringe
aantal dat ik in het bos
tegenkwam
tochten
van
tientallen km
’s ochtends
’s avonds laat kwam ik zelden Rosse Woelmuizen
is dat wel anders. Dan schieten
was.
Bosmuizen dat meestal óók. De kans
2010 schaars
restanten
jaar.
vooral graag Veldmuizen,
zijn, zijn
zomer van
van
of
leverde
sneeuw
ontbrekend. Dat beeld
plekken
met
verknoopte loopsporen van
masthoeveelheid, ook de Bosmuizen tuimelden bergafwaarts
(Figuur 4).
een
January 2010.
hoe druk het verkeer
vleugelafdrukken te
24
2009/10.
Aa,
and burrows
runways
Aa, Drenthe,
van
en
eikenbos
en
de Vledder
grasland langs
Vledder
liepen,
Vossen, Dassen
300
in
(Rob Bijlsraa).
had
grootgebracht (waarvan
reproductie gaat deelnemen).
Veldmuizen
2010
snow
waar
bosperceel.
vinden, prenten
terwijl
the
waren
zien
van
januari
24
worpen hebben
twee
de
aan
geregeld
op
mijn pad
van
tegen. In goede
woelmuizen langs, vaak dikke
knapen.
11
4. Bosmuisindex
Figuur
plots bij
de
Index
(Rob Bijlsma). 10x10
m
Figuur
each)
5.
100
in
for
Aandeel in
(%)
aantal bewoonde
Wood Mouse
van
Drenthe
Rosse
in
(average
with
years items
Woelmuizen
(1982-2010);
fewer
Veluwe
than
100
open
(1968-2010)
prey
stand
de
landelijke tellingen
lichte
van
Konijn
in
of occupied
braakballen
staafjes
items
Voles
and in
hebben
op
(%)
1993
op
3
december 2010
-
burrows
van
in
Ransuilen
betrekking
jaren
in
Drenthe
(range 28-95),
een
toename
namelijk
en
Haas
zou
konijn
over
met >100
the diet
three
plots of
op
de
op
jaren
Veluwe
met minder
prooidieren (variatie
of Long-eared Owls,
based
(1982-2010). Open symbols refer
closed
symbols
to
een
niet
(samenvallend
de stand had doen
kelderen).
los worden met het
Alleen
nog verder doen zakken; elke andere
plaatsen
matige
with
years
onder de
>lOO
(Dijkstra
gezien
van
&
van
der
het startpunt nadat
to
prey
heet automatisch
met een
Gelderland
deze
virus
kan
de
toename
De
en
Volgens
Meij 2010).
van
een
complete verdwijning
uitslag
maat.
zijn geweest,
afname in Zeeland
diepste dieptepunt, een
ver
1997-2009 stabiel
in de West-Nederlandse duinen
kunnen echter
1997
bleef op de meeste
het
in Drenthe en Flevoland,
toename
uitspraken
12
m), gebaseerd
10x10
per
augustus
(range 115-3964).
De
en
number
prooidieren (variatie 28-95), gesloten staafjes
pellets found on
voor
1993-2010.
115-3964) (Rob Bijlsma). Proportion of Bank on
holletjes
West-Drenthe, maandelijks
in western Drenthe
(1969-2010) en dan
(gemiddeld
Bokkenleegte
Deze
tellingen,
in korte
trendlijn
tijd dan
of stabiel. De
Takkeling 19(1),
2011
werkelijkheid de
met
is dat het
Konijn
jaren
negentig
vroege
pluimstaarten
menukaart
doordat enkele
van
Noord-Brabant en
Figuur
6. Aantal
lijntransect
een
line
3100
3 WO
geldt
VZZ-reeksen
van
figureren
Buizerds,
contreien Na
de
mezen
meer
(N
rond
de
eters
De
en
hetzelfde, en
aantal/uur
Veluwe
juni 1975-2010) en
in
in June
(N/hour
op
juni 1990-2010) (Rob 1975-2010)
and
1990-2010).
met
dit verschil dat
in bos
en
van
agrarisch
(Dijkstra
Friesland
in Zeeland,
een
in bossen
ze
en
op
in cultuurland voorkomen.
afname in
matige
een
in
aantal
voornamelijk
veengebieden
om
winter
langdurige Dat
waren
aan toe
te
lijkt
en
&
gebied,
der
van
de
op
Meij 2010).
Zuid-Holland als
prooi
dat hazen in
aanwijzing
afgenomen,
2009/10
van
bewaarheid.
zijn
maar
de
(door redelijke regenval
voedsel in het
in
broedgebied).
Dat hebben
vegetatie-eters.
sociale wespen van
hadden
een
zeer
de meest voorkomende
Saksische wespen,
zodoende werden
er
we
lag
daling
een
die
de Sahel,
en
-
wie
lijsters, waren
weet
Doordat het winterweer
in de
en
de
van
Winterkoninkjes,
lange-afstandstrekkers
teruggezien
Takkeling 19(1),
2011
slecht
soorten
die laatste echter
ook beduidend
Dolichovespula adulterina,
De
zaten), Zeeland,
er
door
-
vrij lang
in hun voetspoor,
start van
de
eileg
van
roofvogels (zie hieronder).
dichtheid en
op de
talrijk zijn.
de hand.
competitie
the
on
zeekleigebied
vooral in de
voor
van
de
waar
konijnen
geen
aanhield, kwam alles traag op gang: vegetatie, de vegetatie-eters,
onze
vergelijking
Friesland, Drenthe,
konijnenclusters
(Veluwe:
in June
alsmede op de zeeklei
beter
vrijwel
(West-Drenthe,
recorded
Drenthe
vanaf 1997
in het
vinkachtigen
gemiddeld minder
in
Wambuis
Berkenheuvel
of Rabbits
m
geven
bijna-koude
en
In
weleer.
geen of
prijken
weinig talrijk zijn
nog redelijk
standvogels
Planken
op
min of
hogere zandgronden, Hazen
op m
number
of
heidevelden sowieso De
van
in
is
uitzonderingen
in Het Gooi, Gelderland (maar hier vertekend
er
gevolgde buizerdparen
Konijnen
transect
Voor het Haas
de
tijden
schaars
zeer
lokale
met
Limburg profijtelijker uitzag (Bijlage 10).
van
Bijlsma). Average on a
Zuid-Holland
en
Buizerds, terwijl dat
van
overal
bijna
daarvoor,
en
elkaar heenbuitelen als in
over
Flevoland
Overijssel,
nog steeds
een
soort
jaar (Figuur gering (in
opvallend talrijker
meer
nesten
die nesten
van
8).
Niet
alleen
2010 vooral Duitse,
gevonden
dan
we
van
de
gewend
was
de
gewone waren;
Koekoekswesp
Saksische wesp ovemeemt),
maar
13
ook
de
was
activiteitspiek
halfaugustus op hun laatste benen;
Figuur
8.
Relatieve
gevonden
100
per
talrijkheid velduren
on
the Veluwe
Misschien wel soorten, van
Gewone
die laatste gaan wespen,
14
op
of nests ofsocial
gewoonlijk langer en
een
korte
wasps
die seizoenstrend
Saksische
de
liepen
en
meeste
van
en
en
encountered
in
en
nesten
(1991-
100 hours
per
offield-
(1991-2010, May-August).
was
vrijwel gelijk
Saksische wespen op 13
van
aantal
Drenthe
gemiddelde
(1974-2010)
and in Drenthe
juli (7 nesten)
bij rode,
als het
(uitgedrukt
de Veluwe
op
gemiddelde activiteitspiek
Wespen
juli
Figuur 9).
wespen
(1974-2010, May-August)
Dit beeld past beter
weinig
sociale
mei-augustus)
nóg opmerkelijker:
de
met
van
Mean number
2010) (Rob Bijlsma). work
in
rond half
gesynchroniseerd
zeer
nesten
Duitse
Wespen
op 15
Duitse Wespen, dan
bij
voor
de drie
juli (5 nesten), juli (3 nesten).
gewone wespen;
door (tot in september/oktober). Zo niet in 2010;
cyclus
(maar bedenk bij
dit alles:
kleine
steekproef,
gebaseerd op bossen in West-Drenthe).
Figuur één
9. Gemiddelde
nest
van
Gewone
Dolichovespula Deze
fic
(N=l), 2010.
14
in-
in 2010
germanica (N=l)
These nests show
en
als and
representatief voor departing
and
uitvliegende
Duitse
(nestkasten, West-Drenthe,
(number of arriving V.
(aantal
Wesp Vespula vulgaris,
saxonica
nesten kunnen
rate
verkeersdrukte
3-4
V.
werksters
germanica
tellingen/week)
Drentse
workers per
Dolichovespula
Wesp
5
saxonica
typical activity patterns of social
wespen
minutes)
wasps
worden
De
minuten) bij Wesp
(Rob Bijlsma).
gezien.
Mean
traf-
of Vespula vulgaris
neslboxes
in Drenthe
5
Saksische
in 2010
at nests in
per en
in
in
Drenthe
in
2010.
Takkeling 19(1),
2011
Sowieso
moeten
oplevert
van
Duitse zich
de
in de gaten houden dat onderzoek in
we
beter
thuisvoelt in
vochtigheid, bostype
bevindingen
De af
in de
met
650
2005
en
eerste
bijna
van
verzamelen
van
van
Rob
van
geheel
Buizerd
bezet is. Down
aan
of Buzzard
een
een
rol
diversiteit
bij
Ook
dichtheid
juli bereikt,
dat
en
de
zaken als sociale
van
Dvorak 2007).
en was
(en
omgeving weken nauwelijks
en
deel
noordelijke
en
en
vertekening
bossoort is,
van
het land. Hier werd de
het totale aantal iets
maar
meer
verwijderde
dan de lokale
moeilijk
zekerheid
met
te zeggen,
nesten
daljaren
aan te
houden
omdat de
wijze
verschillend is.
Vanaf
Bijlsma).
bossen
Breemen). De afloop leek hier iets langer
ik vond. Uiteraard is
Donspluisje
een
van
dan in 2009
lager
2006; Raymond
wat
spelen
de bierstudie
dagen
10
droge Wesp
gefragmenteerd (cultuur)land.
meer
in het centrale
de helft
dan
(Foto:
seizoen
Gewone
de ongediertebestrijding in Breda
van
mijn tellingen
van
piek
en
bijvoorbeeld
wespen (zie
omdat de
wespenpopulaties,
takje
de
on
naast nest,
grond zijn
twig
near
zulke
nest,
Bokkenleegte pluisjes
een
23
Bokkenleegte,
in
23
West-Drenthe,
duidelijke aanwijzing April 2010,
a sure
april
2010
dat het nest
sign of the
nest
being occupied.
Werkwijze De De
werkwijze spreiding
de
Groningen, en
Gelderse
Noord-
substantiële
het
Vallei,
verslagen
uit eerdere
er
(en Oost-)Nederland
waarnemers,
deels
2011
van
zijn,
rivierengebied, Achterhoek
genoeg wordt
bijdrage geleverd,
Takkeling 19(1),
(zie
de nestkaarten laat enkele hiaten
Opmerkelijk
Roofvogels
weinig
gelijk gebleven
veenkoloniën,
Zuid-Holland,
Twente.
De
is
van
alleen
nog
jaren; Bijlsma
omgeving van
en
garde (Bijlage
en
in
Utrecht
Doesburg)
de oude
vanuit Friesland
Drenthe
1997).
wel de Waddeneilanden,
veenweidegebieden vooral
(nu
binnen het bolwerk
Groningen, de oude
en
en
Werkgroep
Flevoland
Achterhoek tellen nog
een
maar
1). Hier lijken vergrijzing
en
15
veranderingen
interesse hun sporen
van
na te
Noord-Holland, Zuid-Holland, Zeeland hebben die
stevig
daar tussenin,
leegloop steeds
van
nog steeds
plaatselijk
voorheen
dan
meer
tegenover dat Friesland,
staat
Noord-Brabant
goed
bezette
actieve
zeer
actieve
zeer
de weg timmeren. Gelderland, Overijssel
aan
met
laten. Daar
en
en
roofvogelgroepen is de
gebieden. Overigens
groepen
zitten
Limburg naast
enige
huidige steekproef
nog
behoorlijk.
Soortbesprekingen
Pernis
Wespendief start van
De
drie weken
de
mei
(19
apivorus
8
-
heeft tussen aankomst in mei
gepaard
in 2010
eileg lag
gaan
de enige
factor die
start van
de
eileg:
juni),
eileg.
en
met een
een
rol
gemiddeld
De latere
laat
speelt.
hoe later de
mei. De totale op 28
de ruime kant is
wat aan
deze
voor
spreiding bedroeg
soort
die
weinig
rek
paste in het beeld dat lage temperaturen
start
10). Maar dat is vermoedelijk niet
legbegin (Figuur Ook de aankomst
de
van
hoe later
vogels arriveren,
vogels
met
heeft invloed op de
broeden wordt
begonnen
(Figuur 11).
10. Verband
Figuur de
eileg bij
(150=30 mei). Positive
tussen de
Nederlandse
hoge temperatuur in
Een
correlation
Honey Buzzards
gemiddelde temperatuur in
Wespendieven
between
mean
in
werkelijkheid
op
het
de Veluwe in
vizier
te
krijgen,
of die
mensen
dat
16
eerstelingen
zien hun
langskomt;
dan
eerste
zijn
de
voorjaar. geldt
boomtopniveau bewegen, we
in
gemiddelde
het en
aan
mei
vage
van
ze
al
is
en
drie
een
and
hoe
wat
moeilijk
lokale
eind mei, als de Dus
start,
vroege mean
start
ony-axis:
in
van
het is
en
van
datum
omgekeerd.
of egg laying of 150=30
May).
noem,
is
Wespendieven
deze
in
soort
het
zich overwegend beneden
en
bij: lang
niet
broedvogels zijn
golf
start
als Juliaanse
ik hier aankomst
ook. Daar komt
lang terug).
gemiddelde
waarnemingen
aankomen
dan wel
de
uitgezet
Julian dates used
weet
heimelijk
Wespendieven
met
May (in °C)
eerste
helemaal als
vogels
in
(in °C)
eileg
kant. Immers,
de
Iedereen
en nog
mei
De
gaat gepaard
1973-2010:
doortrekkers
onze
1972-2010.
temperature
in The Netherlands
Nu is die laatste correlatie
in
van
altijd (de
Scandinavische
hoeverre de
De
weten
meeste
vogels
voorjaarsfenologie.
Takkeling 19(1),
2011
zoals gemeten
met
‘onze’
van
maar
uitgerust schatten
voorjaren
met
and
Er
with
so
moet
van
het hele
gunstig
paren geen jongen paren
Een
op
de
de aankomst
voor
we
die
namelijk
langzaam
een
de
van
het
naar
vogels
waarde
(for
De data
the
Wespendieven (uitgedrukt
van
Veluwe)
Julian
in
de
van
met
een
kalender
laat
begin
observed in in
The Netherlands
dates used:
120=30
als
het
eileg (gemiddeld,
de Juliaanse
individuals
of laying of Honey Buzzards onset).
start
gaat gepaard
three
first
en
zijn volgens
late aankomst
die er?),
of in
verwachten
Ook
altijd
is deze
al
de
op
betreft immers
is
van
April,
Takkeling 19(1),
14x
maar
1
en
dat
en
wijst erop
los
dat de
van
de slechte
16x
de
2
(1=1
van
de
the central 1973-2010
130=10
(
May,
waarde
van
iets
we
niet
weten
Een kwart
van
de
vroeg stadium mislukte dat
van
er
de
vraag
zeker).
van
gedataloggerde vogels
ze
bij
actieve
zijn
nesten
niet werden
nesten
kunnen
welk deel van de populatie
die
evenmin
2011
Het vinden
in we
jaarlijks
een
door de
van
was
dus
gelegd (zijn
opgemerkt
vroeg
1.53
hoeveel
over:
paren
dat verhult het aandeel paren dat eieren heeft geen
zo
wat
gemiddeld
De nestkaarten geven hier geen uitsluitsel
jongen groot.
3
predatie (waarbij
voedselomstandigheden
jongen,
zolang
wespenstand
jongen (Bijlage
De 30 succesvolle paren brachten
30 één of twee
er
succesvoller
steekproef
1,16x 2),
opgroeifase
betrekkelijke
grootbrachten.
vogels
wat
bevestigd.
cijfer
maar
een
x
zijn opgetreden,
geweest in de
werd
roofvogelaars (die zijn makkelijk.
uitval
verloren gaat). Dat
nest
brachten
niet succesvol,
De
is
belangrijk zijn bij
uiteindelijke uitvliegresultaat:
zijn
Dat
jongen groot.
die
in Nederland.
with known
geregeld
wespenmonitoring
zo
aankomst
voornamelijk 2-legsels gevonden(1
gewoonlijk
de 40
zullen
vogels
arrival date
pairs
maat
hebben
Gelukkig
waaronder voorjaarsfenologie.
mei).
onset
mean
zichtbaar in het
verre
Deze
bezien.
voorjaar lange dagen maak
on.
4). Er
en
and
elk een
échte aankomsten,
van
gemiddelde
paren)
between
te
waarnemingen
130=10
april,
at least 5
werden
was
5 of meer
120=30
Netherlands) years
de
tussen
de eerste drie
Correlation
eileg.
nog
gegevens
datalogger.
Verband
gemiddelde van
januari,
staat
veldwaarnemingen,
van
11.
Figuur
groeiend setje
met een
wel
weinig verandering opgetreden),
wespendieven,
zeker
ik
zichtwaamemingen (waarbij
in het veld, daarin is
door de
stadium is niet
niet het ultieme antwoord tot
broeden overgaat. Dat
werden gevangen (zijn het daarmee
dan andere, ook in latere jaren;
met andere
vogels
woorden:
willekeurig?).
17
Tabel
2.
Legbegin (30/5=30 mei, etc), legselgrootte (uitsluitend voltallige legsels) succesvol
gevlogen jongen per standaardafwijking and number
only)
aantal
en
van
paar
Wespendieven
Onset
paren.
in
Nederland
in
clutch size
of laying (30/5=30 May),
of fledglings/successful pair ofEuropean Honey-buzzards in
in The Netherlands
2010
in
SD
(mean,
Provincie
and number
Onset
Friesland
30/5
Drenthe
29/5
Overijssel
29/5
Gelderland
29/5
Utrecht
SD
Clutch
N
(full
several
clutches
provinces
1
2.0 1.7
N
1
_
0.5
of fledglings SD
X
2.0
2
N
0.0
-
1
-
.
1
2.0
1
1.0
5.4
6
2.0
0.0
3
1.4
0,5
7 2
-
-
1
-
3.0
2
2.0
0.0
2
1.0
0.0
Noord-Holland
29/5
0.0
2
2.0
0.0
2
1,0
0.0
Noord-Brabant
28/5
4.2
10
2.0
0.0
3
1.7
0.4
II
Limburg
23/5
3.1
3
2.0
1
1.8
0.4
5
De al
nestplaatskeuze
lariks,
fijnspar,
lx
omvatte een
lx
zwarte
gemiddelde nesthoogte 37 nesten waren er
of oud’.
soort
aandeel
Het
die
(vermoedelijk op 30
m
moge
maar
Van 5 mislukte
de laatste
in Friesland,
is
zo
ja,
27
nesten
werd de oorzaak
van
geen enkel
Wespendieven
van
els
van
Buizerd,
en
douglas,
5x
wilg.
De
en
5-25 2
werden de
werd
hier op het randje
alsof
van
predatoren
voor
een
er
hun
het
soort
hoge voor
jongen gepredeerd verstoord nadat
een nest
daar
al
jongen grootbrengt,
paar
funester
bosjes
het
eileg.
Drenthe is het percentage
lijkt
‘andere
En dat
gebruik) opvalt.
Van
m).
van
verhoudingsgewijs
jaren niet;
geval
Christiaan
bestaansmogelijkheden,
hier
als
er
mislukkingen
dan elders in het land (misschien ook het
dat dan? Hebben hun
kleine
en
lx
en
het
geschoten; predatie
In
in
4x
opgegeven:
verschenen.
was
omhoog
vrijwel
hoe komt
populier,
(SD=4.6, variatie
m
Havik, 4
van
Havik of Boommarter)
hoogzit
verder
elk lx
2
uiteenlopende bostypen,
duidelijk zijn: Wespendieven zijn veelzijdig, waarbij
verloren gaandoor
bosbeheer in
was
heeft tussen aankomst
een
waar
14.9
was
1
in zeer
Corsicaanse den, 9x
en
weinig tijd
de Vries). Zitten de en
els, 5x berk, 4x beuk,
(soms meerdere jaren
nesten
jaren
meer nesten
grove den, 2x
nesten
werk
afstand
van
-
van boomsoorten
30 zelf gebouwd,
zelfgebouwde
een soort
trits
de lokale situatie: 6x
gelang
naar
uit-
uitgevlogen jongen
Number
size
SD
X
2
_
4.0
3/6
Aantal
Legselgrootte
of laying
X
aantal
ofpairs).
Legbegin
Province
en
2010; resp. gemiddelde,
moeilijker
Wespendief
dan elders,
dan in grote
boswachterijen? Slechts te
weinig
raat
van
Rode
Wesp
13). een
-
Let
19
raten
van
1
raat
Vespula rufa,
wespensoort, raatbrokjes bleek
de moeite de
mensen nemen
bestuderen. Zelf vond ik
van
hommel
geheel volgens verwachting wel: rond half augustus
raatdiameter
van
108
mm
het
van
liepen
en een
de
raten
Wesp,
bruine kikker.
meeste
augustus is
vergelijking
die diameter al in de tweede helft
juli
18
aangetroffen prooiresten goed 11
Saksische
wespennesten in 2010 klein bleven in van
nest
Wesp,
de diameter
-
rond 20
op
Duitse
van
de
met
de
raten
toe te
Wesp,
1
onbekende
kleine kant,
van
De
nemen
(Figuur
hun laatste benen;
op
eerder jaren.
rond het maximum
van
Met vorderend seizoen
raten
wespennesten aan
Gewone
van
4
een
Daar
teken dat de komt
bij
dat
2010 schommelde.
Takkeling 19(1),
2011
Ofwel: de de
van
8)
de
en
lang
van
Figuur 2010
met
altijd
Diameter
13.
een
on/near
een
goede
Er waren
dat
niet er
was
opnieuw
281
mm,
wat
Gaai
7x
en
de
nemen
Drenthe
in
bevindingen juli; Figuur
Gewone
van
en
daarnaast nog 26 Alternatieve
Wesp.
nesten
van
grotere raten). 2010;
in
Wespendieven in
wespenvolken
Diameter
of
comb size increases
wasp
with
Drenthe
toe,
omvang
en
combs
season,
in
dat uit
found in
line
colonies.
broedgeval
een
&
gewicht
en
Beide
een
herkenbaar
staart en
weinig grijs
Takkeling 19(1).
aan
aan
2011
de
in struweel. 650 gram,
Het
Op
naar
1
nest
waren:
voor, en
nest
juli
en
adulte
zat
wel in de
op
werd het
schatting
het verenkleed,
vogel
Het
haar de
in
april,
twee
vogels
andere
vrouwtje).
namelijk
Limburg
was,
30
slechts
omgeving
4
m
hoogte
enige jong geringd
dagen oud; Foto).
hoewel
krap
aan
De
gewicht,
Wintertaling, jonge Kievit, Merel,
adulte Huismus.
Getuige
gebroed.
waarschijnlijk
in
Voskamp 2010).
in
waarnemingen
gevonden.
werd
de nestkaarten stonden
Wesp
(meer raten,
in
conditie. Prooien op het
kleiner dan het
De
het nest
weinig hongermaliën
wel
de
Milvus migrans
jonge Ekster, jonge
nest
van
seizoen
schietwilg, goed verborgen
had
overeenkomstig
verzamelde; bijna allemaal kleintjes,
wespenraten gevonden op/bij
met vorderend
Pietersplas (Bakhuizen
(vleugellengte vogel
Duitse
developmentof wasp
In 2010 deed zich de
van
of Honey Buzzards
the seasonal
in het veld
Op
al uit,
in verkeersdrukte rond half
(piek
genoemd.
van
vergroting
nests
Zwarte Wouw
in
die ik
er toen
was
Drenthe
koninginnenbroed.
werden niet
(Rob Bijlsma);
zich in
in
in
vermeld, waaronder 2x
prooien
van
wespennesten
wespennesten
niet
raten
with
groei
wespenmonitoring
maar
bij
een
alarmerende
veldbezoek op 8
oudervogels
vertoonden rui in de
vrouwtje
was
vermoedelijk voorkomen
nu
juni
het
handpennen.
dan in 2009 (toen slank,
buizerdachtige
kon
plomp
Het
en
bijna
recht
mannetje
nauwelijks
wèl dezelfde als
met
werd het
niet missen
in 2009,
afgesneden
kop.
19
De
van
het
Zwarte Wouw
Kite
van
Let
Müskens). (some
30
Zeearend
op
een
ongeveer
on
Haliaeetus
naast
het
vrouwtje,
vogelaars
telt.
in de buurt
van
30
dagen
de hoeveelheid
days old)
2010 hel jaar
Want
gezocht,
nest
van
near
nest
zitten dat van
via
ze
van
in
paar
11
op
de
Haringvliet
met
vestigingen.
en
maart; de
July 2010;
Roder &
pogingen
twee
pogingen
Van
Biesbosch in de wie
en
2010
juli
notice
(Foto:
Gerard
Juvenile
debris
plastic
Je
weet wat
dat deze niet bepaald mensharde
Rijn
I
Black
nest.
nabije
die
al.
(2010)
van
er
ook
in het Zwarte Meer
en
vermoedelijk betrekking
op
gebaseerd dat
op te
de concentraties
op
ook
en as
de
meldingen
in de
omgeving
kan worden
gehouden
er
rekening
verder nog gaan doen.
Grappig
enkele
in West-
jongens
(afgezien
grootbracht,
werden
hoeven dan ook niet in zak
we
toekomst
zware
soort
hadden
bijna denken.
jong
Bijlsma 2010),
grotendeels
et
het
zou
(dat
wel vaker mis. Gelet
gaan
in Nederland,
voorspellen
En
1
typisch wouwentrekje.
Oostvaardersplassen
de betreffende paren,
zeearendwaamemingen
van
een
opmerkelijk
de A2.
langs
nabij Maastricht,
nest, I
en
in het Lauwersmeer mislukt in de eifase)
mislukten. Eerste
waameming.nl,
nest
het
Maastricht,
(mislukt in de eifase). Die laatste
pogingen
op
op
het Savelsbos
gezien,
op enkele kilometers
tot
albicilla
eileg
broedpogingen gedaan
eerste
oud
plastic
weinig
Voedsel werd
de definitieve doorbraak in Nederland?
vaste
start
het broedseizoen
gedurende
veel actieve
Limburg
afstand
Is
werden
oudervogels
omdat
uitzonderingen
Duitsland) de kolonisatie van Nederland succesvoller heeft aangepakt dan de Visarend. Die laatste mst
Maar
20
staat
bekend
om
zijn geringe
gelaten. En dan al die vis, nee,
waar
schuwheid
Visarenden
het zijn Zeearenden die het
primaat
ten aanzien
volop
over
de
van
van
mensen,
zouden kunnen
mits
met
profiteren.
waterrijke gebieden opeisen.
De
Takkeling 19(1),
2011
Bruine
Kiekendief
Gewoontegetrouw Wieringermeer (alleen
de
waar
aeruginosus drie bolwerken nestkaarten binnen,
van
Zeeland. Andere bolwerken,
en
5
Schiermonnikoog
van
niet of
zijn
Circus
kwamen
zoals
een
vooruit heeft
sprong
Waddeneilanden
binnen), Oostvaardersplassen
nesten
In
nauwelijks vertegenwoordigd (Tabel 3).
soort
namelijk Friesland,
Groningen,
granen
Zuid-Holland,
gaan broeden
te
(Degraeve 2010), is dat fenomeen in Nederland minder uitgesproken. is
Wieringermeer in granen temidden
een
‘noodgreep’ die
om
in
vernielen)
binnendijks
de
op
op
in
Alleen in de
vanwege broeden
zozeer
kanalen
langs
kleine schaal in
hoge
1995-2009,
het
voor
die ‘beheerders’ door de
(gefaciliteerd
en
succesvol
per
zoek
(op
gemiddelde, standaardafwijking April, etc),
clutch
size
aantal
en
(completed
Provincie
Bruine
paren
clutches
in The Netherlands
Marsh Harriers
van
Onset
Clutch
N
Onset
Gem.
in
en
aantal
2010;
resp,
of laying (23/4=23
of fledglings/successful pair of and number
Aantal
Legselgrootte
SD
size
ofpairs).
uitgevlogen jongen
Number
SD
N
Gem,
31
of fledglings SD
N
Friesland
23/4
8,7
40
4.9
0.9
3.2
1.2
37
Wieringerraeer
26/4
16.3
28
4.0
0.9
19
3.4
0.9
25
1/5
19.6
3
4.5
0.7
2
3.2
1.0
4
1
5.0
1
3.0
11
4.6
14
3.6
Zaanstreek Zuid-Holland
24/4
Zeeland
1/5
Het
begin
met
de eerdere
een
rol in
voor
deze
de
van
was
rond het
hebben soort
nest
viel
dat
een
nalegsel zijn
moet
welhaast
mislukt) (Tabel
3, Bijlage 2).
van wat
en
we
dat
hoe groter de kans
het percentage
vergelijking
omvatte
tevens
was
samen
van
de
met
(gelegd
maanden, zelfs laat
en
legsel
nadat het
broedselgrootte
in
de
eerste
schommelden
4). In Friesland werd zelfs
enige provincie
de
twee
extreem
geweest
en
22
ongetwijfeld
door een
Legsel-
0.7
de late kant in
gewend zijn (Bijlage 3
op een
geringde jongen
geringd, beliep
eilegperiode
komt deels
1
-
Veldmuis zal daar
aan
van
Dat
uitvlogen (hangt enigszins
gevolgd,
totale
0.8
april,
De magere stand
De
gespeeld.
gemiddelde
Onder de 227
op 26
gemiddeld
-
exceptioneel lang.
7-legsel gevonden,
een
dat
eileg
13.3
jaren (Bijlage 2).
Wieringermeer; legsel
-
Is
naar
padentrappende
Nederland
standard deviation
of laying
Gem.
in
berekend.
and number
(mean,
Legbegin
Province
Kiekendieven
waarover
only)
in 2010
in
aanrichten?
moeras
paar
eerst
genomen.
Legbegin (23/4=23 april, etc), legselgrootte (uitsluitend voltallige legsels)
uitgevlogen jongen
vaarten
graanvelden gebroed
vlucht heeft het niet
verstoringen
Vossen
en
niet
rietzomen
van
echt
maar een
volgend
te
het
zij
vastgestelde broedparen
al. 2010),
et
ganzenbeheerders) 3.
maken
te
gebruik
binnendijks
ganzennesten,
Tabel
cultuurvogel,
cultuurland. In Zeeland wordt
2007; Castelijns het hier
echte
een
door
maar
van
1110
(14x op
het
Vlaanderen,
tot
tegenstelling
door in
gemaakt
en
waar
steekproefgrootte:
6
hoe
jongen meer
van
één
broedsels
uitbijter).
69
nesten waarvan
mannetjes gemiddeld
alle overlevende jongen werden
51.5%
(Tabel 4). Gewoonlijk ligt
(veel) hoger.
Onder de
mislukkingsoorzaken
8x
eieren vernield of
De
Takkeling 19(1),
uitgehaald
2011
werden en
4x
menselijke ingrepen
het vaakst
opgemerkt:
opzettelijke verstoring, tegen 5x eipredatie (2x
21
2x
Vos,
Zwarte Kraai)
opzettelijke
en
toestand is
werkelijke
lx
daar
Zwarte Kraai). De
jongenpredatie (vermoedelijk
kwamen
verstoringen
veel
uit Friesland
erger
dan
uil
(Bijlsma
&
van
de nestkaarten
Tuiden
naar
voren
meeste
2011).
De
komt (Bos
2011).
Tabel de
4. Secundaire
jongen op
2010.
nest
Secondary
young
geslachtsverhouding
genieten, sex
ratio
measured ,
were
en
gewogen
onder
Marsh
of nestling
nestjonge
gesekst
weighed and sexed)
tijde
ten
Harriers
in
Bruine
Kiekendieven
het
van
ringen) in
(ringing age in
The Netherlands
%
in
overleven-
(alle
Nederland
nests
where all
in
1997-
surviving
1997-2010.
Jaar
Man
Vrouw
Totaal
man
Aantal
Year
Male
Female
Total
% male
Number
1997
211
189
400
52.8
119
1998
203
162
365
55.6
108
1999
220
168
388
56.7
118
2000
186
187
373
49.9
120
2001
158
142
300
52.7
86
2002
174
151
325
53.5
104
nesten
of nests
2003
48
74
122
39.3
42
2004
124
125
249
49.8
74
2005
74
82
156
47.4
50
2006
155
109
264
58.7
92
2007
129
III
240
53.8
73
2008
90
87
174
51.7
55
2009
141
101
242
58.3
81
2010
117
110
227
51.5
69
2030
1798
3828
53.0
1191
Totaal
Total
vier
Op
plaatsen
verzameld 2
en
13
het
1
om
In
in
de jongenfase.
2
Fazant/Patrijs, 1
(Henk
1
duiven,
Haas
In
in
mindere
Boerenzwaluw,
(achtervoetje
Castelijns
(en
en
67 mm), 1
medewerkers).
2
jonge
ratten,
16
Veldmuizen, 21
Midden-Friesland verzamelden Romke Kleefstra
1
mate
1
Graspieper,
onbekende eend, 1
1
Spreeuw,
1
braakballen)
Zeeland noteerden de onderzoekers 1
aan een
ging
Rietzanger
het om
3 Kauwen, zoals
22
verrast
we
5
die in
pullen
van
door
april
van
en
1
Rietgors,
ringetje
in
Bergeend,
10 muizen
deze
Kleine
Veldmuis
1
Graspieper,
woelmuizen (van en
medewerkers de
’t Hof resten
Waterhoen, 1 Watersnip, 4 Kokmeeuwen, 1 2
ongedetermineerde vogels,
een
2010 in Vlaanderen
Eider,
14 Veldmuizen
gewend zijn
een
1
Op Schouwen-Duiveland
Woelrat, 2 Noordse Woelmuizen, 26 Veldmuizen, 13 onbekende muizen
Romke werd hier
1
Blauwborst,
Haas/Konijn,
jonge Grauwe Gans, 9 jongeeenden, 4 jonge Meerkoeten,
2 Wilde Eenden,
Postduif,
land werden prooiresten
onbekende vogel,
jonge Spreeuwen,
2010). van
1
het
onbekende muis
1
ging
I
1
Fazanten,
Karekiet,
in
nesten, telkens
bij
generalist.
1
braakbal, dat bleek was
Fazant,
te
3 vissen. behoren
geringd. Op Schiermonnikoog 1
Veldleeuwerik,
(Romke Kleefstra). Toch
toe
2 Mollen,
en
vrijwaart
dat
Een
Bruine
De
1
Graspieper,
veelzijdig
menu,
Kiekendieven
Takkeling 19(1),
2011
niet
van
de nefaste
die andere
met
Blauwe
generalist,
hobbelt de
4
waarvan
Waddeneilanden geen
wat
gemeen hebben
ze
cyaneus
gestaag achteruit.
soort
binnen,
nest
iets
lage muizenstand,
een
de Blauwe Kiekendief in Nederland. Op de Waddeneilanden
met
goed
van
de Buizerd.
Kiekendief Circus
Het gaat niet
één
gevolgen
2010 kregen
In
alleen
we
alleen dat
Blauwtjes broedden,
Schiermonnikoog
van
wil niet zeggen dat
jongen uitvlogen (dat
op de andere
er
daar geen informatie
we
van
binnenkregen). Een
nieuwe,
vestigden
hoopvolle,
en
brachten succesvol
paren
bleek in 2007
De
(Duitsland).
vogels
graanvelden,
in
in
een nest
jaagden
in
Groningen
een
boven
veelvuldig
4.
en
Eén
in het
wintergerst de
Daar
vastgesteld.
daar. Twee
novum
resp. 2
jongen groot, namelijk
zijn geringd
te
werd
ontwikkeling
zich in 2010 drie paren in
de
van
vrouwtjes Emden
nabijgelegen
faunaranden
de drie
van
ingezaaid
met
kruidenrijke mengsels (Koks 2010).
Grauwe KiekendiefCircus pygargus Voor gegevens
van
de
Grauwe
Kiekendief kan worden
verwezen
de website
naar
www.grauwekiekendief.nl.
Havik
Accipiter gentilis
De Haviken hadden
een
detail
voorafgaand -
verklaren
waarom
Noord-Brabant
en
start
op 5
gemiddeld
waren
funest
voor
hoge zandgronden Haviken die het De
wat
slechts 39%
april (Tabel 6).
de
moeten
uitvliegen
van
de 288
aanwijzing speelt). delen waar
en
De
van
van
krijgen. kwam
gemiddeld
(Galvan
Takkeling 19(1),
2011
et
4
op
een
heeft
dan
de
start
van
eileg begon. in
Zelfs de
periode
De
maart
te
en
het
langdurige
dat ertoe het
de
in meer
daaraan voedsel
Alleen in
liggen;
allervroegste regio’s,
normaal;
2.54
zo
van
van
jongen
jongen groot
niet
beliep
5-legsel
te
makkelijk
3.31
wist de
in
viel de
sneeuwdek
cultuurlandop de
en
dat de
geleid
vrouwtjes
zijn immers standvogels
legsels
krijgen
hadden
is
waaronder vier
eieren,
er maar
één alle
paar uit.
(Bijlage 4),
(iets
wat
een
overigens
in Het Gooi
voedselrijker
vijf jongen
bevatte 4 eieren.
per succesvol
tegenwoordig
verparkte leefomgeving
al.
de
vooral in bossen
wat
de helft
Haviken leven
het de beschikbaarheid
in Drenthe
gezien
zijn geweest.
de beschikbaarheid
maart met
tot
te
vriespunt.
gemiddelde
alle paren
met
Minder dan
paren wisten
Utrecht. Deze
kwamen
voor
de paren
presterende
koud
lage temperaturen iets
onverwacht
de lokale omstandigheden decreteren.
met wat
dat Haviken het
De best
De
de
met
behorend
Vermoedelijk
was.
legselgrootte
te
de paren in
prooivogelaantallen,
merkbaar
doen
gemiddelde
nog
dagen
onder het
via de link
Het Gooi kwam
en
later in broedconditie
jongenproductie 37
van
-
was
langjarig gemiddelde lag. Echter,
tien
eerste
vaak
Limburg, gewoonlijk
5-legsels (Bijlage 3); tot
de
toen
ook winters. Dit zal
was
Zaanstreek
Overijssel,
lagen
temperaturen
in 2010. Dat
start
die boven het
gekeken, blijken
naar maart
gemiddelde
late
betrekkelijk
gemiddelde temperatuur in maart
en
en
De
Slechts
duidelijke al
langer
aangrenzende
gevarieerder (ook
micro-nutriëntenbetreft) dan de bossen
op
deVeluwe
2010).
23
Tabel
6.
Legbegin (3/4=3 april, etc),
gevlogen jongen daardafwijking
succesvol
per
aantal
en
2010
(in
each
case
nesten
Haviken
waarover
and number
(completed clutches)
legselgrootte (uitsluitend voltallige legsels)
van
paar
berekend.
and number
Legbegin Onset
Region
Groningen
SD
.
Drenthe
N
8/4 30/3
Gem.
SD
N
_ _
7,4
24
2.7
1.0
7
2.6
0.9
27
6.8
28
2.9
0.8
32
2.3
0,8
30
4.0
11
3.4
1.0
13
2.5
I.l
17
Gelderland
8/4
4.0
14
3.4
0,7
10
2.4
0.9
16
Veluwe
8/4
6.4
9
3.4
0.7
10
2.4
0.9
11
Achterhoek
7/4
-
2.6
1.1
5
Flevoland
14.3
7/4
Flevoland
Zuidelijk
Flevoland
9.4
-
-
10
3.4
0.7
8
2.6
0.8
17
5/4
7.5
8
3.8
0.5
4
2.6
0.9
15
17/4
14.8
2
3.0
0.8
4
2.5
0.7
2
Noordoostpolder Oostelijk
5
-
Utrecht
-
-
-
-
-
2/4
4.5
9
4.0
1.0
30/3
7.4
42
3.6
0.6
29/3
7.5
25
3.6
0.7
19
Wieringermeer
2/4
8.1
3
3.0
0.0
Duinen
6/4
4.0
6
3.8
31/3
6.0
8
3.6
Noord-Holland Het Gooi
Zaanstreek Amsterdam
e.o.
-
Zuid-Holland
-
-
-
10
-
-
2.9
0.9
2.6
0.9
47
2.7
1.0
25
2
2.5
0.7
2
0.5
4
2.9
0.8
9
0.7
10
2.1
0.7
11
2.4
0.5
5
2.4
1.1
5
35
-
-
-
-
-
-
9
7/4
10.5
5
12/4
14.0
4
3.2
1.7
6
1.6
0.7
10
Noord-Brabant
5/4
6.2
37
3.3
0.8
50
2.6
0.9
82
Limburg
5/4
7.1
20
4.0
2.8
1.0
20
Zeeland
Onder 29 op onder 82
leeftijd gebracht
vrouwtjes
broedresultaten op veel in de één
lijkt
jaren tachtig
of
gemiddelde Sperwer is
zou
van
van
het
de
ruim
onder
bijna
mannetjes; 3900
het opvoeden van
je juist bij Sperwers
over
eens
de helft
de
naar
van
geen effect
jeugdkleed (3.4%);
stand
terugloopt,
wat
we
te
hebben
paren;
op
de
en
gewend
het aantal paren
het aantal
wanneer
compleet gesekste
op
de
193
nesten
waren
met maar
Bijlage 4),
het aandeel
een
nesten
van
min en
of
In
meer
afwijking
van
de leefomstandigheden
de 50-50
zijn;
op
van
De
jaar
tot
in het de
gegeven
energetische
grond
verhouding
sterk wisselen
aan
tegenstelling vaststaand
dus het verschil in
ofvrouwen veel groter moet
sterkere
opnieuw
was
(Tabel 7). Dat is gelijk 15 jaren.
afgelopen
Haviken
bij Sperwers groter is,
mannen
een
op
54.9%
nesten
toch het sekseverschil van
jongen
mannenoverschot bij
verwachten, zeker
24
al
één in
er
achterblijven bij
negentig (kijk bijvoorbeeld
en
geslachtsverhouding
kosten
in het land
was
Hoewel
eerstejaars.
het voordeel
(terwijl
mannetjes
(3.6%).
negatieve ontwikkeling vooralsnog
broedende De
plaatsen
3
er
jongen, tegenwoordig
twee
de
broedende
dat
waren
1
-
in
of fledglings
Gem.
1
_
clutch size
uitgevlogenjongen
Number N
uit-
stan-
calculation).
Aantal
SD
aantal
The Netherlands
in
used in the
size
5.0
_
en
gemiddelde,
resp.
laying (3/4=3 April, etc),
of nests
Clutch
_
3/4
Overijssel
2010;
Legselgrootte
oflaying
Gem.
Friesland
Onset of
in
offledglings/'successful pair of Goshawks
mean, standard deviation
Regio
in Nederland
in
hiervan
seksratio
op jaar).
Takkeling 19(1),
2011
Tabel
7. Secundaire
gewogen
and
van het
tijde
ten
Northern
ofnestling weighed
geslachtsverhouding onder nestjonge
gesekst
en
Goshawks
ringen)
(ringing
in
age
in The Netherlands in
sexed)
in
Haviken
Nederland
in
where
nests
(alle jongen op
1996-2010.
all
nest
gemeten,
Secondary
surviving young
sex
1996-2010.
Man
Vrouw
Totaal
Male
Female
Total
% male
1996
286
237
523
54.7
1997
493
379
872
56.5
1998
456
371
827
55.1
307
1999
445
432
877
50.7
310
2000
500
372
9,12
57.3
325
2001
490
404
894
54.8
323
2002
392
290
682
57.5
263
2003
286
250
536
53.4
211
2004
425
354
779
54.6
111
2005
410
313
111
56.7
255
2006
333
242
575
57.9
223
2007
391
325
716
54.6
262
2008
319
271
590
54.1
224
2009
310
254
564
55.0
221
2010
267
219
486
54.9
193
55.2
3928
Total
Onder
5803
de
bekende
uitgehaald, 6x
was
waarop.
afschot
sprake
van
kwam 3x
Natuurlijke
oorzaken
mislukking
van
de 26
menselijke
van
10.516
oorzaken
14
vertegenwoordigd:
4713
voor
(nesten),
van
De
prooilijst
bevatte
prooigroepen
waren
lijsters (11.1%)
en
minieme aandeel voor
er
1.2%
dit jaar
van
en
betekenis in het Onder
de
het totale aantal
(die
wordt door
menu van
2011
95.7%
2 soorten,
(4x),
1198
door
prooien);
Houtduif), kraaiachtigen (21.8%),
Daar
waren.
diergroep die,
belangengroep
legsel
4.3%) (Bijlage 5). Belangrijke
namelijk
afkomstig
wijze
een
van
en
exacte
en overname
kan misschien geen kwaad
die uit
2 Duitse
en
de 1
net
Kievit moet
en
wel
als
de
onder mensen)
te
wijzen
op het
Watersnip, goed bij
vermeld dat
dat voorbehoud,
Ongeacht
duinen
Franse
van
weidevogels, zijn
van
graag
geen enkele
een
van
meerderheid van
het totaal uit.
de
geslagen
zaten
30
waren
als
Noord-Holland,
ring(en).
De
leeftijden
28x 2010, 7x 2009, 3x 2008, 2x 2007,
maakten daarmee 66.7%
havikenvoedsel bestaat
Takkeling 19(1),
andere een
van
(2x)
omgezaagd, de
Haviken.
Belgische,
Eerstejaars vogels
en
nest
goed
opzet
Eieren werden 3x
van
desertie
het
soorten,
soorten,
gevonden prooien).
exclusief
volgt (naar geboortejaar):
De
Het
uit Friesland
hoenders
Postduiven,
Nederlandse, 9
(4
duiven (37.8%, vooral Post-
weidevogels (slechts
geclaimd
(54
vogels
Spreeuwen (4.9%).
weinig prooien
weidevogels exclusief
overwegend
weinig aangetroffen
199
aanduiding
aan
of nests
335
menselijke
was
waren
stormschade
Nijlgans Alopochen aegyptiacus (lx).
Number
werd de nestboom
2x
mislukking
man
Tuiden 2011).
van
opzet zonder nadere
een
werden
&
(Bijlsma
eipredatie (3x), jongenpredatie (2x),
zoogdieren
%
Aantal nesten
Jaar Year
Totaal
ratio
measured,
were
In
lx
2005
en
lx 2003.
de meeste studies
Postduiven uit
van
eerstejaars
25
Dat
(Vlugt 2010). te
makkelijker is iets
watje
Havik
De hier
echt
is
als
een
voet
Goshawk
as
geldt
moet
vogel
toppredator de
aan
seen
meeste
in
in
prooisoorten
vogels,
want
de
juvenielen zijn
zomer:
Niet
onervaren.
nog
worden
gepakt
leren.
onze
bossen. zal
grond krijgen,
Jan
by
de
voor
dan volwassen
pakken
Of deze soort
de
toekomst
een
opdoffer gaat krijgen
uitwijzen
(Tekening:
als Oehoes
Verbeeten).
Jan
Verbeeten.
Sperwer Accipiter nisus De 14
helft. de
de
start van
april In
eileg bij Sperwers
27 mei
tot
(Bijlage 2).
Nederland is
start van
de
de
afgelopen et
eileg (Both
viel
al.
bladontwikkeling (licht vervroegend
met
hun
start
(vroegere
mezen
de
bevindingen
de
vooral
van
voorjaarstemperaturen
1988
2006), en
-
maar
en
Nederland
was
steekproeven De
manen tot
vervolg-
lage
Deze
kant
nalegsels),
(Bijlage 4).
cijfers zijn
afgelopen jaren daar tekorten
26
en
zeker
sterk
aan
variatie
dan wel
legbegin
van
fenologie
2005), rupsen (vervroegend)
niet
met
veel
et
al.
2010).
gering (Tabel 8),
die
veranderende
dezelfde invloed, of het
regio’s
dan
(duidelijke
de paren
De
de en
overeen
minder sterk
die in Finland
geografische
in 2010
van
van
trofische
nu
betreft.
Binnen
de kleine
maar
voorzichtigheid.
gemiddelde legselgrootte
aantal
de
de variatie in
de
van
midden-cohort broeders;
niet overal
vogels)
grond
(Sperwers vervroegden
vroege
hebben dus
insecten,
(bomen,
een
57% ruim boven de
nauwelijks vervroeging vastgesteld
wat we op
normaliter laat startten, bleven dat doen; Lehikoinen
niveau’s
met
met
wel hadden verwacht. Dit beeld komt
eileg)
het
iets
tussen
in Denemarken
Nielsen & Moller
prooisoorten;
vervroeging,
van
april,
april-starters lag
decennia
2009),
op 30
gemiddeld
Het aandeel
kwam uit op het
aantal
4.82
jongen
eieren per
Er werden geen nesten gevonden
geflatteerd.
gedaald
als
In
gevolg
toenemende
micro-nutriënten bijkomen als oorzaak;
paar
waarvan
bosrijke gebieden van
inclusief
(Bijlage 3,
succesvol
is
de
7
was
met
een
klein
3.82
aan
jongen uitvlogen.
kans
van
slagen de
predatiedruk (misschien van
den
De
Burg 2009),
en
Takkeling 19(1),
dat
veel
2011
nesten en
mislukken daar in
helemaal onder deze
Tabel
zijn
Legbegin (30/4=30 april, etc), legselgrootte (voltallige legsels)
8.
jongen per
succesvol
clutch size
etc),
stadium. Nacontroles
vroegtijdig
een
Netherlands
paar
van
groot belang,
penibele omstandigheden.
in Nederland
Sperwers
van
and
(completed clutches)
in
2010. Onset
en
aantal
uitgevlogen
of laying (30/4=30 April,
fledglings/successful pair of Sparrowhawks
in
Provincie
Onset Gem.
Groningen
30/4
Drenthe
Overijssel
SD
-
Noordoostpolder Oostelijk
Flevoland
Zuidelijk
Flevoland
_
.
.
.
1.2
30/4
4.9
7
4.8
0.4
28/4
13.4
2
4.0
0.8
of fledglings
Gem.
N
4.8
uitgevlogen jongen
Number
SD
Gem.
22
SD
.
N
-
-
17
4.4
1.2
KI
3.2
1.3
5
3.7
1.2
7
4
-
5.0
10.6
3
5.0
0.0
5
4.3
0.5
3
2/5
4.9
5
4.8
0.6
11
4.4
1.4
12
26/4
2.8
2
4.9
0.4
7
4.7
1.0
9
1.2
3
4.8
4
3.7
2.5
3
-
6/5 -
-
-
1
25
3/5
-
Flevoland
N
size
8.0
Veluwe Achterhoek
Clutch
of laying
_
Friesland
Aantal
Legselgrootte
Legbegin
Province
-
1,0
-
-
-
-
-
-
-
-
-
Utrecht
26/4
6.4
7
5.3
1.0
6
4.7
1.1
Noord-Holland
27/4
7.3
19
5.1
0.9
15
3.4
1.4
20
Het Gooi
26/4
7.3
12
5.3
1.0
9
3.5
1.4
II
2/5
7.9
3
5.0
1.0
3
3.3
1.5
3
28/4
9.0
4
4.7
0.6
3
3.7
1.2
3
-
3.0
1.4
2
3
5.0
Duinen Zaanstreek Amsterdam e.o.
-
Zuid-Holland
-
2/5
Zeeland
8.7
-
7
-
-
-
1
4.3
0.6
3
1/5
3.0
5
4.4
1.0
7
3.7
1.6
7
Noord-Brabant
27/4
7.7
14
4.7
1.0
7
3.6
1.0
19
Limburg
28/4
9.6
13
4.5
0.7
2
3.1
1.7
14
Van
weinig 4
veren):
paren
is
mannetjes
(32%). Gewoonlijk de
voorafgaande
in het
de
leeftijd
waren
neemt
winter.
daaropvolgende
van
adult,
broedvogels gevolg
er meer
sowieso
van
havikprooien
kwamen Daarvan
en toe
prooispectrum
in de klauwen
gedetermineerde,
De
Takkeling 19(1),
en
De sterfte onder
zijn
van
de
voor
Sperwer
is
& Müskens
van
Haviken
de
eerstejaars
strengheid
van
eerstejaars
vrouwtjes
1994). Aan
de andere
de tumover onder de
is hier
namelijk toegenomen
voor
voor
qua
tot
geruide
van
8
tegenwoordig
broedvogels
de helft
echter
er
hoe minder
zou
eerstejaars vogels.
waarbij Sperwers
het
voor
(Bijlage
5),
met
zijn rekening.
formaat
de hand
Onder de in 2010
en
liggen
in
Havik
op
totaal
en
geslagen, vliegvlugge Sperwers
uitblijven leeftijd
als
gevonden
en
40
Sperwer
lichaamsgewicht
vallen. Het kan dan niet
Haviken terechtkomen. Onder 94
door Haviken
2011
(Zollinger
zandgrond
waren
af in relatie
eerstejaars
vijf roofvogelsoorten
nam
bewonen dezelfde habitat, het normale
vrouwtjes
door Haviken. Mede hierdoor
territoria beschikbaar
exemplaren.
op
basis
oudervogels gemeld (op
25
strenger de winter,
broedseizoen
hoog.
predatie
de
van
het aandeel
Hoe
kant: vooral in de grotere bossen
als
The
2010.
in
binnen
dat
ze
af
geslacht
op de Veluwe en in
27
Drenthe (1974-2010, in totaal 21.179 prooien) werden iets
gevonden
50
(resp.
alle
21
2010
juni
over
de
ei
verschijnsel
komt
zijn
nest met
op
(Foto:
Rob
stompe pool
eidoppen
prooien)
Hierin
prooien.
Niet-uitgekoraen
de WRN,
van
1997-2010 (15.839 van
van
van
het nest
on
nest
fully
het
and
eggs may three
hatch
hatchlings
Netherlands
De
This
shells
were
uit.
vaak
De
a
very
op
drie
shell
van
het
ei
zat
dit
of
8-9
Dat is slechts 0.97%
dop
van een
uitgekomen
eieren
asynchroon
uitkomen
de eerste 2-3
eieren
enkele
days old,
is rather
egg
rare
dagen
gebeurt
on
in
21 June
later door
de
2010
en
de
echter
maakte wel/ een
Drentse
ei
Dit
volledig uitgegroeid jong.
kunnen
standaard
hatched
predator
bossen.
Egg
The
at Diever.
egg
prevented the hatching attempt of the
in
raptors (where
in
a common
eggs
hatch
Sparrowhawks, though, the risk
interval, increasing
depredatedsome days later,
de
probleem iets vergroot. Overigens
quickly after hatching:
short time
Nederland in
geheel
Sperwer nabij Midzomer, Diever,
een
omdat de
voor
jongen werden
of a
type of egg failure removed
dagen
opgegeten; bij Sperwers
tegenwoordig bijna
empty
grote risico’s
die
Sperwers
desertie
Buizerd),
jongenpredatie
overname
van
nest
opstanden
Nijlganzen).
Twee
eieren in Friesland
28
zo
meer
(Rob Bijlsma).
sperwemesten verdisconteerd.
niet uit doordat in
57%
cause
asynchro-
the
first
of this type offailure).
of failure
in woodland
2-3 The The
in
nowadays.
sterfteoorzaken:
dichtere
niet of
8-9
ei kwam
geschoven;
was
in
prooivondsten
op
en
vrouwen
werden
vrouwtjes
resp. 62%
namelijk
dan
meer mannen
de
Sperwers aangetroffen.
jongen van
Dit
als
mannetjes
geplunderde
and three chicks
the
are
within
155
wat het risico
iets wat
because
egg
ei
geval niets
gehaald,
chick.
grown
nously
in dit
hatch
drie
verwijderd
of Sparrowhawk,
failed to
niet de
Bijlsma).
vrijwel synchroon uitkomen, uitkomen
de
gebaseerd
werden
bij roofvogels
snel worden
niet
zowel
Bij
dan volwassen vogels,
juvenielen geslagen In het materiaal
44).
en
door
(14x,
Sperwers
maal kwamen
worden
lopen (llx,
waarvan
Nijlgans (lx).
waarin
en
in bossen
(2x), eipredatie
waarvan
door
4x
Havik),
Dat laatste is
normaliter
er mensen
aan
lx boswerkzaamheden in
pas:
door Gaai
lx
vermelde
en
stormschade
tamelijk bijzonder,
broeden te
zichtbaar in de lx
(lastig
lx
en
gezien
manoeuvreren
vernielen
door
(3x)
van een
nest
de
voor met
Limburg.
De
Takkeling 19(1),
2011
Tabel ten
10. Secundaire
tijde
ringen)
van
geslachtsverhouding onder nestjonge Sperwers (alle jongen op in
in nests
(ringing age
Nederland
in
1996-2010.
where all young
were
Secondary
sex
ratio
in The Netherlands in
sexed)
gesekst
nest
ofnestling Sparrowhawks 1996-2010.
Jaar
Man
Vrouw
Totaal
% man
Year
Male
Female
Total
% male
1996
357
350
707
50.5
174
1997
450
446
896
50.2
245
1998
640
637
1277
50.1
325
1999
445
432
877
50.7
310
502
496
998
50.3
256
2000
Aantal
nesten
Number
of nests
2001
All
465
942
50.6
242
2002
497
426
923
53.8
234
2003
334
356
690
48.4
180
2004
345
315
660
52.3
167
2005
333
340
673
49.5
161
2006
309
218
527
58.4
150
2007
382
391
773
49.4
190
2008
289
280
569
50.8
143
2009
232
221
453
51.2
112
2010
191
344
55.5
88
51.1
2977
Totaal
De
Total
5783
5526
geslachtsverhouding
de
(55.5% op
mannen
die
verhouding
10).
Een artefact
Buizerd De
Buteo
een
van
vroege paren nog
april;
6
winter
van
en
nesten
nesten
Sperwers
op
jaarlijkse
variatie of is
steekproef,
de
vroege winter
van
de
de ineengestorte deels
van
de
hoge
start
eerste
in
(Tabel
of
dat
voor
Friesland telde Het andere
ei werd op
het derde
De
toen
de hand?
een
helft
3
Takkeling 19(1), 2011
van
legsels),
Na 15
In
uitvloeisel
van
gelegd (hebben
het
van
gehele de
werden nog
april
eieren
betrof
eieren werd
een
paar tot
(Bijlage 3),
geprofiteerd
de winter? Het aantal
en er was
twee nesten met
opeenvolgende
4-legsel
17 maart
(Bijlage 2).
een
kwam uit op 2.51
5-legsel
vrouwen); hier kwamen in 2007,
die
(Tabel
de
land
was
aanhoudende
maar
38
starters
nalegsels.
muizenstand in de eerste
opleverde.
van
lijkt
dan daarvoor
vertonen
er meer aan
maart
11),
muizenpopulaties.
vervolg-
de kleine kant (5x op 318
(Bijlage 4).
voordeel
vrijwel fifty-fifty
hoge muizenstand?), maar gemiddeld begonnen
startte
paren
relatief late
gemiddelde legselgrootte
aan
de
van
aantreffen. Vanaf 2002
te
slechte muizenjaar 2007. Hebben plaatselijk paren nog de
in het
was
voedselbonanza die in de tweede helft
een
zijn tegendeel. Het
geprofiteerd
23%
een
geregistreerd, De
grotere
gesekste
enigszins afwijkend
buteo
de winter omsloeg in
op
volledig
jongen),
de kleinere
Buizerds troffen in
sprake
88
op 344
11.309
normaliter bij
we
geslachtsverhouding
ze
153
een
de
vijf eieren waarvan
er
uitvliegen. Dit trio
was
er
Riem Vis).
was
met 4
eentje
echter
jongen
geen jongen
met twee
5-legsel produceerde (gelegd
geproduceerd (René
het van
4-legsels
slechts één broedsel
bigaam echtpaar (man
dan in
nasleep
meer
van
vrouwen), door beide
vermoedelijk ook al De kleine
opleving
29
in
legselgrootte
gaat
van
vroeg
De
paren.
in 21-25
gemiddelde broedselgrootte
beroerde stand
van
de Veldmuis
broedselgrootte gaf dat ook al lieten
1-2
te
1.83
aan;
er was
dat het
aanwijzing
(Bijlage 4), De
presterende die de
score
legsel-
tussen
discrepantie
veel uitval. De
vroegst beginnende
kennelijk
grootgebracht,
lage
een
nalegsels
om
dit sowieso de beter
goed weerspiegelde.
konden worden
jongen
grotere legsels (Figuur
was
een
zijn
de grootste uitval zien;
verhoudingsgewijs
hooguit
14) is
april (Figuur
gestarte paren; vermoedelijk
2010
was
ook door de
paren
jaar waarin
een
vroege
14). Geen enkele regio in Nederland wist zich
en
paren
met
de
dat scenario
aan
onttrekken (Tabel 11).
Tabel
11.
Legbegin (5/4=5 april,
uitgevlogen jongen
per
standaardafwijking en size
succesvol
aantal
(completed clutches)
Netherlands
in
2010
(in
paren
etc), paar
Buizerds
waarover
and number each
legselgrootte (uitsluitend voltallige legsels) van
case
in
Nederland
in
berekend.. Onset oflaying
2010;
resp.
(5/4=5 April, etc),
of fledglings/successful pair of Common
mean, standard
deviation
en
and number
aantal
gemiddelde,
Buzzards used
of pairs
clutch in
The
in the
calculation).
Provincie
Legbegin
Province
Onset
Gem.
Groningen
.
Friesland
5/4
Aantal
Legselgrootte Clutch
oflaving SD
N
Gem.
uitgevlogenjongen
Number
size SD
of fledglings
N
Gem.
SD
N
1.8
0.5
4
6.5
133
2.4
0.8
50
1.9
0.7
173
_
_
_
_
.
Drenthe
6/4
7.3
48
2.2
0.5
48
1.5
0.6
57
Overijssel
5/4
10.3
14
2.1
0.6
19
1.7
0.6
42
Gelderland
9/4
6.3
II
2.4
0.7
8
1.4
0.6
25
Veluwe
10/4
6.8
9
2.0
0.7
5
1.4
0.5
12
7/4
6.4
2
3.0
0.0
3
1.5
0.7
13
7/4
7.6
34
2.4
0.7
48
1.8
0.7
70 51
Achterhoek Flevoland
8/4
9.2
16
2.6
0.6
32
1.9
0.8
Oostelijk
Flevoland
6/4
4.9
10
1.9
0.5
12
1.3
0.5
Zuidelijk
Flevoland
7/4
7.6
8
2.2
0.8
4
1.6
0.5
9
6/4
8.1
31
2.4
0.5
17
1.9
0.7
38
41
2.3
0.6
34
1.7
0.7
61
2.4
0.7
10
1.6
0.6
2.0
0.0
2
1.4
0.6
18
0.9
12
Noordoostpolder
Utrecht Noord-Holland
8/4
8.8
7/4
6.6
17
Wieringermeer
16/4
17.0
2
Duinen
14/4
6.5
13
2.0
0.0
10
6.6
9
2.5
0.8
14
Het Gooi
Zaanstreek
30/3
Amsterdam
-
-
-
-
-
-
-
-
2.1
-
10
16
1.9
0.6
2.0
0,7
41
13
Zuid-Holland
7/4
5.7
20
Zeeland
6/4
7,9
34
2.6
0.6
35
2.0
0.7
67
Noord-Brabant
5/4
6.8
41
2.4
0.5
22
1.9
0.7
76
Limburg
5/4
7.4
35
2.4
0.8
7
2.1
0.6
47
Veldmuizenals
prooi
In
sommige provincies
gevonden (Bijlage 6). aantal nestcontroles er
30
in Friesland
en
in
-
werden zelfs in het Dat zal deels de
te
-
provincies
geheel
geen
maken hebben
jongenfase (in
Drenthe
-
het
waar
met
de
timing
en
ringstadum eenmaal), gezien vaker ook
in
de vroege
De
op nesten
het
geringe
het feit dal
jongenfase
wordt
Takkeling 19(1),
2011
gecontroleerd slechts 7.3%
Figuur
van
Buizerds
legselselgrootte
in Nederland
per
en
aantal
in 2010
with
(starling
uitgevlogen jongen
De
variatie in
generalist.
tevoren
prooikeus
16-20
of fledglings of Buzzards Number
March).
overige
werden
soorten
pul gepakt.
5/9
en
Hazen
snel 60-100 gram,
in
geheel
duiven, lijsters
en
lijn
met
en
de
op
reputatie
het
vogels bijna
100-350 gram,
per
niet
Op
kikkers
even
waren
gepakt.
van
belangrijk 139
in
termen
van
werden
nesten
als
deugt niet,
alle
of niet helemaal, relatief
(en
dus binnen de
werkelijkheid
jongen
gesekst
energetisch gezien
-
een
onder de nestjongen
De
de
seksen
in
2011
het
op
(Tabel
moeilijker en
te
12).
betekenen: (a)
kleinere
vallen),
betekenis
mannen
vrouwen
het vooral
Mollen,
wegen
200-500 gram
nest
al
(tenzij
hagedissen,
gebracht,
(in
Dat onze
zou
maar
zijn
in voedselarme
of (c) het is
in
een
hoog
manier van seksen
jaren,
omdat
zullen hebben
overeenkomstig
de
voedselarme jaren worden meer-
met een
zou
je
ook kunnen
gemengde geslachtsverhouding
het voordeel
je dus
leverde
structuurmaten
geproduceerd). Omgekeerd
nesten
voedselarme jaren
voedselverdeling (en
Takkeling 19(1),
is
komen
biologische
goedkope
redeneren dat de grotere
kansrijker bij
(b)
dingen
lage gewichten
mannencategorie
heeft
en
zoogdieren,
biomassa.
mannenoverschot op. Dat kan meerdere
vrouwelijke vogels
naar
werden
Fazanten
belangrijk
Hazen
dan ooit
betekenis,
in biomassa. Mollen
jonge
vissen werden in kleine aantallen
en
in The
de Buizerd
meer
gevonden als maai- of verkeerslachtoffer, dan vaak zwaarder). Slangen,
padden,
2010.
5-day period
van
menu,
kraaiachtigen
zowel in aantal als
jonge Konijnen
in
5-day periods
per
47.2% en 50.2%. Behalve Veldmuizen zijn
die aantikken,
maart)
0/5.
zelden vaker dan incidenteel waren
standaardaf-
(met
16-20
of clulches/broods
stonden
vogelsoorten
Numeriek
namelijk respectievelijk Konijnen
enorm,
55
Alleen
(Bijlage 6).
veelal als
was
Maar liefst
per paar
1/3, 5/18, 33/80, 33/127, 50/106, 23/66,
resp.
1/3, 5/18, 33/80, 33/127, 50/106, 23/66, 13/9,
als
totaal maakte de Veldmuis
‘muis’ komt dat op 12.3%).
met
5-daagse periode (te beginnen met
5-daagse periode
per
In
aangetroffen.
uit (samen
0/5. Mean clutch size and number
13/9,5/9 en
de
gevonden prooien
legsels/broedsels
Netherlands
resp.
alle
14. Gemiddelde
wijking) Aantal
wel Veldmuizen werden
-
van
zijn,
meer vrouwen
want zwaarder
en
dus
verwachten).
31
Tabel
12. Secundaire
tijde
ten
Buzzards the
(ringing male
high
in
age
Nederland
in nests
in
proportion
included in the
(not
geslachtsverhouding onder nestjonge
ringen)
van
in
1996-2010.
where all
2003
is
sexed)
in
(alle jongen op
The Netherlands with
in
gesekst
nest
Common
of nestling
ratio
sex
artifact of sexing problems
an
sample), resulting
were
young
Buizerds
Secondary
in
1996-2010;
under-weightfemales
overrepresentalion of males.
Jaar
Man
Vrouw
Totaal
Teat-
Male
Female
Total
%
Aantal nesten
man
% male
Number
of nests
1996
64
55
119
53.8
52
1997
152
155
307
49.5
172
1998
298
270
568
52.5
285
1999
346
354
700
49.4
312
2000
251
224
475
52.8
270
2001
291
237
528
55.1
259
2002
210
142
352
59.6
2003
145
85
230
63.0
2004
188
219
407
46.2
206
2005
293
306
599
48.9
288
2006
188
139
327
57.5
209
2007
283
209
492
57.5
240
2008
214
179
393
54.4
188
2009
111
77
188
59.0
117
2010
127
84
211
60.2
139
5896
53.6
3073
Totaal
Total
3161
Menselijke verstoring van
94
nesten
2735
was
waarvan
niet de deels vernielde noch de tientallen soms
lokaal
geen
in Friesland desertie
legsels
nesten
enkel
nest
gemeld (27
weer
(5x)
bron
belangrijke van
van
verstoring
die
inbegrepen
de 39). Als waarvan
natuurlijke 7x
jongenpredatie (15x,
en overname
door
van
5x
totaal
succesvol
waren, waar
de mislukkingen werd werden
mislukking
van
door Zwarte Kraai
4x door Havik
waarvan
een
(vooral Friesland,
oorzaken
door Ekster,
op
(41.5%). Hierbij zijn
alsnog
vermoed
werd
39x
mislukking:
jongen opleverde). Bijna 70%
van
138
bekend werd
mislukking
broedsels
en
waarbij
(7x), eipredatie (21x,
door Boommarter), slecht
een
de oorzaak
198
en
2x door
en
lx
marter),
Nijlganzen (7x) genoemd.
Visarend Pandion haliaetus Er
kwamen
geen
berichten binnen van territoriale Visarenden
Torenvalk Falco tinnunculus Over het hele land genomen deden Torenvalken het slecht in 2010, dan de
in
2009.
Gemiddeld
voorafgaande
winter
werd
en
de
binnen-Nederland verschillen slecht
met
Veldmuizen was
de grootste
32
spreiding
in
24
op
bijna
twee
waren
gesteld.
legbegin:
april
klein
met
de
weken
(Tabel
eileg gestart,
latere
13),
Van de roofvogels
van
26
start
wat
in
2009
erop
vertoont
maart tot en met
nog
10
zij
het iets beter
vrij
vlot
gezien
(Bijlage 2).
De
duidt dat het overal
de Torenvalk
verreweg
juni.
De
Takkeling 19(1),
2011
Tabel
13.
jongen
Legbegin (21/4 succesvol
per
afwijking
aantal nesten
en
(completed clutches) 2010
paar
=
21
april, etc), legselgrootte (voltallige legsels) Torenvalken in
van
waarover
and number
berekend.
Provincie
Onset
and number
Legbegin
Province
Onset
Groningen
21/4
12.3
Friesland
21/4
15.3
Drenthe
19/4
Achterhoek
of laying (21/4
=
en
of nests
used in the
N
7
Gem.
uitgevlogen
21
April, etc), in
standaardclutch size
The Netherlands in
calculation). Aantal
Clutch size
SD
aantal
gemiddelde,
resp.
uitgevlogenjongen
Number
of fledglings
SD
N
Gem.
9
5.2
1.0
3.8
1.3
117
5.3
0.8
81
4.7
1.1
SD
9
14.8
9
5.3
0.6
21
4,8
0.9
24
11.8
28
5.1
0.9
31
4.3
1.1
32
17/4
8,5
11
5.6
0.5
5.0
1.2
11
8/5
12.3
II
4.7
1.0
21
4.5
0.7
21
9
25/4
9.6
32
5.1
1.0
21
4.5
1.4
35
Wieringen
26/4
9.0
11
3.7
1.5
3
3.9
1.9
11
Duinen
20/4
10.7
3
5.0
1.4
2
4.2
1.0
Zaanstreek
22/4
12.9
8
5.5
0.5
6
5.2
1.0
8
Niedorp
28/4
7.8
10
5.3
0.7
10
4.9
0.9
10
Zuid-Holland
6
12.8
10
5.4
0.6
14
4.2
1.5
15
Zeeland
28/4
10.2
47
4.8
0.5
50
4.1
0.9
65
Noord-Brabant
25/4
11.7
12
4.9
0.9
18
4.5
1.1
30
Lintburg
22/4
13.6
36
5.2
0.9
12
4.7
1.0
43
De
vroege
ook
1/5
starters
kregen
zij
hadden
meer
gemiddeld
jongen
genomen grotere
groot (Figuur
15).
Dit
legsels
N
127
26/4
Noordoostpolder Noord-Holland
2010;
Legselgrootte
of laying
Gem.
Overijssel
in
offledglings/successful pair ofKestrels
mean, standard deviation
(resp.
Nederland
dan de latere starters;
verschijnsel
was
al door Cavé
(1968) opgemerkt bij zijn onderzoek in Oostelijk Flevoland in de vroege jaren zestig.
Figuur
15.
Legselselgrootte
Torenvalken in Nederland
per
aantal
uitgevlogenjongen start
16-20
per paar
maart) in
(met standaardafwijking) 2010. Aantal
van
legsels/broedsels
12/15, 10/15, 5-daagse periode resp. 1/1,2/4, 10/19, 17/28,20/32,31/43,31/46,25/48,22/34,
12/11,
3/6
en
2/4.
Netherlands in
resp.
De
en
(5-daagse periodes,
Mean clutch
2010
(starting
size
with
and number 16-20
offledglings ofKestrels
March).
Number
in
5-day periods
of clutches/broods
per
1/1, 2/4, 10/19, 17/28, 20/32, 31/43, 31/46, 25/48, 22/34, 12/15, 10/15, 12/11,
TakkeUng 19(1),
2011
in The
5-day period 3/6
en
2/4.
33
Deze een
verschijnsel legbegin starters
werden
werd
2010
zaten
Kraai
(6x),
of holte in
In feite
Waterhoen
(3x)
en
en
Grote Bonte
(96.7%).
Spreeuw
decaocto
major
vulgaris domesticus
Carduelis
chloris chloris
carduelis
Huisspitsmuis Huisspitsmuis Aardmuis
undulatus
europaea
Sorex
Sorex coronatus coronatus
Crocidura Crocidura
Microtus Microlus
leucotus
door en
mensen.
vanwege
agrestis
De
overige
met
nesten
in
het
op
et
hebben
al.
zes
1989).
7-legsels
drie eieren 5-
en een
om
werden
aan
3-legsel.
broedsels in op 460
oude
werd 5x het
nesten
Zwarte
van
gebruik
van een
nis
van
Torenvalken
in
_
-
-
-
ZH 19 19
_
predatoren
items
NB NB
L
18
9
8
_
_
-
-
-
-
-
-
1
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
3
-
-
-
-
-
-
3
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
1
-
-
1
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
3
1 11
11
1 1
-
waren twee
verloren doordat het
werd lx Ekster
11
-
-
II 11
2 2
-
-
bekende oorzaak
gingen
Prey
ZE
1
_
11
-
-
-
3
-
-
-
-
-
-
-
1
-
-
1
-
-
-
I
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
I 2 1 2 2
3
36 36
-
-
-
34 34
I1
2 2
gevallen
legsel
van
verstoring
werd verlaten (7x), en overname
door
Takkeling 19(1),
2011
eipredatie (5x), jongenpredatie (3x), ouderpredatie (lx) Onder de
2010,
2010.
-
11
mislukkingen
Nijlganzen (3x).
34
1993). Het
alles erop dat het
-
Microtus sp. Microlus sp.
Onder de 19
nestkasten
_
-
sp.
Veldmuis M. arvalis Woelmuis Woelmuis
in
-
Tweekleurige Spitsmuis Spitsmuis Spitsmuis
-
een
waren
14
chloropus chloropus
Grasparkiet Melopsittacus Talpa
en
NH
P. caeruleus
Putter Carduelis Carduelis
Daarnaast
17
philomelos philomelos
Sturnus
Groenling
mei. De
was
vastgesteld:
NOP NOP
sp.
Huismus Passer
13
op
paar?
5
vanellus vanellus
Koolmees Parus Parus
Pimpelmees
wel
komen (Daan
8-legsel
FR FR
Specht Dendrocopos major Specht
T. T
te
legsels:
gebruik,
ofKestrels
Turdus merula
Zanglijster
en
een
om twee
Houtduif(lx) in
in nest boxes
Streptopelia Slreplopelia
Duif Columba
Mol Mol
geval
prooiresten gevonden
found
Gallinula
Turkse Tortel
broeden
door hetzelfde
Provincial code Provincial code
Vanellus
tot
broedsels werden in nestkasten
Province
Provinciecode
Merel Merel
later -
het in dat
1988, Bijlsma
dat laatste heeft wel invloed
groot dan de late starters; hun jongen
jongen
6-legsel gestart,
waar
kan worden beschouwd als
gebouw genoemd.
een
15. Prooien
Kievit
één
en
al.
et
al. 1989, Korpimaki & Wiehns 1998). De vroege
jaar daarop
445 in nestkasten
er
Ekster
et
april geproduceerd. Bij
ging
meeste
prey remains
Provincie
25
en
5-legsel ging,
de
Verreweg
maar
nog
3
tussen
toegevoegd.
meer
grotere kans het
een
mislukt
Tabel
legselgrootte (Daan
brengen gemiddeld
Na 5 mei
and
gerepliceerd
ongeacht voedselaanbod;
treedt op de
en
bovendien
een
is sindsdien talloze malen
bevinding
voorspelbaar, vaststaand gegeven (Beukeboom
genoemd.
De
Onder de
prooien
laten
Vogels
binnen
naar
en
achter
dan alleen
zijn
en
in nestkasten
prooiresten
meer resten
de pluk
na
via
nog
valkjes honger
direct in
een maag
Boomvalk
dat
worden in
geldt
Om Boomvalken extra
de
velduren
om
wat
elke
gehad; bijna
vinden Dat
nodig.
de
van
te
vinden. Het minieme
gevonden) geeft muis
aangevoerde
heeft
ook
maken
de indruk moet
per
opgelet,
de
lage
Nederland
Door deze
nog
heel
tegenwoordig
is ontoereikend,
en
bovendien veel
zijn
dichtheid,
tijden zijn voorbij
kenbaar maakte.
paren
moet
‘gewone’ roofvogelkartering.
een
met
De
broedvogels.
schatten hoeveel
voor
worden
speciaal te
vinden
te
‘gewone’ broedvogelkartering
mate
moet
luidruchtig zijn aanwezigheid te
Boomvalk
een
Een
gehaald.
toenemende
te
zwijgzaamheid
moeilijk
nog redeljk
er
15).
geheel
zijn verdwenen.
in Nederland,
uit de kast
maar
(Tabel
vogels
Falco subbuteo
Waar dan ook wat
hebben
moeten
veel
weer
de braakballen terug
aantal muizen (alleen in Zeeland werden dat de
zaten
dan muizen; die laatste gaan in hun
maar
dat
een
ook
met
Boomvalk
is het razend
problemen
telt; zeker is dat de
soort
sterk is
afgenomen. Van slechts 25 paren kon dat op 10
juni,
met een
2010 het
voor
spreiding
van
kwamen uit Friesland, Utrecht, Het Gooi
16, Bijlage
(Tabel aantal
legsels
1).
slechts
9).
De
Tabel
16.
deze paren
Nederland bezuiden de Grote Rivieren
en
gevonden (gemiddeld 2.67,
3-legsels
gemiddelde broedselgrootte
Regionale
viel
gemiddeld
meeste van
kwam uit op 2.26
variatie kon niet worden bekeken
(Bijlage 4),
bij gebrek
Legbegin (4/6=4 juni, etc), legselgrootte (uitsluitend voltallige legsels) per
standaardafwijking (completed
Netherlands
succesvol
en
aantal
clutches
in 2010
Provincie
paar
paren
van Boomvalken
waarover
and number
only)
(mean,
Gem.
Friesland
_
SD
4/6
Overijssel
-
N
-
-
1 -
Utrecht
12/6
7.4
6
6/6
0.6
4
-
1
Amsterdam
-
-
-
Zuid-Holland
-
-
-
Zeeland
13/6
Noord-Brabant
10/6
4.6
5
Limburg
11/6
4.2
4
2011
-
in
2010;
en
resp.
aan
aantal uit-
gemiddelde,
oflaying (4/6=4 June, etc),
and number
ofpairs
Gem.
SD
N
1
_
_
-
-
-
-
2.8
-
-
0.5
1 -
4
-
3.0 -
-
2.5
-
-
-
-
0.7
1 -
in
of fledglings
Gem.
SD
N
2.4
0.5
7
2.5
0.7
2
2.0
0.0
2
2.0
-
I
2.1
0.9
7
2.5
1.0
4
2.6
1.1
5
2.0
0.8
4
2.0
0.8
4
2.2
1.0
6
-
2.3
0.8
7
-
The
calculation).
2
-
clutch
uitgevlogen jongen
Number
_
3.0
used in the
Aantal
_
16/6
Takkeling 19(1),
Onset
Clutch size
Veluwe
Het Gooi
Nederland
Legselgrootte
of laying
_
Drenthe
berekend.
standard deviation
Onset
in
of fledglings per successful pair of Hobbies
Legbegin
Province
De
en
De
(Tabel 16).
gevlogen jongen
size
worden berekend;
juni (Bijlage 2).
Er werden alleen 2-
waaronder één 4-broedsel. materiaal
legbegin
3-21
35
Van de 67 of
worden als
gevonden
pas
niets
zegt
in 2010
nesten
het
over
namelijk
wat
van een
4
Op
te
wijzen.
werden
nesten
gewichten, geluid); is
andermaal
jaren
niet
3
in
aantal
alle
is
hebben dan
te
tegenstelling
tot
we
territorium,
61
in één nesten
laat stadium. Het
idee hoeveel paren worden
er
broedvogelkarteerders
eigenlijk
weten
we
niet
niet veel karteerdere die echt
doen die
waarnemingen
3
geslacht
op
vinden
geworden.
van
op
ligt. Overigens
de
waar
78.9%
jongens
17).
de
aanwezigheid
basis
(op
Het
geringe
controleerbare
komt
Daar
gecontroleerd,
(239 nesten), tegen
gebracht
(Tabel
vrouwen
de boombroeders;
Duitsland,
er
er
meeste
opgespoord);
De
maar
zijn
de
een
geen
hebben
ze
gevonden.
ieder geval
dat het
worden
hebben zelfs
nesten
staan
jongen
rond de 30%
jaren
In
dat
aan
denken.
te
aanwijzing
een
76.2%
masten
geeft
gemakkelijker
nestsucces
op als
mannen en
hoogspanningsmasten een
vaak
melden, laat Dat
voordat
dan
geeft
dan nog vaak in
en
We
gezien
betekenen.
vogels
weten
nest
mislukken
waarnemingen
zulke
baltsgedrag
(of
Boomvalken
meer
zulke
voeren
precies
jongen hebben,
ze
broedsucces resulteerden
Dat percentage
(91%).
of broedsucces.
nest-
broeden overgaan
tot
informatie over
met
uitvliegende jongen
meer
maar
maten, nesten
nesten
de
weinig
laatste
nesten
blijken
de mastbroeders
1999-2010
was
geen beter
het
nestsucces
in boombroeders (790 nesten). het in
in
het aandeel mastbroeders al
terwijl
over
dat
bij
van
aantal
masten
beter doen
Dat
in
(Fiuczynski
et
al. 2009).
Tabel
17.
alleen
indien
gewichten
(ringing
Secundaire alle
en/of
age
pitch of calls)
in in
op
geslachtsverhouding
dat moment
geluid)
nests
in
Nederland
where
all
young
The Netherlands
onder
nestjonge
aanwezige jongen konden
in
in
1996-2010,
were
Boomvalken worden
Secondary
sexed based
on
sex
body
(ten tijde
gesekst ratio
mass,
op
basis
ringen,
van
van
of nestling
maten,
Hobbies and/or
measurements
1996-2010.
Jaar
Man
Vrouw
Totaal
Year
Male
Female
Total
%
Aantal
man
% male
Number
nesten
of nests
1996
4
9
13
30.8
6
1997
16
14
30
53.3
12
1998
22
25
47
46.8
17
1999
15
10
25
60.0
II
2000
26
26
52
50.0
22
2001
21
25
46
45.6
18
2002
16
14
30
53.3
14
2003
16
23
39
41.0
17
9
14
23
39.1
10
11
15
26
42.3
12
2006
3
7
10
30.0
2007
14
19
2008
6
9
15
40.0
5
2009
10
6
16
62.5
6
2010
3
3
6
50.0
4
192
219
411
46.7
172
2004 2005
Totaal
36
Total
33
4
42.4
14
De
TakkeUng 19(1),
2011
De in
gebruik
Kraai
(49x),
nestplaats
genomen
nesten
in grote meerderheid
waren
daarnaast door Buizerd
bekend:
(3x)
en
Roek (2x).
Het aantal mastbroeders
en es.
beduidend
jaren gewend zijn (en boomnesten masten
was
m
zitten meestal boven de 20
doorgegeven
zonder
Nestmislukkingen geval
van
Zoek
de
drie
near
inhaalslag
19
Amsterdam,
Een overzicht in
van
op
conto
bij
de 30% die
jaar geleden).
die
op
de
hoogste
m,
De
we
de laatste
nesthoogte
N=34). De
traverses
van
nesten
in
worden veelal
van
eipredatie (1 x) enjongenpredatie (2x).
In één
Nirk
op
een
hoogspanningsmast
Zijlmans).
Three
fledgling
in
de
omgeving
Hobbies
on
van
electricity
2010.
peregrinus de Nederlandse Slechtvalken is
Geneijgen rekening
met
begonnen gemiddeld
dan welke
gemiddeld
vrouwen
2007 niet
meer
Voor
verschenen (maar
2010 houdt
Peter
minimaal 90 paren in Nederland. Daarvan kwamen
veel vroeger
Zeven paren brachten
na
door de Werkgroep Slechtvalk).
nestkaart binnen. Vier paren
overwogen de
(Foto:
September
voorbereiding
9-16 maart),
telkens eenmaal in den, berk,
(SD=7.4, spreiding 6-35
m, maar
de
was
douglas
werd de Havik als dader genoemd.
2010
september
Slechtvalk Falco
en
27.9% dicht
dan zo’n tien
uitgevlogen boomvalkjongen 19
met
nesten
hoogte.
kwamen
jongenpredatie
Amsterdam,
pylon
hoger
18.0
gemiddeld
lag
60
grove den (lOx),
hoogspanningsmast (17x), populier (lOx),
(5x), els (5x), zomereik (3x), eik (3x), fijnspar (3x) beuk
door Zwarte
gebouwd Van
(6
2.14
vrouwen,
andere
jongen
op
12
maart met
roofvogelsoort
de
dan ook
per paar groot; onder de
er
van
12 als
eileg (variatie in Nederland.
gesekste jongen
3 mannen).
Medewerkers
De veldmensen maakten haar van
De
Haviken der
Sijs,
maar
1
weer
van
alles
die toch al niet zoveel
Takkeling 19(1),
2011
mee.
Helen Goote
jong had; het leven is oneerlijk.
roofvogels
heeft in
was
Dat
verbolgen
dat één
ondervond ook
Groningen;
van
één
van
Simone van
haar
37
nesten
werd de boom
klim
een
met
dusdanig
een
verwondingen
aan
zijn
hoofd
Fons
omgezaagd.
opzet
aanval
heftige
van
Langenkamp kreeg havikvrouwtje
een
opliep (zie foto)
en
te
bril
zijn kapotte
op
4
juni tijdens
verduren de
van
dat
grond
hij
moest
oprapen.
Fons haar
Langenkamp heeft nest,
kwijt
aan
duvel niet In 2011 with
ing
Jannes
in the
was
is ook
Santing
rondrennen in
een
Jan
‘op
te
speer
38
de
voor
het
Het
jaar
jaar
are
driester
worden,
his
en
zijn
voor
defending
glasses
during attacks of the
naar
hij zijn pet
dit nest te
op
real she-devils when
cap
de klim
ervoor raakte
geprobeerd de jongen
lost his
Waar
als
met
zes
opmerkingen
‘zware
tot
de
ringen.
the nest
and sustain-
same
female;
zijn verbazing
jongen;
de
ze
tot
een
van
hangen,
maar
waarvan
niet
liep
18
paren
de
tijdens hij
om
te
het
zijn
ringsessie,
de bosrand
niet
pluis
alarmeren (en zich
was
te
ook.
ze
Valentijn
Buizerds sinds
van
schompes
moesten
herkend),
10 volwassen
nu
met
lopen
maken de
ze
om
foto’s van
opnames
en van nog
vogels
van
vorig
met
eens
zekerheid
mooi boven de nestcontroleurs
werd 100
waren
dode muizen bewezen
oudervogels vastgelegd,
hiervan
de
dat
springlevende muis
Riem Vis,
match kunnen zoeken
de
oudervogels altijd
naar
laten merken dat het
aangevlogen
zich
en
een
zeven
individu kan worden
oudervogel. Op grond paar
kort
voor
zijn nestkaarten; bij
op
knuppels’,
konden uithalen. René
waarmee ze een
Ze hebben
een
te
heldere
jongen
torenvalkenkast
halen’. Daartoe
oudervogels
havikvrouwtje tijdens
Stelma hebben hun individuele identificatie
ervoor.
13 paren één
komen
hij
vinden (waaraan
herkend. Bij
he had
year,
bij Koufuderigge
hun nestcontroles
jaar
met
toch heeft
een
Graaf).
viciously, losing (and breaking)
degelijk dodelijk
jaar gedigitaliseerd.
het
de
Some Goshawks
attacked
altijd goed
typeerde
dat de valken wel
te
Dick
(Foto:
dat Fons
preceding
Willem Louwsma zag
tijdens
2010
2010.
haviksnest
en
afstraffing gekregen van
helm meenemen!
injuries:
ruiveren
een
juni
vrouw. Zulke vrouwen kunnen
The climber
4 June
Bergen
4
bang. Lovenswaardig
maar een
head
een
diezelfde
chicks.
Bussum,
net
nabij Bussum,
m
Jan erop
uitgestuurd
verderop, voldoende
om
om
rond het nest; beide kwamen als
laten
ze
de een
fotograferen).
De
Takkeling 19(1),
2011
Hanneke Sevink tenslotte,
jaren
fanatiek achter
zo
raakte.
Ze wist haar
worden
afgehandeld
nieuwe
jaar: volledig
prioriteiten goed alvorens herstel
heeft de afgelopen
boomvalk-angehauchte voorzitter,
onze
dat
roofvogels aangesjouwd,
aan
en
te
nieuwe
een
want
eerst
kon
heup
worden
versleten
heupen
het broedseizoen
moest
Voor het
gedacht.
de twintig boomvalknesten, Han!
naar
op
stellen,
haar
een van
Groningen: Joma Arisz, Gerard Boersma, J. Dijkstra, Pieter de Haan, Ben Koks, Henk Oosterhuis, Simone Jan Smit, Dick
Friesland: Ria Bakker,
Sjoerd
Bijmold, V.W. Bitgum, Appie van
Bakker, Lydia
Bles, Henk
Rik
Galen, Thijs
van
H. Hoen, W. Hoen, Tsjepke
C.F. Kuipers,
Mark Manchester, A. v.d. Meer, Michel v.d. Pol, Tim Popma,
en
Drenthe: Rob
G. Bijlsma,
G. v.d. Meer, Janco Mulder,
v.v.
Maria Quist, Jannes Santing,
Overijssel: A.M.E. Henri
Bouwmeester,
Sjaak
Jan Leenhouts,
J.A.
Blaauwgeers,
Liesbeth Lockhorst-van
Sido Rondaan,
Overeem, Willem Louwsma,
Gelderland; Wim van
van
L. Blaauw,
ten Seldam,
Kleef,
Jacques v.d. Ploeg,
de Wal, Egbert
Lex
Andrea
M.
van
Fons
van
Wijhe, Peter
Hierden, Mare
Hanneke Schreurs,
Remco
van
Bakel, Rien
van
Jelle Harder,
Rinus Jansen,
Nico
van
van
der
mevr.
de Beek,
Veld,
De
van
Gert
Houwelingen,
Leeuwenburgh, Plaisier,
Frank
Wees,
Ruud Polderman,
A.
Diermen,
van
Minne
Nie, Jan Schoppers,
Braat, Symen Deuzeman, van
Jan
Manen, Willem Peters, van
Rijn,
Frank de
Pleun
van
Daan Buitenhuis,
Margriet Hartman,
der Kaa, Hans de Koningh,
Hans de Vos Burchart, Rein Zwaan.
Gerald Corbett, André
Dick
Dekker,
Arjen
Dekker,
Klaas
Gijsen, Helen Goote, Dick de Graaf, Ab Grobbe,
Arie
den Hout,
van
Huub Huneker, Peter Huybrechts,
Jonkers, Kees Keijzer, K. Klaij, Langenkamp,
Henk
van
Leon Kelder,
der Leest,
Wobbe Kijlstra,
Henk Levering,
mevr.
Olbers, Carina Oosterhuis, Klaas Pelgrim, familie Plasmeijer,
Jan Schaank, Sander Schagen, Jan Schermer,
Henk
Giel
Schoonenberg, Anja
Gerrit Stam, Jan Stok, Jelles Timmer, Marga Valk, A. v.d. Veer, Esther v.d. M. Vonk, Hans de Vos Burchart, Jos Vroege,
Erik
Peter
de Graaf,
Harry Beentjes, Eelco v.d. Berg, Ronald Beskens, Jos Blankenburg,
de Barse,
Klein,
v.d. Linden,
Eduard Reuver (NM),
Jaap Walta,
Jeroen Walta,
Westerman, Nirk Zijlmans.
Gessele, Anton Giljan Huyzers,
Jonkers, Martine
Galesloot, R, Gans, Pascal
de Rooij,
Arie v.d. Linden, Leen
van
Arwin den Boer, Rien Broeckman,
Gijsen, Helen Goote, Dick
Jan Castricum,
Burgt,
C.J.J. Vogelzang, van
Jan
Gerritjan
Florian Bijmold, Frank
Ronald Beskens,
Marco Noort, Juul Ohlrichs, Jaap
Harry
van
Ton Schoorlemmer,
Wijk, Marlijn Wijnberg, B. Witte.
van
Böhmer, Symen Deuzeman,
den Hoed, Piet Kollenberg,
van
Zuid-Holland: André de Baerdemaeker,
Geneijgen,
Erik Renssen,
der Ploeg, René v.d. Ploeg, Hans Potse, B.B.G.
Rob Koeman, Ruud Kok, Pieter Korstanje, Fons
Wees, Jan Weenink, Ben
van
van
Jabob Jes, Paul de Jong,
Veer, Jaap Visser, Dook Vlugt,
Dick
Henk Kuiper, Amold Lassche,
der Meer, Jerry Mulderij, Leen de Niet, Jan Roodhart, Harry de Rooij,
van
Schuitema, Peter-Jan Senteur, Hanneke Sevink,
van
Klaas Koobs,
Swieten, Ineke Touber, Wessel Veltkamp, J. de Vries, Francien Vuijsters, M.B.
Frank
Lieuwe Dijksen, Kees Duin,
Peter
Bouman,
Dijk, K. Harink, J. Hoeve, Ronny
Zwol.
van
Langerveld,
v.d. Pluijm, Antoine de Reus,
van
ten
Hanneke Sevink, Ties Smulders, Piet Spoorenberg,
Manders, Peter Mol,
Ben
van
Manen, Anton Meenink,
Harco Bergman,
Bameveld jr.,
van
Jan Boersma, Daan Buitenhuis, J.
H. de Klein,
van
Houten, Rinus Jansen, Hugh Jansman, Dick
van
Noord-Holland; Mark
M. Jansen,
Jan T.
den Dorpe, B.J.A. Fakkeldij, Pascal
van
Langenkamp, Lenny
R.M. de Haas,
Zuhom.
Mekkes, Aaldrik Pot,
Verboog.
den Berg,
van
der Ploeg,
van
Matthijs Bakker, Wim
Dekkers,
der Veen, Sip Veenstra,
Boerkamp, J. Boldewijn, Han
Jan
Wiesje Hijink, Niko Groen, Sylvia de Laet, Addy de Leeuw, Willem
Danique
Canstein, Ton
van
van
Manen, B.
van
Ben Nijeboer, P. Olde Dubbelink,
Willem
Frans Stam, Wim Steenge, Bert
Roder, Wim Schipper, Leo Smits, Rob van
Deuzeman,
der Wal, WBE Holten, Harrie
van
Anna Hermsen,
Geneijgen,
Diermen, A. Dijkstra,
Utrecht:
E. Blanke, Ronald
Chris Klok, Hein Kogelman,
Bameveld jr.. Rob G. Bijlsma,
van
Flevoland: Linda Beckers, van
Geert Peenstra,
Jeanne-Marie Leferink, Kars Leenhouts, Ron Leenhouts, Jan Leferink, Jeanne-Marie Leferink, Willem
Stevens, Frits Teunissen, Klaas Visscher, Bé
Han
Hilwerda,
Roosma, Alexander Rozema, Piet
Jaring
Ettema, G.S. Habers, Willem
J.H.M. Dellink, Symen
Bruggeman,
Manen, Anton Meenink, Jacob Mussche, Jan Nap,
Feenstra, Peter
Loes Ricus
lbo Sterken, Toni Sterken, Sake de Vlas.
J. Huls, Eef Jansen, Kees
Hullegie,
Hikje
der Wal, Hendrik Waringa, Henk Waterlander, Ype v.d. Werf, Carl
van
Baren, Florian Bijmold,
van
Heide,
Jeltsje Mulder, Ties Niehof, Ale Overwijk,
René Riem Vis, Imko Riemersma,
G.J.
Florian
Romke Kleefstra, Jochum Kole, Jochem Kooistra, Ruurd
H. Landstra, Laura Leijten,
der Wal, Harm
van
G. Bijlsma,
Gerrit Jellema, Freerk Jelsma, Fokke Sytsze de
Schutten, Gerrit Spoelstra, Jan Stelma, Diederik Terlaak Poot, Bareld Storm, Oane Tol, Romke Durk Venema, Cees
Rob
R. Dragtstra, Wiebe Elsinga,
Simone Heida, Arend
Julia Hope, Jeffrey Huizenga,
Jong, Johan de Jong, Nick de Jong, Theo de Jong, Jan Kleefstra, Koopmans, Johan Krol,
J. Beuckens,
Bergen,
Dam, J. Deinum, Cor Dijkstra,
Galen, Jannes de Grijs, Jaap
van
der Honing,
van
van
Barkema, Valentijn
de Boer, Peter de Boer, J. Bootsma, Harry Bosma, E.W.F. Brandenburg,
den Bremer, Albert-Jan Brink, Anja Cervenel, Sipke
Engelmoer,
der Sijs,
van
Erik Visser.
Veenendaal,
Han Benard, Martin Benard, Rob Burgmans, Sander Elzerman,
(NM), Bert Jacqueline
Els Marijs,
v/d
Graaf (E-ON), Ad Groeneveld, Michel Hitzerd,
Kok,
Menno
Korbijn,
Arjan
Leeuwenburgh,
Arjan
Martin Mollet, Gerard Nelemans, Gerard Ouweneel, Jan
Cees Slui, Norman
van
Swelm/Vogelringstation
Voome, Ronald
in
‘t
Janus Verkerk, Remco Zielstra.
Takkeling 19(1),
2011
39
Zeeland:
Floor Arts, Kees Bareman,
Roger Blaekman, Hans de Bleijker,
Bianca Bassant, Claudia Bassant. Wim
Hans Blok, RJ.
den Broekhoven, Carlos Buis, Mare Buise, Calle, Marcel Capello,
Pepijn Gerard
Daele, Rosita
van
Duijnhouwer Peter
en
Henk Castelijns,
familie, Ploon Duijnhouwer,
Marlies Castelijns,
Jeroen Castelijns,
Hoek, Mark Hoekstein, Harm
Carlo Emeleer, Gijs
Hoeve, Ko
van
Hoeve, Rinus
van
den Ende, This Fiejen,
van
van
Hof, Anita Hugense,
van
Pauwels, Barry Pel, Ludwig de
Dick
Regt,
de Schipper,
N.
de Linde, M.
van
van
Loo, R.
van
Loo, René
Marvel Oele, A. Osinga,
van
Rob Remmerts, Kees Rijk,
Reijnhout,
Nico Tijssen,
van
Dilia Timmers,
Amanda Weeda, Chris Weeda, Petrus Noord-Brabant;
Broeksteeg,
P.
Marcel
familie,Andries
en
van
Manders, Theo
Son, Jaap v.d. Spek,
Vorstenbosch, Tiny Jo
van
J.P.G.
van
van
van
Jan
van
Burgt,
Bokhoven,
Arie
Leo
de Tillaart,
Henk
van
van
Jan
Fred Schenk, Niels
W. Schalkx,
Snoep, Rini Snoep, Cor Sol, Rob Strucker,
Matthijs de Vries, Bram Vroegindeweij, Luc
Brands,
Daanen, G.
der Kant, Cor Karsemakers, J.
Vroenhoven, Harry
Overmeeren,
Jos Tramper, Stan Van Dievoet, Walter Van Kerkhoven.
de Voorde,
J. Cremers,
van
Ravesteijn, R. Ravesteijn,
der Sloot, Maarten Sluiter, Karina
Cor van
van
van
Raymond
der Laak,
en
Breemen,
van
Gertrude
v.d.
Elzen,
Ard Lagrouw,
Jan
R. W. van
Berry Setton, Grad Smets, J.
Tuijl, Theo Veldpaus, John Vereijken,
Vugt, VWG Maasheggen, Wiebe
de Waal.
i de Zwart, R. Zwart.
Eemsbergen,
Kessel, Jos
van
Bree,
Aw
de Mortel, Paul Paulussen, Hans Potters, Jan Roijendijk,
Henk Beckers,
G. Bogers, Ger
Paul
Kaspar
Duizings,
Johan
Millenaar,Koos Minnaar,
Pieter
van
der Voort,
M.
Maria Witteveen, Douwe Witteveen,
Zanten.
Limburg; Hub
van
v.d.
van
van
't Westeinde, Alex Wieland, Pim Wolf, Jan Wolfs,
van
Boerenkamp, Sandra
Buijtels,
Grommen, Huub Hendriks, Henk Liempt, Henny
Geense,
der Hel. Kas
Loo, Cees Luijsterburg, Peter Maas,
van
Rijk, Gerald Rozemeijer,
Mart
de Slikke
Franklin Tombeur,
Willy Vink, Jasper Vonck, Herman
Velzen,
van
W. v.d. Klooster, Marco
Tonny Outermans, Josef
Smallegange, Alex de Smet, Rudy Smet, Peter de Smidt, Bert Smulders, Addy
Frits
Driel, Adrie
Jan Janssens, Mare Jeurissen,
Persijn, Ad Polderman, Jaap Poortvliet, W. Post, Hans Potters, H.
Kees Schreven, Rinus Sinke, Cobie
Nico Tijssen,
Sjak de Cock,
Dirk Fluijt, Jaap
der Maas, Jean Maebe, Eddy Matthijs, Peter Meininger. W. Meyer, Alex de Meijer, Joop
Hans Molenaar, Catharina Mulder, Linde Neels,
Jos
van
Johny Kools, Kees de Kraker, Bram Korteknie, Theo de Kuijper, J.W.J. Lansman, Wim Lansman,
Marijke Lieman, Frits Lijbaart, Bas
Bekaert,
Luciën Calle,
van
P. Hanse, Peter Heetesonne, George ‘t
Luc
Bremen, Bert
Dieleman, H.
Leen de Jonge, Adri Joosse, Walter Van Kerkhoven, Leonard Ketting. Ab Klaassen, Bert Kleijn,
Knipping, Ko Koekoek,
van
Wannes Castelijns,
Pieter D’Haluin, E.S. Dieleman, Mark
Geneijgen, B. Goudzwaard, Dick Gunst, André Hannewijk,
van
Boxsel, Cees
van
Huub Bun, Piet Du Burck, Johan Calle,
Jenny Buise-Roegiers,
Daele, H. Derksen,
van
Beeke, René Beijersbergen,
Boelée, Leandra Boodt, Ellie
van
Lommen,
Erkens,
de Kieboom, Jos Kusters, Jos P.J.H.
Bennie Musters,
Maeghs,
P.
Maessen,
de Bool, Thijs Bruneberg,
van
Hallmann, van
Herman
der Laak,
Rob Maessen,
Hendricks,
Rob
van
Hub Bos, Ger
der Laak,
Bob Meuwissen,
Wim Corten, L. Cupers, Lei Curvers, Jo
Hensgens, Wilma
Paul
Moonen,
Frank Peters, Hans Phijl, Hans Schutte, Peter Stijnen, John Vereijken,
Hermans,
der Laak,
van
Wim
Kemperink,
Huub Leblanc, T.M.A.
Piet Moonen,
Gerard
Müskens,
Jan Vossen, VWG IVN Eys, Joost
Wijnands, Wiebe Witteveen.
Impressie
van
het
Ringing Hobbies,
40
ringen a
young
van
jonge
artist
s
Boomvalken
op
19
juli 2010,
door
Kim
van
den
Broek.
impression.
De
Takkeiing 19(1),
2011
Summary
R.G.
Bijlsma
Netherlands
2010
including
normal
De
nest
A total of 2708 and
Trends
2011.
in
31
breeding
often below-zero
on
a
submitted in 2010
were
12
covering
and mice
winter, but collapsed numbers
scale of 1-100), but with
general
the
throughout
cuniculus and
Hare
of
Saxon
Wasp Dolichovespula
Honey-buzzard Pernis apivorus: June), with
a
single peak
correlated with arrival date and 16x 2
egg(s).
loss of
one
Mean brood size
chick
(invariably
availability throughout
stark years, in
place
good
The female was
presumed
to
chick (a
(and only?) in
egg was
Lauwersmeer
the first time that
in egg
more
than
Marsh Harrier Circus
April-10 June,
11
laid on
(failed
the latter
4.59 (SD=0.96, N=66;
been
110
one
Illegal
(often
nest
in
pair
single
in the
a
poor
and
on
wasp
nesting attempt
chick was
successfully
breeding attempt attempts
in
nest
of
number of
were
was
nests
province
This
26
a
i.e.
was
April (range
Clutch size
in 69
nests
were
1996-2010, a biased secondary
has somewhat increased
recorded,
stage).
with 3828
9
averaged
fledglings/successful pair
surviving nestlings
years
raised
here. The first
Netherlands.
laying
Table 3).
Appendix 2,
mean
The
took
raised.
replaced.
Oostvaardersplassen
nesting
onset
4: 53.0% males in 1191
cereals)
1
recorded
devoured in
in 2009, but the male had been
mean
repeat laying;
All
1x
the low wasp
were
and Zwarte Meer (failed in egg
destruction occurred in the
consisted of birds
a
pair attempted to
Appendix 3),
attests to
in succession
year
where
same as
aeruginosus: a
May-8
indicating widespread
remains
usually completely
March. Two other
females. Over the
prevalent (Table
farmland
prey
19
positively
years).
stage)
(SD=1.02 N=89, Appendix 4). males and
This result
non-wasp
This is the fifth consecutive
female).
lows in food
years,
the country.
May (range
16x 2 chick(s),
hatched).
White-tailed Eagle Haliaeetus albicilla: the
single
28
onset
by
vulgaris,
V.
was
1 and
(Limburg)
be the
and
May temperature. Clutch size
but few
wasp
in the southernNetherlands
the years,
finished
was
for the second
migrans:
previous
present in
were
largely
of laying
14x
are
bird numbers in
wasps
throughout
laying averaged
Over
the second
prey items
contrast to
Black Kite Milvus
mean
to
part of
in rodent
indices of Rabbit
Also,
Vespula germanica
contrast
Clethrionomys
improvement
and
mid-July
consistent
of
onset
was
summer,
(non-invertebrate
nests
were
in 26-30 May.
Wasp
In
saxonica).
supply (voles, birds. Rabbits, wasps)
autumn.
and social
in
peaking
and Common
August (German
and
and
(summer
in the first
high
to
was
cover
warm
arvalis and
was
winter
snow
was
europaeus remained low,
residents)
small numbers with colonial activities mid-/late
(Microtus
summer
Lepus
depressed (especially
were
The
1, up
(Appendix
prolonged
very low values in the second half. No
to
in
raptors
preceding
summer
abundance
(Apodemus sylvaticus)
recorded
was
Oryctolagus
The
species.
temperatures until mid-March. The
index 75.6, i.e. within 0.3 of very warm). Vole
glareolus)
of
performance
19: 6-51.
cards of raptors
December 2010),
index of 26.6
(frost
and
Takkeling
sexed:
3.36
117
ratio has
sex
nestlings). Nesting
in
in the southestem Netherlands.
of Friesland. Food remains
(19 species, N=65), small mammals (5 species,
mostly
on nests
Common
Voles, N=57) and fish (N=3)
De
Takkeling 19(1),
2011
41
Hen Harrier Circus
cyaneus
is in steep decline. A novel three
pairs
settled in cereals;
These birds had been
may
ringed
as
in
nestling
a
Circus
Goshawk Accipiter gentilis:
3.31
size
fledging)
(at
Secondary the
sex
long-term
(Appendix
2.54
ratio
mean
190
on
nests
out
of
with natural
27),
birds
were
important
prey
often recorded
4.82
averaged
(N=124). Only
The
2977 nests).
females,
i.e.
and
2
Sturnus
proportion
7
and chick
was
in
of
C.
of
was
30
pairs starting
of the
none
51.1%
in
and in
nests
2010,
37.8%
palumbus;
first-year
pellets).
Other
glandarius
vulgaris (4.9%).
laying
nests
14
April (range
in
7 chicks
males,
male (1996=2010:
the
proportion
of
153
April-27
57%. Clutch
April was
fledged
favour of males (191
was
birds
found on
of
preponderance
a
the number of fledglings/successful
eggs, but
ratio
Among breeding
pair
3.86
(Appendix 143
females,
11,309
first-years
chicks
was
on
in
high
32% (N=25). buteo:
average
C/5),
mean
nests was
start
of egg laying
Appendix 2).
showed
a
of all
prey
items),
pairs
was
young.
18 mammal
lizards, frogs, toads and fish (Appendix
6 April (range 17
1.82 (N=729;
was
Food choice
species (55.2%
most
Rabbits, Hares and Common Voles being
at
2.34 (N=318, with
strong seasonal decline. The
male-biased: 60.2% of 211
species (47.2%
calculated
was
Mean clutch size
brood size of successful
Clutch and brood size 139
held
sex
March-12 May, N=470; C/4
the
ratio
sex
long-term
Buteo
Buzzard
Starling
rings
B/5).
nestlings).
predation (3x),
Woodpigeon
1
important (15
were
corvids including Jay Garrulus
were:
(N=86, Appendix 3),
one nest
4). The secondary
of 42
(66.7%
nis us: mean onset
May, N=102; Appendix 2);
nests).
with 10,516
showed
size
brood
and in line with
(54.9%),
nests
nests
Columba livia and
(in numbers)
groups
Sparrowhawk Accipiter
size
Appendix 3),
1-5, of which
N=288, range
near
clutch
Appendix 2),
4 C/5;
including
desertion (4x), egg and
April, 38%
rather late in 2010 (4
remains; Appendix 5). Among age-identified Racing Pigeons,
most
thrushes (11.1%) and
(21.8%),
was
in favour of males
on
raised).
(female)
in 2007.
17 March-2 May,
4, SD=0.90,
being
causes
and 4 chicks
(2
www.grauwekiekendief.nl
range 1-5,
was
population
One of the adults
failure, illegal human activities
nest
pigeons (mostly Racing Pigeon of 1198 prey
measures.
of laying
range
Food remains found
(1x).
successful
were
aside
for 1996-2010 (55.2% male in 3928
Among identified causes of
predation
see
mean start
(SD=0.84, N=170,
eggs
pairs
set
nearby Germany
pygargus:
of 208 clutches started in March;
averaged
by
collected. The
recorded in the NE Netherlands, where
was
of these
two
have been attracted
Harrier
Montagu’s
insufficient information was
:
phenomenon
important),
only
5
Appendix 4).
secondary
sex
ratio in
varied, with 55 bird
was
of all prey items. Moles,
and
scattering
a
of snakes,
6, N=1010). Out of 94 identified causes of
failure, 39 could be attributed to deliberatehuman intervention (mostly in the province of Friesland). chick
Natural
causes
predation (15x),
Egyptian
Geese
of failure included desertion
adverse
weather (5x)
Kestrel
Falco
March-10 June, N=3211;
3),
42
mean
(7x),
take-overs
egg and
predation (21x), disturbances
by
April (range
26
Alopochen aegyptiacus (7x).
Osprey Pandion haliaetus: nesting attempts Eurasian
and
number of
tinnunculus:
Appendix 2).
were not
onset
recorded.
of laying
Mean clutch size
fledglings/successful
nest
averaged was
4.52 (N=412,
5.11
24
(N=282; Appendix
Appendix 4). Regional
De
Takkeling 19(1),
20U
variations in
rather small,
reproductive output were
numbers. Clutch and brood size showed
breeding sites, in
buildings).
445
were
in
nest
Causes of failure
eggs, 3x chicks,
1x
Hobby
were
2).
Mean
fledglings/successful
clutch nest
start
size
of
Over
Peregrine
1999-2010,
Falcon
Falco
Working Group. Probably
Het
De
ringen
Takkeling 19(1),
to
2011
on
nest
was
(N=9;
mass
crow’s
success
peregrinus: than 90
Havik
laying
body
that of tree
more
van een
registered
of other birds (5 others
i.e. desertion (7x), Goose (3x).
10 June
predation (5x
Of prey remains Microtus
(range 3-21 June, N=25;
Appendix
Appendix 4). Secondary
2.26 (N=39;
N=239)
on nests
by Egyptian
2.67
was
46.7% males (sexes identified by
similar (76.2% in
overall low in voles
predominated (5 species, N=97, mostly
nests). The proportion of pairs nesting (N=60 nests).
an
prolificly represented (13 species, N=34).
Falco subbuteo: Mean
Appendix
was
also
10
mostly natural,
were
and take-overs
parent)
indicating
clear seasonal decline. Out of460
boxes, and only
found in nestboxes, small mammals
arvalis), but birds
a
(Tekening:
in
electricity pylons
pylon breeding
Hobbies
details will
pairs
mean
number of
ratio in 1996-2010
and vocalisations, 411 chicks nests
of
nesting
3), sex
be
was
on
172
27.9%
Hobbies has
been
(78.9%, N=790). published
by
the
Peregrine
bred in 2010.
Kees
Keijzer). Ringinga
Goshawk.
43
Literatuur Bakhuizen
Voskamp
J.J. &
Limburgse Vogels Beukeboom
2010.
P.
Daan
L., Dijkstra C.,
S. &
in the kestrel Falco tinnunculus:
Meijer
R.G.
1993.
Ecologische
R.G.
1997.
Handleiding veldonderzoek
R.G.
1998-2010. 6:
Takkeling 15:
6-53,
Bijlsma R.G., Hustings (Avifauna
van
R.G. &
Bijlsma
1996.
De
C.,
and
Cavé
A.J.
Van
&
12:
in
1997-2005.
13:
7-55,
9-56,
14:
schaarse
vogels
in
roofvogels
van
van
Nederland
Haarlem/Utrecht. Nederland
in
roofvogels
van
in
Nederland
in
2010.
De
in
vervolging
den
van
across
of owl
of the
W.
Burg
four
van
A.
broedende
& Visser levels:
trophic
T.
in
Falco
Kestrel,
roofvogels
M.E.
in
Nederland
2009. Climate
constraints
the wild;
is there
tinnunculus
Journal of Zoology J. 2010.
change
adaptations?
or
J.
a
role
for food
qual-
Meijer
T.
de Bruine
supply
reclairned
area
Kiekendief
Circus
18: 61-82.
and the
annual
timing
of avian
Om.: 392-407.
Kiekendief Circus
NEM
the
de Bruine
bij
Takkeling
Int.
Congr.
Natuur.oriolus
2010.
De
1989. Food
Acta XIX
in
L.,
18: 313-407.
Trends
Zeeuws-Vlaanderen.
(ed.),
van
Meij
reproduction
& Poortvliet
1999-2009.
aeruginosus
in de Ijzervallei
en de
76: 73-81.
resultaten
dagactieve zoogdieren
2009.
Telganger
2-5.
wasps
Moraviae, Hastadt
K.D.,
de
97: 609-614.
Drent H. &
Hochspannungsmast Otis
trends
en
Vervolging
aan
R.G.,
Ouellet H.
2007. Social
Acta Musei
Fiuczynski
in Nederland
6-54,
Uitgeverij/KNNV Uitgeverij,
2011.
broedvogel in
der
van
oktober 2010: L.
11:
7-48,
Haarlem.
Co.,
Utrecht.
5-33.
Broedresultaten
Netherlands
K. 2010. Evolutie
V.
&
Uitgeverij,
19: 58-65.
breeding
Kerkhove
als
Westkustpolders
(Hymenoptera, Vespidae) trapped
Scientiae
V, -
Herold
neue
biologiae (Bmo) S.,
Lohmann
Habitate
G.
92:
with
beer
in
European
forests.
181-204.
& Sömmer P. 2009. Vom
des Baumfalken
( Falco subbuteo)
Feldgehölz in
zum
Brandenburg.
17: 51-58.
I.,
Bijlsma R.G., Negro J.J.,
constraints Biol.41; Hof R.
P.W.
Limitations
The
S., Dijkstra C.,
Dijkstra
10:
determination
19: 41-48.
73-83.
reproduction. In:
Galvan
1997.
Friesland
van
Flevoland.
aeruginosus
Dvorak
18:
KNNV
roofvogels
van
Scand.
roofvogels. Schuyt
Roofvogels.
12-52,
Omis.
7-42.
quantity? Ardea
1968.
Castelijns H.,
Degraeve
9:
6-51,
GMB
M., Bijlsma
den 2009.
besides
Oostelijk
Daan
8:
7-50,
2).
Takkeling
De
Asch
van
van
de Nederlandse
van
unequal phenological changes
A.
ity
het Maasdal.
of clutch size
Seasonality
Camphuysen C.J. 2001. Algemene en
Tuiden
Bijdrage
Anim. Ecol. 78:
Burg
F. &
de Vries C.
in 2000-09. Both
17:
8-55,
1988,
broedresultaten
en
6-51,
Nederland
van
in
herhaling
op
19: 52-57.
Takkeling Bos N. 2011.
7:
Takkeling 5(1):
R.G. &
Bijlsma
Trends
4-53,
16:
7-38,
atlas
T.
Bijlsma
De
2010
experimental approach.
an
Bijlsma
Bijlsma
Wouw in
De Zwarte
20: 96-97.
van
for
plumage
Jarén
melanization
M,
in
Garrido-Femandez
&
the northem
J.
2010.
Environmental
goshawk Accipiter gentilis.
J. Avian
523-531.
‘t
2010.
Broedverslag Ringwerkgroep
Schouwen-Duiveland
2010.
Eigen uitgave,
Nieuwerkerk. Koks
B. 2010.
Blauwe
Nieuwsbrief
Korpimaki
E. &
Kiekendief als nieuwe
Wiehns
J,
A.,
Saurola
P,
sparrowhawk Accipiter
44
fluctuating
under
Lindén nisus
A.
in
a
door beheer Oldarabster landbouwers.
Herfst 2010:
1998. Clutch size of kestrels:
dence for food limitation Lehikoinen
akkervogel
Werkgroep Grauwe Kiekendief,
conditions.
& Valkama
J.
2010.
changing climate.
4-5.
seasonal decline and experimental eviOikos 83: 259-272. Life
history
J. Avian Biol.
events
of the
Eurasian
41:
627-636.
De
Takkeling 19(1),
2011
Nielsen
J.T. &
Maller
reproduction
Kleukers
Noordijk J.,
A.P.
in the
biodiversiteit.
2006.
Effects of food
sparrowhawk Accipiter
R.M.J.C.,
Centrum
149:
Oecologia
Nieukerken EJ. &
van
Nederlands
and
abondance, density
nisus.
Loon A.
van
(red.)
Biodiversiteit, European
voor
climate
change
on
505-518. 2010. De Nederlandse Invertebrate
Survey,
Naturalis.
Rijn
S.
Roder
M. &
Zijlstra
van,
cilla in
de
F.E.
&
Vlugt
D. 2010.
versa.
R,
Zollinger in
De
Betekenis
Müskens
G.
1994.
Adres:
Doldersummenveg
1. Verwerkte
Bijlage
Number
FR
3
WespendiefPapi Zwarte Wouw Zeearend Bruine
Caer
Blauwe
Kiek
Ccya
Grauwe
Kiek
Cpyg
Havik A
in
a
conservation
per
soort
submitted
GR
-
today:
albicilla
per
and
life
study
77-85.
provincie
by province
and
Accipiter gentilis,
time
area.
WWGBP,
in
2010
species
reproductive In:
2010,
Meyburg
en
met
with totals
OV
GL
FL
UT
NH
ZH
4
1
8
1
2
2
1
1 64
-
-
-
-
2
-
vice
success
B.-U.
-
-
-
-
-
-
ZL
-
NB
14
1996-2009.
LB
6
-
43
-
1
-
126
-
-
-
-
19
25
24
15
14
18
19
Buizerd Bhut
322
5
80
52
46
100
146
11
-
Som
42 1 3 234 1
42
10
&
31 december
for
1
2
Fper
en
1
2
Boomvalk Fsub
de
Berlin.
(binnen tot
in
DR
45
Torenvalk Ftin
in
Wapse (
[email protected]).
47
Slechtvalk
Haliaeetus
voor Haviken
Dutch-German
Sperwer A nis
gen
albi-
98: 373-382.
Mmig
Halb
Kiek
Zeearend
van
Haliaeetus
Eagles
Ardea
192-196.
Columba livia
1, 7983 LD
nestkaarten
of nestcards
Provincie
18:
White-tailed
quality.
Population dynamics
nisus
(eds). Raptor
R.D.
Broedgeval
Takkeling
Postduiven
Sparrowhawks Accipiter
Chancellor
2010).
van
De
and
18: 204-223.
Takkeling &
2010.
in 2010.
Wintering
of habitat scale
aspects
R.O.
Bijlsma
Oostvaardersplassen
R.G. 2010.
Bijlsma
The Netherlands:
29
40
14
-
2
3
1
-
-
-
-
26 -
1
II
75
II
18
127
14
38
12
43
35
19
274
101
56
152
112
78
1162
36
17
89
32
47
487
12
6
7
9
7
67
7
3
1
58 -
10 -
-
24
-
425
12
Totaal
2010
639
20
172
129
112
173
95
307
III
438
330
182
2708
Totaal
2009
610
37
241
225
192
207
77
291
100
352
399
181
2912
Totaal
2008
826
33
256
319
199
171
lil
285
142
408
386
138
3274
Totaal
2007
899
103
304
340
248
190
119
310
105
516
387
383
3904
Totaal
2006
785
157
268
322
245
221
86
246
72
403
344
312
3461
Totaal 2005
995
138
364
329
257
282
137
370
101
324
386
359
4042
Totaal 2004
760
62
344
445
290
276
69
289
128
228
484
274
3649
Totaal
2003
735
54
300
292
289
292
118
344
93
226
464
299
3506
Totaal
2002
854
86
441
326
353
283
97
322
37
311
610
372
4092
Totaal
2001
939
129
533
361
297
282
84
344
58
296
647
392
4362
Totaal
2000
1043
232
544
333
365
307
60
247
114
293
429
382
4349
171
392
283
4216
Totaal
1999
1023
196
596
427
363
304
36
293
132
Totaal
1998
714
232
571
286
473
246
27
157
94
126
396
246
3568
Totaal
1997
578
201
489
263
182
142
14
154
21
96
222
209
2571
Totaal
1996
655
209
518
195
212
76
27
73
117
138
2386
De
Takkeling 19(1),
2011
155
II
45
Bijlage
2.
Legbegin
van
periods) of raptors Vries
in
in
roofvogels
ook
5-daagse periodes (zie
Bijlsma
Nederland
& de Vries
The Netherlands
in
in
2010,
inclusief
vervolg-
en
nalegsels,
per
1997, Bijlsma 1998-2010). . Onset oflaying (5-day
2010, including repeat layings) (see
also
Bijlsma
& de
1997, Bijlsma 1998-2010).
Dag
Vlaand
Slech
Havi
Buiz
Tova
BrKi
Sper
BIKi
GrKi
Day
Month
Fper
Agen
Bbul
Ftin
Caer
Anis
Ccyn
Cpyg
7-11
III
3
12-16
III
1
17-21
III
-
22-26
III
-
27-31
III
-
1-5
IV
6-10
-
_
_
_
_
_
_
_
_
-
-
-
-
-
-
-
-
6
3
-
-
-
-
-
-
.
19
21
1
-
-
-
-
-
55
80
4
-
-
.
-
-
-
51
137
19
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
.
1
35
116
30
5
11-15
IV
-
26
74
34
13
1
16-20
IV
9
23
49
14
12
21-25
IV
-
4
9
46
20
21
26-30
IV
-
2
5
48
II
24
1
1
34
6
21
-
-
15
4
II
17
3
10
12
2
6
2
V
-
V
-
11-15
V
-
16-20
V
-
-
21-25
V
-
-
26-30
V
-
-
V/VI
31-4 5-9
VI
1
-
-
-
-
-
3 2
-
-
1 1
-
-
-
-
-
-
-
-
-
.
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
2
.
-
-
5
.
-
-
2
-
1
-
-
-
-
-
13
4
-
2
10
-
-
-
-
-
VI
-
-
-
15-19
VI
-
-
-
-
-
-
-
-
-
20-24
VI
-
-
-
-
-
-
-
-
-
Mean
Standaarddeviatie Aantal Eerste
paren
legsel
Laatste
SD
Pairs First start
legsel
Last start
1
1
12.111
4/IV
6.1V
3.0
7.8
7.3
13.5
12.7
8.1
470
321
83
102
1
17/3
17/3
26/3
9/4
14/4
31/5
14/3
2/5
12/5
10/6
10/6
27/5
31/5
4 9/3
208
24.IV
26.1V
30.IV
3 l.V -
.
6
-
10-14
Gemiddeld
Fsub
-
-
6-10
Boom
Papi
_
IV
1-5
Wesp
6 3 2
28.V
10. VI
-
4.8
5.2
-
28
25
19/5
3/6
8/6
21/6
_
-
Gemiddeld
Mean 2009
2.1V
8.IV
2.V
24.IV
l.V
29.IV
_
23.V
3.VI
Gemiddeld
Mean 2008
23.111
30/III
5.IV
21/IV
22.IV
30/IV
30.IV
-
23.V
6. VI
Gemiddeld
Mean 2007
21.111
30.Ill
Gemiddeld
Mean 2006
27.Ill
4.IV
Gemiddeld
Mean 2005
22.111
Gemiddeld
Mean 2004
18.111
Gemiddeld
Mean 2003
14.Ill
2.IV
Gemiddeld
Mean 2002
13.Ill
Gemiddeld
Mean 2001
10.111
Gemiddeld
Mean 2000
IO.III
Gemiddeld
Mean
1999
Gemiddeld
Mean
Gemiddeld Gemiddeld
46
3.IV
16.IV
27.IV
30.IV
27.IV
26.V
8.VI
10.IV
22.IV
24.IV
3.V
5.V
28.IV
l.V
27.V
14. VI
2.IV
6.IV
20.IV
21.IV
30.1V
l.V
21.V
25.V
9. VI
2.IV
6.IV
18.IV
22.1V
2.V
2.V
8.IV
25.IV
28.IV
29.IV
l.V
1 IV
7.IV
23.IV
27.IV
2.V
31.Ill
4.IV
22.IV
27.IV
l.V
2.IV
5.IV
23.IV
25.IV
15.111
l.IV
4.IV
23.IV
1998
2.IV
4.IV
6.IV
26. IV
Mean
1997
21.Ill
3.1V
6.IV
29.1V
Mean
1996
11.Ill
6.IV
4.IV
27.IV
29.V
8.VI
25.V
3 l.V
9. VI
30.IV
21.V
27.V
10. VI
l.V
22.V
28.V
10. VI
30.IV
3.V
20.V
22.V
12.VI
25.IV
29.IV
4.V
20.V
24.V
9. VI
27.1V
l.V
2.V
20.V
27.V
11. VI
6.V
l.V
29.IV
24.V
27.V
12.VI
22.IV
28.IV
12.V
27.V
29.V
10. VI
De
-
Takkeling 19(1),
2011
3.
Bijlage delden with
Legselgrootte (voltallige legsels)
over
means
1996-2009.
for
size
roofvogels
van
clutches
Wesp
BrKi
BUG
Papi
Caer
Ccya
1
1 2
16
3 4
in
Nederland
only) of raptors
in
in
2010,
gemid-
met
The Netherlands
in
2010,
-
Mean
1.9
StandaardatwijkingSD
0.2
Aantal nesten Nests
17
Gemiddeld
Mean 2009
Gemiddeld
Mean
Havi
Sper
Buiz
Tore
Boom
Slec
Cpyg
Agen
An is
Bbut
Flin
Fsub
Fper
6 -
-
1
1 4.6
GrKi
-
8
.
7
.
31
-
6
-
-
15
-
5
-
11
.
Gemiddeld
(full
1996-2009.
Legselgrootte Clutch
Clutch size
-
1.0
17
6
-
1
-
-
-
-
-
-
3.3
2.3
0.8
0.9
0.7
0.8
86
318
282
9
3
2.2
4.7
2.8
3.0
3.2
4.8
3.3
4.8
5.1
-
2
-
83
-
1
-
4.8
2.7
3.3
0.5
0.5
2.6
5.2
2.6
3.0
2.6
5.5
3.1
3.6
4.7
2.3
4.8
2.9
3.5
3.5
4,9
2.7
5.1
2.9
3.3
3.3
4.9
2.5
5.5
3.0
3.3
3.6
3.3
4.8
2.3
4.8
2.9
3.8
4.1
3.5
3.2
4.8
2.3
5.1
2.8
3.8
2.6
4.8
2.9
3.7
2.0
4.6
4.4
Gemiddeld
Mean 2007
2.0
4.8
4.5
3.9
3.3
Gemiddeld
Mean 2006
2.0
4.7
4.4
5.0
3.3
Gemiddeld Mean 2005
1.9
4.6
4.3
3.5
Gemiddeld
Mean 2004
1.9
4.5
4.7
Gemiddeld
Mean 2003
1.8
4.4
3.9
Gemiddeld
Mean 2002
2.0
4.6
2008
6
44
170
_
6
141
-
1
118
2
-
4.0
4
5
_
4.7
3
40
-
2.0
2
23
_
-
-
169
4
-
-
-
1
77
-
-
66
64
-
4.0
24
.
19
-
-
5.0
Gemiddeld
Mean 2001
4.9
3.5
3.6
4.7
Gemiddeld
Mean 2000
2.0
4.7
4.0
3.6
3.4
4.8
2.5
5.2
2.8
3.7
Gemiddeld
Mean 1999
2.0
4.8
4.4
3.7
3.5
4.8
2.7
5.1
2.8
3.2
Gemiddeld
Mean 1998
2.0
4.9
3.8
3.9
3.2
4.7
2.5
5.2
2.8
3.3
Gemiddeld
Mean 1997
1.9
4.8
3.3
3.6
3.1
4.5
2.2
4.8
2.8
4.0
Gemiddeld
Mean 1996
2.0
4.7
3.8
3.3
3,5
4.8
2.8
5.3
2.9
-
Bijlage voor
4. Aantal
1.9
uitgevlogen jongen
1996-2009. Number
nestlings) ofraptors
van
Wesp
offledglings
Papi
Havi
Sper
Buiz
Tore
Boom
Agen
Anis
Bbul
Ftin
Fsub
Fper
29 36
42
8
245
6
8
2
86
13
365
15
22
3
.
122
118
44
17
.
37
32
1
37
.
-
1
_
7
24
1 -
Mean
1.5
StandaardafwijkingSD Aantal nesten Nests
0.5
118 155
2
1 1
-
.
-
-
-
1
-
-
_
_
-
10
-
. -
Gemiddeld
Slee
.
-
7 -
of ringed
1996-2009.
GrKi
5
5
for
gemiddelden
Cpyg
11
6
means
met
to number
BIKi
16
-
with
2010,
Ccya
14
.
2010,
in
similar
BrKi
1
4
in Nederland
Caer
2 3
roofvogels
of fledglings per successful pair (mostly
in The Netherlands in
Aantal jongen
Number
4.8
.
3.4 1.0
4.0 -
30
89
1
-
-
-
.
2.5
69 5
-
-
_
3.8
1.8
4.5
2.3 0.8
2.1
0.9
1.3
0,7
1.1
288
124
729
412
39
1.0 7
2.5
3.8
3.9
2.4
2.6
2.6
4.0
2.1
4.3
2.3
2.8
2.7
4.1
2.1
4.8
2.2
Gemiddeld
Mean 2009
1.7
3.0
2.6
Gemiddeld
Mean 2008
1.7
3.2
3.2
Gemiddeld
Mean 2007
1.7
3.3
2.2
Gemiddeld
Mean
1.8
2.9
3,4
2.2
2.6
3.8
4.1
2.3
2.5
2.4
2.8
4.0
2.0
4.3
2.3
2.4
2006
_
-
2.7
1.7
1.7
2.6
Gemiddeld
Mean 2005
1.8
3.2
2.8
Gemiddeld
Mean 2004
1.6
3.0
2.4
2.9
2.8
4.0
2.0
4.7
2.3
2.9
Gemiddeld
Mean 2003
1.7
3.1
2.5
2.6
2.5
3.8
1.7
4.0
2.3
3.0
Gemiddeld
Mean 2002
1.7
3.2
2.6
2.2
2.6
4.0
1.9
4.2
2,2
3.3
Gemiddeld
Mean 2001
1.5
3.5
3.4
2.6
2.8
3.9
4.3
2.4
3.7
Gemiddeld
Mean 2000
1.8
3.2
2.4
2.6
2.7
3.9
4.3
2.3
3.7
Gemiddeld
Mean
1.9
3.3
2.4
3.0
2.9
4.0
2.3
4.3
2.4
2.8
Gemiddeld
Mean 1998
2.1
Gemiddeld
Mean
1999
2.2
1.9
1.6
3.4
2.8
2.6
2.7
3.9
4.1
2.4
1.8
1997
1.4
3.4
3.2
2.2
2.6
3.6
1.9
4.0
2.4
3.0
Gemiddeld Mean 1996
1.8
3.3
2.4
2.6
2.8
4,0
2.3
4.6
2.5
2.5
De
Takkeling 19(1),
2011
47
Bijlage vincie on
5. Prooien
(14a
=
Het
en
prooiresten op/nabij
Gooi,
and near nests
14b
=
ofNorthern
Goshawks
Provincie Province Province Provinciecode Provinciecode
Dodaars Blauwe Blauwe
DR DR
Provincial code Provincial
4
Tachyhaptus Tachybaptus ruficollis
I1
Anser
Eend Eend
platyrhynchos platyrhynchos
Eend Anas
Wintertaling
A. A.
crecca crecca
Anas sp. sp. Anas
Havik
LI NB NH NH NH NH OV UT 8
tinnunculus
perdix
I1
-
-
Gallinula Gallinula
chloropus
2 2
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
3 -
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
11
rusticola rusticola
Groenpootruiter Groenpootruiter Tringa nebularia Kokmeeuw Larus Kokmeeuw Larus ridibundus Stormmeeuw L. /,, Meeuw
Holenduif
sp.
Columba Columha
oenas
PostduifC. i C. livia Houtduif Houtduif C. Duif
spec. spec.
palumbus palumbus
Kerkuil
Cuculus Cuculus
canorus
Tvlo Tyto alba
Steenuil Steenuil Bosuil Bosuil
-
-
I1
-
-
-
-
I1 -
Ransuil
Asio otus Asia otus
Specht Specht
Grote Bonte
D.
major
Specht Specht Dryocopus Dryocopus
Roodborst
Lullula arborea Lullula
Erithacus rubecula
Tapuit
Oenanthe oenanthe Oenanlhe
Merel
Turdus merula
Kramsvogel Kramsvogel Koperwiek
48
martins martius
Alauda arvensis
Boomleeuwerik
T. T. pilaris
pilaris
T. iliacus
18 18
ZH ZH 19
-
-
-
-
I
-
-
-
1
-
-
-
-
2
-
-
I1 3 3
-
-
2 4
... -
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
1
2 2
-
-
-
-
2
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
I1 21 6
-
2
-
11
-
-
...
-
-
-
-
-
2 2
-
9
-
-
9
5
-
-
-
5
11
4
11
2 "
-
-
-
II
1 1 1
-
-
I1
-
-
-
-
-
-
2
2
-
-
-
-
-
6
-
2
-
-
6
2 2
-
-
-
-
... -
-
-
3 -
3
111 111
5
107
21
10
7
-
-
-
-
1
17
-
-
-
-
-
-
-
11
I1
2 2
2 2
-
-
-
-
-
-
2 2
12
11 11
-
-
21 8
-
-
1
11
14 14 -
4 4
1
-
-
13 13
13
8
I1
12
3 II 11 213 196 24 9
1 11
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
1
-
-
-
-
-
11
10 2 3 3 23
2 1
2 1 1 -
3
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
2 2
11 -
4
-
-
4 4
15 6 6 57 4
1-1 1 1
2
-
-
11
I1
2
2 1 2
15
-
4 4
-
-
9
5
-
-
2 2
5 5
2
2-5 2 5 -
2
20
-
I1
2-11 2
24
3
1
3
-
2 2 13 13
1
-
12
3
2 -
-
-
Sum
-
I1 -
Som Som
2 2 -
11
Picus viridis
Specht Specht
Veldleeuwerik
4
1
Athene Athene noctua noctua
Groene
ZE
1
11
Strix aluco aluco
Zwarte
-
55
20
spec.
Turkse Tortel S. S. decaocto Koekoek Koekoek
17
2
35
Columba Columba
FL
dunes).
I1
canus canus
Larus Larus
sp.
16
=
I1
vanellus
Houtsnip Houtsnip Scolopax Scolopax
15 15
14b
1 -
Meerkoet Fulica Fulica atra
Watersnip Gallinago gallinago Watersnip
pro-
1
-
-
gallus gallus
Vanellus
14a 14b 14a14b
naar
11
colchicus Fazant Fazant Phasianus colchicus
Kievit
9
7I5--221 7 2 1 5 2 1
F. subbuteo F subbuteo
Waterhoen
Gooi,
I1 3
44
Gallus
Hel
11 2
4
Kip
=
verdeeld
andprey remains found
3
Buizerd Buizerd Buteo buteo buteo
Perdix
of2olo (14a
2010,
items
1
Torenvalk Falco
Patrijs
7 1
zomer
I1
ns A. nis /). nisus
Boomvalk
6
in
ofprey
1 1
-
Accipiter genlilis gentilis
Sperwer Sperwer
summer
FR GE GR 5
Haviken
anser
Nijlgans Alopochen Alopochen aegyptiacus Wilde Wilde
in
van
distribution
Ardea Ardea cinerea
Reiger Reiger
Grauwe Gans
nesten
duinen). Provincial
-
11
-
-
-
-
1
-
-
-
-
-
-
De
Takkeling 19(1),
1 68 7 4
2011
Provincie Province Province Provinciecode
Zanglijster Grote Grote
Lijster Lijster
viscivorus T. viscivorus
Turdus Turdus
Koolmees Parus Koolmees Parus Gaai Gaai
code code
T. T. philomelos
Lijster Lijster sp.
DR
Provincial Provincial
Garrulus Garrulus
sp. sp.
major
glandarius glandarius
FR GE GR GR
4 4
5 5
6 6
7 7
LI NBNHNHOV NB NH NH OV 8 8
9
14a
14b 14b
18-8--6118 8 6 1 _
_
-
-
-
-
-
-
11
-
II 11
-
-
-
1
-
-
4
-
-
3
47
312-41083 1 2 4 10 8 2 2
Zwarte Kraai Kraai
C.
Spreeuw
Sturnus Sturnus
Huismus
Passer Passer domesticus
Ringmus
P. monlanus P montanus
Vink
Fringilla coelebs Fringilla
Putter Putter Carduelis
Appelvink Mol Mol Haas
vulgaris
Talpa
carduelis
Cocc. coccothraustes coccothraustes europaea europaea
Lepus
Konijn Oryctolagus Eekhoorn Eekhoorn
Totaal Totaal
Sciurus
cuniculus
vulgaris vulgaris
Total Total
De
Takkeling 19(1),
2011
-
-
-
4
10
-
-
18 18
19
_
_
_
_ -
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
7 7
4
12 30 10
-
4
-
-
11
1 1
711 7 4 4
I1
2 2
-
-
-
-
-
-
-
-
6 6
-
2 2
II 11
-49 4 9 3 3
4
-
-
-
-
2
1 1
5-2-5 2 -
-
-
-
2 2
-
-
36 14 14 4
130 35 30 30 66 59
14 14
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
2
-
-
-
-
-
-
-
-
8 8
7 7
1198
I1 -
2 2
1
4 1
3-1 3 1 -
-
-
4
-
11-4-22234 2 22 3 -
-
2----51 2 5 1 -
Sum
1 5 5
1
--
2 2
-
Som
1
1
-
252 252
Havik, getekend door
-
-
-
-
europaeus
-
232-8 2 3 2 8 20
3
ZH Ze ZH
_
11
-
corone
17
2 2
7
Ekster Pica Ekster Pica pica
1 1
FL
16
11
...
Kauw
Corvus monedula
UT UT
_
6-7-6 7
45
15 15
-
19 129 19 129
_
36478 36478
Hans Govers. Goshawk
109
9
portrait by
10
25
64
60
I1
9 34
Hans Covers.
49
Bijlage
6. Prooien
en
prooiresten
Provincial
provincie.
naar
Buzzards in the
summer
of
Provinciecod e Provincial code Provinciecode
Tachybaptus ruficollis
Grauwe
Gans Anser
Wilde Eend Eend Anas Anus
Wintertaling Eend
spec. spec.
Kuifeend
A.
anser
Kip
Anas Anas
platyrhynchos
de
zomer van
2010, gerangschikt
found on
nests
5
GE GR GE 6
7
LI NB NH 8
OV
UT
227 2 2 7 -
-
-
-
-
-
1
-
-
-
-
-
-
-
1
-
-
-
-
-
-
1 -
-
-
-
-
-
-
.... -
-
-
1
-
1
-
-
-
1
-
vanellus
-
-
-
-
-
-
arquata
Columba C. C
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
arborea alba
1
11
trivialis
2 2
2 2 6
rubecula rubecula
Saxicola
torquata torquata
Turdus merula
-
1
-
-
-
-
-
1
2 2 -
-
11 -
--------
-
-
11
-
. -
. -
1
.
1
... -
-
-
-
17 I1 4
2
1 4
1
24
-
25
2 -
-
2
3
I1
2
2
1
11
6-11 6
-
3 40
1
-
1
10 10
I1 1
-
32--1731 3 2 1 7 3 -
2-2
Tjiftjaf Phylloscopus collybita
5
-
7 1 7-1-1-11 1
communis
-
-
T. philomelos Zanglijster T. philomelos
schoenobaenus
-
--------
Grote
T. viscivorus
48
1 -
troglodytes
Acro. RietzangerAero,
-
4
4
1
-
1
50
1
-
1--1
711-141 7 1 1 1 4 1
Graspieper Anthus pratensis
Sylvia
-
2 2
I1
-
Boompieper A.
Grasmus
1
1
Motacilla
1 7 7
11
11
I1
Lijster
-
1
Boomleeuwerik
Roodborst Erithacus Erithacus Roodborst
1
2 2
3
Roodborsttapuit
-
-3 3
arvensis Veldleeuwerik Alauda arvensis
Lullula Lullula
10
-
-
D. Specht D. major
T.
-
-
decaocto
A Apus pus apus
Winterkoning
1
turtur
Gierzwaluw
Witte Kwikstaart
-
-12-4172 1 2 4 17 2
Grote Bonte
1 3
1
-
Picus viridis Picus
1 4 4
2
----
Specht
-
-
10
Streptopelia
2
11 39
I1
-
Uil Asio/Strix
Merel
-
spec.
Streptopelia
-
1
-
Zomertortel
Groene Groene
11
323-18428584 3 2 3 I 8 4 2 8 5 8
palumbus
Turkse Tortel
-
2
2 2
-
Houtduif C. C.
I1 18
-
-
oenas oenas
21
2
-4---14 1
Postduif Columba Columba livia
spec.
-
11
2 2
-
totanus Tringa totanus
Holenduif
8
1
2
-6----I 6 1
atra atra
Kokmeeuw Larus Larus ridibundus ridibundus
Duif
22
1
chloropus
Total
2 -
1 2---3312 3 3
Grutto Limosa limosa Tureluur
-
2
-1-1
11
1 1
aquaticus
Numenius Numenius
Totaal
5 5
recurvirostra Kluut Avosetta recurviroslra
Wulp
ZH
1
-
Haematopus ostralegus
Vanellus
ZE
5
28 2 8
-
colchicus
FL FL
1
-
Gallinula
Meerkoet Fulica Meerkoet
Kievit
of Common
9141516171819 9 14 15 16 17 18 19
perdix
Waterral Rallus
Scholekster
FR
4
-
gallus
Waterhoen
in
prey remains
-16----1 1 16
spec.
Buteo buteo
Perdix
and
-
Aythya fuligula Aylhya
Gallus
Buizerds
items
crecca
Fazant Phasianus
Patrijs
DR
-
Accipiter nisus Sperwer Accipiter Buizerd
van
ofprey
2010.
Provincie Province Pmvince
Dodaars
nesten
op
distribution
-
-
-
-
-
-
11
4
1
3
I1
i1
-
-
-
-
-
-
-
-
-
De
22
-
-
2 2
-
4
Takkeling 19(1),
2011
Provincie
Province
Provinciecode Provinciecode
Koolmees Koolmees
Parus Parus
Pimpelmees
DR
Provincial
code
Kraai
Talpa Talpa
Sorex
Sciurus
Veldmuis
M.
Muskusrat
Rat
spec.
Muis
Bruine
cuniculus cuniculus
spec.
-
-
-
-
-
-
-
1
-
Totaal
-
glareolus glareolus
terrestris lerrestris
norvegicus
berus
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
I-11 1
-
27 27
3 3 -
7 7
-
-
11
-
-
1
-
2
-
esculenta
temporaria
abramis abramis
-
-
11
2 2
4
22
-
-
4
-
27
-
8 8 -
-
2
1
-
-
1
-
-
-
2 2 -
-
-
-
-
-
9 9
8 8
-
-
-
10 10 -
5 5 -
9 9
1 1
18 18
-
-
1
-
-
-
5 2 119 119 3
11 11
-
-
-
-
-
-
1
2--1 1 2 -
36 36
11 11
5 -
-
-
-
2 2
-
-
-
4 4
110
28
12
79
-
-
-
-
8
-
-
8
-
5
8
4
-
1 -
-
-
-
-
2 2
11
-
-
-
1 1 1
-39--2-3 39 2 3 -
-
-
6---126 1 2 -
-
-
-
2 2 -
-
-
-
-
4
-
-
-
-
-
-
-
-
1 1
1
12 1 2 -
9 74 4 18 18 4 4
4
43 4 3
-
3
35 35
-
------
-
-
-
2 -
8 8 1 50 11 11 3
I1
1 1 1
11
I
1112 1 2
4 4
2 2
1 -
-
-
1-I1 1 -
I1
-
-
-
-
-
2 2 2
-------
51-5 1 -
-
-
1 1
-
-
-
-
-
-
-
-
I1
-
-
-
-
-
-
-
1
-
-
-
-
-
4 4 3 7 7 1 4
2 2
2 2
2
2
169222 169 222
2011
11
2
6-2---7 6 2 7
-
Total Total
1 42 2
11
31-3 1
sp.
9 31 31
1
11
Kikker Kikker Rana. Rana.
17
-
-
20 20
-
11
fragilis Anguisfragilis
Takkeling 19(1),
7
1
Natrix Matrix nalrix natrix
Fish
-
1 1
-
domesticus
Kikker R.
-
1 1
2
Cleth. Cleth.
nivalis nivalis
Brasem Abrama Abrama sp.
-
-
1
111 1
28 28
Bufo bufo Bufo
Bruine
-
1
Kikker Rana Rana sp.
De
russula
Apodemus sylvaticus sylvaticus Apodemus
Hazelworm
-
8
-
-
-
13 1 3
27 27 araneus
Apodemus/Microtus
Vipera
---
-
vulgaris
Rat Rat Rattus Rattus
Ringslang Ringslang
Vis
1 1
-
Capreolus capreolus capreolus Capreolus
Groene Groene
-
-
Vulpes vulpes
Adder
Pad
1
Rattus/Arvicola
Huiskat Felis Ree
sp.
agrestis agrestis
Wezel Mustela Mustela Wezel Vos
11
7
1
1 1
Ondatra zibethicus
spec.
Bosmuis Bosmuis
1
-
Microtus Microtus
Woelrat Arvicola Arvicola Woelrat
-
-
chloris chloris
europaeus
Woelmuis Woelmuis
Rosse
-
-
-
M. arvalis
Aardmuis
-
sp.
Konijn Oryctolagus Oryctolagus Konijn
spec.
-
-
Crocidura
Eekhoorn
Woelmuis
-
1 1
-
2---1-2 1
europaeus
Sorex
Lepus
-
1
montanus
Spitsmuis
Haas
-
11
8191--31 8 19 1 3 1
vulgaris vulgaris
europaea
Huisspitsmuis
-
-
Zangvogel sp. Passeriformes Passeriformes
Mol Mol
-
432-58311211 4 3 2 5 8 3 1 1 2 1
Cocco. coccolhraustes coccothraustes Cocco.
Bosspitsmuis
-
FL
-■-1-25-1---2 1 5 1
Kneu Kneu C. cannabina
Erinaceus Erinaceus
-
-
coelebs
Egel
Total
UT UT
sp.
Carduelis Groenling Carduelis Groenling
Appelvink
Totaal
OV
-
corone
Sturnus
Fringilla
8 8
11
-
Ringmus Passer Ringmus Vink
ZE ZH
9141516171819 9 14 15 16 17 18 19
LI NB NH LI
833-122--12 8 3 3 1 2 2 1 2
pica
Corvus
sp.
Spreeuw
7
1
glandarius
C. C.
6
-
monedula Kauw Corvus monedula Zwarte Kraai
5
-
Zwarte Mees P. ater
Ekster Pica
FR GE GR
3-2-2 3 2 2
major
P. caerulaeus P
Gaai Garrulus
4
40
0
49
112
47 47
21
24
73
182
71
1010
51
