Deze
Middenbouw
plattegronden van en ijft is op 9 februari 2011 ien delft meter opgeschoven. tor
v
lattegronden kun je p e d u o el Op he gijnetoren (zo hee t hij) Ba e z e ook al teru d gvind en.
Een plattegrond wijst je de weg Om in Delft of in een andere stad de weg te vinden, kun je een plattegrond gebruiken. Zo’n plattegrond vind je vaak als je een dorp of stad inrijdt. Een plattegrond is een platte afbeelding (tekening) van iets op de grond. Op een plattegrond is alles veel kleiner dan in het echt. Het kan een tekening van een kamer zijn, of van een huis. Maar het kan ook een tekening van iets groters zijn, zoals een wijk, een stad, een land of een werelddeel. 1
Een foto uit de lucht Eigenlijk is een plattegrond een tekening van een foto uit de lucht. Op een plattegrond is alles veel kleiner dan in het echt. Dat noemen we op schaal.
Schaal: één centimeter staat voor…
lft uit de lucht. e D n a v ie e n o z rond. je e r en foto n de Spoo e platteg va d e j e Daarnaast zi
r Hie
z
De schaal van een plattegrond of kaart laat zien hoeveel 1 centimeter op de kaart in het echt is. Bijvoorbeeld 1:100 (schaal 1 op 100) betekent 1 centimeter op de kaart is 100 centimeter (1 meter) in het echt. Om een kaart goed te kunnen begrijpen, staat er vaak een schaalstok of schaalbalk afgebeeld.
N
Windroos of Noordpijl Op oude kaarten staat meestal een windroos. Dit is een ster met letters bij de punten. Deze letters geven de windrichtingen aan. De letter N van noord, de Z van zuid. de O van oost en de W van west. 2
Tegenwoordig staat op een plattegrond of kaart meestal een noordpijl, zodat je weet waar het noorden ligt.
Op een goede kaart staat altijd een titel, een legenda, een windroos of noordpijl, de schaal met schaalbalk, de naam van degene die hem heeft gemaakt en de datum waarop hij is gemaakt.
Delft
DENK
vroeger
DOE
legenda
Kijk! Een doolhof lijkt net een plattegrond. Zoek de weg die de boer vroeger moest afleggen van zijn boerderij naar de kerk. Zie je dat de kerk binnen de stadsmuren ligt?
= boerderij
Legenda
= water
Op een plattegrond of kaart staan altijd tekens. Zo kun je zien waar een molen staat, een stadspoort of een kerk.
= weggetjes = stadsmuur = huizen = weiland = molen = stadspoort = kerk
Er worden ook veel kleuren gebruikt op een kaart. Alle kleuren hebben een betekenis. De huizen zijn vaak rood of oranje, water is altijd blauw en een park altijd groen. Om te weten wat de betekenis van de tekens en de kleuren is, kijk je naar de legenda. Hier zie je een voorbeeld van een legenda. 3
vroeger
Denk je eens in: heel lang geleden vloog je boven Delft, je keek naar beneden en je zag…
DENK
… de Delf, een grote sloot in het groen. Aan beide kanten van de sloot stonden een paar hutjes en aan het einde stond een kerk.
He t j a
ar
… de Vliet, een grote sloot die ze vanuit Rijswijk richting Delft groeven en die net niet op de Delf aansloot.
1246
1100 1000
… steeds meer huizen, omdat er steeds meer mensen in Delft kwamen wonen. Delft werd een echte stad.
1100
1200
HEEL LANG GELEDEN 1300
Maak de plattegrond van het vroegere Delft Thee maakt oud Maak eerst je papier oud met een nat theezakje. Als de thee is getrokken, haal je het theezakje uit de theepot en ‘verf’ je je papier lichtbruin. Na een uurtje is het papier droog. Nu kun je beginnen.
4
DOE
… steeds meer sloten (grachten), straten en bochten en aan al die grachten en straten huizen.
• Maak de legenda en teken een windroos • Rechtsboven op je papier maak je de legenda. Teken een vierkant van 8 bij 5 centimeter. Hierin zet je onder elkaar: een blauw streepje, daarnaast schrijf je: water, een zwart vierkantje, daarnaast schrijf je: kerk, een rood vierkantje, daarnaast schrijf je: huis. Teken ook een windroos (noord, oost, zuid, west).
1400
opdracht
1
• Teken de Delf • Op je papier trek je van het zuidoosten tot het midden een dikke blauwe lijn: de sloot de Delf. Midden op het blad, aan het einde van de sloot, teken je een zwart vierkantje. Dit was de kerk. Rondom de sloot teken je rode vierkantjes, dat zijn de eerste hutten. Zo zag de eerste plattegrond van het dorpje aan de Delf er ongeveer uit.
1500
vroeger … in het centrum van de stad een groot marktplein en een tweede kerk.
… stadsmuren en stadswallen (een soort dijken) om de stad heen.
… moeras en weiland om de stad heen en sloten naar andere plaatsen.
LANG GELEDEN 1600
1700
… dat de stadsmuren werden afgebroken.
(vul het jaartal in op de stipjes)
NU . . . .
1840 1800
In dit jaar leef jij nu:
1900
2000
• Teken de Vliet • Teken van het noord-westen tot het midden (het centrum) een blauwe sloot: De Vliet. Laat een klein stukje open tussen de twee sloten. • Breid de stad uit • Maak je stad groter met nog meer grachten en huizen. • Teken het Marktplein en een tweede kerk • Teken een zwart vierkant in het midden van je stad ten noord oosten van de Delf, dat is de tweede kerk van de stad. De kerk staat op een plein. Het plein kun je met een grijs potlood om de kerk heen tekenen. In je legenda schrijf je achter je grijze streepje: Marktplein.
• Teken de stadsmuur • Teken met een bruin potlood een stadsmuur om jouw stad. In je legenda zet je een bruin streepje. Erachter schrijf je: stadsmuur/stadswal. Eromheen komt een sloot. • Buiten de stad • Alles buiten de stadsmuur wordt groen. Er doorheen lopen enkele sloten, die kleur je blauw. In je legenda kleur je een klein groen vierkantje. Erachter schrijf je: moeras/weiland. 5
vroeger Stadsmuren afgebroken Het is jammer dat ze de stadsmuren en poorten hebben afgebroken. Laat de muren op jouw plattegrond maar gewoon staan en bewaar je tekening goed in je eigen Spoorboekje. Nu heb jij in elk geval een idee hoe ‘jouw Delft’ er vóór het jaar 1840 uitzag.
opdracht DOE
6
2
De Bagijnetoren van bladzijde 1
Vergelijk jouw plattegrond met een oude kaart
PRAAT
De mensen bewaarden hun plattegronden en kaarten vroeger ook goed. Gelukkig maar. Deze kaart is uit het jaar 1557. En? Lijkt deze plattegrond een beetje op die van jou?
Bespreek met elkaar wat hetzelfde is, en wat anders is.
opdracht
3
nu
DOE
Legenda Kleur de blokjes in. = het spoor = water = bomen = huizen in het centrum van de stad = huizen buiten het centrum van de stad = bijzondere gebouwen
N
Zo ziet Delft er nu uit
PRAAT
Kijk nog eens goed naar de oude kaart op bladzijde 6. Lijkt deze nieuwe plattegrond op de plattegrond van bladzijde 6? Zoek drie dingen die hetzelfde zijn, en drie dingen die anders zijn. Wat was er vroeger op de plek waar nu de spoorlijn loopt? Waren er vroeger ten westen van de spoorlijn ook zoveel straten? En stonden daar toen huizen?
Spoorzone opsporen
PRAAT
Weet jij waar de Spoorzone op dit kaartje ligt? Hoe weet je dat? Waarom noemen we dit gebied Spoorzone? Wat betekent het woord zone? 7
7
nu
BINNEN L WATERS
OUDE DELFT
6 3
2
N
8
4
OUDE DELFT
9
WESTVEST
RAAT PHOENIXST
1
EL OORSING
SP
4
1
2
3
opdracht
5
4
Kiezen en plakken Herkenbare plaatsen in de Spoorzone Als je ergens de weg moet vinden, kunnen gebouwen of plaatsen in de omgeving je helpen. Die herken je van de vorige keer dat je er was. Het zijn herkenbare plaatsen of herkenningspunten. 8
PRAAT
DOE
Op je stickervel staan verschillende afbeeldingen die je in de plattegrond bij de juiste nummers kunt plakken. Overleg met elkaar waar de verschillende stickers horen en plak ze in je plattegrond. Zet hiernaast de juiste nummers bij de namen.
9
nu
8
opdracht
5
5
Een speurtocht op papier Kijk op de plattegrond hiernaast en volg met een potlood de aanwijzingen. Je begint bij nummer 1.
6
7
De Bagijnetoren
DSM
De VAK
Molen de Roos
Het Centraal Station
Muurschildering ‘Jan wat zit je haar leuk’
Delfstede De Oude Kerk
Het Prinsenhof
Start met je rug naar het station. Loop naar het oosten. Steek de Westvest over. Ga linksaf richting de VAK. Ga na de VAK rechtsaf over de Binnenwatersloot. Sla bij de Oude Delft linksaf. Aan je rechterhand ligt de gracht ‘Oude Delft’. Dat is de oudste gracht van Delft, weet je het nog? Houd de gracht aan je rechterhand en loop naar de Oude Kerk. Ga bij de Oude Kerk linksaf door het Prinsenhof. Sla rechtsaf en loop een stuk over de Phoenixstraat. Wat is dat grote rode gebouw aan je rechterhand? Steek nu over, ga onder het spoorviaduct door. Draai je om, en kijk naar de overkant van de straat. Dit is de Spoorsingel. Zie je verderop die oude toren? Dat is de Bagijnetoren. Loop een stukje door. Nu kun je Molen de Roos zien. Draai om en loop terug naar het station. 9
OUDE DELFT BINNEN L WATERS
OUDE DELFT
toekomst
WESTVEST
RAAT PHOENIXST GEL
SPOORSIN
De Spoorzone na het jaar 2020 De plattegrond van Delft gaat flink veranderen. Nu loopt er nog een spoorlijn op grote hoogte door de stad. Dat is het spoorviaduct. Naast dit spoorviaduct wordt al druk gebouwd aan de tunnel. Daar gaat straks de trein doorheen. Op de kaart hierboven kun je zien waar de tunnel komt. Voordat de tunnel kon worden gegraven, moesten veel gebouwen worden gesloopt. Als de tunnel klaar is, komen er nieuwe gebouwen: een nieuw stadskantoor (met daaronder het nieuwe station), nieuwe huizen en kantoren. Maar er komt ook een park en een gracht met bomen erlangs. De wegen voor auto’s, fietsers, voetgangers en tram zijn straks anders. Op de kaart zie je de Spoorzone in de toekomst. In de legenda kun je zien waar alles komt. 10
opdracht
6
DOE
Herkenningspunten vinden Zoek op deze plattegrond van de toekomst op: • Het nieuwe station • De tramrails • Het nieuwe park • Kun je de treintunnel vinden? (zoek naar ‘ingang tunnels’ in de legenda). Waar gaat de trein onder de grond, en waar komt hij weer naar boven?
N
toekomst Legenda bestaand
nieuw
= huizen binnenstad
= huizen
= huizen
= stadskantoor / station
= industrie
= park
= park
= water
= water
= ingang tunnels
= bijzondere gebouwen
opdracht
7
= tram
DENK
DOE
= trein
Jouw droomplek in de Spoorzone Jij mag een gebied in de Spoorzone helemaal inrichten zoals jij het wilt. Teken dit gebied op een vel papier. Denk aan speeltoestellen, banken en (picknick-)tafels, bomen en struiken. Maak het interessant voor de kinderen van de toekomst. Waar zouden zij over vijftien jaar mee spelen? Schrijf bij alles wat je tekent een uitleg.
11
toekomst
Nog niet alles is bedacht
Stedebouwkundige
Voordat een huis kan worden gebouwd is er een goed plan nodig. Dat plan maakt een architect. De architect bedenkt de plaats voor de kamers, de keuken en de badkamer. Hij bedenkt hoe het huis er van buiten uit komt te zien. Hij maakt zijn plan niet alleen in gedachten maar tekent het heel precies op papier of op de computer. Een architect bedenkt niet alleen huizen maar ook andere gebouwen zoals scholen, ziekenhuizen, kantoren, stations en fabrieken.
Zoals een architect een gebouw ontwerpt, zo maakt de stedebouwkundige een plan voor een stad. Hij deelt de wijken in. Hij bedenkt waar straten, pleintjes en speelplekken komen. Natuurlijk houdt hij rekening met wat er al gebouwd is in de stad. Daarom begint hij met plattegronden van de stad zoals hij nu is.
Arc
12
?
t
ige
nd
Wie bedenken wat er in plattegronden komt?
hit ec
Stedebouwku
Als je goed kijkt naar de kaart van de vorige bladzijde, zie je dat de meeste gebouwen gekleurde vlakken zijn. Hoe alles er precies uit gaat zien, is nog niet bekend. Ontwerpers zijn daar nog hard over aan het nadenken. Wie zijn dat?
Architect
Planoloog
opdracht
De planoloog maakt ook ontwerpen, maar dan van een nog groter gebied. Een planoloog bedenkt hoe de openbare ruimte (dat is de ruimte die van iedereen is) eruit moet zien. Een planoloog bedenkt waar woonwijken komen, waar natuurgebieden, winkelcentra, industrieterreinen enzovoort. Ook een planoloog tekent deze plannen op een kaart.
Plan oloog
Architect
8
toekomst PRAAT
DOE
Stedebouwkundige
Stratenplan
Planoloog
Winkelcentrum
School
Speelplek
Huis
Pleintje
Wie ontwerpt wat? Industrieterrein
Gevel
Busstation
Wie denkt waarover na voor de Spoorzone? Verbind de juiste woorden in de gele vlakken met de architect, de stedenbouwkundige of de planoloog. Overleg met elkaar, soms is het moeilijk kiezen.
13
Maquette
toekomst
opdracht PRAAT
9
DOE
Ontwerpers bouwen vaak maquettes. Daarin bouwen ze de werkelijkheid na in het klein. Maquettes zijn handig, omdat je een ontwerp daarmee eerst goed kunt bekijken voordat je het in het echt bouwt. Is het wel een goed ontwerp? Architecten, stedebouwkundigen en planologen bouwen maquettes vaak van karton, hout of piepschuim.
Verzin een fantasiestad Op de kaart zie je dat er een nieuwe woonwijk komt rondom een park. Teken een plattegrond van je eigen fantasiehuis. Zijn alle fantasiehuizen klaar? Kies er een paar uit en plak die op een heel groot vel. Teken er nu met elkaar de omgeving bij: het park, de wegen, school etc. Maak er maar een mooie droomwijk van. Wel overleggen tijdens het tekenen, zodat je elkaar niet in de weg zit.
14
Bij Delft Bouwt aan de Barbarasteeg in Delft kun je de maquette van de Spoorzone van Delft goed bekijken. Die is heel mooi gemaakt, met lampjes erin.
