PHILATELISTENVERENIGING ZUID-LIMBURG Koninklijk erkend Opgericht 19 december 1921 Ingeschreven Kamer van Koophandel te Maastricht nr

PHILATELISTENVERENIGING ZUID-LIMBURG Koninklijk erkend Opgericht 19 december 1921 Ingeschreven Kamer van Koophandel te Maastricht nr. 40203374 Bestuur: Voorzitter a.i. Penningmeester:

Dhr. H.J.M. Graat Email: [email protected]

043-3478801

Secretaris:

Dhr. C.L.M. Janssen 043-4071499 Christinastraat 25, 6267 AS Cadier en Keer Email: [email protected]

Bestuurslid:

Dhr. M.B.E. Smeets Email: [email protected]

043-3213744

Rondzend com.:

Dhr. M.M.J Rosier Email: [email protected]

043-3612822

Veilingmeesters:

Dhr. J. Vinck Email: [email protected] 043-3616447 Dhr. F. Vinck 043-3615798

www.philatelisten-zl.nl ING 1031165 t.n.v. Filatelistenvereniging Zuid-Limburg te Maastricht IBAN: NL25INGB0001031165 BIC: INGBNL2A

Verenigingslokaal: De grote zaal in het wijkcombinatiegebouw LA BELLETTSA Kardinaal van Rossumplein 99 6221 SZ Maastricht Bijeenkomsten 1e en 3e maandag van de maand zaal open vanaf 1900 uur, aanvang bijeenkomst 19.30 uur.

Eenentwintigste jaargang nr. 115

jan/febr 2015.

Van de voorzitter Op het moment dat ik dit schrijf heeft de Goedheiligman de vereniging al weer bezocht. Tot veler verbazing waren er toch nog heel wat leden aanwezig die het afgelopen jaar braaf waren geweest en derhalve een toepasselijke lekkernij in ontvangst mochten nemen. Nu het buiten weer kouder wordt zijn de postzegelaars weer in hun element. De tentoonstellingen, beurzen en veilingen rijgen zich aaneen. Met name mag de activiteit van ’t Fakteurke in Klimmen genoemd worden ook al omdat ons lid Dhr. Jeu Rosier goud won in de categorie 3 met zijn verzameling stempels van Maastricht. Op deze plaats nogmaals hartelijk gefeliciteerd Jeu met dit resultaat. Als Sint Nicolaas weer vertrokken is komt Kerstmis eraan en daarna de jaarwisseling. Het bestuur wenst u allen prettige Kerstdagen toe en een goede jaarwisseling. Moge het nieuwe jaar u veel geluk brengen voor u en de uwen, zeker op filatelistisch gebied Met vriendelijke groeten, Henk Graat Van de redacteur Deze keer wil ik aandacht schenken aan epidemieën. We kennen ze in vele vormen en soorten. Ebola staat nu volop in de belangstelling. Al eeuwen lang teisteren ze de mensheid (denk bijv. aan de zwarte pest) zonder dat men wist hoe men zich kon verweren. Pas de laatste 1 a 1 ½ eeuw heeft men ontdekt hoe epidemieën ontstaan en hoe ze zich verspreiden (per brief, postzegels ??) Er zijn medicijnen en procedures en medicijnen ontwikkeld die zeer ingrijpend kunnen zijn (bijv. isoleren).

Ook de filatelie heeft aan de verschillende aspecten bij en van deze epidemieën aandacht besteed. Enkele artikelen hierover vindt u hieronder. Maarten Smeets

Herinnering Denkt u eraan om uw contributie op eigen initiatief te betalen vóór 1 april (30,-€ resp. ev. 31,50€ met rondzenddienst) rek.nr. NL25 INGB 000 103 1165 t.n.v. Philatelistenvereniging Zuid-Limburg, Maastricht.

Ebolazegel

Bij de verschrikkelijke uitbraak van Ebola in West-Afrika, op dit moment in het nieuws,vroeg ik mij af of er afbeelding van de ziekte op de Commonwealth postzegels waren.Hoewel er tal van postzegels zijn uitgebracht over andere belangrijke besmettelijke ziekten zoals aids, tuberculose, pokken en malaria, ben ik erin geslaagd om te komen met slechts één zegel over het onderwerp van Ebola - een waarde uit een set van 3, die was uitgegeven door Uganda in 2001 ter gelegenheid van het Internationaal Jaar van de Vrijwilligers: We kunnen verwachten dat meer zegels over het onderwerp van Ebola zullen verschijnen in de komende maanden, gegeven het feit dat de West-Afrikaanse landen van het Gemenebest, waaronder Sierra Leone en Nigeria, zijn betrokken bij de huidige Ebola uitbraak.

Cholerabrieven

Voorzorgsmaatregelen tegen verspreiding van ziekten per brief zijn al eeuwen oud. In de collectie van het Museum voor Communicatie bevinden zich brieven die ervan verdacht werden besmettelijke ziekten te bevatten. Het betreft brieven uit de jaren dertig van de 19e eeuw, toen men uit vrees voor cholera en de gele koorts brieven uit door deze ziekten getroffen streken aan de grenzen onderschepte. De brieven werden ontsmet en vervolgens pas doorgestuurd. Dergelijke brieven werden ‘cholerabrieven’ genoemd. Angst voor besmetting Het ‘zuiveren’, ofwel ontsmetten van brieven komt voort uit de maatregelen die werden genomen bij besmettelijke zieken. De zieken werden zoveel mogelijk geïsoleerd van hun omgeving. Op grotere schaal betekende dit dat alle contacten werden verbroken met streken waar besmettelijke ziekten heersten. Men meende dat besmettelijke ziekten werden overgebracht via objecten waaraan de ‘ziektestoffen’ zich konden hechten. Aardewerk was geen drager, maar textiel wel. Brieven, gemaakt van lompen, werden ook gevaarlijk geacht. Al aan het einde van de vijftiende eeuw werden in Italië hierom brieven uit streken waar besmettelijke ziekten heersten ontsmet. Al snel werd dit in Europa gedaan. Azijn en rook Gebruikelijke ontsmettingsmethoden waren roken boven (geparfumeerd) vuur, of onderdompeling in azijn. Vaak werden beide methoden op de brieven losgelaten. Aanvankelijk ondergingen de brieven deze behandelingen niet zonder verminking van de boodschap, maar latere brieven zijn nog duidelijk te lezen. Om de rookofontsmettings-vloeistof goed in de brieven door te laten dringen, werden de brieven veelal geperforeerd, of werden er enkele kleine sneetjes in gemaakt. In sommige landen werden de brieven daadwerkelijk geopend en na zuivering gesloten

met een speciaal zegel. Overigens leverde deze methode protesten op, wegens het schenden van het briefgeheim. Cholera per post? De angst voor besmetting met cholera via de post had weinig zin, daar de schuldige bacterie, die zich in water ophoudt, in droge omstandigheden slechts vierentwintig uur leeft. Deze kennis was pas tegen het einde van de negentiende eeuw beschikbaar. Brieven uit streken waar cholera heerste, lagen veelal op vele dagen afstand. Ook van andere ziekten ontdekte men pas rond 1900 dat verspreiding per post zeer onwaarschijnlijk was. Meestal is de overdracht via vocht of voedsel, insecten (luizen), of direct contact met een zieke. Niettemin zijn er tot ver in de twintigste eeuw momenten geweest dat men bang was voor besmetting per post. Zo werd in 1963 in Oost Duitsland nog beweerd dat de uitgebroken paratyfus verspreid was door het westen middels brieven. De brieven werden met een strijkijzer behandeld om de bacteriën te doden. Ook nu weer een gesuggereerde ontsmettingsmethode. De huidige gevallen. Bijvoorbeeld een besmetting met miltvuur, betekent dat het daadwerkelijk mogelijk is om ziekten via post te verspreiden. Het gaat hier echter om speciaal geprepareerde brieven met niet alledaagse ziekteverwekkers. Het is daarom niet verkeerd om alert te blijven, maar voor massale besmetting hoeft niet gevreesd te worden. Ontsmetting in Nederland De eerste Nederlandse berichten over het ontsmetten van brieven stammen uit de achttiende eeuw. De brieven werden door azijn gehaald of

berookt, conform maatregelen die ook in het buitenland opgeld deden. Als bewijs van behandeling werden ontsmette brieven in Nederland in de jaren dertig van de negentiende eeuw voorzien van een stempel. De maatregelen golden vooral voor brieven uit streken met cholera. Dat de angst voor cholera heel diep werd gevoeld, kunnen we aflezen aan de bewoordingen van een depressieve auteur, die in een, overigens gezuiverde, brief uit 1832 het zijn inziens heersende algemeen zedelijk verval als “geestig cholera”omschrijft. Door een Neder-landse commissie werd echter in 1832 een onderzoek naar cholera in Duitsland gedaan. De opzienbarende conclusie was dat cholera geen besmettelijke ziekte was. Hierom verlegde de posterijen aandacht voor zuivering van brieven op post uit streken waar de gele koorts heerste. Aan de negentiende-eeuwse brieven in het Museum voor Communicatie is duidelijk te zien dat ze behandeld zijn. Ze zijn geperforeerd of er zijn enkele kleine sneden in gemaakt. Een enkele brief is vlekkerig. Misschien als gevolg van de behandeling met azijn? Na behandeling zijn de brieven voorzien van een stempel ‘gezuiverd’ of ‘marine gezuiverd’. Het laatste wijst erop dat de zuivering ondermeer een taak was van de marine. Dat gold voor zuiveringskantoren aan de kust, o.a. te Brielle, Den Helder, Terschelling en Hellevoetsluis. Aan de oostgrenzen van ons land werden brieven in plaatsen als Winschoten, Arnhem en Deventer op de postkantoren zelf behandeld.

Brief van Paramaribo naar Deventer, 1836 Dit waren plaatsen die directe postverbindingen met Duitsland hadden. Alhoewel er berichten en voorschriften zijn tot in onze eeuw, die verwijzen op een behandeling van met besmetting verdachte brieven, zijn er geen stempels meer gebruikt na 1840. Of een brief van na die jaren gezuiverd is, kan dus maar moeilijk worden aangetoond. ‘T FakTuweeltje, Jaargang 38 nr 9, oktober 2013 (Museum voor Communicatie Den Haag)

Postzegels tegen aids

- Gerrit Jan

Hendriks van Postzegelblog

1 December, is het Wereld Aids Dag. Overal ter wereld zullen aidsslachtoffers worden herdacht. Overal ter wereld zal aids weer volop in de schijnwerpers staan. Over schijnwerpers gesproken… in het kader van Wereld Aids Dag vroeg ik me af of er al postzegels zijn ingezet om aids onder de aandacht te brengen. En ja hoor, even googlen en ik stuitte al op twee landen die een aidspostzegel hebben uitgegeven. Welke landen dat zijn? China en Bangladesh. De zegel uit Bangladesh is, als ik het zo mag zeggen, bijna een educatieve poster. Op alle mogelijke manieren wordt uitgebeeld hoe je aids kunt oplopen en waarbij en waarmee je dus op je hoede moet zijn. Bovendien wordt via teksten als I care… Do you? en STOP AIDS de boodschap van de zegel heel luid en duidelijk over het voetlicht gebracht.

Dan de Chinese zegel. Die is – al moet ik natuurlijk bekennen dat ik de Chinese tekens niet kan ontcijferen – veel symbolischer van aard en uitstraling. Persoonlijk vind ik deze zegel in al zijn eenvoud mooier dan het exemplaar uit Bangladesh. Maar… welke nou het meest effectief is in de zin van het wakker schudden dan wel wakker houden van het besef van de gevaren van aids?! Tja, misschien dat de posterijen uit Bangladesh de zaken dan wel veel concreter, veel dichterbij en veel directer en dus misschien wel veel effectiever hebben aangepakt. China, Bangladesh… ben trouwens benieuwd of er nog meer landen zijn die ook postzegels hebben ingezet bij de aidsbestrijding. U ziet dat dit artikeltje al enkele jaren oud is. Ondertussen zijn er talloze zegels verschenen met het onderwerp “AIDS” zoals u hieronder ziet. Zo zal het ook met het onderwerp “EBOLA” gaan.

Nederland

San Marino

Italië

Uruguay

Groenland

Nederlands eerste toeslagserie: Tuberculosezegels

- Philip Levert van Postzegelvereniging Haarlemmermeer

De eerste toeslagserie is de serie tuberculosezegels van 1906: zegels van 1+1,

3+3 en 5+5 cent, dus een serie van drie. De 1 ct diende voor frankering van drukwerk, de 3 ct voor lokale post, en de 5 ct voor interlokale post. De toeslag minus de kosten kwamen ten bate van de Vereeniging tot bestrijding der Tuberculose. De zegels waren slechts van 21 december 1906 tot 3 januari 1907 aan het loket verkrijgbaar, en alleen frankeergeldig voor binnenlands postverkeer, dit laatste een eis van de UPU voor alle toeslagzegels. De geldigheidsduur was zeer kort, nl slechts tot 31 jaunari 1907. Desondanks was de belangstelling aan de loketten enorm maar door de korte tijd van verkrijgbaarheid bleef meer dan de helft onverkocht, zie uw NVPH catalogus.

Welwillendheidsstempel De onverkochte voorraad werd vervolgens onbruikbaar gemaakt door een ‘welwillendheidsstempel’, de aldus afgestempelde zegels ter beschikking gesteld aan de Vereniging. Die liet de voorraad verkopen door de Amsterdamse postzegelhandelaar M.Z.Booleman. De grootrondafstempeling is ‘Amsterdam 31 jan 07 10-12N’. Ik wed dat de meeste oudNederland verzamelaars de serie met dit stempel in hun album hebben, immers de catalogusprijs is slechts een tiende van die van een regulier gebruikte serie.

Tering en vliegende tering Volksvijand no 1, Tuberculose (je kan het in de longen krijgen maar ook elders in het lichaam) was destijds een gevreesde en wijdverspreide volksziekte, met name voor de slecht gehuisveste armen. Een afdoend geneesmiddel was er niet. De ziekte was besmettelijk en chronisch, maar wie de variant ‘vliegende tering’ kreeg was in korte tijd dood. Men probeerde zieken te genezen met bedrust, frisse lucht, een zuivere omgeving en goede voeding: velen knapten daar van op. Uiteraard was daarvoor veel geld nodig.

Deense Julen-zegels Koningin-Moeder Emma, Beschermvrouwe van het Centrale Comité tot bestrijding van de Tuberculose, had via haar staf het initatief voor de toeslagzegels genomen.

Als voorbeeld dienden Deense plakzegels zonder frankeerwaarde, z.g. Julen –zegels (Kerstzegels). Te koop in de Kersttijd op alle Deense postkantoren waren die een groot succes:. Van de 6 miljoen aangemaakte Julenzegels werden er 4 miljoen verkocht.

Leeuwen en beren De PTT en het kabinet waren voor, maar enige belangrijke parlementariërs niet. Men zag leeuwen en beren, was bijvoorbeeld bang voor precedentwerking, en wilde een deftig instituut als de PTT niet belasten met ordinaire goede-doelen promotie. Het plan ging echter door. De tuberculosezegels kregen het dubbele formaat van de toenmalige cijfer- en bontkraagzegels en mochten qua afbeelding niet op deze zegels lijken. Een speciaal KB was nodig want de wet schreef voor dat alle postzegels van 3 ct en hoger een afbeelding van het staatshoofd, dus koningin Wilhelmina moesten dragen. De bekende kunstenaar en graficus prof. Antoon J. der Kinderen (1859-1925) had aangeboden het postzegelontwerp belangenloos te maken: hij kreeg dus de opdracht.

Gunstig ontvangen Wat deze eerste Nederlandse toeslagserie betrof, was de uitvoering succesvol, en werd ze door pers en publiek gunstig ontvangen. De netto opbrengst ten bate van de tuberculosebestrijding bedroeg na aftrek dus van alle kosten, f. 22.315,20. En daar doe je het voor. Pas in 1923, dus zestien jaar later, kwam de volgende toeslagserie uit. Dat werden de beide Tooropzegels, genoemd naar hun ontwerper. Gegevens en illustraties uit Handboek I, Postwaarden Nederland.

Albert Schweizer Hoewel er geen directe en bewezen

aanwijzingen zijn dat Dr. Schweizer met de ziekte Ebola in aanraking is gekomen tijdens zijn verblijf in Gabon zijn er wel indirecte aanwijzingen. In zijn biografieën en gesprekken wordt vermeld dat hij gehoord had dat in veraf gelegen en geïsoleerde dorpen vreemde en zeer besmettelijke epidemieën opdoken die weer even snel verdwenen waren als ze waren opgedoken. Een assistent van hem, die er in de buurt was, dacht eerst aan malaria maar in tegenstelling tot malaria stierven de mensen onder de meest vreselijke omstandigheden en bovendien binnen enkele dagen. Het ontbrak Dr. Schweizer aan middelen en tijd om deze berichten verder te onderzoeken. Zeer waarschijnlijk ging het toen al om een vorm van Ebola, genoemd naar de rivier Ebola in Congo waar de ziekte en het virus ontdekt en aangetoond werd door de Belgen. Gabon, waar Dr.Schweitzer in Lambaréné werkte, heeft al diverse uitbraken van Ebola gekend maar is nu nog gevrijwaard gebleven, voor zover ik weet. Vandaar dat ik ook enkele zegels van Albert Schweizer heb opgenomen.

Ontdekker van de malariamug door Ruud van Capelleveen

DBZ

Ronald Ross woonde en werkte tot 1899 in India. Hij was een van de eerste winnaars van de Nobelprijs. Reeds in 1902 ontving hij de onderscheiding voor de Fysiologie of Geneeskunde voor zijn baanbrekend onderzoek op het gebied van het overbrengen van malaria. Geboren op 13 mei 1857 in Almora in India, richtte hij zich al op jonge leeftijd op de tropische ziekte. Onder andere was hij niet bang voor het risico om naar landen in Afrika te reizen,

waar malaria heerste. Het gevaar om zelf besmet te raken, was groot. Reeds Alphonse Laveran en Patrick Manson hadden de stelling geponeerd, dat malaria overgebracht werd door muskieten. Vanaf 1894 deed Ross experimenten op het gebied van de weg, waarlangs volgens hem de overbrenging plaatsvond. Twee jaar later kon hij precies verklaren hoe de veroorzaker van malaria zich ontwikkelt in de muskieten. In 1897 slaagde hij erin het geslacht Anopheles ondubbelzinnig te identificeren als de overbrenger van malaria. In de omgangstaal werd de soort Anopheles weldra als de malariamug beschouwd. De veroorzaker van malaria op een Britse postzegel

Met zijn inzichten kon Ross aanbevelingen doen, hoe de mensen zich konden beschermen tegen de malariamug. Geneesmiddelen tegen deze tropische ziekte bestonden in die tijd nog niet. Met behulp van een mathematisch model verklaarde Ross de verspreiding van malaria. Het dient tot vandaag de dag als basis om epidemieën te begrijpen, die afkomstig zijn van insecten. 80 Jaar geleden overleed Ronald Ross, die sinds 1911 als ridder in de “Most Honourable Military Order of the Bath” de titel “Sir” mocht voeren.

Schrijft u even mee In deze kalender vindt u de verenigingsactiviteiten dik aangegeven, overige activiteiten in narmaal schrift. Overigens geeft dit overzicht alles slechts globaal weer. Op de verenigings-avonden wordt vaak aanvullende informatie gegeven over extra activiteiten. VV staat voor Verenigingsavonden en Veiling. RV staat voor Ruilavond en restveiling. 5 jan. 11 jan 19 jan. 2 febr. 16 febr 23 febr. 9 mrt. 20-21 mrt 23 mrt.

VV + uitwisseling decemberzegels. Großtauschtag Pädagogisches Zentrum Zie : [email protected] RV VV Carnaval, geen bijeenkomst. RV + lezing door Jos v.d. Bosch over malaria en filatelie VV Hertogpost, Den Bosch ev. met goedkoop busvervoer. Opgeven bij bestuur. RV + ALGEMENE LEDEN VERGADERING

Beëindiging lidmaatschap: schriftelijk voor 1 december van het lopende jaar bij de secretaris van de vereniging. Niet tijdige opzegging betekent verlenging van het lidmaatschap tot het einde van het volgende verenigingsjaar. Statuten Art. 7.2.

Bijeenkomsten 1e en 3e maandag van de maand. Zaal open vanaf 19.00 uur, aanvang bijeenkomst 19.30 uur.