Pestprotocol
Basisschool De Stapsteen
* Pest-protocol" januari2008 * Basisschoolde Stapsteen. *
INHOT'D
2.
Inhoudsopgave
3.
Voorwoord
4.
Inleiding
7.
Gedrag en bewustwording van de pester
8.
Plan van aanpak, pestreglement
9.
Pestwagenlijst
11.
Pestformulier
12.
Boekenlijst
13.
Voorbeeldbrieven voor de ouders
15.
Adviezenvoor de ouders
* Pest-protocol * januari 2008 * Basisschool de Stapsteen' *
a
VOORWOORI) "Op de eerste plaats willen we er voor zoÍgendat kinderen en leerkrachten zich thuis voelen bij ons op school, dat ze mogen zijn wie ze zljn, dat ze merken dat ze erbij horen en dat ze gewaardeerd worden. We kiezen voor een positieve benadering van iedereen, met daaraan gekoppeld duidelijke afspraken en regels. We denken op die manier een gevoel van veiligheid te creëren dat nodig is om te kunnen profiteren van de mogelijk*reden tot ontplooiing die onze school te bieden heeft. We vinden het als team daarom belangrijk om met kinderen in gesprek te gaan en om kinderen te leren om problemen, ruzies of irritaties met elkaar uit te spreken-"
Met deze tekst in onze schoolgids, wordt uitgelegd wat wij verstaan onder de eerste pijler van ons onderwijs: "Een veilige sfeer voor iedereen." xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
Het bovenstaande impliceert dat basisveiligheid voor de kinderen bij de Stapsteen 4eer hoog in het vaandel staat.
Een onderdeel van die basisveiligheid is ook een goede en verantwoorde omgang met eventuele PEST-problemen, omdat pesten zeer zeker niet bijdraagt Íurn een veilige omgeving. . Met dit als achtergrond (en teidraad) is dit concept gemaakt voor de aanpak van pesten in het algemeen en op de Stapsteen in het bijzonder.
* Pest-protocol
*
januari 2008 * Basisschool de Stapsteen. *
INLEIDING Pesten, wat is het ? Pesten is het systematisch, langdurig en herhaald lastig vallen van iemand met de bedoeling de ander 'pijn' of verdriet te doen.
Een of meerdere kinderen proberen de ander opzettelijk pijn te doen. Die ander is altijd dezelfde persoon, het pestgedrag richt zich altijd op een bepaald kind. Het gepeste kind is 'zwakker'dan de ander en niet in staat zichte verdedigen. Pesten is een ernstig en complex probleem. De oorzaken zijn divers en moeilijk te achterhalen. Lange tijd is pesten gezien als iets 'wat erbij hoort', is het gezien als plagen. Maar de gevolgen van pesten zijn vele malen erger en vaak onderschat.
Verschil fussen plagen en pesten. PESTEN: o langdurig en herhaaldelijk o vaak in groepsverband o machtsongelijkheid r steeds gericht op dezelfde persoon PLAGEN: o vankorte duw r niet in groepsverband r gelijkwaardig . geen vast doelwit
Manieren van pesten Pesten kan vele vorÍnen ÍBÍrnemen. o $rsiek slaan, schoppen, duwen, spugen, haren trekken o verbaal: bijnamen verzinnen, roddels verspreiden, nare opmerkingen maken o emotioneel: iemand negeren, buitensluiten, verstoppen van bezittingen, vernederen
Gevolgen van pesten Gevolgen voor het slachtoffer: o (negatieve)faalangst o wantrouwen en depressief o geen of weinig zelfuertrouwen
o o . o
lichamelijkeklachten slecht presteren verlegenheid, geïsoleerdraken pogrng tot of dreigen met zelfmoord
Pesten heeft ook een negatieve uitwerking op de omstanders. Kinderen die het pesten van dichtbij meemaken voelen zich bang of worden wantrouwend. Ze voelen zich vaak schuldig omdat ze rrj.et ingrijpen en/ of zijnbangom zelf slachtoffer te worden.
riet gecorrigeerd worden, dat ze met agressie, geweld en bedreigingen hun zin komen vaak terecht in een neerwaartse spiraal en uit onderzoek blijkt dat zij bedui-
Pesters leren, als ze
krijgen. Pesters
dend meer kans hebben om op latere leeftijd crimineel gedrag te gaan vertonen.
Signalering van pesten Om pestgedrag aan te pakken is het belangrijk om tijdig te signaleren (en te corrigeren). Toezicht op het schoolplein en een duidelijke uiting van het tearn, naar zowel leerlingen als ouders, dat pesten op school niet getolereerd wordt draaÉcbtj aan het voorkomen van pesten. * Pest-protocol* januari2008 * Basisschoolde Stapsteen. *
5
Bij zowel slachtoffers
als pesters zijn duidelijke kenmerken te signaleren.
Mogelijke kenmerken van een slachtoffer: o heeft weinig wienden op school, voelt zich eeÍ7zaam o is verlegen en teruggetrokken o mist vaak het vermogen om regels en norïnen te ontdekken in een groep
o o o o o o
is onzeker weet niet hoe hij met agressie om moet gaan is niet assertief, komt niet voor zichzelf op
huilt snel slechte prestaties
komt met tegenzin naar school
Mogeliike kenmerken van een pester:
o . o o o o o o
is agressief
is impulsief kan zich niet goed inleven in een ander is voortdurend metzicllzelfbezig wil de baas zijn over de ander kan niet goed samenwerken, is ongeduldig kan moeilijk situaties slecht aan is een gemiddelde leerling (niet dommer of slimmer dan de rest)
Wat de school kan doen ter voorkoming van pesten. De school moet proberen een veilig klimaat voor leerlingen te bieden, waarin de leerlingen met plezier kunnen leren en waar pesten niet voorkomt. Een kind moet zich aanvaard en gerespecteerd voelen zoals hij of zij is, door zowel de leraar als de klasgenoten. Veiligheid is een belangrijke voorwaarde wil een kind kunnen leren. Als een kind zich bedreigd voelt zal dat van invloed zijn op zijn volledige frrnctioneren. Kinderen kunnen zíchnret ontwikkelen als zq continu zijn blootgesteld aan spanning en angst. Niet alleen het slachtoffer ervaart de angst, vernedering en pijn, maar ookde kinderen die er getuige van zijn worden beïhvloed. Op een veilige school verhouwen de leerlingen elkaar, weten ze waar de grens ligt tussen plagen en pesten en komen ze voor elkaar op. Leerlingen moeten net als thuis, ook op school leren om met elkaar om te gaan. Daarom moeten er duidelijk regels en afspraken gelden. Het is van belang dat deze voor de hele school hetzelfde zijn. Een reglement dat regelmatig besproken wordt met de leerlingen en waarvan ook de ouders op de hoogte zijn kan daarbij ztnvolzijn.
Andere zinvolle handreikingen: . opdrachten in de klas waarbij samenwerken belangrijk is o positief gedrag waarderen en belonen o beginnende conflicten met de groep bespreken o het verschil tussen plagen en pesten duidelijk maken o nadruk op het feit dat vertellen over gepest worden geen klikken is o voldoende toezicht tijdens het speelkwartier r regelmatig met de leerlingen de sfeer in de klas bespreken o voorkomen van vervelende situaties voor zwakkere kinderen (bijv. teams kiezen bij gyrn, niet door de kinderen zelf maar op alfabet) o werkstukken maken over pesten (verhaal, tekening, gedicht) o aandacht voor pesten en gepest worden niet eenmalig maar meerdere keren gedurende het schooljaar, liefst op schoolniveau.
* Pest-protocol * januari 2008 * Basisschool de Stapsteen. *
6
o
aandacht voor pesten en wat de school daal,:aorn doet in schoolkrant of brieven zodat ouders op de hoogte blijven en de drempel om over pesten en gepest worden te praten lager wordt.
Bewustwording van de pester Naast het bescherming bieden aan en weeóaarder en assertiever maken van het gepeste kind, moet er ook gewerkt worden aan het empatisch veÍmogen (invoelingsvermogen) van de pester. Hiermee wordt voorkomen dat de aandacht van de pester van het ene naar het andere slachtoffer wordt verlegd. Aanspreken van de pester Op zljn gedrag en het laten uitleggen van zijn gedrag is een manier van Íulnpak die aarrte bevelen is. Er moet met het kind in gesprek worden gegaan om hem bewust te maken van de consequenties van zlin gedrag. T.owelbij het slachtoffer als de pester is het verstandig om de ouders woegtijdig op de hoogte te brengen van de bestaande situatie en te betrekken bij het zoeken naar oplossingen.
Inventarisering pest-problematiek op school Het is niet eenvoudig om pesten te signaleren omdat het ook vaak stiekem gebeurt, buiten
}rLet
zicht
van leerkrachten en ouders. Slachtoffers zoeken niet snel hulp omdat ze riet willen klikken want daardoor lopen ze de kans om extra hard te worden aangepakt door de pester. Door middel van het afrremen van wagenlijsten en Cito Viseon is het mogelijk om een beter zichtte krijgen op het welbevinden van de kinderen. Voor het in kaart brengen van mogelijk pestgedrag kan ook anoniem een wagenlijst worden afgenomen (zieblz.9).
* Pest-protocol
*
januari 2008 * Basisschool de Stapsteen. *
7
GEDRAG EN BE\ilT'STWORDING VAI\T DE PESTER.
Kinderen die pesten lijken vaak de sterksten uit de goep. Ze kunnen zich agressiever gedragen en kunnen eerder met geweld reagereÍl dan andere kinderen. Ook kunnen ze zich agressief opstellen ten opzichte van volwassenen: de trainer, leerkracht ofhun ouders.
in een groep, nnar zgnhet uiteindelijk niet. Ze dwingen hun populariteit in de groep af door te laten zien hoe sterk ze zljn en wat ze allemaal durven. Via pesten lukt ze dat het makkelijkst: ze krijgen andere kinderen mee bij het te pakken nemen van een slachtoffer. En wie mee doet, Pesters lijken populair
loopt minder kans zelf slachtoffer te worden. Pesters komen vaak heel zelfrerzekerd over. Ze nemen het initiatief om de regels te overtreden, verzinnen hoe ze andere kinderen en volwassenen dwars kunnen zltten. Ze zljn er vaak goed in zicllzelf 'uit de problemen te praten'. Doorgaans voelen ze zich niet schuldig dat ze pesten, vooral als ze met een groepje zijn. Het slachtoffer zíenze als een stommeling die'erom wmgt gepest te worden'.
Soms is een pestkop een kind dat in een andere situatie zelf gepest werd. Om te voorkomen weer het mikpunt van pesten te worden, kan een kind zich bijvooóeeld in de zwernclub of op een andere school agressief gaan opstellen. Een pestend kind dat zljn gang kan gaan, leert dat pesten een ideale manier is om je in een groep te handhaven. Het leert niet om zijn agressie op een andere manier te uiten. Pesters kunnen zelf ook heel lang last ondervinden van hun agressieve gedrag ten opzichte van anderen. Ze hebben bijvoorbeeld vaak moeite om wienden te maken of te houden. Het tegengaan van pesten is daarom niet alleen van belang voor de slachtoffers, het is ook belangrijk voor de pesters, om hun kansen op een normale ontwil&eling zo groot mogelijk te maken.
Wat ook van belang is, is dat een pester zich vaak niet realiseert wat de gevolgen van zijn daden zijn...door het laten invullen van het PEST-FORMULIER (zieblz.1l) maar natuurlijk ook door inbreng van leerkrachten en ouders willen we de pester in ieder geval bewust maken van wat hij teweeg brengt. Met uiteraard als doel dat de pester aanzljn storende gedrag zelf een einde maakt.
* Pest-protocol * januari 2008 * Basisschool de Stapsteen.
*
8
PLAN VAN AAI{PAK
1. Met de kinderen wordt (klassikaal) het pestreglement besproken. 2. Iedere regel wordt aangehaald en de kinderen geven daarbij zelf voorbeelden van situaties. 3. Met het originele reglement als basis kan per klas een reglement gemaakt worden naar eigen bele-
4. 5. 6.
ving en in eigen bewoordingen. Het reglement wordt duidelijk zichtbaar opgehangen. Kinderen van groep 4 - 8 vullen de pestwagenlijst (anoniem) in. De brief voor de ouders wordt meegegeven, samen met de adviezen en een afdruk van het pestre-
7.
Pesters worden aangesproken op hun gedrag en krijgen sancties opgelegd.
glement.
PESTEN......NEE !! Reglement voor alle kinderen van de Stapsteen dat besproken wordt op het moment dat pestgedrag is geconstateerd.. Regels:
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.
Wij willen allernaal een fijne en gezellige tijd hebben op school. We zorgen ervoor dat iedereen zich welkom voelt in de groep. Wanneer je ziet dat een ander verdriet heeft, probeer je hern of haar te helpen. Doe niets bij een ander, waarvan je zelf ook niet zou willen dat het bij jou gebeurt. We raken elkaar alleen maar aanuit wiendschap en wanneer je dat allebei wilt. We noemen elkaar bij de voornaam; zeker geen bijnamen of scheldnamen gebruiken. Lachen doen we samen. Uitlachen doen we niet. Wanneer je vindt dat jij of iemand anders gepest wordt, mag je dat tegen de meester of juf zeg. Dat is géén klikken. Word je gepest, praat er dan ook thuis over. Je ouders mogen dat best weten, want alleen dan kunnen zij je helpen.
Wat doen we als pesten geconstateerd wordt?
1. De pester wordt door de leerkracht aangesproken op zijn gedrag. 2. De leerkraclrt en de pester gÍran samen in gesprek om bewustwording
3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.
te bewerkstelligen en het negatieve gedrag verder te voorkomen. Blijft het gedrag storend dan worden ook de ouders op de hoogte gesteld. De pester vult het 'pestformulier' in. Het ingevulde 'pestformulier' wordt besproken door de groepsleerkracht en de pester. Er volgt een gesprek met de pester, zíjnlhaar ouders, de groepsleerkracht en een tweede teamlid van de school. De ouders van het gepeste kind worden, naar gelang de situatie, in een zo woeg mogelijk stadium op de hoogte gebracht, ondersteund en betrolJcen bij de 'oplossing'. Het 'gepeste' kind krijgt de nodige (positieve) aandacht en ondersteuning van de leerkracht. Met de pester volgen regelmatig follow-up gesprekken om te kijken hoe zijn gedrag zich ontwikkelt.
* Pest-protocol * januari 2008 * Basisschool de Stapsteen. *
PEST - wagenlijst
GROEP: (maak steeds het bolletje nvtrtwat het beste past bij jouw gevoel)
Gaat Een Een beetje wel beetje veilig onveilig 00000
Heel
onveilig en bang
l.7n
voel
ik me in de klas
Erg veilig
Een Gaat Een Erg beetje wel beetje veilig veilig onveiHg 00000
Heel
onveilig en bang 2. Zn voel
ik me op de speelplaats
Heel onveilig en bang 3. Onderweg van en naar school
Gaat Een Erg Een beetje wel beetje veilig veilig onveilig
00000
4. Hoe vaak schoppen, slaan of duwen kinderen jou ? 0 elke dag 0
vaak
0 soms 0 bijna nooit 0 nooit 5. Hoe vaak zeggen kinderen gemene dingen tegen
jou
?
0 elke dag 0
vaak
0 soms 0
bijna nooit
0 nooit 6. Ats je dit schooljaar gepest bent aan wie heb je het dan verteld ? 0 ik ben niet gepest
0 0 0 0 0
aan aan aan aan aan
mijn vader of moeder mijn zus of broer een leraar van school een wiend of wiendin niemand
* Pest-protocol * januari 2008 * Basisschool de Stapsteen. *
10
7. Hoe vaak pest je zelf iemand anders ?
0 elke dag 0
vaak
0 soms 0
bijna nooit
0 nooit 8. Je mag de namen opschrijven van kinderen die (vaak) gepest worden:
9. Je mag de namen opschrijven van kinderen die (vaak) anderen pesten:
10.
Wat zou de school kunnen doen om pesten te voorkomen of te laten stoppen
* Pest-protocol * januari 2008 " Basisschool de Stapsteen. *
?
11
WAAROM PESTEN ?? Datum: Naam: Ltroep:
Wie heb je gepest
?
Wat heb je gezegd en/of gedaan?
Waarom heb je gepest ?
Hoe denk je dat degene die door jou gepest wordt zich voelt
Hoe zou je het vinden als je zelf gepest werd
?
* Pest-protocol " januari 2008 " Basisschool de Stapsteen. *
?
I2
BOEKENLIJST Groep I
-2
* o'Kleine Klaas en grote vis" - Dolf Verroen * o'Superduck" Rindert Kromhout * o'Paul wordt gepest" Anja Rieger (prentenboek)
-
Groep 3 - 4
* "Kleine Klaas en grote vis" - Dolf Verroen * "Superduck" Rindert Kromhout * o'Erge Ellie en naÍe Nellie" - Rindert Kromhout * "Ik neem het niet meer" - Statia Cramer Groep 5 - 6
* "Tirannen" A. Chambers * o'Pesten" Anne Charlish * "Kaatje Knal en de biefstukbende" - Carry Slee * o'Daniel" Yvonne van Emmerik * "Ik sla ze tot moes" Mariska Hammerstein * "Vechten met Veronica
- Marilyn
Sachs
Groep 7 - 8
* "Sprjt" Carry Slee * o'Tirannen" A. Chambers * "Treiterkoppen" Mieke van Hooft * "Janzegt nooit wat" - Willy Schuyesmans * o'Eigen Schuld" Chris Bos * "Het pest actie plan" - Guy Didelez
* * * " Pest-protocol januari 2008 Basisschool de Stapsteen.
13
PESTEN................N88 !! Beste ouders/verzorgers,
Wij willen voor uw kind een veilige omgeving zqn,
een school met een goed pedagogisch klimaat, waarin kinderen met plezier en succos kunnen leren en zich ontwikkelen. Een ding wat daar zeer zeker niet bij hoort is pesten. De Stapsteen voert dan ook een actiefbeleid tegen pesten op school. Om u daarover te informeren en daarbij te betrekken, krijgt uw kind vandaag deze brief mee.
Er bestaat een duidelijk verschil tussen plagen en pesten. Plagen is onschuldig, pesten is gemeen en zorgt ervoor dat kinderen zich in hun eigen leefomgeving, zoals bijv. de school, niet meer prettig voelen
MISVERSTAIIDEN OVER PESTEN
o o . . .
:
pesten gaatvaruelf over..... het slachtoffer waagl erom met zijn gedrag. .... zo zitten mensen nu eenmaal in elkaar..... van pesten wordt je hard..... je moet je niet bemoeien met de pester en het slachtoffer.....
De trieste werkelijkheid is namelijk dat pesten wel degelijk pijn doet en op sommige kinderen een levenslange (negatieve) invloed heeft. Pesten is een vorÍn van geweld waarbij stelselmatig getreiterd en gekweld wordt, zodanrg dat de gepeste kinderen angstig en onzeker worden en buiten de groep komen te staan. Geen zin meer in school, geen zin meer om buiten te spelen, geen wiendjes over de vloer, nooit uitgekozen worden bij de gym en nooit uitnodigingen voor feestjes. En dat ziinnogmaar de minst erge gevolgen..... Omdat wij, als school, ervoor willen zorgen dat alle kinderen de school als een veilige en fijne plek ervaÍen, hebben we een pestreglement opgesteld waaraÍrn alle kinderen zich dienen te houden. Aan het pestreglement zal klassikaal de nodige aandacht worden besteed. Mocht er zich een situatie voordoen waarin we duidelijk te maken hebben met pest-gedrag dan wordt de 'pester' daarop aangesproken en worden er aanvullende maatregelen genomen, zoals een gesprek met de betreffende leerkracht en ouders. Uiteraard krijgt het slachtoffer van de pesterijen de nodige (positieve) aandacht en bescherrring en worden ook hier de ouders op de hoogte gebracht. hebben gegeven, in de manier wÍurop wij pesten op school willen gaan aanpakken. Op het volgende blad vindt u nog enkele adviezen. Mocht u verder nog wagen hebben dan kunt u zich natuurlijk altijd wenden tot de groepsleerkracht.
Wij hopen dat wrj u voldoende inzicht
Met wiendelijke groet, Team Basisschool de Stapsteen.
* Pest-protocol* januari2008 * Basisschoolde Stapsteen. *
t4
Beste ouders/verzorgers,
wlj op school met een project over "pesten". Wij willen voor uw kind een veilige en prettige omgeving zijn, respect voor elkaar heel belangrijkzljn. Een ding wat daar zeker niet bij hoort is pesten. Deze week starten
een plek waar waarden en norÍnen en
Er bestaat een duidelijk àschil tussen plagen en pesten. Plagen is onschuldig, pesten is gemeen en zorgt ervoor dat kinderen zich rn hun eigen leefomgeving, zoals bijvoorbeeld op school, niet meer prettig voelen
MISVERSTAI\DEN OVER PESTEN
r o . o .
:
pesten gaatvatuelfover..... het slachtoffer vraagt erom met zijn gedrag..... zo zitten mensen nu eenÍrtutl in elkaar. . . .. van pesten wordt je haÍd. . ... je moet je niet bemoeien met de pester en het slachtoffer.....
De trieste werkelijk*reid is namelijk dat pesten wel degelijk pijn doet en op sommige kindereÍr een levenslange (negatieve) invloed heeft. Pesten is een vonn van geweld waarbij stelselmatig getreiterd en gekweld wordt zodarng dat de gepeste kinderen angstig en onzeker worden en buiten de groep komen staan. Geen zin meer in school, geen zin meer om buiten te spelen, geen wiendjes over de vloer, nooit uitgekozen worden bij de gym en nooit uitnodigrngen voor feestjes. En dat zljnnog maar de minst erge gevolgen..... zorgen dat alle kinderen onze school als een veilige en fijne plek ervaren, hebben we een pestreglemerÍ opgesteld wÍnrÍurn alle kinderen zich dienen te houden. Dat wil zeggen dat er regels zljnwaaraan de kinderen zich dienen te houden en dat het ook daadwerkelijk gevolgen zalhebbenals zlj dat niet doen. Aan het pestreglement zal klassikaal de nodige aandacht worden be-
Omdat
wij ervoor willen
steed.
Om het pesten op onze school te inventariseren vullen alle kinderen van groep 4 - 8 (anoniem) een wagenlijst in waaruit wij kunnen opmaken hoe groot de pest-problematiek momenteel is. Verder zal er aarrde hand van het lezen en voorlezen van boeken, rollenspellen, tekeningen maken en klassikale gesprekken de nodige aandaclt worden besteed aan pesten en de gevolgen daarvan. Bijgaand het pestreglement zoals dat op school gehanteerd zal worden en adviezen op het gebied van pesten voor alle ouders. Mocht u nÍur aanleiding van deze brief nog vragen hebben dan kunt u zicli' natuurlijk altijd wenden tot de groepsleerkracht oftot een van de leden van de werkgroep 'pesten':
PESTEN.
......NEE !!
Met wiendelijke groet, Team Basisschool de Stapsteen
* Pest-protocol * januari 2008 * Basisschool de Stapsteen. *
l5
Adviezen over PESTEN voor alle ouders :
. o o o o o o . o
neempesten serieus, het kan ookuw kind overkomen neem de ouders van het gepeste kind serieus maak het tot een gemeenschappelijk probleem, sluit er dus niet de ogen voor praat met uw kind over school, over relaties in de klas en waag af en toe ook
of er gepest
wordt. geef af en toe infoimatie over pesten en benadruk dat pesten WEL pijn doet leer uw kind ook voor anderen op te komen geefzelfuiteraard het goede voorbeeld door anderen niet op uiterlijk ofhandicaps te beoordelen corrigeeruw kind als het voortdurend anderenbuitensluit maak duidelijk Íum us kind dat (verbaal) geweld nooit een oplossing is
Adviezen aan ouders van qepeste kinderen
o o o o . o o
bespreekpesten op school met de leerkracht maak duidelijk Íuur uw kind dat pesten bespreekbaar is en dat praten over pesten en gepest worden GEEN klikken is laat uw kind opschrijven wat het meemaakt als het er moeilijk over praat maak duidelijk dat er alles aan gedaan zal worden om het pesten te stoppen waag aan ouders van een wiendje of hun kind ooit iets verteld over de sfeer in de klas en of en
wie er gepest wordt. maak duidelijk dat de schuld van het pesten niet bij uw kind ligt benadruk positieve eigenschappen van uw kind (sportief, muzikaal, creatief etc.) door het bijvoorbeeld lid te laten worden van een club
Adviezen aan ouders van Desters
o . o o r o . r
het is voor elke ouder moeilijk voor te stellen dat zljn of haar kind een ander pest. Zie het als een probleem dat kan worden opgelost en druk het niet weg. neem het probleem serieus. Kinderen moeten leren rekenen,lezen en schrijven, maar ook hoe op een plezierige manier om te gaan met anderen. maakuw kind gevoelig voor wat het anderen aandoet laat hemlhaar zich voorstellen hoe het zou zijn om zelf gepest te worden maak duidelijk dat (verbaal) geweld nooit een oplossing is maak duidelijk dat deze manier vaÍr omgang met anderen NIET acceptabel is probeer achter de mogelijke oorzaakte komen maak duidelijk dat ook u dit gedrag NIET accepteert.
* Bijgaand het PESTREGLEMENT zoals dat in de klassen besproken en gehanteerd gaat worden.
* Pest-protocol * januari 2008 * Basisschool de Stapsteen. *
