Personalia
Prof. dr. M.A.G. van Aken, ontwikkelingspsycholoog, is als hoogleraar Ontwikkelingspsychologie verbonden aan de Universiteit Utrecht. Dr. S.P.J. van Alphen, GZ-psycholoog en onderzoeker, werkzaam bij de divisie Ouderen van Mondriaan, GGZ-instelling locatie Heerlen-Maastricht. Mevrouw dr. H. Andrea, geestelijkegezondheidskundige, is als onderzoeker werkzaam op het Viersprong Institute for Studies on Personality Disorders (VISPD) van Psychotherapeutisch Centrum De Viersprong te Halsteren. Prof. dr. A. Arntz, klinisch psycholoog/psychotherapeut, is hoogleraar klinische psychologie en experimentele psychopathologie aan de Universiteit Maastricht. Hij werkt tevens als psychotherapeut bij de Riagg Maastricht en hij is hoofdopleider Klinische Psychologie in Zuid-Nederland. Mevrouw drs. D.L. Bales, klinisch psycholoog/psychotherapeut, is MBT-teamvoorzitter in Psychotherapeutisch Centrum De Viersprong te Halsteren. Zij doet onderzoek, is supervisor en trainer MBT in samenwerking met Anthony Bateman. Prof. dr. A.J.L.M. van Balkom, psychiater, is hoogleraar psychiatrie aan de afdeling psychiatrie van het VUmc en aan GGZ Buitenamstel, Amsterdam. S.A. Ball is associate professor of psychiatry, Yale University School of Medicine, Department of Psychiatry, West Haven (USA). Prof. A.W. Bateman MA is Consultant Psychiatrist in Psychotherapy, Halliwick Unit, Barnet, Enfield, en Haringey Mental Health Trust, en Visiting Professor University College, London. Mevrouw dr. N. van Beek, gezondheidswetenschapper, is werkzaam als onderzoeker en psycholoog bij
Psychotherapeutisch Centrum De Viersprong in Halsteren. Mevrouw prof. dr. I.A. van Berckelaer-Onnes, orthopedagoog en klinisch psycholoog, emeritus-hoogleraar aan de vakgroep Orthopedagogiek van de Universiteit Leiden. Mevrouw drs. J.S.M. Berkhout, is werkzaam als projectmedewerker programma-ontwikkeling in de divisie Curatief Specialistische Zorg van Altrecht te Den Dolder. Dr. J.A. Bloks, klinisch psycholoog/psychotherapeut, is werkzaam bij GGZ Rivierduinen op het Centrum Eetstoornissen Ursula te Leidschendam als behandelverantwoordelijke op de afdeling High Cure. Mevrouw dr. L.M.C. van den Bosch, klinisch psycholoog/psychotherapeut, is directeur behandeling van Oldenkotte, centrum voor forensisch-psychiatrische zorg te Eibergen. Zij is opleider/supervisor en individueel therapeut in dialectische gedragstherapie en als internationaal trainer aangesloten bij B-Tech (University of Washington, Seattle). Prof. dr. J. Dekker, psycholoog, is buitengewoon hoogleraar psychologie op de afdeling Klinische Psychologie van de VU en hoofd onderzoek in de GGZ-instelling Arkin te Amsterdam. Dr. P. Dingemans, klinisch psycholoog, is universitair hoofddocent/hoofdonderzoeker en chef van de afdeling Psychodiagnostiek AMC de Meren in Amsterdam. Mevrouw dr. E.H.M. Eurelings-Bontekoe is klinisch psycholoog/psychotherapeut en supervisor cognitieve gedragstherapie. Zij is hoofdopleider van de postmaster beroepsopleidingen tot GZ-psycholoog en klinisch psycholoog voor de regio Leiden/Rot-
E.H.M. Eurelings-Bontekoe et al. (Red.), Handboek persoonlijkheidspathologie, DOI 10.1007/978-90-313-6821-1, © 2009 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Uitgeverij
590
Handboek persoonlijkheidspathologie
terdam, werkzaam als universitair hoofddocent klinische psychologie aan de sectie Klinische Psychologie van de Universiteit Leiden. Tevens is zij als psychodiagnosticus verbonden aan Arkin GGZ te Amsterdam. Mevrouw drs. H. van Genderen, klinisch psycholoog/ psychotherapeut, is supervisor/hoofdopleider cognitieve gedragstherapie en schematherapie. Zij is werkzaam als psychotherapeut bij het team persoonlijkheidsstoornissen en als programmaleider angststoornissen bij de Riagg Maastricht. Drs. H.A. Gerritsen, psychiater/(groeps)psychotherapeut/psychoanalyticus, is coo¨rdinator MBT op de unit deeltijd van Brinkveld, Altrecht GGZ te Zeist. Tevens is hij rapporteur voor de rechtbank. Prof. dr. P.P. Goudena, klinisch psycholoog, is honorair hoogleraar Pedagogiek aan de Universiteit Utrecht. Hij is tevens hoofdopleider aan de opleiding tot GZ-psycholoog, kinderen en jeugdigen (regio Utrecht), en aan de landelijke opleiding tot klinisch psycholoog, kinderen en jeugdigen. Dr. W. Heuves, psycholoog-psychotherapeut, is universitair docent bij de sectie Klinische en Gezondheidspsychologie van de Universiteit Leiden, tevens opleidings(kinder)analyticus en supervisor van het Nederlands Psychoanalytisch Genootschap en de Nederlandse Vereniging voor Psychoanalytische Psychotherapie. Dr. J. Hutsebaut, GZ-psycholoog/gedragstherapeut, is werkzaam bij PTC de Viersprong, Halsteren, als behandelaar op de afdeling MBT-A en als onderzoeker op de afdeling VISPD. Drs. T.J.M. Ingenhoven, psychiater, is hoofdbehandelaar De Zwaluw en De Enk, Bovenregionaal Centrum Specialistische Psychotherapie voor Persoonlijkheidsstoornissen, Symfora groep Amersfoort. Dr. A. Kaasenbrood, psychiater, werkzaam bij De Gelderse Roos, Wolfheze. Mevrouw drs. C.A. ten Kate, klinisch psycholoog/psychotherapeut, is als behandelaar/zorgprogrammacoo¨rdinator persoonlijkheidsstoornissen werkzaam bij GGZ Rivierduinen te Voorhout. Zij is tevens MBT-opleider bij de RINO Groep Utrecht.
Drs. J.A. Koelen, psycholoog, is als psychodiagnosticus en onderzoeker verbonden aan Kenniscentrum Psychosomatiek Eikenboom, Altrecht GGZ, Zeist. Dr. C.G. Kooiman, psychiater en psychoanalytisch psychotherapeut, is als opleider voor de keuzestage psychotherapie werkzaam bij GGZ Rivierduinen en het LUMC te Leiden. Mevrouw dr. J.J.S. Kooij, psychiater, is manager zorg van Programma ADHD bij volwassenen van PsyQ Haaglanden te Den Haag. Mevrouw dr. S. Kool, psychiater, is als eerstverantwoordelijk specialist stemmingsstoornissen en onderzoeker werkzaam bij Arkin GGZ Amsterdam. Mevrouw drs. L. Kramer, GZ-psycholoog, is werkzaam bij Mediant Enschede. Mevrouw dr. W. Langeland, sociaal wetenschapper, is betrokken bij onderzoek naar trauma en traumagerelateerde stoornissen bij GGZ Buitenamstel/ VUmc, Amsterdam. Mevrouw drs. M.M.H. Lub-Moss, klinisch psycholoog/psychotherapeut, is hoofd van de afdeling Medische Psychologie van Medisch Centrum Haaglanden en van het Haga ziekenhuis in Den Haag. Drs. J.B. van Luyn, klinisch psycholoog, inhoudelijk manager bij Dimence, Deventer. Prof. dr. P. Luyten, psycholoog, is docent aan het Departement Psychologie van de Katholieke Universiteit Leuven. Mevrouw drs. N. Muller, psychotherapeut en cognitief gedragstherapeut, is werkzaam bij GGZ Rivierduinen Kinderen en Jeugd en is tevens opleider bij de RINO Groep Utrecht. Mevrouw drs. A.C. van Reekum, psychiater, is directeur van de Divisie curatief specialistische zorg en tevens plaatsvervangend A-opleider Altrecht GGZ te Utrecht en is tevens zelfstandig gevestigd. Mevrouw dr. M.M. Rijkeboer, klinisch psycholoog/ psychotherapeut, is als universitair docent werkzaam bij de capaciteitsgroep Klinische en Gezondheidspsychologie van de Universiteit Utrecht. Tevens is zij inhoudelijk directeur van het Ambulatorium van dezelfde universiteit en coo¨rdinator
Personalia
onderzoek bij het Academisch Angstcentrum Altrecht. Dr. Th. Rinne, psychiater, is lid van de directieraad van het Nederlands Instituut voor Forensische Psychiatrie en Psychologie (NIFP) en medisch directeur van het Pieter Baan Centrum te Utrecht. Mevrouw prof. dr. C. de Ruiter, klinisch psycholoog en cognitief gedragstherapeut, is werkzaam als bijzonder hoogleraar Forensische Psychologie aan de Universiteit Maastricht. Zij is tevens programmaleider Antisociaal gedrag bij het Trimbos-instituut te Utrecht. Drs. M.G.J. Schmeets, (kinder)psychiater/psychoanalyticus, is hoofd afdeling Kinderen en Jeugdigen van het Nederlands Psychoanalytisch Instituut, Amsterdam/Utrecht. Hij is tevens zelfstandig gevestigd. Dr. R.A. Schoevers, psychiater, is als opleider psychiatrie en onderzoeker werkzaam bij Arkin GGZ Amsterdam. Drs. W.M. Snellen, klinisch psycholoog, is hoofd afdeling psychodiagnostiek en P-opleider Altrecht en waarnemend opleider stichting PDO-Utrecht voor de GZ-psychologenopleiding. Prof. dr. F. Verheij, kinder- en jeugdpsychiater, is als hoofd patie¨ntenzorg werkzaam bij de afdeling Kinder- en Jeugdpsychiatrie van het Erasmus MCSophia Kinderziekenhuis te Rotterdam. Prof. dr. R. Verheul, psycholoog, is als bijzonder hoogleraar persoonlijkheidsstoornissen verbonden
591
aan de Programmagroep Klinische Psychologie van de Universiteit van Amsterdam en werkzaam als voorzitter van de Raad van Bestuur van Psychotherapeutisch Centrum De Viersprong te Halsteren. Daarnaast werkt hij als senior wetenschappelijk medewerker bij het Trimbos-instituut. Prof. dr. F.C. Verhulst, kinder- en jeugdpsychiater, is hoogleraar/afdelingshoofd van de afdeling kinderen jeugdpsychiatrie van het Erasmus MC-Sophia Kinderziekenhuis te Rotterdam. Prof. dr. S. Visser, klinisch psycholoog/psychotherapeut, is manager zorg bij GGZ-Buitenamstel/ VUmc te Amsterdam en tevens als bijzonder hoogleraar verbonden aan de programmagroep Klinische Psychologie van de Universiteit van Amsterdam. Dr. P. Vlaminck, psychiater, is werkzaam op de afdeling OKB (opname en kortdurende behandeling) van Mediant te Enschede. Dr. M.G. Vollema, GZ-psycholoog / (klinisch) neuropsycholoog, is als hoofd van de afdeling Psychologisch Onderzoek verbonden aan Meerkanten GGZ Flevo-Veluwe te Ermelo. Hij promoveerde in 1999 bij de vakgroep Psychiatrie aan de Rijksuniversiteit Groningen met onderzoek naar schizotypie ofwel de psychologische manifestatie van de biologische-genetische kwetsbaarheid voor schizofrenie. Th.A. Widiger, PhD, is hoogleraar psychologie aan de University of Kentucky (USA), Department of Psychology.
Register
aandacht 74 aandachtsproblemen 472 aandachtsproblemen in jeugd, continuı¨teit van en comorbiditeit 57 aanvullende diagnostiek 358 achterdocht 574 achttienfactorenmodel 185 activiteit 66, 188 acute opname 372 adaptieve-variatieprincipe 38, 46 ADHD 471 –, behandeling 476 –, beloop en continuı¨teit 53 –, comorbiditeit met 473, 476 –, comorbiditeit met, behandelvolgorde 476 –, continuı¨teit 58 –, diagnostiek 473 –, diagnostische verwarring 475 –, differentie¨le diagnostiek 471 –, disfunctioneren 472 –, erfelijkheid 472, 479 –, gedrags- en persoonlijkheidsstoornissen bij 475 –, heteroanamnese 473 –, in jeugd, onderzoek naar continuı¨teit van 53 –, kernsymptomen 472 –, -medicatie, vergoeding 478 –, met gedragsstoornis 474 –, met persoonlijkheidsstoornissen 474 –, Netwerk ADHD bij volwassenen 479 –, neurobiologische hersenfunctiestoornis 473 –, oorzaak 472 –, prognose 471 –, reboundverschijnselen 477 –, subtypen 472 –, symptoomoverlap 474, 475, 479 –, therapietrouw 477 –, vo´o´rkomen 471 ADI-R (Autistic Diagnostic Interview) 489 adolescenten, behandelmodellen voor 555 adolescentie 540
–, diagnostiek persoonlijkheidsstoornissen in de 544 –, ontwikkelingstaken 541 –, opvoedingstaken 541 –, versneld intreden 542 ADOS-G (Autism Diagnostic Observation Schedule Generic) 489 ADP (Assessment van DSM-persoonlijkheidsstoornissen) 392 ADP-IV 170, 172 affect verhelderen en uitwerken 283 affecten 208 –, mentale representaties van 214 affectieve disregulatie 130, 131, 320 –, farmacotherapie 333, 345 affectregulatie 65, 291 –, en borderlinepathologie 133 –, stijl 146 afhankelijke persoonlijkheidsstoornis 392 –, diagnostische criteria 106 –, kenmerken 105 afhankelijkheid 392 afstemming/‘attunement’ op baby 28 afweer 202, 209, 245, 290 agency-principe 38, 46 agressie 204, 208, 209 agressie en impulsiviteit –, samenhang met neurotransmittersystemen 511 –, vermindering van 511 agressieve gedragsstoornis 474 agressieve kenmerken 188 alexithymie 464 alien self/het vreemde zelf 268, 269 allostasis 137 allostatic overload 137 alprazolam 345 alsof-modus 266, 267, 269 ambulante behandeling/begeleiding 360 ambulante groepspsychotherapie –, drop-outrisico 254 –, effectstudies 253
E.H.M. Eurelings-Bontekoe et al. (Red.), Handboek persoonlijkheidspathologie, DOI 10.1007/978-90-313-6821-1, © 2009 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Uitgeverij
594
Handboek persoonlijkheidspathologie
–, indicatiestelling 254 ambulante individuele psychotherapie bij persoonlijkheidsstoornis, effectstudies 251 amitriptyline 335, 337, 345, 388 amnesie 75 amygdala 7, 137 –, hyperactiviteit 13 –, hyperreactiviteit 147 –, volumeverandering 12 anaclitische configuratie 126, 144 –, relatie met gehechtheidsstijl 126 anamnese –, bij autisme 491 –, gezins- en familie220 –, klachten220 andermans patie¨nt 377 angst 67, 461 –, farmacotherapie 346 –, voor medische ingrepen 532 angstbehandeling –, evidence-based 410 –, volgens richtlijnen 409 angststoornissen 51, 52, 401, 402, 413 –, beloop lange termijn 51 –, comorbiditeit 401 –, comorbiditeit met depressie 52 –, comorbiditeitspercentages 402 –, continuı¨teit 52 –, diagnostiek en classificatie 402 –, DSM-IV-indeling 401 –, evidence-based multidisciplinaire richtlijnen 413 angststoornissen in jeugd, onderzoek naar continuı¨teit van 51 angststoornissen met comorbide persoonlijkheidsstoornis –, behandeling 405 –, onderzoek naar behandelingsresultaat 405 angststoornissen met comorbiditeit, diagnostiek 409 angststoornissen met en zonder comorbide persoonlijkheidsstoornis, vergelijkende studies 403 anorexia nervosa 445 –, purgerend type 445 –, restrictief type 445 antagonisme/vriendelijkheid 189 antagonistische kenmerken 188 antidepressiva bij somatoforme stoornis 465 antisociaal gedrag van kind, continuı¨teit en discontinuı¨teit 50 antisociaal gedrag van volwassene 51 antisociale persoonlijkheidsstoornis (ASP) –, diagnostische criteria 101
–, in forensische populatie 501 –, kenmerken 100, 503 –, neuropsychologisch onderzoek bij 79 –, prevalentie in forensische populatie 501 –, relatie met crimineel gedrag 503 anxiety management 404 APA 391 APA-richtlijn BPS 333 APA-richtlijnen 346 arginine-vasopressine 8 aripiprazol 337 arousal/opwinding 28 –, regulatie 29 arts-patie¨ntrelatie 535 –, gedragscodes 536 –, gelijkwaardigheid in 536 as-if-groep 127 as II, DSM-IV-TR 92, 94 as-II- en as-I-kenmerken, verwarring 173 ASP 100 –, diagnostische criteria 101 –, kenmerken 100, 503 –, prevalentie in forensische populatie 501 –, relatie met crimineel gedrag 503 ASP en psychopathie, overlap 504 Asperger, syndroom van 483, 485, 574 assen, DSM159 Assertive Community Treatment 378 assertiviteitstraining 326 Assessment van DSM-persoonlijkheidsstoornissen (ADP) 392 –, versie DSM-IV (ADP-IV) 172 assumpties over clie¨nt en therapeut, DGT 322 atomoxetine 477 attitude van MBT-therapeut 279 attitude van therapeut 259, 260 atypische antipsychotica 336 Autism Diagnostic Observation Schedule Generic (ADOS-G) 489 autisme 58 –, anamnese 491 –, behandelbeleid 491 –, behandeleffectstudies 492 –, comorbiditeit bij 487, 488, 491 –, comorbiditeitsrisico 487 –, diagnostiek 488 –, erfelijkheid 485 –, medicatie bij 492 –, moleculair neurobiologisch onderzoek 488 –, oorzaken 486 autisme met delinquent gedrag 487 autisme met depressie 487 autisme met persoonlijkheidsstoornis 487 autismeprotocol, volwassenenzorg 490
Register
autismeschalen/-tests autismespectrum, kernsyndroom Autistic Diagnostic Interview (ADI-R) autistische stoornis –, DSM-IV-TR –, gedragsbeeld –, indicatie –, prevalentie autonomie
595
489 483 489 484 484 491 484 373
basaal mentaliseren 283 basic trust 203 basisassumpties psychodynamische theoriee¨n 202 basisprincipes van ontwikkelingspsychopathologie 37, 45 BED (binge eating disorder) 445 bedplassen 58 bee¨indiging van TFP 297 behandelalgoritme, comorbide persoonlijkheidsstoornis en depressie 394 behandelalgoritmen van Soloff 333 behandelbeleid 226 –, bij autisme 491 –, bij eetstoornissen 451 behandelbeloop 229 behandelcontract 375 behandeldoel 229 –, DGT 323, 325 behandeleffecten langdurige gegeneraliseerde sociale fobie 413 behandelfasering 261 behandeling –, begeleiding en beheersing 513 –, van ADHD 476 –, verwachtingen 230 behandeling en psychotherapie, onderscheid tussen 375 behandelintegriteit 510 behandelmodellen, voor adolescenten 555 behandelovereenkomst 228 behandelplan 228 –, attitude t.o.v. patie¨nt 230 –, confrontatie en holding 230 –, fasering en dosering 230 –, randvoorwaarden 229 behandelproces 229 behandelresultaat –, comorbiditeit in relatie tot 387 –, persoonlijkheidspathologie met verslaving 423 –, predictoren voor 387 –, verslaving met persoonlijkheidspathologie 422
behandelrichtlijnen somatoforme stoornis 465 behandelstadia, DGT 323 Behavioural Medicine 528 behoefte aan prikkels 421, 447 behoeftebeginsel 509 bejegening 374 –, en hechtingsstijl van patie¨nt 534 bekkenpijnsyndroom 459 beloningsgevoeligheid 420, 421 benzodiazepinen 342, 345, 405 –, bij verslaving met persoonlijkheidspathologie 428 bereikbaarheid van therapeut 327 betrouwbaarheidsonderzoek zelfrapportagelijsten 169 beveiligende zorg op maat 513 bevestiging 282 Big Five-model 386 binge eating disorder (BED) 445 binnen- en buitenwereld 206 biologische en psychosociale factoren, interactie 136 biologische kwetsbaarheid 422 biologische werkingsmechanismen van somatoforme stoornis 466 biopsychosociaal model 465, 528 –, van persoonlijkheidsstoornis 3, 4, 355, 356 –, voor stress 135 biopsychosociaal ontwikkelingsmodel van borderlinepathologie 145 biopsychosociaal systeem 215 biosociale theorie 319 Bleiberg-model 557 boosheid en vijandigheid, farmacotherapie 346 borderline –, biopsychosociaal ontwikkelingsmodel 145 –, cognitieve flexibiliteit 142 –, cognitieve inhibitie 142 –, concept 119 –, drie typen 144 –, geheugendisfuncties 141 –, heterogeniteit 119, 121 –, karakterologische pluriformiteit 147 –, neurocognitief functioneren 142 –, neurocognitieve functies 143 –, positieve en negatieve persoonlijkheidstrekken 146 –, vanuit hechtingstheoretisch perspectief 132 –, verstoorde stress- en affectregulatie 143 –, visie van Kernberg 125 –, visies op 120 borderline als chronische variant van PTSS 134 borderline als multidimensionaal construct 139 borderline als neurocognitieve stoornis 141
596
Handboek persoonlijkheidspathologie
borderline als niveau van functioneren 124 borderline als ontwikkelingsstoornis 131 borderline als spectrumstoornis van de schizofrene psychose 121 borderline als stabiele instabiele persoonlijkheidsorganisatie 125 borderline als (sub)affectieve stoornis binnen manisch-depressief spectrum 128 borderline als syndroom 127 borderline pathologie, kenmerken 5 borderline tussen neurose en psychose 124 borderlineconcept –, omschrijvingsproblematiek 121 –, ontwikkeling in de tijd 122 borderlinepathologie, verstoorde stress- en affectregulatie 147 borderline-persoonlijkheidsorganisatie 290 borderline-persoonlijkheidsstoornis 77, 392 –, kenmerken 102 –, neuropsychologie van 77 borderlinespectrum, subclusters 147 borderline-structuurpathologie 209 boulimia nervosa 445 Bourdon-Wiersma-test 75 Bowlby 210 BPS 3, 102, 447, 450 –, APA-richtlijn 333 –, chronische traumatische stress en amygdala 13 –, comorbiditeit bij 5, 9, 12 –, diagnostische criteria 103, 129, 130 –, dimensionale benadering 140 –, disregulatiedomeinen 320 –, emotionele instabiliteit 141 –, gedifferentieerde therapeutische aanpak 144 –, genetische factoren 140 –, heterogeniteit 147 –, hoge comorbiditeit 143 –, impulsieve agressie 141 –, individuele aandacht 278 –, irritability 140 –, kenmerken 102 –, kenmerken effectieve behandelingen 275 –, mentaliserend vermogen 270 –, neurobiologische veranderingen na traumatisering 3 –, neuroimaging 13 –, omgevingsinvloed 4 –, onveilige gehechtheid 268 –, prikkelbaarheid 140 –, risico op 66 BPS-therapie –, consistentie 276
–, structuur in Briquet, syndroom van Broca, gebied van buspiron CANMAT carbamazepine casemanagement casusconceptualisatie catastrofale misinterpretatie categoriaal model, nadelen categoriaal vs. dimensionaal categoriaal vs. dimensionaal persoonlijkheidsmodel categoriale classificatie, voor- en nadelen
276 458 73 429 393 340, 346 378 303 404 181 181
195 109, 139, 174 categoriee¨n per cluster, DSM-IV-TR93 causale relaties bij comorbiditeit verslaving en persoonlijkheidsstoornissen 419 CGT (cognitieve gedragstherapie) 258, 262, 390, 404, 441, 452, 465, 466, 478, 491, 510 Children in the Community-studie 43, 545 chineesmenubenadering 160 chronische crises 378 chronischevermoeidheidssyndroom 459 CIC-studie 246 citalopram 389 classificatie, DSM-IV-TR92 classificatie van persoonlijkheidsstoornissen 92 classificatiemodellen, validiteit 183 CLPS (Collaborative Longitudinal Personality Disorders Study) 403 cluster-A-persoonlijkheidsstoornissen 573 –, behandelingsrichtlijnen 577 –, groepsbehandeling 585 –, kenmerken 96 –, systeembehandeling 585 cluster-B-persoonlijkheidsstoornissen, kenmerken 100 cluster-C-persoonlijkheidsstoornissen, kenmerken 104 clustering in A, B en C 38 coaching 327, 476, 478 cognitief-perceptuele afwijkingen 189 cognitief-perceptuele symptomen, farmacotherapie 334, 343 cognitieve competentie 419 cognitieve disregulatie 320 cognitieve flexibiliteit, borderline 142 cognitieve gedragspsychotherapie 476 cognitieve gedragstherapie (CGT) 390, 404, 441, 452, 465, 466, 478, 491, 510 –, effectiviteit 256, 258, 262 –, effectstudies 252
Register
cognitieve herstructurering 326, 404 cognitieve inhibitie, borderline 142 cognitieve neuropsychiatrie 74 cognitieve neurowetenschappen, belang voor psychoanalytisch denken 214 cognitieve psychologie 211 cognitieve technieken 310 cognitieve verstoringen 69 collaborative empiricism 304 Collaborative Longitudinal Personality Disorders Study (CLPS) 403 collaterale informatie 162 committment aan behandelingskader 362 –, DGT 323 –, MBT 272 comorbide model, eetstoornissen 446 comorbide persoonlijkheidsstoornis en depressie, behandelalgoritme 394 comorbiditeit 55, 364 –, as-II112, 139 –, in relatie tot behandelresultaat 387 –, metamodellen 419 comorbiditeit as I en as II 112, 113, 185, 385, 502 comorbiditeit bij ADHD 473, 476 –, behandelvolgorde 476 comorbiditeit bij autisme 488, 491 comorbiditeit bij BPS 5, 9, 12, 143 comorbiditeit depressie 383, 386 –, bij jeugdigen 52 –, kosten 384 –, prevalentie 384 comorbiditeit depressie en borderline 388 comorbiditeit depressie en harm avoidance/ leed vermijden 388 comorbiditeit depressie en neuroticisme 388 comorbiditeit depressie en ontwijkende persoonlijkheidspathologie 388 comorbiditeit depressie en schizoı¨die 388 comorbiditeit depressie en schizotypie 388 comorbiditeit en sociaal functioneren 388 comorbiditeit met eetstoornissen 447, 450 comorbiditeit persoonlijkheidsstoornissen 334 comorbiditeit schizofrenie en persoonlijkheidspathologie, onderzoek naar 437 comorbiditeit somatische en psychiatrische ziekte 528 comorbiditeit tussen somatische en psychiatrische ziekte 529 comorbiditeit verslaving en persoonlijkheidsstoornissen, causale relaties 419 comorbiditeitsmodel, farmacotherapie 332 comorbiditeitsonderzoek, longitudinaal en dimensionaal 177 complementaire tegenoverdracht 294
597
Complexe Figuur van Rey 76 complicatiehypothese 385 complimenten (MBT) 282 compulsiviteit 189 Concerta 476, 477 concordante tegenoverdracht 294 conflictmodel, somatische onbegrepen klachten 462 confronteren 296 conscie¨ntieusheid 189 consistentie, continuı¨teit en coherentie in BPS-therapie 276 consistentie en coherentie in therapie 260 consolidatie van individualiteit 204 constructivisme 301 containment 212 continuı¨teit en discontinuı¨teit van psychopathologie, mechanismen 58 continuı¨teit van aandachtsproblemen in jeugd en comorbiditeit 57 continuı¨teit van ADHD 53, 58 continuı¨teit van ADHD in jeugd, onderzoek 53 continuı¨teit van angstoornissen in jeugd, onderzoek naar 51 continuı¨teit van angststoornissen 52 continuı¨teit van antisociaal gedrag bij kind 50 continuı¨teit van depressie 53 –, versterkende factoren 53 continuı¨teit van depressie in jeugd, onderzoek naar 52 continuı¨teit van gedragsstoornis bij kind als volwassene 50 continuı¨teit van gedragsstoornis in jeugd, onderzoek naar 50 continuı¨teit van persoonlijkheidsstoornissen bij kinderen 41 continuı¨teit van psychopathologie 58, 59 –, geslachtsverschillen 57 –, Zuid-Hollands Bevolkingsonderzoek 54 continuı¨teit van psychopathologie in jeugd, onderzoekconclusies 54 continuı¨teitshypothese 385 Continuous Performance Test 75 controledwang 411 conversiestoornis 458, 461 co-occurrence 150 coping met ziekte door ongeval of delict 531, 533 copingmechanismen bij somatische ziekte en persoonlijkheidspathologie 532, 533 copingmechanismen bij ziekte 532 core borderline syndrome 127 corticotropine releasing factor (CRF) 24 corticotropine-releasing hormoon 8 –, test 9
598
Handboek persoonlijkheidspathologie
cortisol cosmetische chirurgie cree¨ren van veiligheid CRF (corticotropine releasing factor) crime passionel criminogene behoeften crisis –, chronische crisisbeleid crisiscontact crisis-/frustratietolerantie, DGT crisisinterventie –, doelen –, risico’s crisismanagement crisisplan, MBT crisisvatbaarheid criteria voor borderline-persoonlijkheidsstoornis cyclothym type
137, 138 460 371 24 511 510 369 378 361 374 327 362 371 370 327 274 369 129, 130 384
dagboekkaart 325 dagboekvoorspellingen 313 dagklinische psychotherapie –, effectstudies 254 –, gepraktiseerde varianten 256 DBC (diagnose-behandelcombinatie) 364, 365, 528 debiliteitpsychose 434 defensiviteit 503 deficitmodel 204 delinquent gedrag met autisme 487 delinquenten 79 dementia paranoides 433 dementia praecox 433 –, subtypen 433 dementia simplex 433 denkfouten 310 depressie 9, 461 –, autisme met 487 –, comorbiditeit met 383, 386 –, comorbiditeit met angststoornissen 52 –, comorbiditeit met, kosten 384 –, comorbiditeit met, prevalentie 384 –, continuı¨teit van 53 –, diagnostiek 391 –, persoonlijkheidstypen met predispositie voor 384 –, predispositie 384 –, versterkende factoren 53 depressie bij eetstoornispatie¨nten 448 depressie bij jeugdigen, comorbiditeit 52 depressie bij kind, risico op BPS 66 depressie in jeugd, onderzoek naar continuı¨teit van 52
depressief type 385 Depressieve Persoonlijkheidsstoornis Vragenlijst (Depressive Personality Inventory, DPI) 172 depressieve positie 206 depressieve stoornis, recidiverend 65 desintegratieve stoornis van de kinderleeftijd 484 desipramine 338 desorganisatie 139, 573 devaluatie 370 dexamethasonsuppressietest 9 dextroamfetamine 477 DFST (Dual Focus Schema Therapy) 424 DGT 319, 410, 424, 426 –, aangepaste vorm 328 –, assumpties 322 –, behandelprogramma 324 –, behandelstadia 323 –, crises-/frustratietolerantie 327 –, effectstudies 328 –, emotieregulatie 327 –, hie¨rarchie van behandeldoelen 323, 325 –, individuele therapie 325 –, intermenselijke effectiviteit 326 –, kernoplettendheid 326 –, theoretische basis 321 –, vaardigheidstraining 326 –, validatie 326 DGT-consultatieteam 321, 327 diagnose –, herziening 225, 229 –, meervoudig 181 diagnose schizofrenie –, ICD-10 435 –, persoonlijkheidskarakteristieken bij 438 –, validiteitsproblemen 435 diagnose-behandelcombinatie (DBC) 364, 365, 528 Diagnostic Interview for Borderline patients (DIB) 168 Diagnostic Interview for Depressive Personality 168 Diagnostic Interview for Social and Communication Disorder (DISCO) 489, 493 diagnostiek –, ADHD 473 –, autisme 488 –, betrouwbaarheid 392 –, dimensiespecifiek 442 –, dimensionaal 359 –, forensisch 502 –, hie¨rarchische beslisregels 181 –, psychodynamisch structureel 290 –, uitgebreid 360
Register
–, uitvoerbaarheid 392 –, validiteit 392 diagnostiek angststoornissen met comorbiditeit 409 diagnostiek psychopathie 504 diagnostiek somatoforme stoornis 465 diagnostiek van depressie 391 –, meting 391 diagnostiek van persoonlijkheidspathologie 391 diagnostiek van verslaving met as-II-stoornissen, betrouwbaarheid 418 diagnostische criteria, overlap tussen as-I- en as-II-stoornissen 113 diagnostische criteria DSM-IV-TR 94 –, nadelen 181, 182 –, richtlijnen bij 96, 97 diagnostische drempels, DSM-III 182 diagnostische formulering 551 diagnostische overeenstemming tussen meetinstrumenten en -methoden 165 diagnostische verwarring, ADHD 475 dialectiek 322 dialectische gedragstherapie 511 –, adolescenten 555 DIB (Diagnostic Interview for Borderline patients) 168 differentiatiefase 204 differentie¨le diagnostiek ADHD 471 dimensiespecifieke diagnostiek 442 dimensionaal persoonlijkheidsmodel 139 –, bruikbaarheid 191 –, farmacotherapie 332 –, gebruiksvriendelijkheid 191 –, interbeoordelaarsbetrouwbaarheid 192 –, klinische besluitvorming 194 –, ontwikkelingsstrategiee¨n 184 –, professionele communicatie over 192 –, subtiliteit 193 –, validiteit 190 dimensionaal vs. categoriaal 181, 195 dimensionale classificatie 139 –, behoefte aan 177 dimensionale diagnostiek 359 dimensionale i.p.v. categoriale modellen, implicaties 196 dimensionale modellen –, erkenning 183 –, hogere-ordefactoren 188 –, integratie 187 –, verschillen 187 dimensionale modellen persoonlijkheidsfunctioneren, domeinen 188, 189 dimensionale psychologie 139 Diogenes-syndroom 568
599
DISCO (Diagnostic Interview for Social and Communication Disorder) 489, 493 disinhibitie 189 disregulatie –, affectief 320 –, cognitief 320 –, gedrags320 –, interpersoonlijk 320 disregulatie van het zelf 320 disregulatiedomeinen, BPS 320 dissociale kenmerken 188 dissociatie 29 –, farmacotherapie 343 DPI (Depressieve Persoonlijkheidsstoornis Vragenlijst/Depressive Personality Inventory) 172 driefactorenmodel persoonlijkheidsfunctioneren 185, 186 driftmodel 201, 202 –, stadia van psychoseksuele ontwikkeling 202 drop-out 361 drop-outrisico ambulante groepspsychotherapie 254 DSM, diagnostische criteria 181, 182 DSM-III, diagnostische drempels 182 DSM-III, DSM-III-R en DSM-IV(-TR), indeling persoonlijkheidsstoornissen 161 DSM-III-criteria 434 DSM-IV (ADP-IV)-persoonlijkheidsstoornissen, assessment 172 DSM-IV-classificatie somatoforme stoornis 466 DSM-IV-schizofrenie –, prevalentie 436 –, subtypen 436 –, subtypen vlg. Liddle 437 –, type 1 en 2 436 DSM-IV-TR 92 –, as II 92, 94 –, autistische stoornis 484 –, categoriee¨n per cluster 93 –, diagnostische criteria 94 –, onderscheid tussen as I en as II 108 –, pervasieve ontwikkelingsstoornissen 484 DSM-IV-TR-classificatie 92 –, voor- en nadelen 109 Dual Focus Schema Therapy (DFST) 424 dubbele diagnose 426 dubbele focus 424, 427 dynamische risicofactoren 510, 512 dynamische systeemtheorie 244 dysfore affecttoon 136 ECT (elektroconvulsietherapie)
391
600
Handboek persoonlijkheidspathologie
e´ducation permanente 226 eenpersoonspsychologie 207 eenpersoonspsychologie naar twee204 eetstoornis 447, 450 –, behandelbeleid 451 –, en persoonlijkheidskenmerken 445, 447 –, genetische kwetsbaarheid 452 –, relatie met persoonlijkheidsstoornissen 446 eetstoornis met persoonlijkheidsstoornis, behandeling 450 eetstoornispatie¨nt –, cognitieve benadering 449 –, indeling/clustering 449 –, kwetsbaarheid voor terugval 451 –, MMPI-onderzoek 448 eetstoornissymptomen, implicaties voor persoonlijkheidsonderzoek 450 EF 486 effectieve dosering 260 –, en toepassing van psychotherapie 259 effectiviteit van ambulante groepspsychotherapie 253 effectiviteit van ambulante individuele psychotherapie, verschillen per stoornis 253 effectiviteit van ambulante individuele psychotherapie bij persoonlijkheidsstoornis 251 effectiviteit van cognitieve gedragstherapie bij persoonlijkheidsstoornis 252 effectiviteit van dagklinische psychotherapie 254 effectiviteit van DGT 328 effectiviteit van farmacotherapie 258, 259, 388 effectiviteit van forensisch-psychiatrische behandeling 509 effectiviteit van klinische psychotherapie 256 effectiviteit van MBT 286 effectiviteit van psycho- e´n farmacotherapie 390 effectiviteit van psychodynamische psychotherapie bij persoonlijkheidsstoornis 252 effectiviteit van psychotherapie 361 –, bij comorbiditeit met depressie 390 –, verschillen per stoornis 262 effectiviteit van schemagerichte therapie 314, 315 effectiviteit van TFP 298 effortful control 31, 78 Ego 203 ego-integratie 125 ego-psychologie, uitwerking 203 egotoestand 535 elektroconvulsietherapie (ECT) 391 EMDR (eye movement desensitization and reprocessing) 452 emotie –, biologische verankering 30 –, temperament en regulatie 31
emotieregulatie 21, 27, 67 –, DGT 327 –, dyadisch 27 –, en ouder-kindinteractie 21 –, en ouders 29 –, verwevenheid met relaties 31 emotieregulatiesysteem, aangeboren defect 319 emotieremming 30 emotionaliteit 66 –, negatief 64 emotioneel leren 137 emotioneel redeneren 310 emotionele disregulatie 140 emotionele instabiliteit, borderline-persoonlijkheidsstoornis 141 emotionele kindermishandeling 69 emotionele objectconstantie 204 emotionele ontregeling/emotionele stabiliteit 189 emotionele/affectieve verwaarlozing van kind 69 empathie 282 empathische confrontatie 305 endofenotypen 473 epigenese –, predeterministisch 23 –, probabilistisch 23 epigenetische toestand 22 equivalent mode 212 erfelijkheid, ADHD 472, 479 erkenning 412 etiologie van schizofrenie 436 etiologisch denken in de geneeskunde 528 etiologisch model voor somatische onbegrepen klachten 464 evalueren –, m.b.v. dagboek 313 –, meerdimensionaal 310 –, Visueel Analoge Schaal (VAS) 310 –, vroegere overtuigingen 313 evidence-based medicine 343 evidence-based multidisciplinaire richtlijnen, angststoornissen 413 executieve functies 76 Executive Function-theorie (EF) 486, 491 experience dependent 26 experience expectant 26 exposure 314, 404, 452 exposure in vivo 404 expressed emotion 585 externaliseren 269, 270 –, van persoonlijkheidsproblematiek 502 extraversie 188 extraversie/introversie 189
Register
eye movement desensitization and reprocessing (EMDR)
601
452
false self 207, 212 farmacotherapie 580 –, aanbevelingen 343 –, bij impulsiviteit en agressie 511 –, bij verslaving met persoonlijkheidspathologie 428 –, effectstudies 258, 334, 335 fenelzine 335, 338 fertiliteitsstoornissen 532 FFM 38, 140, 186, 194, 195, 448 fibromyalgie 459 Five Factor Model (FFM)/Vijffactorenmodel (VFM) 38, 186, 194, 195, 448 flashcard 313 flexibiliteit 210 –, in BPS-behandeling 277 fluoxetine 259, 337, 339, 345, 388, 391 fluvoxamine 339, 345 Fonagy 211 forensische diagnostiek 502 forensische onderzoeksvraag 509 forensische populatie –, kenmerken 503 –, verslavingsproblematiek bij 503 forensische psychiatrie 501 –, behandelingen 509 –, behandelmodellen 510 –, gedragsinterventies 510 –, indicatiestelling 512 forensische rapportage Pro Justitia 502, 513 forensisch-psychiatrische behandeling –, effectiviteit 509 –, effectonderzoek 512 –, noodzaak van effectonderzoek 521 forensisch-psychologische testinstrumenten 509 fragmentatie 290, 291, 293 Freud 202, 462 Fromm 209 frontale breinstructuren 31 frontolimbisch systeem 6, 12 functionele veranderingen 3 fysieke kindermishandeling 69 GAF (Global Assessment of Functioning) gebied van Broca gedachten lezen gedesorganiseerd gehecht gedrag, genetische basis gedragsbeeld, autistische stoornis gedragscodes arts-patie¨ntrelatie gedragsdisregulatie
411 73 310 68 215 484 536 320
gedragsexperiment 314 gedragsgenetische studies 421 gedragsinterventies, forensische psychiatrie 510 gedragskundige rapportage 507 gedragsobservatie 161, 162, 220 gedragsstoornis 65, 66 –, recidiverend 70 gedragsstoornis bij kind –, continuı¨teit bij volwassene 50 –, gevolgen bij volwassene 51 gedragsstoornis met ADHD 474 gedragsstoornis NAO 65 gedragsverandering 313 gefaseerde psychodiagnostiek 358 gegeneraliseerde angststoornis 65 gehechtheid, mate van veiligheid 29 Gehechtheidsbiografisch Interview 551 gehechtheidsrepresentatie 211 gehechtheidsstijl –, categoriee¨n 133 –, relatie met therapierespons 126 gehechtheidssysteem, hyperactivatie 270 geheugen 26, 75 –, kortetermijn75 –, sensorisch 75 geheugendisfuncties, borderline 141 gemeenschappelijke-etiologiemodel 419, 421, 446 genderverschillen 12 genetisch model, Livesley 386 genetische aanleg –, depressie 25 –, voor persoonlijkheidspathologie 4 genetische basis van gedrag 215 genetische kwetsbaarheid 421 –, voor eetstoornissen 452 gen-omgevingscorrelatie 23, 59, 60, 135, 239, 240 gen-omgevingsinteractie 4, 21, 22, 23, 24, 25, 33, 47, 59, 60, 135, 239, 240, 355 –, bij depressie 25 Gerontologische Persoonlijkheidsstoornissen Schaal 570 geruststelling 282 geslachtsverschillen bij continuı¨teit van psychopathologie 57 gespleten persoonlijkheid 433 Gestructureerd Professioneel Oordeel (GPO) 508 geweldsescalaties 578 gezinsproblemen 65 ggz-steunpunt/platform 351 Global Assessment of Functioning (GAF) 411 glucosemetabolisme 11 GPO 508 grenzen stellen 305 –, stappenplan 306
602
Handboek persoonlijkheidspathologie
groepspsychotherapie in MBT groepsreflectie in MBT groepssupervisie bij MBT Groningse Vragenlijst Sociaal Gedrag (GVSG) gyrus cinguli
272 276 276 393 31, 214
hallucinaties 574 haloperidol 335 Hare’s Psychopathy Checklist – Revised (PCL-R) 168 Harvard/Brown Anxiety Disorders Research Project 403, 406 hebefrenie 433 hechting 67 hechtingsgedrag 133 hechtingsstijl 530 –, en bejegening van patie¨nt 534 –, zelfrapportageonderzoek 530 hechtingsstoornis, reactief 65 hechtingstheorie 132, 210, 265, 463 Heller, syndroom van 484 hersenafwijking 12 hersenstoornis 74 heteroanamnese, ADHD 473 heteroanamnestische informatie 221 Hetero-Anamnestische Persoonlijkheidsvragenlijst (HAP) 566 heterogeniteit van borderline-persoonlijkheidsstoornis 147 heterotypische continuı¨teit 547, 563 HHB-as (hypothalamus-hypofyse-bijnierschorsas) 6, 9 high-care moeder 24 high-reactiveness 136 hippocampus 7, 137, 141 –, toename van serotonineactiviteit 25 –, verkleind 12 historisch rollenspel –, rolomkering 308 –, rolverdeling 308 historische toets 312 hogere-ordefactoren 188 homeostase 137 hoop en vechtlust bij patie¨nt 225 HPA-as en moederlijk gedrag 24 HT-receptoren, 58 HT-systeem, 56, 8, 10, 12 huilen van baby 29 –, overmatig 30 hulpverleningsgeschiedenis 220 humoraaltherapie 528 hyperactiviteit 472 hyperalertheid 531
hyperthym type hypochondrie –, wanen hypothalamus-hypofyse-bijnierschorsas (HHB-as) hysterie –, bij eetstoornispatie¨nten
385 401, 459 461 9 459 448
ICD-10 92 ICD-10-classificatie, voor- en nadelen 109 idealiseren 370 identiteitsbeleving, verstoorde 131 identiteitsdiffusie 124, 125, 139, 209, 291 identiteitsformatie 125 IIM (interpersonal interpretive mechanism) 32, 134, 144 imaginatie 303, 305, 306, 313 imipramine 388, 389 immuunsysteem, beı¨nvloeding 528 impulscontrole 65, 420 impulsief gedrag, farmacotherapie 333, 345 impulsieve agressie, borderline-persoonlijkheidsstoornis 141 impulsiviteit 10, 11, 189, 420, 472 impulsiviteit en agressie –, samenhang met neurotransmittersystemen 511 –, vermindering van 511 in- en externaliserende psychopathologie bij kind, wisselwerking 70 incoherente persoonlijkheid 139 indicatie autistische stoornis 491 individuele aandacht, BPS 278 individuele counseling 428 individuele psychotherapie 272 –, DGT 325 infantresearch 210 informant 161 inhibitie 188 innerlijke cognitieve representatie 211 innerlijke conflicten 202 innerlijke representaties 205 integratie na fragmentatie 296 integratie van psychodynamische theoriee¨n 208 integratie van tegenoverdracht 296 integratieve geneeskunde 529 interactieve regulatie 27 intermenselijke effectiviteit, DGT 326 internaliserende en externaliserende psychopathologie 64 International Personality Disorder Examination (IPDE) 164, 167, 172, 392 Interpersonal Adjective Scale – Big Five Version 186
Register
603
interpersonal interpretive mechanism (IIM) 32, 134, 144 interpersoonlijk circumplexmodel (IPCmodel) 186 interpersoonlijke adaptatie 64 interpersoonlijke disregulatie 320 interpersoonlijke relationele benadering 209 interpersoonlijke therapie (IPT) 390 interpretatief mentaliseren 283 interpretatieproces, TFP 296 interpreteren 296 interventiekeuze 227 –, MBT 285 interventieniveau 226 interventierichtlijnen MBT 281 interventies, fouten en valkuilen 226 interview 161 –, semigestructureerd 160, 163, 164 –, tijdsduur 164 interview, (semi)gestructureerd 550 intervisie 226, 428 introjectieve configuratie 126, 144 –, relatie met gehechtheidsstijl 126 introjectieve identificatie 206 introjectieve persoonlijkheidsstijl 583 introspectie 419 introversie/extraversie 189 introverte en extraverte stroming 205 invaliderende omgeving 319 Iowa Gambling Task 76 IPC-model (interpersoonlijk circumplexmodel) 186 IPDE (International Personality Disorder Examination) 164, 167, 172, 392 IPT (interpersoonlijke therapie) 390 irritable bowel 459 jobcoaching
492
karakterdimensies 187 karakterologische pluriformiteit borderliners 147 katatonie 433 Kernberg 208, 289, 575 –, visie op borderline 125 kernoplettendheid, DGT 326 kernsymptomen van ADHD 472 kindermishandeling 69 klassieke antidepressiva 337 klassieke antipsychotica, effectstudies 335 klinisch diagnostisch interview 358 klinisch interview 392 klinisch onderzoek 358 klinische heterogeniteit 182
klinische psychotherapie –, effectstudies –, gepraktiseerde varianten klinische psychotherapie bij somatoforme stoornis klinische spectramodellen Kohut, zelf-psychologie kortetermijngeheugen kwaliteitseisen diagnostiek kwetsbaarheid voor terugval bij eetstoornispatie¨nt kwetsbaarheidsfactoren voor depressie kwetsbaarheidshypothese kwetsbaarheidsrisico bij autisme
256 258 466 185 207 75 392 451 386 385 487
laboratoriumonderzoek, routine393 lagere-ordefactoren 190 lamotrigine 341 Landelijke Multidisciplinaire Richtlijn Depressie 391 LEAD 162, 568 leedvermijding 447 leeftijd, relatie met persoonlijkheidsstoornissen 112 leertheorie 321 levenservaringen, rol van 70 levensfaseproblematiek 567 levensgeschiedenis 220 libido 206, 208 lichaam en geest, beı¨nvloeding 528 life-events 220 limited reparenting 305 lithium 337, 340, 345, 346 littekenmodel 385 –, eetstoornissen 446 locus caeruleus 7 logboek, positief 313 longitudinaal principe 38, 47 Longitudinal Aging Study Amsterdam (LASA) 563 Longitudinal, Expert and All Data (LEAD) 568 lotgenotencontact 476, 479 ‘low-care’ moeder 24 low-reactiveness 136 magical connectedness malingering MAO-remmers matched care MBT –, algemene doelen –, attitude van therapeut –, beginfase –, behandelintensiteit
576 503 333, 338, 346, 405 261 265, 270, 282 272 279 272 278
604
Handboek persoonlijkheidspathologie
–, crisisplan 274 –, effectiviteit 286 –, eindfase 274 –, fasering 272 –, groepsreflectie 276 –, groepssupervisie 276 –, hoofddoel 279 –, indicatiestelling 271 –, interventiekeuze 285 –, interventierichtlijnen 281 –, kernstrategiee¨n 279 –, middenfase 274 –, nabehandeling 275 –, overdracht 281 –, werkmodel 273 MBT-team, outreachend werken 273 medicatie 476, 477 medicatie bij autisme 492 medicatie bij persoonlijkheidspathlogie, rechtvaardiging 332 medicatie en overdrachtsverschijnselen 278 medische fobie 532 meerstoelentechniek 309 meervoudige diagnoses 181 meetinstrumenten en -methoden, diagnostische overeenstemming 165 meetmoment 173 melancholisch temperament 383 mensbeeld 205 mentale representatie van affect bij BPS 280 mentale representaties 202 mentale representaties van affecten 214 mentale toestanden 265 mentalisatie en borderlinepathologie 133 mentalisatiemodel 211 mentaliseren 265, 267, 273, 553 –, basaal 283 –, bevorderen 279 –, binnen relaties 277 –, herstellen en stabiliseren 285 –, in gehechtheidsrelaties 270 –, interpretatief 283 –, van de overdracht 284 mentaliserend vermogen 32, 33, 211, 265, 268, 269 –, tekort 280 mentaliserende therapeutische houding 279 Mentalization-Based Treatment 557 mesocorticale banen 30 meta-analyse, definitie 510 metamodellen van comorbiditeit 419 methylfenidaat 477, 512 meting van depressie 391 meting van persoonlijkheidspathologie 392 meting van persoonlijkheidsstoornissen 161
mianserine 338 Millon Adolescent Personality Inventory 550 mindfulness 322, 326 Mini-International Neuropsychiatric Interview (MINI) 402 Minnesota Multiphasic Personality Inventory, voor Adolescenten (MMPI-A) 550 Minnesota Multiphasic Personality Inventory (MMPI) 490, 509, 516 Minnesota Multiphasic Personality Inventory-2 (MMPI-2) 566 misleiding, meetinstrumenten 503 Mitchell 209 MMPI (Minnesota Multiphasic Personality Inventory) 490, 509, 516 –, bij eetstoornispatie¨nten 448 moderne antidepressiva 338 moeder-kindrelatie 132, 210 moederlijk gedrag 24 –, en stressgevoeligheid 24 moeten 310 moleculair neurobiologisch onderzoek, autisme 488 moleculair-biologische technieken 452 morfodysforie 460, 461 motivatie voor behandeling 224 motivatie voor verandering en behandeling 260 motivationeel interviewen 428 motiverende technieken 253 motiveren/premotiveren 224 moving against borderline type 144 moving away borderline type 144 moving toward borderline type 144 Multidimensional Personality Questionnaire (MPQ ) 185 multidimensionele schizotypieconcept 575 Multidisciplinaire Richtlijn Angststoornissen 402, 404, 405 Multidisciplinaire Richtlijn Eetstoornissen 451 Multidisciplinaire Richtlijn Schizofrenie 441 multi-informantendiagnostiek 549 multi-levelprincipe 38, 45 multisysteemtherapie 242 mu¨nchhausensyndroom 460 nagebootste stoornis naltrexon NAO narcistische pathologie narcistische persoonlijkheid, 5 typen narcistische persoonlijkheidsstoornis –, diagnostische criteria –, kenmerken narcistische trekken in behandelproces
460, 461 429 107 209 208 392 102 102 224
Register
National Institute of Mental Health (NIMH), onderzoek 387 nature-nurturediscussie 22, 43, 483 Nederlandse Persoonlijkheids Vragenlijst (NPV) 359, 566 Nederlandse Verkorte MMPI (NVM) 359, 490 Nederlandse Verkorte MMPI-2 566 neerwaartsepijltechniek 303 negatieve affectiviteit 189, 464 negatieve emotionaliteit 64 negatieve schizotypie 573 NEO Personality Inventory – Revised (NEOPI-R) 186, 359, 566 Netwerk ADHD bij volwassenen 479 neuroanatomie 214 neurobiologie en ontwikkelingstheorie 134 neurobiologische ontwikkelingsstoornissen, relatie met latere psychopathologie 475 neurobiologische veranderingen na traumatisering, BPS 3 neurocognitief functioneren, borderline 142 neurocognitieve functies, borderline 143 neuro-imaging 270, 452 –, BPS 13 neuroleptica 428 neuronen, omgevingsinvloed op 26 neuroplastische mechanismen 25 neuropsychologie 73 neuropsychologisch onderzoek, stoorfactoren 76 neuropsychologische tests 75 neuroticisme 189, 392 –, beloop 563 neurotisch profiel 490 neurotische persoonlijkheidsorganisatie 290 neurotransmitter 7 New-Agegedachte 527 NIMH 387 –, onderzoek 387 noodsituatie 376 normatief principe 37, 45 nortriptyline 388 Nothing Works 509 NPV (Nederlandse Persoonlijkheids Vragenlijst) 359 nurture, ontkenning van 25 NVM (Nederlandse Verkorte MMPI) 214, 359, 490 objectrelatiemodel 201 objectrelaties 290 objectrelatietheorie 204 obsessieve-compulsieve persoonlijkheidsstoornis (OCD) 106, 392, 447 –, combinatiebehandeling 405
605
–, diagnostische criteria 107 –, kenmerken 106 olanzapine 259, 336, 339, 345, 346 omega-3-vetzuren 342, 346 omgeving, invaliderende 319 omgevingsinvloed –, BPS 4 –, op neuronen 26 onconventionaliteit 189 ontkenning van persoonijkheidsproblematiek 502 ontspanningstechnieken 314 ontspanningstraining 404 ontstaan van ADHD 472 ontstaanswijze van psychopathologie 32 ontwijkende persoonlijkheidsstoornis 392 –, diagnostische criteria 105 –, kenmerken 104 ontwikkeling van persoonlijkheidsstoornissen –, angsttraject 44 –, antisociaal/dramatisch traject 43 –, dimensionale benadering 42 –, excentriek traject 43 –, klinische en dimensionale benadering 42 –, persoonsgerichte/klinische benadering 41 –, risicofactoren 66 ontwikkeling van psychopathologie en vroege ervaringen 25 ontwikkelingsanamnese 549 ontwikkelingsprincipe 45 Ontwikkelingsprofiel, Abraham 214 ontwikkelingspsychologische modellen van persoonlijkheidsontwikkeling 244 ontwikkelingspsychopathologie 214 –, basisprincipes 37, 45 ontwikkelingsstadia vlg. Kernberg 208 ontwikkelingstaken 215, 541, 554 ontwikkelingstheorie en neurobiologie 134 onveilig ambivalent gehecht 68 onveilig vermijdend gehecht 67 onveilige gehechtheid, BPS 268 onveilige hechtingsstijl en onbegrepen lichamelijke klachten 464 openheid voor ervaring 189 opiaatantagonisten 342 Opiumwet 477 opname, indicaties voor 373 opname, acute 372 oppositioneel-opstandige gedragsstoornis 65, 66, 474 opvoedingstaken 541 opwinding/arousal 28 organiciteit uitsluiten 393 ouderen
606
Handboek persoonlijkheidspathologie
–, behandeling persoonlijkheidsstoornissen bij 568 –, beloop persoonlijkheidsstoornissen bij 565 –, etiologie persoonlijkheidsstoornissen bij 565 –, persoonlijkheidsdiagnostiek bij 566 ouder-kindinteractie en emotieregulatie 21 ouderschap –, flexibel 70 –, problematisch 69 outward behavior 127 overdracht 295, 296 –, transgenerationeel 133 overdracht in MBT 281 overdracht mentaliseren 284 overdrachtsanalyse 296 overdrachtssporen 273, 283 overdrachtsverschijnselen bij medicatie 278 overdrijven van betekenis van gebeurtenis 310 overgeneral memories (OGM) 141 overgeneraliseren 310 overscoring 173 paniekstoornis, combinatiebehandeling 405 paranoı¨de persoonlijkheidsstoornis 574 –, diagnostische criteria 98 –, kenmerken 97 paranoı¨d-schizoı¨de positie 205 paroxetine 389 pathoplastiehypothese 385 patie¨nteninformatie 220, 222 patie¨ntkenmerken 222, 223 PCL-R (Hare’s Psychopathy Checklist – Revised) 168, 504, 517 PDBQ (Personality Disorders Belief Questionnaire) 302, 314 PDD-NOS 485 –, prevalentie 485 PDQ (Personality Diagnostic Questionnaire) 169, 392 PDQ-R 501 personaliseren 310 Personality Assessment Interview 551 Personality Diagnostic Questionnaire – Revised (PDQ-R) 170 Personality Diagnostic Questionnaire (PDQ ) 169, 170, 392 Personality Diagnostic Questionnaire (PDQ )-4 170 Personality Disorders Belief Questionnaire (PDBQ ) 302, 314 Personality Organization Diagnostic Form (PODF), Diguer 214 persoonlijke adaptatie 64
persoonlijkheid –, continuı¨teit in ontwikkeling 40 –, intersituationele stabiliteit 238 –, ontwikkeling 39 –, stabiliteit 39, 237 –, studies naar stabiliteit van 240, 242 –, variabiliteit 39 –, veranderbaarheid 237 persoonlijkheid (begrip) 91 persoonlijkheidsdiagnostiek bij ouderen 566 persoonlijkheidsdimensies 194 persoonlijkheidsfunctioneren –, domeinen 188, 189 –, driefactorenmodel 185, 186 –, toonaangevende modellen 189 persoonlijkheidskarakteristieken bij diagnose schizofrenie 438 persoonlijkheidskenmerken 91 –, erfelijkheid 239 persoonlijkheidsmeting, verstoring door toestandsbeeld 173 persoonlijkheidsmodel –, primair 113 –, secundair 114 persoonlijkheidsonderzoek 550 –, relatie met eetstoornissymptomen 450 persoonlijkheidsontwikkeling 64 –, gezonde factoren 69 –, ontwikkelingspsychologische modellen 244 –, risicofactoren 69 persoonlijkheidsorganisatie 139, 209, 290 persoonlijkheidspathologie –, behandelresultaten bij comorbiditeit met verslaving 423 –, meting 392 –, relatie met crimineel gedrag 503, 504 –, voorspellers 70 persoonlijkheidspathologie en copingmechanismen bij somatische ziekte 532, 533 persoonlijkheidsstoornis –, biopsychosociaal model 355, 356 –, definitie 355 –, diagnose bij kinderen en jongeren 539 –, discontinuı¨teit 241 –, dynamische systeemtheorie 244 –, e´e´n zorglijn 364 –, meting 161 –, natuurlijk beloop 242 –, (on)veranderbaarheid 238 –, prevalentie 110 –, psychobiologische modellen 114 –, relatie met leeftijd 112 –, relatie met sociodemografische kenmerken 110
Register
–, richtlijn diagnostiek en behandeling 364 –, richtlijnen voor behandeling 427 –, sekseverschillen 112 –, symptomen 39 –, voorkomen bij kinderen 41 persoonlijkheidsstoornis niet anderszins omschreven (NAO) 107 persoonlijkheidsstoornis niet anderszins omschreven (PSNAO) 160 persoonlijkheidsstoornissen –, behandeling adolescenten 553 –, classificatie 92 –, diagnostiek in de adolescentie 544 –, etiologie bij ouderen 565 –, prevalentie 564 –, verschil adolescenten en volwassenen 548 persoonlijkheidsstoornissen bij ADHD 474 persoonlijkheidsstoornissen bij kinderen, continuı¨teit 41 persoonlijkheidsstoornissen cluster A, kenmerken 96 persoonlijkheidsstoornissen cluster B, kenmerken 100 persoonlijkheidsstoornissen cluster C, kenmerken 104 persoonlijkheidsstoornissen in DSM-III, DSM-III-R en DSM-IV(-TR) 161 persoonlijkheidsstructuur 290 persoonlijkheidstrekken 91 –, definitie van Allport 237 persoonlijkheidstypen met predispositie voor depressie 384 persoon-situatiedebat 39 pervasieve ontwikkelingsstoornissen, DSMIV-TR 484 PET (positronemissietomografie) 11 pijnstoornis 459 PODF 214 polariteitsprincipe 322 polythetische criteriasets 160 Porteus Maze Test 80 positief logboek 313 positieve emotionaliteit 188 positieve feedback in MBT 282 Positieve Schizotypie 573 positronemissietomografie (PET) 11 posttraumatische stress-stoornis (PTSS) 9 potentiators 439 Practice guideline for the treatment of patients with BPD 275 practising-fase 204 predeterministische ontwikkelingsmodellen 22 predispositiemodel, eetstoornissen 446 prefrontale cortex 12, 138
607
pretend mode 213 pre-treatment 323 prevalentie –, DSM-IV-schizofrenie 436 –, persoonlijkheidsstoornissen 110 –, syndroom van Asperger 485 prevalentieschattingen, overzicht van toepassingen van interviews en screeners bij 174, 175 preventieve interventie 242 prikkelbaarheid, BPS 140 primair persoonlijkheidsstoornismodel 113, 419, 420 primair verslavingsmodel 419 primaire diagnose 409 primitieve afweer 125, 291, 296 primitieve grootheid 208 primordiale identiteit 206 probleem oplossen 314 proefinterventies 231 professionele profilering 222 projectie 205, 270 projectieve identificatie 205, 206, 270, 370 prolactinerespons 11 prototypen eetstoornispatie¨nten 449 prototypische matching 184 pseudodimensies 184 pseudomentaliseren 269 pseudo-psychopathie 80 PSNAO (persoonlijkheidsstoornis niet anderszins omschreven) 107, 160 psychasthenie bij eetstoornispatie¨nten 448 psychische-equivalentiemodus 266, 267, 269 psycho- e´n farmacotherapie, effectstudies 390 psychoanalytische kernassumpties, onderbouwing 214 psychoanalytische psychotherapie, effectiviteit 256, 258 psychoanalytische/psychodynamische theoriee¨n, empirische onderbouwing 213 psychobiologisch model –, Cloninger 386 –, Siever en Davis 386 psychobiologisch model van persoonlijkheidsstoornissen 114, 421 psychobiologisch model van temperament en karakter 386 psychodiagnostiek, gefaseerd 358 psychodynamische kortdurende dagklinische psychotherapie, beperking 256 psychodynamische psychotherapie 390 –, effectiviteit 262 psychodynamische psychotherapie bij persoonlijkheidsstoornis, effectstudies 252 psychodynamische structurele diagnostiek 290
608
Handboek persoonlijkheidspathologie
psychodynamische theoriee¨n 201 –, basisassumpties 202 –, integratie 208 psychodynamische therapie 510 psycho-educatie 303, 361, 404, 476, 491, 492, 494 psychometrische eigenschappen, semigestructureerde interviews 166 psychometrische eigenschappen zelfrapportagelijsten, overzicht 171 psychopaten, recidive onder 504 psychopathie –, diagnostiek 504 –, kenmerken 504 –, relatie met seksuele recidive 504 psychopathie en ASP, overlap 504 psychopathische deviatie bij eetstoornispatie¨nten 448 psychopathologie –, continuı¨teit 58, 59 –, indeling in- en externaliserend 64 –, ontstaanswijze 32 psychoseachtige symptomen, farmacotherapie 343 psychotherapie –, definitie 361 –, effectieve dosering en toepassing 259 –, effectstudies 361 psychotherapie bij comorbiditeit met depressie, effectstudies 390 psychotherapie bij verslaving met persoonlijkheidspathologie 427 psychotherapie en behandeling, onderscheid tussen 375 psychoticisme 189 psychotische persoonlijkheidsorganisatie 209, 290 PTSS (posttraumatische stress-stoornis) 9 QLDS Quality of Life Depressie Schaal (QLDS)
393 393
rapprochement-fase 204 RCRAS (Rogers Criminal Responsibility Scales) 507 reactieve hechtingsstoornis 65 realiteitstoetsing 209, 290 reboundverschijnselen, ADHD 477 rechtbankmethode 312 rechtvaardiging van medicatie bij persoonlijkheidspathlogie 332 recidive, risicotaxatie 508 reflectief vermogen, bij borderlinepathologie 134 reflective mode 213 Regionaal Project programma-ontwikkeling
Midden-Westelijk Utrecht 362 regulatie, interactieve 27 relatie met therapeut 202 relatietherapie 478 representational mismatch 557 rescripting, imaginatie met 306 responsiviteitsbeginsel 509 responspreventie 404 retrieval 82 retrodictie 506 Rett, syndroom van 484, 485 Rey, Complexe Figuur van 76 richtlijn American Psychiatric Association (APA) 391 richtlijn diagnostiek en behandeling van persoonlijkheidsstoornissen 364 richtlijnen bij DSM-IV-TR-diagnostische criteria 96, 97 richtlijnen voor behandeling van persoonlijkheidsstoornissen 427 RIM 509, 517 risicobeginsel 509 risicobenadering 373 risicofactoren in de persoonlijkheidsontwikkeling 69 risicofactoren voor ontwikkeling van persoonlijkheidsstoornissen 66 risicotaxatie –, gewelds518 –, instrumenten 508, 513 risicotaxatie van recidive 508 risperidon 336 Ritalin 476, 477 Rogers Criminal Responsibility Scales (RCRAS) 507 rollenspel 305, 307, 314 –, heden 308 –, historisch 307 Rorschach Inktvlekkenmethode (RIM) 509, 517 SAP (Standardised Assessment of Personality) Schedule for Nonadaptive and Adaptive Personality (SNAP) Schema Focused Therapy (SFT), vergelijking met TFP schema kwetsbaarheid schema verlating schemadialoog schemagericht model, Young schemagerichte behandeling –, as I –, as II –, bee¨indiging
165 185 298 449 449 309 302 303 303 304 304
Register
–, diagnostische fase 303 –, methoden en technieken 304 schemagerichte benadering 302 schemagerichte therapie (SGT) 410, 424, 578 –, effectstudies, instrumenten 314 Schema-Modi Vragenlijst 315 schemamodus 302 schema’s 301 schijnherstel (bij eetstoornispatie¨nt) 450 schizofrenie 433 –, behandelrichtlijnen 441 –, diagnose ICD-10 435 –, DSM-III-criteria 434 –, DSM-IV-criteria 435 –, en geheugenstoornissen 82 –, en SPS 81 –, etiologie 436 –, (on)voorspelbaarheid 440 –, St. Louis-criteria 434 –, symptomen 434 –, WHO-onderzoek van Jablenski 436 schizofrenie bij eetstoornispatie¨nten 448 schizofrenie en schizotypie, afgrenzing 440 schizoı¨de persoonlijkheidsstoornis 574 –, diagnostische criteria 99 –, kenmerken 98 schizotaxia-schizotypiemodel 438 schizothym persoonlijkheidstype 384 schizotypie 81, 573 –, definitie 439 –, meting met semigestructureerde interviews 439 schizotypie en schizofrenie, afgrenzing 440 schizotypieschalen 439 schizotypische persoonlijkheid 123 schizotypische persoonlijkheidsstoornis 574 –, diagnostische criteria 100 –, kenmerken 99 –, neuropsychologisch onderzoek bij 81 schrijfgroep 276 SCID-II (Structured Clinical Interview for DSM Personality Disorders) 164, 167, 170, 392, 411 SCID-II-screener 170, 172 SCID-I (Structured Clinical Interview for DSM-IV Axis I Disorders) 402, 411 SCL-90 (Symptom Check List-90) 359, 402, 517 screeners 160, 179 –, ontwikkelingen 172 –, overzicht van toepassingen bij prevalentieschattingen 174, 175 secundair persoonlijkheidsmodel 114 sekseverschillen tussen persoonlijkheidsstoornissen 112 seksueel misbruik van kind 69
609
seksuele recidive, relatie met psychopathie 504 seksuele traumatisering als kind 6 selectieve noradrenaline-/serotonineheropnameremmers (SNRI’s) 388, 389 selectieve serotonineheropnameremmers (SSRI’s) 11, 333, 338, 345, 388, 389, 404, 405, 428, 466, 476, 512 self-efficacy 227 semigestructureerde interviews 160, 163, 164, 392 –, beperkingen 334 –, overzicht van toepassingen bij prevalentieschattingen 174, 175 –, psychometrische eigenschappen 166 semigestructureerde interviews voor meting van schizotypie 439 separatieangststoornis 66 separatie-individuatiefase 204 serotonerg (5-HT-)systeem 8, 10 serotonerg systeem 6, 12 –, genderverschillen in de neurobiologie van 10 serotonerge disfunctie 11 serotonineactiviteit, hippocampus 25 serotoninesynthese 12 sertraline 388, 389 SGT 410, 424 SIDP-IV (Structured Interview for DSM Personality Disorders) 164, 166, 392 simulatie, definitie 461 SIRS (Structured Interview of Reported Symptoms) 503 SNAP (Schedule for Nonadaptive and Adaptive Personality) 185 SNRI’s (selectieve noradrenalineheropnameremmers) 388, 389 sociaal en interpersoonlijk disfunctioneren 65 sociaal functioneren bij comorbiditeit 388 sociaal functioneren bij depressie 393 sociaal wenselijk antwoord 502 sociaalpsychiatrische behandeling 361 sociabiliteit 67, 188 Social Communication Questionnaire 489 social referencing 28 sociale adaptatie 64 sociale biofeedback 266 sociale fobie 65, 66, 412 –, behandeleffecten 413 socialevaardigheidstraining 314, 442, 492, 494 sociodemografische kenmerken, relatie met persoonlijkheidsstoornissen 110 solidairpathologie 528 somatisatie 490 –, definitie 457 somatisatiestoornis 458
610
Handboek persoonlijkheidspathologie
somatische en psychiatrische ziekte, comorbiditeit 528, 529 somatische onbegrepen klachten 533 –, conflictmodel 462 –, invloed van levenservaringen 463 –, onderzoek naar 462 –, ontstaan van 462 –, traumatheorie 462 somatische onbegrepen klachten en onveilige hechtingsstijl 464 somatische onbegrepen klachten en persoonlijkheidspathologie 462 somatische onbegrepen klachten en persoonlijkheidstrekken 463 somatische onbegrepen klachten, etiologisch model 464 somatische ziekten –, indeling 531 –, relatie met persoonlijkheid 527 somatoforme stoornis 458 –, antidepressiva bij 465 –, behandelrichtlijnen 465 –, biologische werkingsmechanismen 466 –, diagnostiek 465 –, DSM-IV-classificatie 466 –, relatie met persoonlijkheidsstoornissen 461 sombere stemming, farmacotherapie 346 somberheid 461 spanningsreducerende technieken 374 spanningsvol conflict 322 speelse attitude van verzorger 269 speltraining 492 spiegelen 208, 212, 266, 268 spiegelneuronsystemen 26, 27, 33 splijting 290, 291 splitsen 370, 576 splitsing 125 splitsing in persoonlijkheidsstructuur 132 splitten 276 spontaan herstel 242 SSRI’s (selectieve serotonineheropnameremmers) 11, 333, 338, 345, 388, 389, 404, 405, 428, 466, 476, 512 St. Louis-criteria 434 stabiliteit van persoonlijkheid 39 –, studies naar 240, 242 Standardised Assessment of Personality (SAP) 165 state en trait 174 stemmingsschommelingen, farmacotherapie 345 stemmingsstabilisatoren 332, 340, 342 –, bij verslaving met persoonlijkheidspathologie 428 step-downbenadering 257, 260
stepped care 261 stepped diagnostiek 358 steun 282 stimulantia 429 stoornis –, angst51, 52, 401, 402, 413 –, eet450 stress –, biopsychosociaal verklaringsmodel 135 –, neurobiologie en -fysiologie 136 –, rol van bij ontstaan van psychopathologie 136 stress- en affectregulatie, bij BPS 143, 147 stress en temperament 136 stressgevoeligheid en moederlijk gedrag 24 stresshormoon 8, 24 stressreactie, functies 137 stressreactiviteit 24, 420, 421 stressregulatie 138 Stroop-test 75 Structured Clinical Interview for DSM Personality Disorders (SCID-II) 164, 167, 392, 411 Structured Clinical Interview for DSM-IV Axis I Disorders (SCID-I) 402, 411 Structured Clinical Interview for DSM-IV Personality Disorders 566 Structured Interview for DSM Personality Disorders (SIDP-IV) 164, 166, 392 Structured Interview of Reported Symptoms (SIRS) 503 structureel model –, Erikson 203 –, Freud 203 structurele persoonlijkheidsdiagnostiek, argumenten voor en tegen 221 structuur in behandeling 260, 362 structuur in BPS-therapie 276 subassertiviteit 392 subtypen DSM-IV-schizofrenie 436 –, vlg. Liddle 437 subtypen van ADHD 472 suı¨cidaliteit 377 –, inschatting 362 –, voorspellers 371 suı¨ciderisico 12 Sullivan 209 supervisie 428 SVT 503 Symptom Check List (SCL-90) 402 Symptom Check List-90 (SCL-90) 359, 517 Symptom Validity Test (SVT) 503 symptoombehandeling 332, 333 symptoomoverlap, ADHD 479 symptoompresentatie 529
Register
syndroom van Asperger syndroom van Briquet syndroom van Heller syndroom van Mu¨nchhausen syndroom van Rett –, prevalentie systeem, frontolimbisch systeemprincipe systeemtherapie taartdiagram Target TAT (Thematische Apperceptie Test) tbs-maatregel TCA’s (tricyclische antidepressiva)
611
485, 574 458 484 460 484 485 6 38, 45 478
312 211 359 502 388, 389, 466, 476, 477, 478 TCI 187 technische neutraliteit, TFP 296 tegenoverdracht 394 –, integratie in interpretatieproces 296 –, negatieve 370 tegenoverdracht in TFP 293, 294 telefonische consultatie 327 temperament 30, 66 –, continuı¨teit in ontwikkeling 40 –, emotie en regulatie 31 –, melancholisch 383 Temperament and Character Inventory (TCI) 187, 566 temperament en stressresponsiviteit 136 temperamentdimensies 187 temporele stabiliteit 563 TFP 289, 410 –, bee¨indiging van behandeling 297 –, behandelingsstrategie 294, 295 –, communicatie van patie¨nt 293 –, contractfase 292 –, effectstudies 298 –, indicatiestelling 292 –, interpretatieproces 296 –, interventies 296 –, plus- en minpunten 297 –, technische neutraliteit 296 –, tegenoverdracht 293, 294 theatrale persoonlijkheidsstoornis 392 –, diagnostische criteria 104 –, kenmerken 104 Thematische Apperceptie Test (TAT) 359, 566 Theory of Mind (ToM) 32, 486, 490 therapeut, vereiste training 427 therapeutische alliantie 260 therapeutische relatie 146 therapie(on)trouw bij verslaving met persoonlijkheidspathologie 427, 428
therapietrouw 223, 260, 362, 512 –, ADHD 477 thiothixeen 335 Thompson 209 toerekeningsvatbaarheid 507 –, gradaties 507 toestandsbeeld, verstoring van meting door 173, 174 ToM 32, 486, 490 topiramaat 341, 345 Tower of Londen 76 Trail Making Test-A 75 Trail Making Test-B 75 training van therapeuten 427 trait en state 174 trait-psychologie 243 traits 91 trait-state discussie 383 Transactionele analyse 535 transgenerationele overdracht 133 transitional objects 206 tranylcypromine 338 trauma in jeugd 269 traumagerelateerde somatische aandoeningen 5 traumatheorie, somatische onbegrepen klachten 462 traumatische stress bij kind en suı¨cide 5 traumaverwerking 227 trekken (persoonlijkheids-) 91 trekken (traits) 160 trekkentheorie 563 tricyclische antidepressiva (TCA’s) 337, 343, 388, 389, 466, 476, 477, 478 trifluoperazine 336 twaalffactorenmodel 185 twee- of meerstoelentechniek 305, 309, 313 tweede-generatietherapiee¨n 301 tweelingstudies 239 Twelve Step Facilitation Therapy (12FT) 424 uitsluiting van onderzoek 423 uitsluiting van symptomen in verband met middelengebruik 419 uitsluiting van verslaafden 426 ultrarapid-cycling bipolariteit 130 universele werkzame factoren 245, 259, 260 Utrechtse Coping Lijst 566 vaardigheidstraining, DGT VABS (Vineland Adaptive Behavior Scale) validatie, DGT valideren validiteit –, classificatiemodellen –, dimensionaal persoonlijkheidsmodel
326 489, 493 326 374 183 190
612
Handboek persoonlijkheidspathologie
–, vragenlijsten 169 –, zelfrapportagelijsten 169 valproaat 340, 345, 346 variabiliteit van persoonlijkheid 39 VAS (Visueel Analoge Schaal) 310 veerkracht, vroege ontwikkeling 28 veilige gehechtheidsrelatie 267 veilige hechting 67 veiligheid –, cree¨ren van 371 –, van hulpverleners 375 verantwoordelijkheid voor eigen handelen 506 Verbal Fluency-test 76 Verbale Leer- en Geheugentaak 76 vergeetfobie 568 verhelderen 296 vermijdingsgedrag 392 verslaafden, uitsluiting van 426 verslaving, behandelresultaten bij comorbiditeit met persoonlijkheidspathologie 422 verslaving met as-II-stoornissen 417 –, betrouwbaarheid van diagnostiek 418 –, prevalentie 418 verslaving met persoonlijkheidspathologie –, farmacotherapie bij 428 –, psychotherapie bij 427 –, therapie(on)trouw 427, 428 verslavingsproblematiek bij forensische populatie 503 vervolgbehandeling 256, 258 VFM 38, 140, 186, 194, 195, 448 vierfactorenmodel 504 vigilantie 75, 82 Vijffactorenmodel (VFM)/Five Factor Model (FFM) 38, 140, 186, 194, 195, 448 Vineland Adaptive Behavior Scale (VABS) 489, 493 Visueel Analoge Schaal (VAS) 310 VKP (Vragenlijst voor Kenmerken van de Persoonlijkheid) 172, 359, 392 VKP-IV (Vragenlijst voor Kenmerken van de Persoonlijkheid) 170 volharding 448 voorbehandelingstraject 253 voorkeurstoestand 245 voorspelbaarheid van schizofrenie 440 vorbeireden 568 vragenlijst 161 –, validiteitsproblemen 169 –, voor- en nadelen 168, 334 Vragenlijst voor Kenmerken van de Persoonlijkheid 566 Vragenlijst voor Kenmerken van de Persoonlijkheid (VKP) 172, 359, 392 vriendelijkheid/antagonisme 189
vroege ervaringen en ontwikkeling van psychopathologie
25
waanstoornis 574 wantrouwen jegens artsen 532 Weak Central Coherence-theorie (WCC) 486, 491 weerstand 245 werkrelatie 224, 305, 361, 362, 428 –, belang van persoonlijkheid 535 –, met angstpatie¨nten met comorbide persoonlijkheidsstoornis 414 What Works?, principes 509 WHO-onderzoek van Jablenski, schizofrenie 436 Wisconsin Card Sorting Test 74, 76 Young Schema-Questionnaire (YSQ ) YSQ
302, 315 302, 315
ZAT (Zinnen Aanvul Test) 359 zelf –, het vreemde/alien self 268, 269 –, ontregeling van het 320 zelf- en objectrepresentaties 204 zelf-acceptatie 227 zelfbeeld 221 zelfbeheersing/impulsiviteit 189 zelfbeoordeling 161 zelfbeschermende mechanismen 245 zelfcontroletechnieken 314 zelfgevoel, laag 392 zelf-objectdifferentiatie 132 zelfobjecten 207 zelfondermijnende persoonlijkheidsstoornis 447 zelfpathologie 207 zelf-psychologie 201 –, Kohut 207 zelfrapportagelijsten 160, 168 –, betrouwbaarheidsonderzoek 169 –, overzicht 170 –, overzicht psychometrische eigenschappen 171 –, validiteit 169 zelfregulatie 30, 203 zelfrelativering 227 zelfsturend vermogen 448, 450 zelfsturing 227 zelfverwerkelijking 227 Zen 321, 322 zevenfactorenmodel (Cloninger) 187 ziekte, copingmechanismen 532 ziekte door ongeval of delict, coping 531, 533 ziektebeleving 529, 530 ziektegedrag 530 –, consequenties voor gedrag van arts 531
Register
–, vormen 530 ziektewinst 225, 375, 463 Zinnen Aanvul Test (ZAT) 359, 566 zorgaanbod, noodzakelijke voorwaarden 222 zorgprogramma 351 –, definie¨ring 352 –, doel 353 –, indelingscriterium 353 –, zorggerichte indeling 353 Zorgprogramma Persoonlijkheidsstoornissen –, basiszorg 363 –, behandelvormen 360 –, definities en classificering 354 –, diagnostiek 358 –, doelgroependefinie¨ring 354
613
–, implementatie 364 –, indicatiestelling 360 –, regio Midden-Westelijk Utrecht 351 –, specialistische zorg 363 –, subdoelgroepen 356, 357 –, wetenschappelijke evidentie behandelopties 354 zorgprogrammering –, in regio Midden-Westelijk Utrecht 351 –, voor en tegen 353 zorgtoewijzing –, mogelijkheden 222 –, voorzieningen 222 Zuid-Hollands Bevolkingsonderzoek 54 zwart-witdenken 310
