Persbericht Catalogus Praktische informatie... 11

1

Inhoudsopgave Persbericht .............................................................................................................................................................. 3 Zaalteksten.............................................................................................................................................................. 5 De moderniteit als muze................................................................................................................................... 5 Italië: een rode woestijn ................................................................................................................................... 6 Swinging London............................................................................................................................................... 6 De ervaring van de leegte ................................................................................................................................. 7 Eerste liefdes ...................................................................................................................................................... 8 « La Cina E vicina » (China is dichtbij).......................................................................................................... 8 De blik van Michelangelo ................................................................................................................................. 8 Montagne incantate (Betoverde bergen) ....................................................................................................... 9 Catalogus............................................................................................................................................................... 10 Praktische informatie ........................................................................................................................................... 11 Omkaderende activiteiten Michelangelo Antonioni ....................................................................................... 12 FILMVERTONINGEN .................................................................................................................................... 12 1. Volledige retrospectieve Antonioni in CINEMATEK .................................................................... 12 2. Cyclus Antonioni in Flagey – Studio 5 ............................................................................................ 18 3. Een programma op locatie – “Antonioni on tour” ........................................................................20 4. Special Screening: Le amiche van Michelangelo Antonioni ........................................................20 TENTOONSTELLING .................................................................................................................................... 21 CELESTE E VERDE, een tentoonstelling van Michel Lorand ............................................................. 21 LEZING ............................................................................................................................................................. 22 Lezing van Dominique Nasta .................................................................................................................... 22 Contactgegevens persdienst ............................................................................................................................... 23

2

Persbericht

Michelangelo Antonioni. Il maestro del cinema moderno Het Paleis voor Schone Kunsten organiseert in samenwerking met CINEMATEK een multidisciplinaire tentoonstelling rond de Italiaanse cineast Michelangelo Antonioni. Als regisseur, filmcriticus, schrijver en schilder hield Antonioni steeds de vinger aan de pols van zijn tijd. Hij had een uitgesproken moderne aanpak die hij deelt met zijn landgenoot Giorgio Morandi, aan wie BOZAR deze zomer een grote overzichtstentoonstelling wijdt. 22.06 > 08.09.2013

Voor zijn eerste grote tentoonstelling rond cinema opent het Paleis voor Schone Kunsten de deuren voor Michelangelo Antonioni (1912-2007), met een selectie uit de 46.000 privédocumenten die door de Gallerie d'Arte Moderna e Contemporanea di Ferrara bewaard worden. Een uitzonderlijke gebeurtenis, want voor het eerst zijn die archieven (in 1997 door de artiest geschonken aan de stad Ferrara) buiten Italië te zien. Met zo’n 220 persoonlijke documenten schetst Michelangelo Antonioni. Il maestro del cinema moderno het intieme portret van een regisseur die ook schilder, filmcriticus en schrijver was. De tentoonstelling wil een overzicht bieden van zijn belangrijkste films, licht werpen op de diverse facetten van zijn artistieke persoonlijkheid en de wisselwerking tussen zijn oeuvre en de beeldende kunsten in de verf zetten. De tentoonstelling omvat filmfragmenten, setfoto’s van o.a. Bruce Davidson (Magnum), persartikels, originele (handgeschreven) scenario’s, prijzen, brieven (van Giorgio Morandi, Jacques Ledoux, Alain Delon, Italo Calvino, Marcello Mastroianni, Jeanne Moreau, Roland Barthes, e.a.) en schilderijen van zijn hand. Ze laat ook zien welke invloed belangrijke artiesten als Di Chirico, Rothko en Pollock op Antonioni uitoefenden. Deze nauw met leven en werk van Antonioni verbonden documenten weerspiegelen de diverse facetten van een zeer gecultiveerde persoonlijkheid die gepassioneerd was door beeldende kunsten, architectuur en fotografie. Hij creëerde een eigen filmisch universum dat de klassieke concepten van de narratieve cinema herdefinieerde. Lange opnamen, oog voor detail en de alomtegenwoordige architectuur kenmerken zijn filmische taal, waarmee hij de vervreemding van de mens Michelangelo Antonioni. Blow up, 1966. Ferrara, Gallerie d’Arte in de hedendaagse wereld, de hortende Moderna e Contemporanea-Museo Michelangelo Antonioni communicatie en de sociale problemen van zijn tijd onderzocht. De cineast bezit een opmerkelijk observatietalent en een blik die de tijdgeest uitdrukt. Dat laatste komt ook tot uiting door de veelvuldige referenties naar mode, popcultuur en architectuur die in zijn films te vinden zijn. Zijn films vragen veel aandacht van de kijker, wat hem de reputatie van een intellectueel cineast opleverde.

3

Antonioni begon zijn carrière met (kort)films in de stijl van het neorealisme (1944>1952), maar ontdekte gaandeweg zijn eigen signatuur. Hij brak door met zijn ‘existentialistische’ trilogie L'avventura (1960), La notte (1961) en L'eclisse (1962), gedraaid met zijn fetisjactrice Monica Vitti. Blow up (1966), Zabriskie Point (1970) en The Passenger (1975) gelden als andere meesterwerken. In de loop van zijn carrière kreeg hij talrijke prijzen, onder meer de Gouden Beer van Berlijn (1961) voor La notte, de Speciale juryprijs van het festival van Cannes (1960 en 1962) voor respectievelijk L'avventura en L'eclisse, en de Gouden Palm (1967) voor Blow up. Met zijn oeuvre inspireerde hij cineasten als Godard, Scorsese en Tarkovski, maar ook hedendaagse kunstenaars als Jeff Wall en Julian Schnabel.

Curator: Dominique Païni De multidisciplinaire tentoonstelling werd geconcipieerd door Dominique Païni, voormalig directeur van de Cinémathèque française en het Centre Pompidou, oprichter van de audiovisuele afdeling van het Louvre en curator van een reeks tentoonstellingen zoals Hitchcock et les arts, Voyage(s) en utopie de Jean-Luc Godard en ABC: Art Belge Contemporain.

CINEMATEK In aanvulling op de tentoonstelling organiseert CINEMATEK verschillende activiteiten: - een volledige retrospectieve in CINEMATEK (Baron Hortastraat, 1000 Brussel) van 4 juli tot 30 augustus - een cyclus in Studio 5 – Flagey (1 juli > 30 augustus) - een programma op locatie (Bergen/augustus, Luik/september en Antwerpen/september) - een lezing door Dominique Nasta in CINEMATEK op 8 juli - een vertoning van Le amiche (met gerestaureerde kopie), met een introductie door Dominique Païni op 29 augustus (in het Paleis voor Schone Kunsten, in samenwerking met BOZAR CINEMA)

Giorgio Morandi

Michelangelo Antonioni. Filmstill. Marcello Mastroianni in La notte, 1961

Tot slot stelt het Paleis voor Schone Kunsten deze zomer aansluitend een grote retrospectieve voor van de moderne Italiaanse meester Giorgio Morandi. Morandi en Antonioni waren uit dezelfde streek afkomstig en apprecieerden elkaars werk. In Antonioni’s archief werden verschillende brieven van Morandi teruggevonden en in La notte is duidelijk een schilderij van Morandi te zien. Beide kunstenaars hadden een vergelijkbare zin voor esthetiek, compositie, fotografie en architectuur, wat in hun werk onmiskenbaar tot uiting komt.

4

Zaalteksten Michelangelo Antonioni wordt geboren in Ferrara in 1912. Hij is, samen met Ingmar Bergman, een pionier van wat inmiddels het ‘cinematografisch modernisme’ wordt genoemd.

Michelangelo Antonioni on the set of L’Avventura, 1960. Gallerie d'Arte Moderna e Contemporaneo

Als assistent van Marcel Carné, scenarist van Federico Fellini, draagt Antonioni bij tot een omwenteling binnen de filmische creatie: van een realistische voorstelling stapt hij over naar een meer filosofische benadering. Hij peilt de menselijke ziel en doet dit in een totaal vernieuwende stijl. Men kan spreken van een ‘radioscopie’ van de existentiële twijfels eigen aan de wereld van vandaag, uitgevoerd door een cineast wiens stijl nochtans steeds elegant en aantrekkelijk blijft.

De regie van de acteurs en de dialogen vertalen de lusteloosheid en de verveling van een sociale klasse, die wordt gekenmerkt door een gebrek aan engagement ten opzichte van het alledaagse. Het hoogtepunt van zijn oeuvre zijn de films die verankerd zijn in het Italië van de jaren ’60: de trilogie - L’avventura, La notte, L’eclisse. Zij kondigt reeds de ideologische en morele breuk van de jaren ’70 aan. Blow up en Zabriskie Point weerspiegelen dan weer de evolutie van de jeugd, de mode en wat later, aan het begin van de 21ste eeuw, ’hedendaagse kunst’ zou worden genoemd. Antonioni creëert onvergetelijke vrouwelijke personages: diva’s van de moderniteit, Lucia Bosé en Monica Vitti waren zijn muses. Na zijn omzwervingen in Amerika en China keert de cineast, als ‘herboren’ kunstenaar, in het begin van de jaren ’80 terug naar Italië. Zijn nieuwe blik stelt hem in staat zijn land te karakteriseren en te identificeren. Het parcours van de tentoonstelling staat los van de chronologie van Antonioni’s œuvre. De expositie begint met de ‘trilogie van de moderniteit’ die de cineast internationaal op de kaart zette; daarna wordt zijn vertrek uit Italië geëvoceerd, het land dat hij definieerde als een deserto rosso (rode woestijn). De inspirerende ontmoeting met het Swinging London gaat vooraf aan de fascinatie voor woestijnen en de utopie van de leegte… Het verhaal wordt afgesloten met een dubbele terugkeer : het teruggrijpen naar zijn origine, zijn eerste invloeden als cineast en terzelfder tijd zijn afscheid van het neorealisme, om dan te eindigen met de terugkeer naar zijn geboortestad Ferrara waar hij zijn laatste films draait.

De moderniteit als muze Tijdens de jaren ‘60 bereikt Antonioni’s oeuvre zijn maturiteit met de trilogie L’avventura (1960), La notte (1961) en L’eclisse (1962), die de ‘moderne film’ thematisch en esthetisch inluidt. De metafysische decors die De Chirico evoceren, de strakke architectuur van de steden uit de naoorlogse economische herstelperiode, maatschappelijk cynisme en sentimentele lafheid, de angst voor de

5

kernramp… De mysterieuze verdwijning van een vrouw in L’avventura, de erosie van de liefdesgevoelens in La notte en de versluiering van de zon in L’eclisse verlenen Antonioni’s filmkunst een stilte die haar gelijke vindt in de stillevens van Giorgio Morandi.

Monica Vitti in L'Avventura, 1960 © CINEMATEK

De trilogie omvat twee grote thema’s. Ten eerste, de dreigende petrificatie van de wereld, zoals uitgebeeld door de rotsachtige formaties van het Eolische eiland Lisca Bianca in L’avventura, de verkeersopstoppingen in de grote stad in La notte, en de koele architectuur van het fascisme van de EUR-wijk te Rome in L’eclisse. Ten tweede is er de fascinatie voor het insulaire, die echter niet van een zekere angst gespeend is: het eiland bij uitstek van L’avventura, waarover een constante dreiging hangt, het isolement in het park aan het einde van La notte dat het slot van Blow up aankondigt, de opsluiting in het appartement van L’eclisse, de gevangenis van een vervlogen liefde.

De vernieuwende stijl van de trilogie riep hevige reacties op, zowel bij de pers als bij het grote publiek. Enerzijds werd L’avventura bij de eerste vertoning op het festival van Cannes in 1960 uitgejouwd door het publiek zodat Monica Vitti in tranen de zaal verliet. Anderzijds ontving de film tijdens hetzelfde festival de speciale juryprijs en werd een petitie opgestart door cineasten en filmcritici om het uitzonderlijke belang van de film te verdedigen.

Italië: een rode woestijn De gevolgen van de industriële ontwikkeling en het consumptiegedrag - vervuiling, sociaal ongenoegen, zieke erotiek - zijn het onderwerp in de film Il deserto rosso (1964). Giuliana, het personage vertolkt door Monica Vitti, vertoont zowel afkeer, neurose als wanhoop. Ook de Italiaanse materieschilder Alberto Burri en de Arte Povera geven in dezelfde periode uiting aan de teloorgang van de wereld als gevolg van de menselijke onverschilligheid. Is Il deserto rosso wel een kleurenfilm? Verraadt het ‘getinte’ dramaturgisch concept niet eerder een weerstand tegen het gebruik van kleur? De maniëristische beslissing om de muren van een stad of het gras van de braakliggende terreinen te schilderen, de uniformiteit van het roze grijze camaïeu in de onthutsende, beangstigende liefdesscène, de invasie van roest en de aantasting van de materie door vervuiling zijn slechts voorwendselen om de hiërarchiserende werking van de kleur uit te stellen, behalve dan diegene die opgelegd is door de industriële codificatie. Het zwart-wit blijft doorschemeren als een hardnekkige herinnering.

Swinging London Het midden van de jaren ‘60 wordt gekenmerkt door de psychedelische pop-explosie van de rockmuziek en de impact van de reclame en de mode op het stedelijke decor en het dagelijkse leven. Antonioni laat Italië en zijn ecologische en politieke ‘rode woestijn’ achter zich. Hij identificeert zich met de levendige jeugdigheid van een ‘voyeur’ – waarvoor de befaamde Engelse fotograaf David Bailey model stond.

6

Geïnspireerd door een novelle van de Argentijnse schrijver Julio Cortázar, Het kwijlen van de duivel, creëert de cineast een fictie waarmee hij met hernieuwde energie de gedurfde beelden van het Swinging London kan ontdekken - de scherpe kleurcontrasten van de mode, het tedere groen van de Londense parken, de verbeeldingskracht van de communes met hun drugs en muziek – luttele jaren voordat de jongerenrevoltes over de hele wereld uitbreken, revoltes die Antonioni tot aan Zabriskie Point (1970) bezighielden. De titel van de film is op twee manieren sprekend: de Blow up is zowel de methode van de fotograaf om op zoek te gaan naar de waarheid, als het procedé dat Antonioni hanteert voor het creëren van zijn eigen picturale productie, de Montagne incantate (Betoverde bergen), miniatuuraquarellen die hij fotografeert en uitvergroot.

Michelangelo Antonioni. David Hemmings and Jane Birkin in Blow up, 1966

Blow up (1966) is een cruciale film in het oeuvre van Antonioni vanwege zijn ambitie om de macht van het beeld te analyseren; hij droeg bij tot de mondiale vernieuwing van de cinema, Hollywood inbegrepen (Brian De Palma, Martin Scorsese).

De ervaring van de leegte De Amerikaanse woestijn van Zabriskie Point (1970) en de Afrikaanse van The Passenger (Professione: reporter, 1974) beklemtonen wat de toeschouwer al kon vermoeden achter het rotseiland van L’avventura (1960), de braakliggende terreinen van La notte (1961) en het beton van de moderne voorsteden van L’eclisse (1962). Het is een leitmotiv in Antonioni’s werk: het vervagen van de bakens in de realiteit vertaalt de aftakeling van de sociale en morele bakens. Antonioni introduceert een metafysiek van de afwezigheid in de filmkunst. In de ogen van zijn personages is de woestijn een paradoxale ruimte, een ruimte van uiterste onthechting, tegelijk utopisch en maagdelijk, die de gewichtloosheid en de onderdompeling van de lichamen van de hippies toelaat in het okergrijze stof van Zabriskie Point. De woestijn, dat is tevens de ruimte waarin schizofrenie en zelfverlies worden beleefd (de eindeloze ballingschap van de reporter in The Passenger). De woestijnzon verschroeit de kleuren, dwingt tot extase, voert de mens buiten zichzelf. Michelangelo Antonioni. Zabriskie Point, 1970 © CINEMATEK

De Amerikaanse fotograaf Bruce Davidson (Magnum) fotografeert de filmopnames van Zabriskie Point.Zabriskie Point en The Passenger zijn de twee films bij uitstek in het oeuvre van Antonioni, die de picturale kracht van de 20ste eeuw het meest treffend weergeven. De verstilling van Mark Rothko, de gestualiteit van Jackson Pollock, het verontrustende optimisme van de Italiaanse pop art kunstenaar Mario Schifano leiden Antonioni’s fascinatie naar de leegte van de woestijn.

7

Eerste liefdes Zoals voor andere moderne cineasten is de documentaire kortfilm voor Antonioni een uitstekende leerschool in de contradicties van de maatschappelijke werkelijkheid van zijn tijd. Beïnvloed door het vroege oeuvre van Luchino Visconti, verbeeldt hij het trieste bestaan van de boeren op de Po-vlakte (Gente del Po, 1943-1947), op dezelfde plaats waar ook Visconti een erotische en moorddadige passie filmt, Ossessione (1943). Nettezza urbana (1948), Superstizione (1949) en Il Grido (1957) vormen de stedelijke en rurale landschappen van het neorealisme. In deze twee documentaires experimenteert Antonioni al met de ruimte: het monumentale labyrint van Rome en de verkenningstochten door de dorpen van het ware Italië. De eerste helft van de jaren ‘50 wordt overheerst door een van de mooiste gezichten uit de filmgeschiedenis, dat van Lucia Bosé (Cronaca di un amore, 1950), wier zwarte haardos en de initialen – L. B. – herinneren aan een van de cinefiele passies van Antonioni die in de jaren 1980 opnieuw de kop zou opsteken, in de film met de treffende titel Identificazione di una donna: Louise Brooks. De films uit deze periode worden in eerste instantie gekenmerkt door zwart-witcontrasten die even scherp zijn als de wrede kritische analyse van de lusteloze en nihilistische naoorlogse bourgeoisie (I vinti, L’amore in città, Le amiche).

« La Cina E vicina » (China is dichtbij) “De politieke neutraliteit van Antonioni, die door de minister van Buitenlandse Zaken, Zhou Enlai, officieel werd uitgenodigd voor een bezoek aan een land dat in 1972 de bloedige schokgolven van de Culturele Revolutie meemaakte, gaf schandaal, en niet alleen bij de Chinese leiders die toen een burgeroorlog uitvochten. De “Bende van Vier” bestempelde Chung Khuo, Cina (1972) als reactionair: pas in 2004 kreeg het publiek de documentaire voor het eerst te zien in Peking.” In tegenstelling tot Carlo Lizzani, Joris Ivens, Simone de Beauvoir, Alberto Moravia, Roland Barthes en andere notoire westerse intellectuelen die van hun “officiële reizen” in het maoïstische rijk slechts datgene meebrachten wat ze hadden gedroomd er te zien, legde Antonioni – al dan niet opzettelijk? – alles vast zonder te verfraaien, zonder te oordelen, zonder uit te leggen. De drie uur en veertig minuten durende film Chung Khuo, Cina die werd gedraaid aan het einde van een onbeschrijfelijk tijdperk waarin zelfs de propagandafilms en het gefilmde nieuws verboden waren, vormt nu een unieke getuigenis.” (Lorenzo Codelli, Positif, mei 2009)

De blik van Michelangelo Volgens Antonioni is “fare un filme è per me vivere” (een film maken, dat is leven). Zijn oeuvre vertoont inderdaad een parcours dat opvallend veel gelijkenis vertoont met zijn leven: na Ferrara te hebben verlaten, keert de cineast er terug, Al di là delle nuvole (voorbij de wolken), aan het einde van zijn carrière. Om verschillende redenen probeert hij terug te keren naar sommige momenten uit zijn vroeger werk, maar niet uit melancholie of spijt. Antonioni is een cineast die zich, zoals Jean Cocteau wiens L’Aigle à deux têtes hij bewerkt, door het orfische gebaar laat leiden: hij kijkt om. Zo keerde hij weer naar het

8

eiland van L’avventura. Zo ook trotseerde hij de blik van de andere Michelangelo via de marmeren Mozes van het graf van paus Julius II, in zijn zelfportret-kortfilm Lo sguardo di Michelangelo (2004). Identificazione di una donna (1982) is de film van de terugkeer naar Italië. De identificatie is evenzeer die van een vrouw als de zoektocht naar de identiteit van een land, Italië, dat hij herontdekt in de nevelen van de Po-vlakte na zijn vlucht naar de Verenigde Staten, Afrika en China. De cineast die Palmen, Leeuwen en Oscars in de wacht sleepte, mocht tot aan zijn laatste ademtocht het eerbetoon in ontvangst nemen van zijn erfgenamen die zijn gelijken waren geworden: Tarkovsky, Scorsese, Kurosawa, Schlöndorff, alsook de bewondering van de intellectuelen en de kunstenaars van zijn tijd, Umberto Eco, Emilio Vedova, Roland Barthes, Pietro Citati… Hij beïnvloedde verre cinematografische scholen: Wong Kar-wai (In the Mood for Love), Hou Hsiao-hsien (Café Lumière), Nobuhiro Suwa (Un Couple parfait), Tsai Ming-liang (Vive l’amour), Jia Zhang-ke (Still Life). Maar ook de hedendaagse kunst, die zich inmiddels de digitale (video)technologie heeft eigen gemaakt, laat zich inspireren door Antonioni’s stijl.

Montagne incantate (Betoverde bergen) Bij de aanvang van de jaren ’60 begint Antonioni aquarellen van berglandschappen te schilderen. Deze eerste schilderkunstige experimenten kondigen de uitgebreidere reeks van de Montagne incantate (Betoverde bergen) aan, die de cineast in de tweede helft van de jaren 1970 verder zal uitwerken. De reeks Montagne incantate vertoont twee facetten. Enerzijds, de reeks schilderijen, aquarellen en collages zelf, in wisselende, meestal kleine formaten (het eerste werk is 21 x 30 cm groot); anderzijds, de fotografische uitvergroting van een aantal werken uit deze eerste reeks die de originele schilderijen op een veel grotere schaal toont. De Montagne incantate kunnen vanuit twee verschillende invalshoeken worden bestudeerd. De band met de geschiedenis van de schilderkunst kan worden benadrukt, met aandacht voor bekende voorgangers die Antonioni hebben geïnspireerd (Mark Rothko, Jean Dubuffet, Turner). Ook kan men de reeks analyseren door formele verbanden met Antonioni’s filmisch oeuvre uit te tekenen. Denk maar aan Blow up en de vergroting van de foto’s die Thomas (David Hemmings) in het Londense park maakt, of aan de zandige geografie van Zabriskie Point, waarvan sommige woestijnshots herinneren aan het gevlekte oppervlak van de natuur zoals Antonioni het schildert.

Michelangelo Antonioni. Montagne Incantate. Ferrara, Gallerie d'Arte Moderna e Contemporaneo

In een interview zei Antonioni dat hij zich geen schilder voelde wanneer hij aan de Montagne incantate begon maar dat hij zijn ervaring als cineast veeleer ‘vermengde’ met die van de schilder: met andere woorden, er is geen scheidslijn tussen deze kunstuitingen, ondanks de verschillende uitdrukkingsvormen die hij gebruikt. Antonioni blijft in de eerste plaats cineast, zelfs wanneer hij met zijn penseel kleurvlakken tot leven brengt. (Dork Zabunyan)

9

Catalogus Michelangelo Antonioni. Il maestro del cinema moderno

INHOUD Voorwoorden Antonioni, de maestro van de moderne cinema – Dominique Païni De Moderniteit als muze – D.P. De kleur van de gevoelens en de kleuren van de wereld – D.P Swinging Londen – D.P Woestijnen – D.P Eerste liefdes – D.P De beleving van het elders: het China van Antonioni – D.P Terug in Ferrara – D.P Montagne incantate – D.P Montagne incantate: schilderkunst, fotografie, tentoonstelling – Dork Zabunyan Biografie – Carlo di Carlo Filmografie

Talen: 2 afzonderlijke uitgaven, Nederlands | Frans Uitgever: BOZAR BOOKS & Uitgeverij Snoeck Pagina’s: 144 Prijs: € 20

10

Praktische informatie Michelangelo Antonioni. Il maestro del cinema moderno Adres Paleis voor Schone Kunsten Ravensteinstraat 23 1000 Brussel Data 22.06 > 08.09.2013 Openingsuren Van dinsdag tot zondag, 10.00 > 18.00 uur Donderdag: 10.00 > 21.00 uur (> 18.00 tussen 21 juli en 15 augustus) Gesloten op maandag Tickets €6 € 4: BOZARfriends

Michelangelo Antonioni. Monica Vitti in L’avventura, 1960. © CINEMATEK

Combitickets € 15: Morandi + Antonioni + bOb Van Reeth (€14 voor BOZARfriends) € 11: Morandi + Antonioni !!! Op vertoon van 2 CINEMATEK tickets van Antonioni screenings: 1 gratis ticket voor de tentoonstelling. Catalogus € 20 BOZAR info & tickets 0032 2 507 82 00 – [email protected] – www.bozar.be Curator: Dominique Païni (bijgestaan door Maria Luisa Pacelli & Barbara Guidi) In samenwerking met: CINEMATEK Met steun van: La Regione Emilia-Romagna, Istituto Italiano di Cultura, Kingdom of Belgium, Foreign Affairs, Foreign trade & development cooperation Concept: Fondazione Ferrara Arte & Gallerie d’Arte Moderna e Contemporanea-Museo Michelangelo Antonioni, in samenwerking met Fondazione Cineteca di Bologna. Partners: Gallerie d'Arte Moderna e Contemporanea di Ferrara | Fondazione Ferrara Arte | Commune di Ferrara | Provincia di Ferrara | Cineteca di Bologna | La Médiathèque De tentoonstelling in het Paleis voor Schone Kunsten is direct geïnspireerd door de tentoonstelling ‘The Look of Michelangelo. Antonioni and the Arts’ die plaatsvond in Ferrara van 10.03 tot 09.06.2013.

11

Omkaderende activiteiten Michelangelo Antonioni FILMVERTONINGEN In het kader van de tentoonstelling “ Michelangelo Antonioni, il maestro del cinema moderno", georganiseerd door BOZAR EXPO in samenwerking met CINEMATEK, stelt CINEMATEK voor (met de steun van de Cineteca di Bologna) :

1. Volledige retrospectieve Antonioni in CINEMATEK 04.07 > 30.08

04.07 19:00 / 06.07 17:00 Cronaca di un amore Michelangelo Antonioni Italië 1950 / Lucia Bose, Massimo Girotti, Ferdinando Sarmi / ZW / 102' OND: FR Antonioni keerde het neorealisme de rug toe en zijn eigen stijl en preoccupaties zijn al herkenbaar in deze debuutfilm, waarvan de plot alles weg heeft van een film noir.

Lucia Bosé in Cronaca di un amore, 1950. Gallerie d'Arte Moderna e Contemporaneo

05.07 17:00 I vinti Michelangelo Antonioni Italië 1952 / Jean-Pierre Mocky, Anna Maria Ferrero, Eduardo Ciannelli / 107' OND: FR – NL De uitgedoofde, delinquente jeugd in het naoorlogse Engeland, Frankrijk en Italië. Een episodische, linksgezinde observatiefilm, die Antonioni later zou verloochenen. 07.07 19:15 / 12.07 17:00 La signora senza camelie Michelangelo Antonioni Italië 1953 / Lucia Bose, Gino Cervi, Alain Cuny / ZW / 102' OND: FR – NL Een tweederangssterretje wil hogerop, trouwt met een regisseur maar belandt opnieuw in Bfilms: een vrouw op zoek naar zichzelf in een cynische maatschappij en een gedetailleerde beschrijving van het filmmilieu. 08.07 21:00 / 16.07 21:00 L'avventura Michelangelo Antonioni Italië, Frankrijk 1960 / Monica Vitti, Lea Massari, Gabriele Ferzetti / ZW / 138' OND: FR – NL Met zijn thema (communicatiestoornissen binnen een koppel) en zijn deconstruerende vorm was deze stilistisch gave film, waarin de tijd gemanipuleerd wordt, ver op zijn tijd vooruit. Dat bewees ook de contestatie toen de film in Cannes de prijs van de jury kreeg.

12

09.07 20:00 / 14.07 18:00 Michelangelo Antonioni storia di un autore Gianfranco Mingozzi Italië, Canada 1965 / ZW / 58' OND: FR Documentaire uit 1966, gedraaid voor de Canadese televisie. Al zien we Antonioni veel aan het werk, praten doet de regisseur weinig. Vooral collega’s en vrienden (Fellini, Monica Vitti, producer Tonino Cervi, scenarist Tonino Guerra, componist Giovanni Fusco) komen aan het woord. 11.07 19:00 Amore in citta Michelangelo Antonioni, Federico Fellini, Alberto Lattuada, Carlo Lizzani, Francesco Maselli, Dino Risi Italië 1953 / Rita Josa, Rosanna Carta, Enrico Pelliccia / ZW / 109' OND: FR – NL De beroemde zesdelige sketchenfilm in de neorealistische traditie, met een gamma van bonte stedelijke creaturen, uitgekozen door de Italiaanse sterregisseurs rond het thema van de liefde. 13.07 19:00 Le amiche Michelangelo Antonioni Italië 1955 / Valentina Cortese, Yvonne Furneaux, Eleonora Rossi Drago / ZW / 104' OND: FR – NL Een roman van Pavese, die dat jaar zelfmoord pleegde, lag aan de basis van deze pessimistische studie over vrouwelijke vervreemding. Antonioni ontwikkelt in deze film voor het eerst zijn unieke contemplatieve stijl. 14.07 21:00 / 22.07 19:00 Il grido Michelangelo Antonioni Italië 1957 / Alida Valli, Steve Cochran, Betsy Blair / ZW / 115' OND: FR – NL Het mistige, verregende landschap van de Po-vlakte als sfeerbepalend element in dit drama rond de emotionele wanhoop van een fabrieksarbeider die rondzwerft met zijn dochtertje. 17.07 19:00 / 28.07 17:00 La notte Michelangelo Antonioni Italië, Frankrijk 1961 / Marcello Mastroianni, Jeanne Moreau, Monica Vitti / ZW / 121' OND: FR – NL De emotionele kortsluiting tussen een succesvol schrijver en zijn vrouw tegen de achtergrond van het industriële Milaan. Deel twee uit Antonioni's tetralogie over de malaise van het moderne koppel. 18.07 21:00 / 31.07 17:00 L'eclisse Michelangelo Antonioni Italië, Frankrijk 1962 / Alain Delon, Monica Vitti, Francisco Rabal / ZW / 124' OND: FR – NL Vittoria verlaat haar veilige relatie voor een avontuur met een beursmakelaar. Geen verhaaltje maar een pure film over fundamentele eenzaamheid, sluitstuk van de tetralogie over de onmacht tot communicatie en het moderne koppel.

13

20.07 19:00 / 03.08 17:00 Il deserto rosso Michelangelo Antonioni Italië, Frankrijk 1964 / Monica Vitti, Richard Harris, Carlo Chionetti / kleur / 116' OND: FR – NL Een neurotische vrouw geconfronteerd met verveling in het industriële niemandsland van Ravenna. Antonioni experimenteert met kleur in deze film vol allusies naar de Divina commedia. 23.07 21:00 I tre volti Michelangelo Antonioni Italië 1965 / Soraya Esfandiary, Goffredo Alessandrini , Nando Angelini / 115' / OND: ~ Omnibusfilm die moest dienen om de filmcarrière van de Iraanse prinses Soraya te lanceren, al mislukte dat schromelijk. Antonioni’s deel II provino is net een reflectie op en verslag van die poging, inclusief testopnamen. 24.07 19:00 / 27.07 21:00 Blow up Michelangelo Antonioni UK 1966 / David Hemmings, Vanessa Redgrave, Jane Birkin, Sarah Miles / kleur / 111' OND: FR - NL Merkwaardige thriller over een hippe Londense modefotograaf die bij het ontwikkelen van een foto ontdekt dat in de achtergrond een moord plaatsvond. Een meditatie over kijken en bekeken worden, en zoals vaker stelt Antonioni vragen, maar geeft hij geen antwoorden. Ook een wrange, ontnuchterende kijk op het swinging London van de sixties.

Michelangelo Antonioni. Zabriskie Point, 1970 © CINEMATEK

25.07 19:00 / 28.07 21:00 Zabriskie Point Michelangelo Antonioni USA 1969-1970 / Mark Frechette, Daria Halprin, Rod Taylor / kleur / 110' OND: FR – NL Het verval van de Amerikaanse consumptiemaatschappij doorheen de fantasieën van enkele revolutionaire jongeren. Of Antonioni's in Death Valley gedraaide, apocalyptische kijk op modern Amerika.

29.07 19:00 Chung kuo, cina Michelangelo Antonioni Italië 1972 / Giuseppe Rinaldi / kleur / 128' V: FR / OND: ~ Antonioni zocht opnieuw aansluiting bij de documentaire traditie van zijn debuutjaren met deze voor de Italiaanse televisie gedraaide poëtische kleurenfilm, waarvoor hij vijf weken door China reisde.

14

01.08 21:00 / 11.08 21:00 Professione reporter Michelangelo Antonioni Italië, Frankrijk, Spanje 1975 / Jack Nicholson, Maria Schneider, Jenny Runacre / kleur / 125' OND: FR – NL Een wereldvreemde televisiereporter neemt in Marokko de identiteit aan van een dode hotelgast. Opnieuw een begeesterende variante op de emotionele inertie, een grondthema in Antonioni's oeuvre. De slottravelling is memorabel. 02.08 20:00 / 05.08 20:00 Il mistero di Oberwald Michelangelo Antonioni Italië, BRD 1980 / Monica Vitti, Franco Branciarolli, Paolo Bonacelli / kleur / 129' V: IT / OND: ~ Monica Vitti is de Roetheense koningin wier malaise wordt doorbroken na een ontmoeting met een anarchistische poëet. Een op celluloid overgezette videobewerking van Cocteau's L'aigle à deux têtes. 04.08 21:00 / 21.08 21:00 Identificazione di una donna Michelangelo Antonioni Italië, Frankrijk 1982 / Christine Boisson, Tomas Milian, Daniela Silverio / kleur / 129' OND: FR – NL De ontmoeting van een filmmaker met twee totaal verschillende vrouwen. Antonioni's inventaris van de onmogelijke liefde tussen man en vrouw bevat beelden van een ongekende sensualiteit. 08.08 17:00 Antonioni su Antonioni Carlo Di Carlo Italië 2008 / Michelangelo Antonioni / kleur / 55' OND: EN Zwart-wit beelden na de opnames van L'avventura gevolgd door halfvervaagde kleuren van een interview uit het RAI archief en de haarscherpe digitale registratie van Oscarsceremonie in 1994 waar Antonioni een Lifetime achievement award in ontvangst mocht nemen uit de handen van Jack Nicholson. Montage van heel uiteenlopende interviews met de meester van begin de jaren 60 tot in de jaren 90. 10.08 19:15 / 27.08 19:00 Beyond the Clouds Al di là delle nuvole Michelangelo Antonioni, Wim Wenders Italië, Frankrijk, Duitsland 1995 / John Malkovich, Sophie Marceau, Peter Weller, Fanny Ardant, Irene Jacob / kleur / 109' OND: FR De 83-jarige Antonioni, getroffen door afasie, liet zich bijstaan door Wenders voor deze kijk op het verlangen, de liefde en vooral: de vrouw. Malkovich speelt De Regisseur, die de verschillende korte films verbindt.

15

12.08 20:00 / 14.08 18:00 Kortfilms van Michelangelo Antonioni Tentato suicido Michelangelo Antonioni Italië 1953 / 18' OND: FR – NL Superstizione Michelangelo Antonioni Italië 1949 / ZW / 9' V: IT / OND: ~ Nettezza urbana Michelangelo Antonioni 1948 / 9' / OND: ~ L'amorosa menzogna Michelangelo Antonioni Italië 1949 / ZW / 12' V: IT / OND: ~ Gente del po Michelangelo Antonioni Italië 1942-1947 / ZW / 11' V: IT / OND: ~ Noto, Mandorli, Vulcano, Stromboli, carnevale Enrica Antonioni Italië 1993 / Enrica Antonioni, Michelangelo Antonioni / kleur / 8' V: IT / OND: ~ Kumbha Mela Michelangelo Antonioni India 1989 / kleur / 18' geen dialoog N.U. Michelangelo Antonioni Italië 1948 / ZW / 9' V: IT / OND: ~ Bomarzo (AKA La villa dei mostri) Michelangelo Antonioni Italië 1949 / ZW / 10' V: IT / OND: ~ Ragazze in bianco Michelangelo Antonioni Italië 1949 / ZW V: IT / OND: ~ La funivia del Faloria (AKA Vertigine) - segment Michelangelo Antonioni Italië 1950 / ZW / 5' V: IT / OND: ~ Terwijl Visconti aan de oevers van de Po "Ossessione" opnam, draaide Antonioni wat verderop zijn eerste documentaire "Gente del Po". Een greep uit Antonioni's eerste neorealistische werk.

16

17.08 21:00 / 30.08 17:00 Eros Michelangelo Antonioni, Steven Soderbergh, Kar Wai Wong USA, Italië, Hongkong, Frankrijk 2004 / Li Gong , Chen Chang , Robert Downey Jr., Alan Arkin, Christopher Buchholz, Regina Nemni / kleur / 106' OND: FR – NL Een cinematografische ménage à trois van drie heel uiteenlopende regisseurs. Antonioni kiest voor een liefdesdriehoek in een sierlijk gefotografeerd Toscane. In zijn laatste film blijven ennui en vervreemding de boventoon voeren.

PRAKTISCHE INFORMATIE Adres CINEMATEK, Baron Hortastraat 9, 1000 Brussel Info: www.cinematek.be

17

2. Cyclus Antonioni in Flagey – Studio 5 01.07 > 30.08 01.07 17:30 > 13.07 17:30 La notte Michelangelo Antonioni Italië, Frankrijk 1961 / Marcello Mastroianni, Jeanne Moreau, Monica Vitti / ZW / 121' OND: FR – NL De emotionele kortsluiting tussen een succesvol schrijver en zijn vrouw tegen de achtergrond van het industriële Milaan. Deel twee uit Antonioni's tetralogie over de malaise van het moderne koppel. 02.07 17:30 > 28.07 20:00 Professione reporter Michelangelo Antonioni Italië, Frankrijk, Spanje 1975 / Jack Nicholson, Maria Schneider, Jenny Runacre / kleur / 125' OND: FR – NL Een wereldvreemde televisiereporter neemt in Marokko de identiteit aan van een dode hotelgast. Opnieuw een begeesterende variante op de emotionele inertie, een grondthema in Antonioni's oeuvre. De slottravelling is memorabel. 05.07 19:30 > 18.07 17:30 Blow up Michelangelo Antonioni UK 1966 / David Hemmings, Vanessa Redgrave, Jane Birkin, Sarah Miles / kleur / 111' OND: FR – NL Merkwaardige thriller over een hippe Londense modefotograaf die bij het ontwikkelen van een foto ontdekt dat in de achtergrond een moord plaatsvond. Een meditatie over kijken en bekeken worden, en zoals vaker stelt Antonioni vragen, maar geeft hij geen antwoorden. Ook een wrange, ontnuchterende kijk op het swinging London van de sixties. 25.07 19:30 > 04.08 19:30 L'avventura Michelangelo Antonioni Italië, Frankrijk 1960 / Monica Vitti, Lea Massari, Gabriele Ferzetti / ZW / 138' OND: FR – NL Met zijn thema (communicatiestoornissen binnen een koppel) en zijn deconstruerende vorm was deze stilistisch gave film, waarin de tijd gemanipuleerd wordt, ver op zijn tijd vooruit. Dat bewees ook de contestatie toen de film in Cannes de prijs van de jury kreeg. 18.07 21:30 > 26.07 19:30 Eros Michelangelo Antonioni, Steven Soderbergh, Kar Wai Wong USA, Italië, Hongkong, Frankrijk 2004 / Li Gong , Chen Chang , Robert Downey Jr., Alan Arkin, Christopher Buchholz, Regina Nemni / kleur / 106' OND: FR – NL Een cinematografische ménage à trois van drie heel uiteenlopende regisseurs. Antonioni kiest voor een liefdesdriehoek in een sierlijk gefotografeerd Toscane. In zijn laatste film blijven ennui en vervreemding de boventoon voeren.

18

01.08 19:30 > 20.08 17:30 Zabriskie Point Michelangelo Antonioni USA 1969-1970 / Mark Frechette, Daria Halprin, Rod Taylor / kleur / 110' OND: FR – NL Het verval van de Amerikaanse consumptiemaatschappij doorheen de fantasieën van enkele revolutionaire jongeren. Of Antonioni's in Death Valley gedraaide, apocalyptische kijk op modern Amerika. 10.08 17:30 > 23.08 21:30 Il deserto rosso Michelangelo Antonioni Italië, Frankrijk 1964 / Monica Vitti, Richard Harris, Carlo Chionetti / kleur / 116' OND: FR – NL Een neurotische vrouw geconfronteerd met verveling in het industriële niemandsland van Ravenna. Antonioni experimenteert met kleur in deze film vol allusies naar de Divina commedia. 15.08 21:30 > 30.08 19:30 L'eclisse Michelangelo Antonioni Italië, Frankrijk 1962 / Alain Delon, Monica Vitti, Francisco Rabal / ZW / 124' OND: FR – NL Vittoria verlaat haar veilige relatie voor een avontuur met een beursmakelaar. Geen verhaaltje maar een pure film over fundamentele eenzaamheid, sluitstuk van de tetralogie over de onmacht tot communicatie en het moderne koppel.

PRAKTISCHE INFORMATIE Adres Flagey – Studio 5 Heilig-Kruisplein 1050 Brussel Info: www.flagey.be

19

3. Een programma op locatie – “Antonioni on tour” De cyclus, gepresenteerd in Flagey (cfr. supra), wordt hernomen in 07.08 > 30.09 in Cinéma Plaza, Bergen 01.09 > 30.09 in Cinéma Churchill, Luik 01.09 31.10 in Cinema Zuid, Antwerpen

4. Special Screening: Le amiche van Michelangelo Antonioni Donderdag 29.08.2013 – 20:00 > 22:30 Paleis voor schone kunsten – zaal M Onze zomer met Antonioni wordt op 29.08 feestelijk afgesloten door een projectie van de recente digitale restauratie van Le amiche. Wellicht de meest onderschatte film uit Antonioni's oeuvre die zonder enige twijfel aan herontdekking toe is. Dominique Païni, curator van de tentoonstelling, zal de voorstelling uitgebreid inleiden (in het Frans). Femmes entre elles Le amiche Michelangelo Antonioni, Italie - Italië 1955 Valentina Cortese, Yvonne Furneaux, Eleonora Rossi Drago NB - ZW / 104' / ST - OND: FR Een roman van Pavese, die dat jaar zelfmoord pleegde, lag aan de basis van deze pessimistische studie over vrouwelijke vervreemding. Antonioni ontwikkelt in deze film voor het eerst zijn unieke contemplatieve stijl. (organisatie BOZAR CINEMA / CINEMATEK)

PRAKTISCHE INFORMATIE Adres Paleis voor Schone Kunsten Ravensteinstraat 23, 1000 Brussel Talen OV: Italiaans | Frans Ondertiteling: Nederlands Tickets € 10,00: standaard tarief € 8,00: korting tarief Info & tickets: www.bozar.be

Michelangelo Antonioni. Le amiche, 1955 © CINEMATEK

20

TENTOONSTELLING CELESTE E VERDE, een tentoonstelling van Michel Lorand 22.06.2013 > 08.09.2013 In het kader van de tentoonstelling Michelangelo Antonioni, il maestro del cinema moderno door BOZAR georganiseerd in samenwerking met CINEMATEK presenteert CINEMATEK CELESTE E VERDE (blauw en groen). Dit is de oorspronkelijke titel die Michelangelo Antonioni in 1964 had gekozen voor zijn eerste kleurenfilm: Deserto Rosso. Het in CINEMATEK getoonde werk van de kunstenaar Michel Lorand is geïnspireerd op de plastische aanpak van de film, maar meer nog op zijn conceptuele karakter. De talrijke analyses van dit werk, grotendeels gebaseerd op de toelichtingen van Antonioni bij zijn eigen werk, benadrukken dat de cineast wou werken rond de ervaring van afwezigheid, gemis en verlies, en dat niet vanuit een psychologische invalshoek maar een filosofische. De film gaat dieper in op de afwezigheid van een band met de wereld, de moeilijkheid van het ontbreken van een zingeving en van het verlies van de eigen identiteit. 'Hoe te leven?' en 'Waarnaar kijken' worden de essentiële vragen van de film. Het ging er Antonioni niet enkel om 'de leegte' uit te drukken maar ook om een heuse esthetiek van de uitdijende leegte te construeren, een essentieel element van zijn poëtische kunst. Het werk van Michel Lorand dat wordt voorgesteld in de inkomhal van CINEMATEK bouwt voort op de thema's van Antonioni. De foto's van de film, geprint op grote en kleine formaten, drukken dezelfde wil tot vervaging en verdwijning uit, en dit door de keuze, herhaling, opeenvolging, schikking en kleurbepaling van de foto's. Door het ontbreken van elke menselijke aanwezigheid in de getoonde beelden wordt gepeild naar de zichtbare of onzichtbare wording van de dingen en de schepsels, hun vermogen om te vervreemden van de wereld. Via zijn video's, installaties en foto's werkt Michel Lorand gestaag aan een persoonlijk oeuvre dat de leegte verkent. Deze werken werden onder meer getoond op de biennale van Venetië, bij Argos en Wiels in Brussel, en in het Reina-Sofia-museum in Madrid.

PRAKTISCHE INFORMATIE Adres CINEMATEK – Inkomhal Baron Hortastraat 9, 1000 Brussel 22.06.2013 > 08.09.2013 Maandag, dinsdag : 18u30 – 23u Woensdag, donderdag : 14u30 – 23u Vrijdag, zaterdag : 16u30 – 23u Tickets: Vrije toegang Speciale avond: twee films van Michel Lorand: Epilogue (8'50 - 2005) en Twilight (30' - 2008) in CINEMATEK Plateau, op 06.09.2013 om 20u. Inleiding: Paul Willemsen.

21

LEZING Lezing van Dominique Nasta « Antonioni ou le cinéma repensé » Maandag 08.07.2013 – 19:00 In het kader van de retrospectieve rond Michelangelo Antonioni Maandag 08.07.2013 | CINEMATEK Zaal Ledoux - 19:00 Dominique Nasta is hoogleraar aan de Vrije Universiteit Brussel. Ze heeft veel over Antonioni gepubliceerd. De conferentie (in het Frans) wordt gevolgd door een projectie om 21 uur van : L’Avventura Italie – Frankrijk, 1960 / van Michelangelo Antonioni / ZW / 138’ / VO, BIL ondertiteld. Met zijn thema (communicatiestoornissen binnen een koppel) en zijn deconstruerende vorm was deze stilistisch gave film, waarin de tijd gemanipuleerd wordt, ver op zijn tijd vooruit. Dat bewees ook de contestatie toen de film in Cannes de prijs van de jury kreeg.

PRAKTISCHE INFORMATIE Adres CINEMATEK – Zaal Ledoux Baron Hortastraat 9, 1000 Brussel Prijs Conferentie : 4 € | Film : 4 € (kortingskaart CINEMATEK) Taal Lezing in het Frans Info +32 (0)2 551 19 47 [email protected] Een initiatief van Service de Culture Cinématographique asbl (SCC), in samenwerking met CINEMATEK.

22

Contactgegevens persdienst BOZAR – Paleis voor Schone Kunsten Ravensteinstraat 23 B – 1000 Brussel Info & tickets: T. +32 (0)2 507 82 00 - www.bozar.be Leen Daems Press Officer BOZAR EXPO T. +32 (0)2 507 83 89 T. +32 (0)479 98 66 07 [email protected] Annelien Mallems Press Officer FESTIVAL, WORLD MUSIC, ARCHITECTURE T. +32 (0)2 507 84 48 T. +32 (0)479 98 66 04 [email protected] Hélène Tenreira Senior Press Officer BOZAR THEATRE, DANCE, CINEMA, CORPORATE T. +32 (0)2 507 84 27 T. +32 (0)475 75 38 72 [email protected] Laura Bacquelaine Press Officer BOZAR MUSIC, LITERATURE T. +32 (0)2 507 83 91 [email protected] Filip Stuer Director Communication & Marketing T. +32 (0)2 507 84 39 [email protected] CINEMATEK 9, Baron Hortastraat 1000 Brussel Emmanuelle De Schrevel Press & Events T. 02/551.19.40 [email protected]

23