PERIODIEKE WATERWILDTELLINGEN Door (Mededetins
J. A.
Eygenraam in
de
Kort na de tweede wereldoorlog heerste er in Engelse natuur-
en
'"' l*ïx: i;;":;:'#":;:,i:",:;::;:;ï,,''l',"n;:ïl
onderzoeÍ<
.
vogelblescherpi1gskringeh een ro"grote ongerustheidlver het lot van het waterwild, da,t tot een breed opgezet onderzoek werd besloten, De brede 'opzet b_l_eek uit de naam, 'die de initiatiefnemers zich gaven:
International Wildfowl Inquiry. Tegenwoordig luidt de naam"Irrt"rnational Wildfowl Research B.rt"utr (I.\M.R.Ë,; . De oproep tot medewerking aan de West- en Noordeuropese landdn vond het eerst weerklank in Nederland, \Áraar reèds in 1947 incid ÈrLtele te$ingen v/erden verricht door Dr. L. Tinbergen. In het volgende jaar droeg de Nederlandse subcommissie voor wateiwildonderzoek het werk over aan het ltbon. Het internationale centrum van het I.'W'.R.B., dat tot 1961 in London was gevestigd, is nu overgegaan naar het Zuidfranse biologische station La Tour du Valat Doel en methoden yan onderzoek 'worden door ons gehanteerd als een De periodieke -methoden waterwildtellingen der om de ontwikkËling van de waterwilástand te Éert"dé, :
ren,
Andere methoden, die wii eveneens vanaf 1948 toepassen , zijn het veruamelen van vangstopgaven uit de eendenkooieri en die van de plevierenvangers, evenals het ringen van eenden, ganzen en goudpleuíeren," dat sedert 1948 op kleinere of grotere schaal plaats vindl "of plaats heeft gevonden. De aldus verkregen gegevens zullen een antwoord kunnen geven op"de vraag of de betio[ken soorten in aantal toe- of afnemen-, of ailóen maar íchommelen om bepaalde gemiddel1"":, ,"", het onderzoek Om aantalsschommelingen, die s,amenharigen met de weersinvloeden in Noord- en Westeuropa , te kunnen sclieiden vatr werkelijke aràrLtalsveranderingen Yas te voorzien dat het gen onder zoek van lange duur zou worden. Gedacht werd aan een fermijn van tien jaar. Ïtt 1958 bleek deze reeks niet voldoende te zijn om oordeel te kunnen vellen over de huidige situatie van alle soorten. "Ltt Daarom u/erd tot een tweede ,,tienjarènplJn" besloten. Inmidd"È ;íí" ul heel *át resultaten geboekt, waarover van nu af ook in dit "t blad mededeling zal worden gedaan. Ook reeds verschenen publicaties zullen in dezë rnededelingen worden verwerkt. lnternationale samenwerking
Na lg48 hebtien
zich meer landen opgemaakt om in een of andere vorm mee te doen aan het onder zoek, ,ód* het op het ogenblik beantwoordt aan het- doel, dat de oprichters van het ínternaijotrale burêau voor ogen stond. 380
Het contact tussen de landen om de Noord- en de Oostzee werd geIeidelijk intensiever, vooral nadat in 1954 de Internationale Unie van Wildbiologen \À/erd opgericht, die sedert 1955 tweeja ailiikse congressen houdt, resp. in Oostenrijk 1955, Denemarken 1957, Nederland 1,959,Italie 1961 , Engeland 1963. Nog hechter werd de samenwerking vanaf 1957, toen uit de Unie een internationale werkgroep van waterwildbiologen werd gevormd, die bestaat uit verteg.tï*oórdigers van Zwed"rï Noorw"í"r, Finland, Denemarken, Duitsland, Engeland ("tt Schotland), Frankrijk en Nederland. Deze treedt op als werkgroep zowel van de genoemde unie als van het internationale bureau voor waterwildonderzoek. Gezien de talloze moeilijkheden, die iedere pogino tot coórdinatie van werkzaamheden in verschillende landen op allerlei gebied ontmoet, mag Contacten met andere ínstanties
Behalve de hierboven genoernde samenwerking tussen vakbiologen, zijn er de contacten met nationale en internationale instanties op het gebied van jacht, vogel- en natuurbescherming. Genoemd mogen worden de Koninklijke Nederlandse lugersvereniging, de Nederlandse sectie van de Cipo (Comité International pour la Préservation des Oiseaux ) , de ]achtraad en de International Union for the Conservation of Nature (I.U.C.N. ) . Deze instellingen houden zich voornamelilk bezig met beleids,kwesties als opening en sluiting van de jacht,"bestrijding van het stookoliekwaad, iÍn- en export van levende vogels, stichten van reservaten e.d. Meer en meer begint het beleid te steunen op de resultaten van het onder zoek. SÍandpunt van de organisatoren
Om ieder misverstand uit te sluiten zij hier verklaard, dat de organisatoren van de internationale waterwildtellingen principiëel niet tegen de jacht zijn De exploitatie van de waterwildstand moet echter zodanig worden geregeld, dat de soorten zich op een behoorlilk nivqau kunnen handhaven.
DE
PRAKT'sCHE TJITWERK'NG :
teldata Evenals de laatste iaren het geval \^/as , zullen de tellingen in het seizoen 1962-1963'worden gehouden omstreeks het middèn van de maand, De eerste datum is iondag 16 september, de laatste zondag 17 maart. Tellingen uitgevoerd êên tlm drie dagen vóór of na deze data worden geacht te zijn gedaan op genoemde dagen. lnternationale
NaÍionale teldata
Ten einde het verloop , in de aantalsschommelingen nauwkeurig te kunnen volgen, houden \ /ii vast aan ons oude systeem van twee tellingen per maand. Een telling omstreeks de laatste van iedere maand wordt dus in het internationale schema ingelast. De eerste telling zal plaats vinden op 2 september 1962, de laàtste op 3l maaft 196í. De bovengenoemde spreidirg is ook toegestaan. Echter wordt aanbevolen de spreiding te zoeken naat het midden resp. het einde van de 381
l+r
maand. M.a.'w. men kan wèl vóór 2 sept. tellen, maar niet er rLai wèl vóór 1B november, maar niet er na. De volledige lilst van teldata is dus als volgti I íO september, 30 september, m oktober, 28 oktober, 18 i "",pt"*ÈËr, dece*be" r 30 december, 73 ianuari, 27 i'a2 dece*b"t, 16 nl'| no.rá*ber, maaft',31 maart' nuari, 17 fr.ebruari, 3 maafi,, Indien het iemand niet schikt om tweemaal pq maand te tellen, maar wel eenmaal, dan zal het zeeÍ op prijs worden gesteld, indien hi1 het r.É*u van de internationale teídágen (d" vetgedrukte) wil aanhouden. Regelmaat
Het is uitermate belangrijk, dat de telgebieden regelmatig worden bezocht. Mocht iemand een keer verhiáderd ziin, dan trachte hii een \ raarnemer te vinden, die hem kan vervangen. Een hiaat in een serie vraarnemin gen verrnindert de waarde ervan zeeÍ sterk.
De telformulieren |arenlang hebben
êên telling werd Dit_ gebracht. nu verandering iaar voor het eerst ï"r*.tki Daarin is hebben wilvolgens internationale àfJptaak formulieren voor het hele seizoen. Ze *Jrdutt in duplo toegezonden , zodat de \ /aarnemer êên ;;;ti;ar voor zichzelf kán houdln. Het andere wordt aan het eind .rur tret seizoen onder dienstenvelop teruggezonden. Het oude type formulier wordt áog_ aá"gehoudgt voor incidentele tellingen, d.z'. v/aarnemingen buiten het eigen telgebied of tellingen buiten de officiële data.
wii formulieren gebruikt waarop
Samenw erkíng me{ andere waarnemers
Indien een groot telgebied door meer dan een \Á/aarnemer wordt be*-*t, ir rutï"nwerkiïg noodzakeli;k. Er moet dan overleg \Mor*n geptá;gá árr", de dug en"zelfs over lret uur van de waarnemitg. De lïroverplaatst, zodat ;;itËheid, dar ""rr"d"el van de vogels zich.tussentii{s is anders niet uit geteld, wcrden niet geheel het ï. óf tweemaal óf in te sluiten. Techniek van heÍ {ellen en scÍraÍÍen
De aanblik van een grote groep vliegende of zvlemmende vogels werkt op veel mensen .r"t*urt"tid. fndierr hun gevraagd wordt een mening tegeven over het aantal, dan bliikt dit melstal een ?lug.in.de lucht t'e ïiii.-nit ,g;"te vogels (zoals ,ganzen en wilde eenden) valt de schatting bii klËine (zoals m.eerkoeten en wintertalínge2) dáorguáti" t" nó %. meestal te i;rg. É"t"it,veróchil met de werkelijkheid is sorns wel 90'wêDe ervaren opgev/assen. situatie de M.a..w. de leek is niet tegen dJ onderyindi_"g in staat een antwoord te proterwildteller ir Uti;kens 'm?er dan 10 à'20 % ierschilt van dat van een eVenJ,r."r"rr, dat niet het dichtst 9l d9 werkecollega. eens g"rorti*"tde -Wi" van beiden van de ti;111r"ía- ir, valt soms *oËitiito uit te. nnaken. Dg persoonlijkheid te aantallen neiging de heeft waarnemers rpàt hierbil .Ln rol: de een schatten' te laag hoog, de andár te íÍ . Í::r Er dient te worde" fi"rireefd naat een zo klein mogelijke tel- of
schattingsfout. r.1 { Ni"t ,"ia*i- "i.t de \Á/aarnemer zich geplaatst voor moeilijke oí
382
telsitua-
en of juist verspreid liggende troepen' heeneenduikende druk concentrat--iés, grote van grói", ;;r;i;g[á" rijdend op sterk ie; g;;;ï;rtuÏr "iióoler, ïn de vegetatíe, vosels telling^dikwijls een ii d"rgJiil;. itt ,ulke"gevallen deinend warer, Sommige schatting. "" tot een b"puï"t ,i.h ;il;;; nier uit te voereh tot kwatoevlucht hun "" zelfs dat niet aan Ln waarnemers durven ^ "eme" of reikt"' oo.g et zou J'iai" g *, r;l;,-:Z;. ";"-e9"", ". -het htJi;;;-;;; "" V o o r de or g anis a ers lk ildu b r íjk * ;"1' ï"i["Ëii"ï,"t weinig waarde' "áá."ámaar Lt"" lLÉU"" "utt " gegevens en soortbeHet is dus gewenst, dát de \r/aarnemer tiacht tot'getallenmaar dienen ":,2;;; onvelmijdelijk' ziin J.ftlttr"àtn""tín komen. oalinqen te gehouden' fittttá de kleinst mogelijke proporties te worden adviezen te medewerkers ik onze ó"" on orond uun otr"-Ë*áti"dr ten goede resultaten duu'Joo' hun
ties: zeer grote, compacte
b
7 * il
Br ,h,
;#,i#';:#:;Ëï;i|.ir""i"r. kunnen komen.
""
en verspreid líggende groepen ín open water uu"In het alsemeen verdient het aanbeveling. te qallrten -11T\l^"u aantal het van krijgen te komsr bii her telqeb;i^ïe"-ár"Ëát" i"árít optreden' q/aardoor een àáií"iiá. vogels". Mocht er een verstoring ;;;l ;;""á" trïep het gebied verlaat, dan is dit gegeven toch vastgeCompacle
leqd.
en daarrtrrt. naar rechts wordt de kilker over de-troep bewogen door met gaat.men. Dan fii*áiáË" de eerstJtien indivi4íen geteld' het naar teru!-gedraaid wordt rienrallen teoeliik tti it""a""J. buut"á worden Véwolsens uitziet' er ffff"ff ;:i:?à ï;';;;-i';"J"'átuttroeD afqepast' Bestaat de troep ïË;';ïïËà;;Jó;tq"h4e herhaald' Ziin uir één soort, dan **Jit"f."ifteidshalve'de Ëewerking som van de de Komi soort' vdor soort men telt dan er mêêr soorten, kan men dan totaal' het gevonden ;""d-.""t""n-t""tttttuttiïtg ieder gedaan'.In hebben. "tii ""#.rA"ï overtuigd zijn een "uit*Èutig" .te juisle aangehouden' als"de ïir'à" ,o* oeval wordr a" -'eest "ïËt.tá"" truikbaar bij kleine sroepen,.dat is tot *"inra"-[ bïïilï;J.ï;";; -belichting, niet te gíote afsánd en indien de 500 stuks. Bij gqede laatste controle te í*rá""Li;"rtï;;kÈ;á;; -he Àogeli;kïo.g """ tellen' te hr";d;; a;r de fresbchten aÍzonderl-ik op dezelfde Bij grotere gro"p"rr,'[i"ïiát iooó 'i"(s *otdt aanvankelilken als laatste wiize te werk gegaa"",';;;;t ti"ntutt"", dan honderdtallen bep:handelins het lourt.t"lË;; d" ààntallen per soort' Van een
ïïï
r
Bil see.q .sprake meer. iïÍËïlï'al';",ï;;i;.;;;ïá"ái"g i' áoo"guá"s bruiktechniek dëzelfde grote en zeef grote';""rd;;r;;"bJgi;sel ïeer eenheid neemt en Ëuár, -"t ditï""r.Ëif-ààt *"n """tt dnir*dtal als blote oog een het met ovetziet t"áJpàfputt' ái,;fi; g;1t"1" Yq" Na het afkiiker. de met dan duizendtal * a" g"È"Ë tráp "."gr. beter dus ook de kiiker laten zak-
tellen van het eerttetiriz-eJtal kan men ken om de schattinq uit te voeren' te juister de Hoe nauwk"rrrig"rodï"àiri"l ""11 de eenheid is' des worden herschatting de á"_t"rii's,'"'p. ïà" ,Ëfr;ri*"J,'ï;;;ï;JJ" alle per haald. Bii zeer gt"ï"-Jto-ó"-ttu"rrá de vogels g"i-tl^1:t te percentages de met volstaan dan rï.t,'*"ía"" g""t"ia. i'Ien otoet deze'wiize Op komen' te getallen tot Ë;;";;-áoËt á-"lt""ittg 383
konden zelfs de enorme waterwildconcentraties tijdens de topperiode ,in Oostelijk Flevoland worden verslagen, hoewel op het eerste gezicht de overmacht soms te groot scheen: 80.000 eenden in êën coÍrpacte troep maakte ook op mii een geweldige indruk. Andere moeilijkheden zullen hier ook nog wel eens aàn de orde wor-
d"p
gesteld.
Oproep ÍoÍ medewerking
Met het bovenstaande heb ik u enigszins op de hoogte willen brengen met deze t+k van onderzoek, die meer en meer aan betekenis wint. .Wil het werk echter goed blilven verlopen, dan is uitbreiding van het aantal mensen, dat óf regelmatig óf incidenteel eenden , ganzen en zwanen telt, noodzakelil k.
U heeft belangstelling voor vogels en vermoedelilk trekt u er wel eeos op uit? Daarom richt ik mij tot u met dlt verzoek: Indien u plaatsen bekend zijn, waar zich veel waterwild ophoudt (itt de beste periode meer dan 200 stuks ) wilt u mij dan meedelen, welke plaatsen dat ziin, welke soorten u daar zag en of u wilt mee\Árerken aan de telling en? Als uzelf niet kunt, wilt u dan opgeven wie daar regelmatig komt en dus misschien regelmatig kan tellen? onze kant wordt de waarnemer dan gevraagd als medewerker, indien er daar niet reeds een opereert. Tevens ontvangt hii nadere aanwijzingen voor het tellen, het invullen van de formulieren eÍtz. Doet u het metee'n? De eerste telling vaR dit sei zoën is immers al ,,g?, pland" op 2 september. Dat u er eventueel êén mist is niet zo ernstig, maar vanaf 16 september hoop ik toch veel nieuwe medewerkers te kunnen inschakelen.
Van
Vogelschutzwarte wordt uitgebreid
te
Boomklever met pleegkinderen
Frankfort
Ho,ewel het er naar uit heeft qezien, dat de Vogelschutzwarte in Frankfort aan de Main zou moeten wijken voor een nieuv/e autoweg van Frankfort naar Hanau,
is dit gevaar niet alleen afgewend
(een men
andere route werd gekozen), doch is zelf s begonnen met uitbreiding van het gebouw. Men is bezig met de bouw
van
een zaal
waar lezingen kunnêo 'wor-
den gehouden (met
Tildens een nestkastcontrole in de Hoogen Bosch te Elsloo (L.) op 2 juni 1962
door M. Bovens 'en M. Penders, beiden
uit Elsloo, en
ondergetekende, werden in een der kasten 6 jonge boomklêuê:ts en 2 jonge lcoolmezen aangetroffen. De jonge vogels werden gevoed door een boomkleverp aar. De lcoolmeesjes leken ouder
dan de boomlcleuers, doch dit kan
een
nevenvertrekken), alsmede van een dienstwoning, 'waarmee een bedrag van DM 219700.- gemoeid is. Men hoopt het werk reeds in de herfst van dit laar voltooid te hebben. De Vo-
kon niet worden
ter gelegenheid' waarvan de internationale unie voor toegepaster vogelkunde haar jaarlijkse bijeenkomst in Frankfort zal hoaden. Wij 'wensen de leider, Sebastian Pfeifer en zijn medewerkers gaarne
ten" veroverd. Op het ineengedrukte koolmeesbouwsel is in allerlill een los
gelschutzwarte zal dan 25 iaar bestaan,
geluk met dit succes van hun actie voor
het behoud. o [Iít: Orníthologische Mttteílungen, 1962, nr. 6 l
384
vergissing zijn, daar lcooímezen mogeli;k eerder ,,klaar" zijn dan boomlcleuers. Er u/aargenomen, welke
soort het eerst uitvloog. De kast is kennelijk eerst door koolmezen bewoond geweest. Toen er twee eieren rfrraren is de ruimte door de ,,blauwspech-
boomkleversnest ,,gebou'wd", bestaande
uit een'kleinere hoeveelheid dunne boombast dan gewoonlijk.
e Willem lven, III, Arnhem
Paardebloemstraat 29
