KONSEP TUGAS AKHIR
PERANCANGAN COFFEE TABLE BOOK PAYUNG TRADISIONAL JUWIRING KLATEN
Diajukan Guna Mencapai Gelar Ahli Madya Diploma III Program Studi Desain Komunikasi Visual
Oleh : HAVIDZ MUHAMMAD RIZAL C 9513039
PROGRAM STUDI D III DESAIN KOMUNIKASI VISUAL FAKULTAS SENI RUPA DAN DESAIN UNIVERSITAS SEBELAS MARET SURAKARTA 2016
i
PERSETUJUAN
Konsep Karya Tugas Akhir dengan Judul
PERANCANGAN COFFEE TABLE BOOK PAYUNG TRADISIONAL JUWIRING KLATEN
Telah disetujui untuk dipertahankan di hadapan Penguji:
Pembimbing I
Pembimbing II
Dani Setiawan., S.Sn., M.A NIDN. 0605077004
Cindyawan, S.Sn
Mengetahui, Koordinator Tugas Akhir
Hermansyah Muttaqin, S.Sn, M.Sn NIP.19711115 200604 1 001
ii
PENGESAHAN
Pengantar Karya Tugas Akhir Telah diterima dan disetujui oleh Panitia Tugas Akhir Pada tanggal……
Panitia Penguji Ketua Sidang Tugas Akhir (…………………….)
Sayid Mataram, S.Sn., M.Sn NIP. 198406042015041001 Sekretaris Sidang Tugas Akhir
(…………………….)
Dedy Eka Timbul Prayoga, S.Sn NIDN. 0603098202 Pembimbing Tugas Akhir I
(…………………….)
Dani Setiawan, S.Sn., M.A NIDN. 0605077004 Pembimbing Tugas Akhir II
(…………………….)
Cindyawan S. Sn
Mengetahui, Dekan
Ketua Program Studi
Fakultas Seni Rupa dan Desain
D3 Desain Komunikasi Visual
Drs. Ahmad Adib, M.Hum., Ph.D. NIP. 196207081992031001
Hermansyah Muttaqin,S.Sn, M.Sn NIP. 197111152006041001
iii
MOTTO
“Ilmu lebih berharga daripada harta. Sebab, ilmu yang akan menjagamu, sedangkan harta, kamulah yang menjaganya ” (Ali bin Abi Thalib)
iv
PERSEMBAHAN
Karya Tugas Akhir ini penulis persembahkan untuk : 1.
Ayah dan Ibu serta seluruh Keluarga Besar sebagai tanda bakti, hormat dan rasa terima kasih atas segala dukungan terhadap apapun yang penulis kerjakan.
2. Program Studi Diploma III Desain Komunikasi Visual, Fakultas Sastra dan Seni Rupa, Universitas Sebelas Maret Surakarta.
v
KATA PENGANTAR
Segala puji dan syukur kehadirat Allah SWT yang telah memberikan rahmat dan hidayah-Nya, sehingga penulis dapat menyelesaikan Tugas Akhir ini yang berjudul “PERANCANGAN COFFEE TABLE BOOK PAYUNG TRADISIONAL JUWIRING KLATEN”. Adapun Tugas Akhir ini Disusun guna mencapai gelar Ahli Madya Diploma III Program Studi Desain Komunikasi Visual. Penulis menyadari hingga selesainya Tugas Akhir ini tidak lepas dari bimbingan dan bantuan dari berbagai pihak, maka pada kesempatan ini penulis mengucapkan terima kasih kepada : 1. Drs. Ahmad Adib, M.Hum, Ph.D. selaku Dekan Fakultas Seni Rupa dan Desain Universitas Sebelas Maret Surakarta. 2. Hermansyah Muttaqin,S.Sn, M.Sn selaku Ketua Program Studi D3 Desain Komunikasi Visual Fakultas Seni Rupa dan Desain Universitas Sebelas Maret Surakarta, sekaligus Koordinator Tugas Akhir. 3. Sayid Mataram, S.Sn., M.Sn Selaku Ketua Sidang Tugas Akhir 4. Dedy Eka Timbul Prayoga, S.Sn Selaku Sekretaris Sidang Tugas Akhir 5. Dani Setiawan, S.Sn, M.A. Selaku Pembimbing I Tugas Akhir yang senantiasa
sabar
dalam
membimbing
terselesaikannya konsep Tugas Akhir ini.
vi
dan
mengarahkan
hingga
6. Cindyawan, S.Sn, selaku Pembimbing II Tugas Akhir yang senantiasa sabar dalam membimbing dan mengarahkan hingga terselesaikannya konsep Tugas Akhir ini. 7. Seluruh Dosen dan Staff TU Program D3 Desain Komunikasi Visual Fakultas Sastra dan Seni Rupa Universitas Sebelas Maret Surakarta yang telah memberikan pengetahuan kepada penulis selama belajar di kampus. 8. Kedua orangtua saya serta seluruh Keluarga yang senantiasa memberi dukungan moril maupun materil dalam menyelesaikan Tugas Akhir ini. 9. Seluruh warga Desa Tanjung, Kecamatan Juwiring sebagai Narasumber dalam menyelesaikan Tugas Akhir ini. 10. Teman-teman yang senantiasa memberi semangat dan motivasi dalam menyelesaikan Tugas Akhir ini. 11. Semua pihak yang tidak dapat disebutkan satu persatu, yang telah membantu demi tersusunnya Tugas Akhir ini. Penulis menyadari bahwa dalam penyusunan Tugas Akhir ini masih terdapat kekurangan dan masih jauh dari kesempurnaan karena keterbatasan ilmu dan kemampuan penulis. Oleh karena itu penulis mengharapkan kritik dan saran dari semua pihak yang bersifat membangun demi penyempurnaan penyusunan Tugas Akhir ini. Surakarta,
Mei 2016
Penulis
vii
DAFTAR ISI
HALAMAN JUDUL ........................................................................................ i HALAMAN PERSETUJUAN ......................................................................... ii HALAMAN PENGESAHAN ......................................................................... iii HALAMAN MOTTO ..................................................................................... iv HALAMAN PERSEMBAHAN ...................................................................... v KATA PENGANTAR .................................................................................... vi DAFTAR ISI .................................................................................................. viii DAFTAR GAMBAR ...................................................................................... xii DAFTAR TABEL .......................................................................................... xvi BAB I PENDAHULUAN ................................................................................ 1 A. Latar Belakang ........................................................................................... 1 B. Rumusan Masalah ....................................................................................... 4 C. Tujuan Penulisan ......................................................................................... 4 BAB II IDENTIFIKASI DATA ...................................................................... 5 A. Data Produk ................................................................................................. 5 1.
Profil ..................................................................................................... 5 a. Sejarah ............................................................................................ 5 b. Pembatasan Masalah ...................................................................... 8 c. Visi dan Misi .................................................................................. 8 d. Susunan Organisasi ........................................................................ 9 e. Alur Kerja ...................................................................................... 10 f. Sistem Kerja .................................................................................. 11
viii
2.
Produk ................................................................................................. 12 a. Jenis Payung .................................................................................. 14 b. Bahan Baku Pembuatan Payung ................................................... 20 c. Alat Pembuatan Payung ................................................................ 32 d. Proses Pembuatan Payung ............................................................. 36 1) Proses Pembuatan Kerangka ................................................... 36 2) Proses Penyulaman Kerangka ................................................. 44 3) Proses Pemasangan Kain ......................................................... 45 4) Proses Pembatikan ................................................................... 47 5) Proses Finishing ...................................................................... 48 6) Proses Pelengkap ..................................................................... 49
3. Kegiatan Promosi .................................................................................. 50 B. Target Market ............................................................................................. 52 1. Segmentasi Geografis ............................................................................. 52 2. Segmentasi Demografis ......................................................................... 52 C. Profil Penerbit ............................................................................................. 53 1. Sejarah Perusahaan ................................................................................. 53 2. Profil Perusahaan .................................................................................... 54 3. Target Market ......................................................................................... 54 4. Produk Umum dan Layanan ................................................................... 57 BAB III KONSEP PERANCANGAN ............................................................ 58 A. Konsep Kreatif .......................................................................................... 58 1. Konsep Perancangan Karya ................................................................ 58
ix
2. Strategi Kreatif .................................................................................... 59 3. Referensi Perancangan ........................................................................ 61 4. Prediksi Biaya ..................................................................................... 63 a. Biaya Kertas .................................................................................. 63 b. Biaya Plat ...................................................................................... 64 c. Biaya Pencetakan .......................................................................... 64 d. Biaya Finishing ............................................................................. 64 e. Biaya Tambahan ............................................................................ 65 5. Proses Pra Produksi dan Pasca Produksi ............................................. 69 a. Wawancara .................................................................................... 69 b. Penentuan Story Line ..................................................................... 69 c. Pengambilan gambar ..................................................................... 70 d. Perancangan buku ......................................................................... 70 B. Target Audien .............................................................................................. 76 1. Target Audien Geografis ...................................................................... 77 2. Target Audien Demografis ................................................................... 77 3. Target Audien Psikografis .................................................................... 78 C. Visualisasi Karya Perancangan .................................................................. 78 1. Karya Utama ......................................................................................... 78 2. Karya Promosi Pendukung ................................................................... 82 a. X-Banner ........................................................................................ 82 b. Flyer ............................................................................................... 83 c. Poster .............................................................................................. 84
x
d. Stiker .............................................................................................. 86 e. Gantungan Kunci ............................................................................ 87 f. Pembatas Buku ............................................................................... 88 g. Kaos ................................................................................................ 89 h. Tote bag .......................................................................................... 90 i. Block Note ...................................................................................... 91 j. Tempat Buku .................................................................................. 92 BAB IV PENUTUP ........................................................................................ 93 DAFTAR PUSTAKA LAMPIRAN
xi
DAFTAR GAMBAR Halaman
Gambar 1. Peta Kabupaten Klaten ....................................................... 8 Gambar 2. Sistem Alur Kerja .............................................................. 10 Gambar 3. Payung Keraton ................................................................. 14 Gambar 4. Payung Tari ....................................................................... 15 Gambar 5. Payung Jenazah ................................................................. 16 Gambar 6. Payung Susun .................................................................... 16 Gambar 7. Payung Dekorasi ............................................................... 17 Gambar 8. Payung Kain Organdi ......................................................... 18 Gambar 9. Payung Kertas ................................................................... 19 Gambar 10. Kayu Kenanga ................................................................. 20 Gambar 11. Kayu Melinjo (So) ........................................................... 21 Gambar 12. Bambu Wulung ............................................................... 22 Gambar 13. Kertas Semen ................................................................... 23 Gambar 14. Kain Mori ........................................................................ 23 Gambar 15. Kain Polyester ................................................................. 24 Gambar 16. Kain Organdi ................................................................... 25 Gambar 17. Kain Lami Woli ............................................................... 25 Gambar 18. Kain Troso ....................................................................... 26 Gambar 19. Kain Jarik ........................................................................ 26 Gambar 20. Kain Beludru ................................................................... 27 Gambar 21. Cat Air ............................................................................. 27
xii
Gambar 22. Cat Minyak ...................................................................... 28 Gambar 23. Cat Brom ......................................................................... 29 Gambar 24. Cat Politur ....................................................................... 29 Gambar 25. Benang Wol ..................................................................... 30 Gambar 26. Benang Kenur ................................................................... 30 Gambar 27. Uncek ............................................................................... 33 Gambar 28. Lodok ............................................................................... 33 Gambar 29. Pangot ............................................................................. 34 Gambar 30. Kuas ................................................................................. 35 Gambar 31. Mesin Buubut Dinamo .................................................... 35 Gambar 32. Kerangka Setengah Jadi .................................................. 36 Gambar 33. Bungkul ........................................................................... 37 Gambar 34. Menuran .......................................................................... 39 Gambar 35. Ruji dan Sanggan ............................................................ 40 Gambar 36. Gagang Payung ............................................................... 42 Gambar 37. Proses Ngrancang ........................................................... 43 Gambar 38. Proses Penyulaman Kerangka Payung ............................ 44 Gambar 39. Proses Pemasangan Kain ................................................. 45 Gambar 40. Proses Pembatikan Payung Tari ...................................... 47 Gambar 41. Proses Finishing .............................................................. 48 Gambar 42. Stand Payung Juwiring pada Festival Payung Solo ........ 51 Gambar 43. Pameran Dompet Dhuafa di Jakarta ................................ 51 Gambar 44. Logo “Gramedia” ............................................................ 56
xiii
Gambar 45. Cover Buku Batik Kudus The Heritage .......................... 62 Gambar 46. Panel Halaman Buku Batik Kudus The Heritage ............ 62 Gambar 47. Sampul Buku ................................................................... 71 Gambar 48. Palet Warna ..................................................................... 72 Gambar 49. Picture Window Layout ................................................... 74 Gambar 50. Multi Panel Layout .......................................................... 74 Gambar 51. Font Pristina .................................................................... 75 Gambar 52. Font Gautami .................................................................. 76 Gambar 53. Panel Halaman ................................................................. 78 Gambar 54. Panel Halaman ................................................................. 79 Gambar 55. Panel Halaman ................................................................. 79 Gambar 56. Panel Halaman ................................................................. 79 Gambar 57. Panel Halaman ................................................................. 80 Gambar 58. Panel Halaman ................................................................. 80 Gambar 59. Panel Halaman ................................................................. 80 Gambar 60. Panel Halaman ................................................................. 81 Gambar 61. Panel Halaman ................................................................. 81 Gambar 62. Panel Halaman ................................................................. 81 Gambar 63. X-Banner ......................................................................... 82 Gambar 64. Flyer ................................................................................ 83 Gambar 65. Poster ............................................................................... 85 Gambar 66. Stiker ............................................................................... 86 Gambar 67. Gantungan Kunci ............................................................. 87
xiv
Gambar 68. Bookmark / Pembatas Buku ........................................... 89 Gambar 69. Kaos ................................................................................. 89 Gambar 70. Tote Bag .......................................................................... 90 Gambar 71. Block Note ....................................................................... 91 Gambar 72. Tempat Buku ................................................................... 92
xv
DAFTAR TABEL Halaman
Tabel 1. Biaya Kertas .......................................................................... 63 Tabel 2. Biaya Plat .............................................................................. 64 Tabel 3. Jumlah Biaya Produksi ......................................................... 66 Tabel 4. Jumlah Biaya Total ............................................................... 68
xvi
