Pedagogische uitdagingen voor het onderwijs Omgang met diversiteit en radicalisering
Trees Pels Vrije Universiteit/Verwey-Jonker Instituut
MBO-raad Platformdag Sociale Veiligheid; Veiligheid Verbinden Driebergen 19-03-15
Overzicht inleiding
Pedagogische opdracht en diversiteit o Opvoeden in het onderwijs o …. en de nieuwe vragen die diversiteit meebrengt o Professionalisering
Omgang met radicalisering o Opvoeding en radicalisering: risico’s en kansen o Radicalisering? Of pubergedrag? o Tips
Pedagogische rol onderwijs Belang pedagogische opdracht o veranderende gezagsveroudingen: • van bevel naar onderhandeling • autonomie dominante sociale norm
o grotere kloof leefwereld school – thuis
o nieuwe onderwijskundige eisen • •
meer accent op persoonlijkheid en sociale competenties zelfstandig, participerend en samenwerkend leren
Problemen van motivatie en orde/controle
Pedagogische rol en diversiteit 1
Relaties tussen leerlingen o etnische segregatie
o dominantie vs. afhankelijkheid o leerlingen uit migrantengroepen meer gepest, ervaren minder sociale veiligheid, meer spanningen
o interetnische confrontaties tussen leerlingen (rechts- en religieus extremisme)
Pedagogische rol en diversiteit 2 Relaties leerlingen-leerkrachten o verzet tegen school/leerkracht (straatcultuur; acting white)
o spanningen allochtone leerlingen – leerkrachten o verschillen houding/gedrag leerkrachten o vragen van leerkrachten over omgang met diversiteit
Pedagogische rol en diversiteit 3 Aandacht voor diversiteit: pedagogische noodzaak Maar: ‘diversiteitgevoelig’ pedagogisch beleid? o veel aandacht voor onderwijsachterstand o weinig aandacht voor ‘intercultureel onderwijs’ o bij wet verplicht 1984 (bo), 1996 (vo); burgerschap en sociale integratie (sinds 2006), mbo? o weinig visie, planmatige uitwerking, mbo?
Pedagogische rol en diversiteit: professionalisering 1
Meetladder Diversiteit Onderwijs 1. Curriculum o o o o
Onderwijsdoelen, toetsing en leerlijnen Inhoud Materialen en bronnen Didactiek: - werkvormen en leeractiviteiten - stage- en begeleidingspraktijk - groeperingsvormen
2. Pedagogische voorwaarden 3. Algemene voorwaarden o Visie op diversiteit in het onderwijs o Management en organisatie o Docentcompetenties en verwerving ervan: - kennis - attituden - vaardigheden
Pedagogische rol en diversiteit: professionalisering 2
Meetladder Diversiteit Onderwijs: Pedagogische voorwaarden o Positieve docent-student en peer relaties Bijvoorbeeld: veilige sfeer, persoonlijke interesse in studenten en hun ervaringswereld, maatregelen tegen (etnische, gender) ongelijkheid in instructie, groepsdiscussie, samenwerkend leren
o Modelling van respect voor diversiteit o Pedagogy of excellence o Monitoren en managen van groepsprocessen Bijvoorbeeld: hanteren van conflicten tussen studenten, formuleren/handhaven van gedrags- en omgangsregels voor alle studenten
Opvoeding en radicalisering 1 Voor ouders en beroepsopvoeders geldt: o socialisatie van wantrouwen/antagonisme tegen ‘de ander’ kan negatieve invloed hebben, socialisatie van egalitarisme positieve invloed o communicatie: open staan voor vragen en problemen van jongeren, responsief reageren, kritisch reflecteren op hun gedrag/uitingen, en actief begeleiden bij ervaren krenking > kan buffer zijn tegen radicalisering
o wegkijken, of autoritair reageren, gebrek aan responsiviteit > zijn risicofactoren
Opvoeding en radicalisering 2 Extreme uitingen: radicalisering… of puberaal gedrag? o Puberteit: grenzen verkennen o Voedingsbodem radicalisering: o ervaren deprivatie, zoektocht zingeving, identiteit; isolement o weinig serieuze aandacht volwassenen pas op met labellen pedagogische verantwoordelijkheid voorop: responsief reageren en zo nodig kritisch reflecteren
Opvoeding en radicalisering: tips 1
Ga/blijf in dialoog o Begin met luisteren, open houding o Stel vragen/toon begrip voor achtergrond uitspraken (vraag naar ervaringen op school, straat, van ouders, peers)
o Kom tegemoet aan behoefte aan persoonlijke aandacht (zingeving, identiteit)
Leer verschillende perspectieven zien, empathie (wat zou jij doen als je burgemeester was?)
Leer kritisch nadenken
Opvoeding en radicalisering: tips 2
Ook van belang: grenzen stellen/pedagogisch corrigeren (‘je mag je beledigd voelen, maar dat is nooit een reden voor extreem gedrag’)
Positieve rolmodellen/online tegengeluiden (voorbeeld: voormalige ‘Hofstadjongere’ als jongerenwerker)
Betrek de ouders (Zie ook het Onderwijsmanifest van het Radicalization Awareness Network)
Opvoeding en radicalisering: tips 3 Voorwaarden In de groep o Een klimaat van veiligheid en respect o Gezamenlijke gespreks- en omgangsregels
Ondersteuning docenten o o
Pedagogische professionalisering i.h.a. W.b. radicalisering: o gezamenlijke afspraken op school/pedagogische visie o training gevoelige gesprekken/omgang met radicalisering (niet alleen: herkennen van….) o docentenintervisie o ondersteunend community netwerk
Bronnen Pels, T. (2012). Diversiteit en de pedagogische functie van het onderwijs. Pedagogiek, 32(2), 180-196. Pels, T., De Gruijter, M., & Lahri, F. (2008). Jongeren en hun islam: Jongeren over hun ondersteuning als moslim in Nederland. Utrecht: Verwey-Jonker Instituut/FORUM. Pels, T., De Gruijter, M., & Middelkoop, M. (2009). Eindverslag trainingen professionals in het herkennen van en omgaan met radicalisering. Utrecht: FORUM/Verwey-Jonker Instituut. Van Bergen D.D,. Ersanilli E.F., De Ruyter D.J., & Pels T. Parental Ethnic Socialization and the Onset of Radicalization in Turkish-Dutch Youth. Manuscript submitted. Van Bergen, D., & Pels, T. (2013). Essay: Invloed op radicale jeugd. Goed contact met ouders maakt mild. JeugdenCo, 7(4), 22-24. Van den Bos, K., Loseman, A., & Doosje, B. (2009). Waarom jongeren radicaliseren en sympathie krijgen voor terrorisme: onrechtvaardigheid, onzekerheid en bedreigde groepen. Den Haag: WODC/Ministerie V&J. Van San, M., Sieckelinck, S., & De Winter, M. (2010). Idealen op drift. Een pedagogische kijk op radicaliserende jongeren. Den Haag: Boom Lemma. Wessels, L, & Dijkman, A. (2012). Radicaal (on)zichtbaar. Verkennend onderzoek naar omvang, kenmerken en oorzaken van mogelijke radicalisering onder Amsterdamse moslima’s. Amsterdam: VIZEA.
Zie ook http://www.kis.nl/dossier-radicalisering
Bedankt voor uw aandacht www.verwey-jonker.nl
