PDOK Magazine. open data. digitaal. samenwerking. INSPIRE-proof. PDOK Loket. PDOK Kaart. databestanden. betrouwbaar actueel robuust

landsdekkend

actueel

betrouwbaar

robuust

webservices

open data

Ministerie van Infrastructuur en Milieu

basisregistraties

databestanden

samenwerking INSPIRE-proof

Nationaal Georegister

geo-informatie

PDOK Loket

digitaal Rijkswaterstaat

PDOK Kaart

Open geodata in de toekomst

Kadaster

consument openbaar bestuur

Ministerie van Economische Zaken Geonovum

bedrijfsleven

PDOK Magazine

Publieke Dienstverlening op de Kaart

Inhoudsopgave Voorwoord - Noud Hooyman

4

Terugblik - Pieter Meijer Vooruitblik - Leo van der Sluijs

5

Wat is Publieke Dienstverlening op de Kaart?

6

‘PDOK is dé basisvoorziening voor kaartinformatie’ - Rijkswaterstaat Leefomgeving

8

‘Glashelder’ - Zwemwater.nl

9

‘Een pareltje’ - Ministerie van Infrastructuur en Milieu

10

PDOK Loket

12

‘Erg gezond’- OpenGeoGroep

13

‘Geodata uit de kraan’ - Kadaster

14

‘De verwachtingen zijn hoog’ - Waterschap Aa en Maas

16

‘Er wordt echt geluisterd naar je wensen.’ - EduGIS

17

Voor wie is PDOK?

18

‘Harstikke mooi’ - Esri/Grontmij

19

‘Blijven praten’ - Rijkswaterstaat

20


22

‘Geen zorgen’ - Gemeente Zwolle

23

‘Een doorbraak’ - Geonovum

24

PDOK Kaart

26

‘Soepel’ - Nedgraphics

27

‘Tussen droom en werkelijkheid’ - Ministerie van Economische Zaken

28

‘De beleidsviewer verruimt je blik.’ - GIS Competence

30

‘Een uitkomst’ - Staatsbosbeheer

31

Colofon

32

PDOK brengt ons naar een innoverende, geïntegreerde, geografische infrastructuur voor heel Nederland voor overheid, burgers, onderwijs én bedrijfsleven. Flexibel, Europees en gericht op innovatie. Elvera van de Panne, Raad voor Vastgoed Rijksoverheid

Noud Hooyman

Pieter Meijer en Leo van der Sluijs

Beste lezer, Sommige programma’s springen eruit. Die hebben zo’n bijzondere doelstelling, een verbluffend resultaat en een grote impact op hun terrein. Het programma Publieke Dienstverlening op de Kaart – beter bekend als PDOK - is zo’n programma. In PDOK komen de belangrijkste beleidsuitgangspunten van het ministerie van Infrastructuur en Milieu voor wat betreft geo-informatie samen. Ik loop ze voor u langs: • G eo-informatie van de overheid is vindbaar en transparant: PDOK omvat het Nationaal Georegister met meer dan 5000 verwijzingen naar Nederlandse datasets; • B etere Dienstverlening voor burgers en bedrijven: Met PDOK kunnen overheden, bedrijven en burgers achtergrondkaarten en allerlei webservices inzetten. De eindgebruiker krijgt altijd actuele informatie voorgeschoteld; • O pen data beleid: Zoveel mogelijk bestanden in PDOK zijn open, vindbaar en beschikbaar voor hergebruik zonder beperkende voorwaarden; • B etere efficiency door samenwerking: PDOK is een samenwerkingsverband waar ook andere overheidspartijen bij aan kunnen sluiten. Samen gegevens ontsluiten op een gestandaardiseerde manier is efficiënt zowel voor de verstrekkers als voor de gebruikers;

4 | PDOK Magazine

• V oldoen aan Europese richtlijn INSPIRE: PDOK biedt services met de vereiste hoge beschikbaarheid en capaciteit. Door de combinatie met het Nationaal Georegister en de Nederlandse Basisregistraties ontstaat een ijzersterke combinatie.

‘Ik ben er trots op, dat ik van PDOK de opdrachtgever mocht zijn.’ PDOK was onderdeel van het Programma Vernieuwing Rijksdienst. Er ligt nu - na vier jaar hard werken - een prachtig resultaat, waarop we verder kunnen bouwen. Ik reken op meer services, meer bestanden en ik hoop vooral op meer partners. Noud Hooyman Ministerie van Infrastructuur en Milieu Directeur Beleid Geo-informatie

Terugblik

Vooruitblik

Het Programma Publieke Dienstverlening op de Kaart (PDOK) is eind 2012 na vier jaar afgerond en overgegaan naar de exploitatiefase. Een moment dat we markeren met het PDOK congres ‘Open Geodata in de toekomst’ op 16 januari 2013 in Apeldoorn.

Met de visies op “Open Geodata in de toekomst” maken we kennis met de kijk op de betekenis van open data in onze samenleving in de nabije toekomst. Die visies kunnen slechts werkelijkheid worden als de beschikbaarheid van open data blijvend gegarandeerd is. Als water uit de kraan.

Dit PDOK Magazine geeft een overzicht van de ervaringen van de PDOK partners, gebruikers en bedrijven. Samen geven die een mooi en tastbaar beeld van de PDOK voorziening zoals die er nu staat. In mijn ogen kunnen we met al die mensen die in de afgelopen jaren aan PDOK hebben meegewerkt trots zijn op het resultaat. Bovendien ligt er met de huidige voorziening een solide basis voor verdere groei, zowel in beschikbare datasets, in aantallen gebruikers als in het gebruik. PDOK zal een belangrijke rol gaan spelen in diverse bedrijfskritische toepassingen van verschillende overheidsorganisaties. PDOK is een open samenwerking. Wellicht geeft het lezen van dit magazine u wel ideeën om op dit initiatief aan te sluiten. Aarzel dan niet om contact te zoeken met PDOK. Zo bouwen we samen aan een krachtige nationale voorziening voor de ontsluiting van geo-informatie in Nederland.

De PDOK-kraan staat inmiddels open. Over 10 jaar ziet deze stroom van geo-informatie er ongetwijfeld anders uit. Meer data, zowel open als niet-open. Meer gebruikers en meer data-aanbieders. Meer functionaliteit, meer diensten en meer verwevenheid met aanpalende domeinen in de overheidsinformatievoorziening. De PDOK voorziening is niet af en zal dat ook nooit zijn. De plannen voor 2013 zijn inmiddels geschreven. Toekomstige ontwikkelingen hangen in hoge mate af van beleidsontwikkelingen en van uw behoeften: de behoeften van gebruikers en data-aanbieders. Daarover gaan we graag met u in gesprek. Namens de PDOK-beheerorganisatie, Leo van der Sluijs Productmanager PDOK

Ik wens u veel leesplezier! Ir. Pieter G. Meijer Programmamanager PDOK

PDOK Magazine | 5

Wat is Publieke Dienstverlening op de kaart? Publieke Dienstverlening op de Kaart (PDOK) is een centrale voorziening voor het ontsluiten van de geodatasets van de overheid. Het gaat om actuele en betrouwbare gegevens die via de open data standaard aan de publieke sector, de private sector en het algemene publiek als dataservices en bestanden beschikbaar worden gesteld.

De Europese richtlijn INSPIRE helpt om de beschikbaarheid, kwaliteit, organisatie, toegang tot en uitwisseling van geo-informatie in Europa te verbeteren. Deze informatie is nodig voor de geïntegreerde aanpak van Europese beleidsvorming op het gebied van milieu. Meer efficiency en betere dienstverlening zijn sleutelwoorden voor PDOK. Eén van deze efficiencyvoordelen is dat de geodata van de PDOK-partners die onder de Europese richtlijn INSPIRE vallen, voldoen aan de gestelde kwaliteitseisen rond standaarden, beschikbaarheid, capaciteit en performance. Ook andere INSPIRE-dataproviders kunnen bij PDOK terecht voor deze dienstverlening.

Samenwerking overheid

Centrale voorziening

De samenwerkende partners - de ministeries van Infrastructuur en Milieu en Economische Zaken, Rijkswaterstaat, Kadaster en Geonovum - realiseerden het programma PDOK in vier jaar. Per 1 januari 2013 ging het beheer en de exploitatie over naar Kadaster en Geonovum. PDOK is een open initiatief: elke overheidsorganisatie die haar geodata voor hergebruik beschikbaar wil stellen kan zich onder bepaalde voorwaarden aansluiten.

De centrale overheidsvoorziening PDOK is een functionele, robuuste en betrouwbare voorziening met actuele geodata voorzien van goede metadatering. PDOK zorgt voor de geografische ontsluiting van de basisregistraties en andere geodatasets van nationaal belang zoals het Nationaal Wegen Bestand. De PDOK-diensten voldoen aan nationale en internationale standaarden, waaronder de Europese INSPIRE standaard en de Nederlandse e-overheidstandaarden.

Locatie-informatie essentieel

Winst

Informatie over een locatie of gebied speelt een belangrijke rol bij het analyseren en in beeld brengen van tal van maatschappelijke vraagstukken. Bij het uitvoeren van overheidstaken is actuele en adequate informatie over locaties essentieel. Ook voor het bedrijfsleven is geodata van de overheid vaak een belangrijke bron van informatie.

De voorziening PDOK is een samenwerkingsverband van Kadaster, de ministeries van Infrastructuur, Milieu en Economische Zaken, Rijkswaterstaat en Geonovum. Door hun geodata centraal voor hergebruik beschikbaar te maken en samen op te trekken bij nieuwe ontwikkelingen boeken de partners efficiency- en kwaliteitswinst. Het samenbrengen van de datasets bij één voorziening maakt het voor afnemers veel gemakkelijker de juiste dataset te vinden en te gebruiken.

Data aanbieden via PDOK De digitale geo-informatie in PDOK is afkomstig van Kadaster, de ministeries van Infrastructuur en Milieu en Economische Zaken en Rijkswaterstaat. Ook andere overheidsorganisaties kunnen - tegen betaling van een bijdrage - hun gegevens via PDOK beschikbaar stellen. PDOK maakt onderscheid tussen diensten voor het ontsluiten van eenvoudige datasets (de PDOKbasisdienstverlening) en diensten voor het ontsluiten van complexe datasets (de PDOK-plusdienstverlening). De Producten- & Dienstencatalogus voor

6 | PDOK Magazine

Greep uit de beschikbare open PDOK services: INSPIRE

Aanbieders (te vinden in de bibliotheek op www.pdok.nl) beschrijft de PDOK basisdienstverlening voor aanbieders van eenvoudige datasets en de normen waar deze dienstverlening aan voldoet. PDOK ontsluit voorlopig alleen landelijk dekkende datasets van overheidspartijen. Daarnaast is het mogelijk om afspraken te maken over de PDOKplusdiensten voor complexe datasets of ander maatwerk dat nodig is om gegevens via de PDOKvoorziening te ontsluiten. Wilt u meer weten neem dan contact op met de PDOK accountmanager via het Klantcontactcentrum.

Actueel Hoogbestand Nederland

Bekendmakingen

Bestuurlijke Grenzen

Nationaal Wegen Bestand | Wegen

Nationaal Wegen Bestand | Spoor

Nationaal Wegen Bestand | Vaarwegen

BRT Achter grondkaart

CBS Wijken en Buurten 2011

Digitaal topografisch bestand

Top10NL

Top50Raster

WegGeg

Nationale Parken

Natura 2000

Natuurmeting Op Kaart

Fietsknooppunten

Lange afstandswandelroutes

Nationale Streekpaden

‘Bij het uitvoeren van overheidstaken is actuele en adequate informatie over locaties essentieel.’ Wens… dat de doorbraak die deze nationale voorziening kan veroorzaken voor onze omgang met geo-informatie in Nederland in 10 jaar mag leiden tot tal van innovaties en toepassingen in het dagelijks leven die we nooit zelf hadden kunnen verzinnen. Pieter Meijer, PDOK/Rijkswaterstaat

PDOK Magazine | 7

Gebruiker aan het woord


‘PDOK is dé basisvoorziening voor kaartinformatie’ Tot 1 januari waren deze taken belegd bij AgentschapNL. Jan Klein Kranenburg is projectadviseur bij Rijkswaterstaat Leefomgeving en heeft in die hoedanigheid op meerdere vlakken met PDOK te maken.

Jan Klein Kranenburg

Rijkswaterstaat Leefomgeving is een uitvoeringsorganisatie van het ministerie van Infrastructuur en Milieu, en fungeert voor bodemtaken als intermediair tussen de centrale overheid en de gemeenten en provincies.

“Ik werk binnen het programma Bodem+ dat zich bezighoudt met een verzameling bodem-gerelateerde taken. Een van die taken is het centraal ontsluiten van bodeminformatie van provincies en gemeenten voor diverse doelgroepen zoals makelaars, drinkwaterbedrijven, kabelbedrijven en projectontwikkelaars. Al die informatie wordt ontsloten via Bodemloket.nl, een website die we hebben ontwikkeld met gemeenten en provincies. We aggregeren de beschikbare informatie en projecteren de resultaten op de BRT achtergrondkaart uit PDOK. Daarnaast gebruiken we ook de geocodeerservice uit PDOK die het zoeken op adres mogelijk maakt.”

Hoewel de kaartprikker vanwege een strikte releaseplanning van het Omgevingsloket pas in 2014 kan worden geïmplementeerd, is de Kaartprikker alvast ontwikkeld binnen ‘PDOK Kaart’ en een mooi succesverhaal te noemen. De applicatie werd ontwikkeld op basis van één casus en daarna opgeschaald naar de gehele overheid.”

Mijn wens voor de toekomst: Geo-informatie altijd, overal en voor iedereen. HP noemde dit ooit in één van hun beroemde reclamefilmpjes “pervasive”. Net zo vanzelfsprekend als de (schone) lucht die je inademt. Theo Overduin, Geonovum

8 | PDOK Magazine

De geometrische data omtrent zwemwaterlocaties ontleent de site aan het Zwemwaterregister. Met behulp van de topografische ondergrondkaart (BRT) in PDOK worden ze vervolgens via de website www.zwemwater. nl inzichtelijk gemaakt. Nicolaij: “We maken ook gebruik van luchtfoto’s. Die komen nu nog vanuit de Gemeenschappelijke Beheerorganisatie Provincies, maar ik kan me goed voorstellen dat die in de toekomst ook in PDOK komen te staan.”

Kwaliteit De keuze voor PDOK boven de beschikbare alternatieven spreekt voor Klein Kranenburg bijna voor zich: “Het afnemen van dit soort diensten van commerciële aanbieders moet je als overheid gewoon niet willen. Ze hanteren veel voorwaarden die ze snel en vaak kunnen wijzigen. Daarnaast is de kwaliteit van de kaarten een belangrijk argument. Eerder maakten we gebruik van het type wegenkaart dat je ook langs de kant van de weg ziet als je een dorp binnenrijdt. Digitaal zijn die kaarten uit pixels opgebouwd en worden ze onduidelijk bij het inzoomen.

Succesverhaal Naast informatie over bodemonderzoek en -sanering is Klein Kranenburg ook verantwoordelijk voor de informatievoorziening rond systemen voor bodemenergie. Bij de installatie van deze systemen is de locatie van groot belang om te voorkomen dat systemen elkaar negatief beïnvloeden. Daarom werd de Kaartprikker in het leven geroepen. Klein Kranenburg legt uit: “Wij vonden dat je burgers en bedrijven niet kan belasten met de vraag naar x- en y-coördinaten. Ook elders binnen de overheid bleek de behoefte aan een eenvoudige manier om locaties te bepalen te bestaan. Daarom hebben we de kaartprikker ontwikkeld. Die kan in websites en e-formulieren worden gehangen zodat de gebruiker met een pin in de kaart een exacte locatie kan aangeven. Die pin wordt aan de achterkant van de applicatie vervolgens weer vertaald naar de corresponderende coördinaten zodat de ontvanger van het e-formulier ermee kan werken.

‘Glashelder’

De BRT-kaart is uit vectoren opgebouwd waardoor je beter kunt zoomen en heeft daarnaast de juiste kleurstelling voor het toevoegen van informatielagen. “Ook de geocodeerservice is een hele verbetering ten opzichte van de oude situatie. Kadaster zette adressen pas in het systeem (ACN) wanneer het fysieke adres - zoals een huis - echt af was. Dan wilde je als burger een nieuwbouwhuis kopen maar kon je niks vinden over de bodemsituatie omdat het adres nog niet bestond. De geocodeerservice van PDOK haakt eerder in het proces aan, namelijk op het moment van vergunningverlening, en is opgehangen aan de Basisadministratie Adressen en Gebouwen. Dan weet je dat je 100% kwaliteit hebt en dat alles up-todate is. PDOK is gewoon dé basisvoorziening op het gebied van kaart-informatie.”

Snel Peter Auke Nicolaij

Zwemwater.nl is een door de overheid uitgevoerde en beheerde website met actuele informatie over de kwaliteit en veiligheid van het zwemwater rond recreatieplaatsen in Nederland. Peter Auke Nicolaij is adviseur ruimtelijke informatie en GIS bij de provincie Overijssel en vanuit het Interprovinciaal Overleg (IPO) aangesteld als projectleider en aanjager bij de werkgroep publieksvoorlichting bij Zwemwater.nl. Hoewel de ontwikkeling - zoals bij elke website - enige voeten in de aarde had, is zwemwater.nl uiteindelijk in vijf maanden gebouwd. Het resultaat is een strakke, overzichtelijke website die aan gebruiksvriendelijkheid niets te wensen overlaat. PDOK leverde bij de ontwikkeling ervan een welkome bijdrage. In het voorjaar van 2013 gaat de site in de nieuwe vorm live.

Het inpassen van de BRT service vanuit PDOK in de site en de beheeromgeving had weinig om het lijf. “De ontwikkelaar met wie we werken had het snel voor elkaar. Het was eenvoudig en vlot te implementeren,” zegt Nicolaij, gevraagd naar de gebruiksvriendelijkheid van PDOK. “En de performance is snel, dus ik neem aan dat ook het publiek tevreden zal zijn.” En daarmee komen we bij een van de punten die Nicolaij noemt als meerwaarde van het gebruik van PDOK ten opzichte van andere aanbieders van geodata. “De ondergronden werken snel en reageren goed, wat het gebruiksgemak van de site ten goede komt. Een andere meerwaarde is dat het beheer van de kaart goed is geregeld. Natuurlijk hebben we ons nu voor een deel afhankelijk gemaakt van een externe partij, maar daar zijn heel goed afspraken over te maken.”

kleven. “Het was voor ons een absolute voorwaarde dat wij ons als overheidsorganisatie niet committeren aan Google Mapsachtige ondergronden en reclame-uitingen. Bovendien loop je dan altijd het risico dat je in de toekomst alsnog voor de dienst moet gaan betalen.” Gezien zijn goede ervaringen is het niet verwonderlijk dat Nicolaij andere organisaties PDOK van harte aanbeveelt. “Ik ben erg tevreden over de dienstverlening van PDOK. Het is door iedereen te gebruiken. Met PDOK kan regionaal en lokaal veel moeite en geld worden bespaard. Het is een eenmalige investering waar vervolgens iedereen dankbaar gebruik van kan maken.

Het jaar dat ik gewerkt heb voor Geonovum/PDOK was een van de leukste jaren in mijn leven wat betreft werk. De ambiance, inzet van iedereen en het wel/niet doorgaan van PDOK in het begin creëerde een sfeer van spanning, sensatie en saamhorigheid. Mark Bruinsma, Rijkswaterstaat Waterdienst

‘En de performance is snel, dus ik neem aan dat ook het publiek tevreden zal zijn.’ Afgezien van de meerwaarde was de keuze voor PDOK mede ingegeven door de nadelen die aan commerciële alternatieven

PDOK Magazine | 9

Partner aan het woord

‘Een pareltje’ data die onder de Europese INSPIRE richtlijn vallen. Dat doel gaan we met PDOK zeker bereiken.”

‘Het idee was te zorgen voor een goeie ontsluiting.’ Ongebreideld hergebruik Claij heeft voldoende redenen om optimistisch te zijn. “Ik zie voor de producten van IenM een toenemend gebruik van PDOK. Systemen als RO Online, het Omgevingsloket en de Atlas Leefomgeving maken gebruik van topografische ondergronden en zullen die gaan onttrekken aan PDOK. Daarnaast heb je services als de geocodeerservice die het zoeken op postcode en huisnummer mogelijk maakt. Dan krijg je bijvoorbeeld op ruimtelijkeplannen.nl de directe omgeving van je woning plus alle bestemmingsplannen te zien. Dus indirect neemt ook het gebruik door burgers en bedrijfsleven toe.” Noud Hooyman en Nico Claij

De afdeling Geo-informatie van het ministerie van Infrastructuur en Milieu (IenM) is verantwoordelijk voor onder andere de geo-basisregistraties, de Europese verplich-tingen op het gebied van geo-informatie zoals INSPIRE en het ontsluiten van geo-gegevens in Nederland. Noud Hooyman is Hoofd van de afdeling Beleid Geo-informatie en daarmee formeel de opdrachtgever van PDOK: “De budgetten komen uit het programma Vernieuwing Rijksdienst en die staan bij ons op de begroting. Dit maakt mij opdrachtgever voor het programma Publieke Dienstverlening op de Kaart (PDOK). Sinds 2010 ben ik ook voorzitter van het dagelijks bestuur van PDOK.”

Kleine stapjes Als PDOK iets duidelijk heeft gemaakt, dan is het dat ambitieuze projecten geduld en bereidheid tot compromissen eisen. Hooyman: “De plannen waren in het begin erg ambitieus, heel uitgebreid en voorzagen bijvoorbeeld ook in een dienstencentrum als onderdeel van PDOK. Dat bleek allemaal niet zo eenvoudig, zowel vanuit technologisch oogpunt als op het gebied van samenwerking. Halverwege het programma hebben we als bestuur besloten - op basis

10 | PDOK Magazine

van een gatewayreview - om het dienstencentrum van het project te scheiden en ons te beperken tot een voorziening waar overheden, bedrijfsleven en burgers gegevens kunnen halen. Je moet reëel zijn en kleine stapjes maken. Dan krijg je misschien niet helemaal de voorziening waarop je oorspronkelijk had gehoopt maar wel een die de moeite waard en stabiel is. In het begin van het project ging het heel erg om efficiency, maar voor mij is het in de loop der tijd een voorziening geworden

waar we gewoon met z’n allen heel veel plezier van kunnen hebben.” Nico Claij is vanuit het ministerie de decentraal projectleider voor PDOK en onder andere belast met het uitdragen van de belangen van het ministerie binnen PDOK en voor de introductie en implementatie van PDOK binnen de organisatie. Ook hij is tevreden met de huidige staat van PDOK. “Het idee was te zorgen voor een goeie ontsluiting van alle basisregistraties en van de

Hooyman hoopt - en verwacht - dat PDOK zowel aan de gebruikers- als aan de leverancierszijde flink gaat groeien. “Ik verwacht dat in de toekomst meerdere partners, zoals provincies en waterschappen, zich zullen gaan aansluiten en dat de hoeveelheid aangeboden data flink zal toenemen. Daarnaast denk ik dat veel overheden PDOK zullen gaan gebruiken, bijvoorbeeld kleinere gemeentes die niet de mensen en middelen hebben om zelf een applicatie neer te zetten. Een mooi voorbeeld vind ik de service PDOK Kaart waarmee je eenvoudig een kaart of een deel daarvan in je website kunt plaatsen. Een ideaal alternatief voor een dure applicatie.” Hooyman vervolgt: “Als ik vanuit beleidsoogpunt naar PDOK kijk, dan is voor ons als ministerie het openstellen van data heel belangrijk; niet alleen wat betreft transparantie maar ook op het gebied van herge-

bruik door derden en de economische winst die in het verlengde daarvan ligt. Ik vind het belangrijk dat er voor burgers, maar meer nog voor applicatieontwikkelaars, een plaats is waar je deze data kunt halen. Ik ben voor oneindig, ongebreideld hergebruik.” Ook op operationeel niveau biedt PDOK voordelen, legt Claij uit. “Momenteel hebben wij maar één dataset die voor INSPIRE in aanmerking komt, maar voor december 2013 zullen er in het kader van die richtlijn een hoop datasets moeten worden ontsloten. PDOK zal daar zeker een belangrijke rol in gaan spelen. Wat dat betreft is het echt precies op het goede moment neergezet. Daarnaast hebben wij de afdeling Ruimtelijk Ontwerp die veel gebruik maakt van topografische ondergronden, luchtfoto’s en dergelijke. Als zij PDOK ook intern gaan gebruiken gaat dat veel tijd en geld in het kopiëren en beheren van data schelen. Een prettige bijkomstigheid is ook dat je altijd de meest actuele versies van de datasets hebt.”

‘Het is een pareltje dat kan groeien, met veel waardevolle informatie voor iedereen gratis en vrij beschikbaar.’ Al met al veel positieve vooruitzichten voor de toekomst dus. Hooyman vat het samen: “Grof gezegd is PDOK nu als een doodnormaal ICT-project georganiseerd, met ons als opdrachtgever, Kadaster als uitvoerder en een klein aantal partners. Het lijkt niks bijzonders, maar dat is het natuurlijk wel. Het is een pareltje dat kan groeien, met veel waardevolle informatie voor iedereen gratis en vrij beschikbaar.”

PDOK in de toekomst...verdere vanzelfsprekendheid dat data van de overheid voor ons allemaal is. En dat alle overheden er aan mee doen om die data beschikbaar te stellen. En dat deze data in alle werkprocessen een rol speelt waar de geocomponent een onderdeel van is. Ook de werkprocessen waar de betrokkenen dat nu nog niet weten... Helaas zijn dat er nog best veel. Mooie gezamenlijke taak voor overheid, onderwijs en ondernemingen. Bas Bijtelaar, Esri Nederland

2032: “Echt? Hadden die overheidsorganisaties in 2012 nog kopieën van al die luchtfoto’s in eigen datacenters staan?” Johan Borger, Kadaster

PDOK Magazine | 11


‘Erg gezond’

PDOK Loket Het PDOK Loket op www.pdok.nl is één portaal waar alles over PDOK overzichtelijk bij elkaar komt.

Het gebruik van PDOK groeit gestaag. Begin 2013 zijn er bijna 300 overheidsorganisaties aangesloten op PDOK. Samen met de Fair Use gebruikers zijn zij goed voor meer dan één miljoen kaartaanvragen per week.

U vindt hier een overzicht van de beschikbare services en bestanden, downloads, praktijkvoorbeelden, gebruikersondersteuning, enzovoort. Het loket voldoet met drie sterren aan de webrichtlijnen en biedt een ruime keuze aan digitale geo-informatie van de overheid. Onderdeel van het Loket is PDOK Kaart: een zeer laagdrempelige tool waarmee iedereen in een aantal stappen een eigen kaartje kan maken voor gebruik in - bijvoorbeeld - een website.

mee kan experimenteren. Voorbeelden zijn PDOK Kaart, Geozet en de PDOK extensie voor ArcGIS.

PDOK services

PDOK downloads

De overheid wil met open data de innovatie en het gebruik van geo-informatie stimuleren. Vrijwel alle PDOK services zijn daarom open en door iedereen - ook bedrijven en particulieren - kosteloos te gebruiken.

Via PDOK kunnen diverse geografische datasets als bestanden gedownload en geladen worden. Na het downloaden van de bestanden zullen de meeste gebruikers een Geografisch Informatie Systeem (GIS) gebruiken om de bestanden te bekijken. De downloads worden standaard geleverd in een gecomprimeerd (zip) bestand.

PDOK ontsluit de digitale geo-informatie als dataservice. Een voordeel hiervan is dat de data bij de bron bewaard en beheerd worden. Zo kan een beheerder van een webapplicatie een kaart gebruiken zonder de geodata voor die kaart zelf in huis te hebben. Ook zorgt het voor altijd beschikbare, actuele en betrouwbare data. Waar nodig zorgt PDOK dat de services en bestanden voldoen aan de Europese INSPIRE richtlijn.

PDOK software Verschillende softwareleveranciers ontwikkelen producten en diensten om eenvoudig gebruik van PDOK-services mogelijk te maken. U kunt deze programmatuur gebruiken of verder ontwikkelen met behulp van open source licenties. Voorbeelden zijn: • de PDOK ArcGIS extensie om binnen ArcGIS PDOKdiensten makkelijker toe te passen. • QGis • PDOK Kaart software om zelf dynamische kaarten te maken.

PDOK Kaart Iedereen kan snel en eenvoudig een digitaal kaartje maken met PDOK Kaart. In drie stappen zetten gebruikers eigen informatie op de kaart en publiceren deze op hun website. Voor de meer gevorderde gebruiker zijn extra geavanceerde opties beschikbaar. Het gebruik van PDOK Kaart is gratis en gegarandeerd reclamevrij.

Gebruikersondersteuning PDOK Loket

De kaartinformatie is eenvoudig te gebruiken in eigen toepassingen. Hiervoor is een GIS-pakket of een GIS-viewer nodig. Het gebruik van de PDOK dataservices vereist wel een zekere kennis van geo-tools. Dergelijke tools zijn als open source software beschikbaar zodat iedereen er eenvoudig

12 | PDOK Magazine

Gebruikers kunnen in het forum van het PDOK Loket terecht voor vragen, discussies met andere gebruikers, demofilmpjes, handleidingen, work-arounds, enzovoort. In de sectie Meldingen staat aangegeven of er storingen zijn en bij de veelgestelde vragen en in de bibliotheek staat veel extra informatie over het gebruik van PDOK.

Thijs Brentjens

De OpenGeoGroep is een coöperatie waarin zelfstandigen in de geo-informatica in groepsverband samenwerken met behoud van eigen identiteit en vrijheid om schaalvergroting, continuïteit en betrouwbaarheid te bevorderen. De groep levert ontwikkel-, advies- en implementatiediensten op het gebied van geo-informatie - voornamelijk aan overheden - en maakt in haar dienstverlening uitsluitend gebruik van open source software en open standaarden. Brentjens Geo-ICT is een van de deelnemende bedrijven. Oprichter en eigenaar Thijs Brentjens was als leverancier bij de start van PDOK betrokken. Nu is hij een tevreden afnemer en ziet hij dat PDOK een vast onderdeel van het aanbod van de OpenGeoGroep geworden is. Brentjens: “We zetten PDOK vooral bij implementaties voor klanten in, zoals onlangs in een project voor een gemeente waar in een meldingssysteem voor openbare ruimten een interactieve achtergrondkaart nodig was.”

‘In de eerste plaats betekent PDOK voor mij en anderen dat je veel sneller kan ontwikkelen.’

uitpakken, bijvoorbeeld als op een site over gezondheid en scholen een kaart staat waar door Google de locaties van een adverterende fastfoodketen worden afgebeeld. Misschien is het een raar voorbeeld, maar niet ondenkbaar. Daar hebben de diensten van PDOK een duidelijke meerwaarde denk ik. Het is betrouwbaarder.”

Open

Aanrader

Er zijn een aantal redenen waarom PDOK zo snel door de OpenGeoGroep is geaccepteerd. De belangrijkste daarvan, zo zegt Brentjens, is de beschikbaarheid en het open karakter van PDOK: “PDOK is vrij en publiek beschikbaar en centraal geregeld. Je kan het gelijk gebruiken. Dat is voor mij het belangrijkste. Vroeger moest je voor een eenvoudige webapplicatie eerst zelf web-services inrichten voordat er iets gemaakt kon worden. Daardoor werd bij overheden heel veel dubbelwerk gedaan. Dat is met PDOK verleden tijd. Daarnaast werkt PDOK op basis van open standaarden waardoor het snel in te schakelen is. Je kan ook alles in het Nederlandse coördinatenstelsel - waar veel overheden hun gegevens in opslaan - laten uitdrukken. Er hoeven dus geen bewerkingen meer te worden gedaan.”

PDOK kan hier en daar nog verder doorontwikkelen, vindt Brentjens. Maar hij gelooft dat PDOK voor andere organisaties, zowel ontwikkelaars als overheden en ondernemingen in het mkb, veel meerwaarde heeft. “In de eerste plaats betekent PDOK voor mij en anderen dat je veel sneller kan ontwikkelen. Maar ik kan me ook voorstellen dat PDOK voor het bedrijfsleven in het algemeen belangrijk kan zijn, zoals winkels, de bouw of kleine bedrijfjes die mobiele applicaties ontwikkelen en die een achtergrondkaart nodig hebben. Dat de overheid dan met PDOK een alternatief tegenover de geijkte aanbieders zet lijkt me erg gezond. Het scheelt gewoon veel tijd die je kunt gebruiken voor andere facetten van je toepassing. En het biedt overheden de mogelijkheid om iets uniformer te communiceren naar de burger. Allemaal met dezelfde kaart. Dat heeft veel meerwaarde voor eindgebruikers. Herkenbaarheid is heel belangrijk.”

Ook de onafhankelijkheid en het ontbreken van commerciële doelstellingen binnen PDOK ziet Brentjens als een belangrijk argument. “Bij Google weet je niet wat er precies met je kaart gebeurt. Dat zeg ik niet om onzekerheid te zaaien, maar het is een feit dat Google naast het tonen van alleen die kaart ook commerciële doelen heeft. Dat zou onhandig kunnen

PDOK Magazine | 13


‘Geodata uit de kraan’ Belang van de maatschappij Daarmee is PDOK dus ook voor de eigen organisatie - Kadaster als gebruiker van PDOK - een succes. Barnasconi: “Ja, ook binnen onze eigen muren is PDOK van nut. Al onze basisregistraties verlopen nu via separate kanalen, ieder met hun eigen back office. PDOK kan helpen om dat centraler te laten verlopen waardoor je een aantal processen kan uitzetten.” Van der Sluijs voegt toe: “Daarnaast hebben we een aantal applicaties met viewers in gebruik die we gaan aansluiten op PDOK-diensten. We zullen dus op steeds grotere schaal als afnemer van PDOK gebruik gaan maken. Een ander voorbeeld zijn onze maatwerk- en adviesdiensten. Onze collega’s die daar mee bezig zijn beschikken dankzij PDOK over meer informatie en kunnen dus in de toekomst betere diensten aan onze afnemers leveren.”

Van der Sluijs kijkt ook naar het open karakter van PDOK als voorziening: “De nadruk komt steeds meer op open data te liggen, op de eis dat overheden gegevens open en vrij beschikbaar stellen. PDOK is daar - ook in termen van techniek, robuustheid en schaalbaarheid - perfect op ingericht. Je kan het beschouwen als een onderdeel van de Nederlandse infrastructuur, een nutsvoorziening: geodata uit de kraan, bij wijze van spreken. Dat is de ambitie, PDOK als knooppunt in de totale informatiehuishouding van de overheid op het gebied van geodata. Daarom nodigen we ook alle overheden uit om mee te doen.”

‘Je ziet ook dat we hiermee randvoorwaarden hebben gecreëerd.’ Godfried Barnasconi en Leo van der Sluijs

Wanneer PDOK op 1 januari 2013 als project officieel teneinde komt, betekent dat niet dat de applicatie ergens op een afgelegen server stof gaat vangen. Integendeel: nu de essentie van de applicatie ‘staat’, zal het in de komende jaren verder worden uitgebreid met meer kaartlagen, meer datasets en - naar alle waarschijnlijkheid - meer functionaliteit. Het beheer hiervan komt in handen van Kadaster. Godfried Barnasconi, lid van het PDOK dagelijks bestuur namens Kadaster:“ Dat is mede te danken aan de goede prestaties van alle medewerkers tijdens het programma.”

Knap Misschien juist omdat het programma, zoals dat met programma’s gaat, ups én downs had, kijkt Barnasconi tevreden op de afgelopen vier jaar terug. “Het was een heel interessant traject en het had veel voeten in de aarde. Vier verschillende partners, ieder met eigen wensen en doelstellingen, dan heb je af en toe lastige momenten. Het is een levend project, zeker ook door alle wisselingen van de mensen. Dan gaat het soms traag en soms heel snel. Uiteindelijk zijn we er wel altijd met z’n

14 | PDOK Magazine

allen uitgekomen en hebben we het tot een goed einde gebracht. Dat is knap.” Dat lokt de vraag uit wat dat goede einde dan precies was. Wat waren de doelstellingen waarmee Kadaster aan het project begon? Barnasconi: “Het ontsluiten van onze geodata via een gemeenschappelijk portaal. Gezien het enthousiasme waarmee het gebruikt wordt - inmiddels meer dan 1.000.000 kaartaanvragen per week - is het een groot succes voor de buitenwacht waar we keihard voor gewerkt hebben.”

Barnasconi wordt aangevuld door decentraal projectleider - en per 1 januari product manager van PDOK - Leo van der Sluijs. “Je ziet ook dat we hiermee randvoorwaarden hebben gecreëerd. Onze stakeholders en opdrachtgevers verwachten nu ook echt van ons dat we de data via PDOK gaan aanleveren. Het gedachtengoed achter PDOK is geland en geaccepteerd.”

Toch lijkt die toegevoegde waarde in de eigen organisatie niet van bovengeschikt belang te zijn. Gevraagd naar het idee over de toekomst van PDOK op korte en lange termijn lijkt voor Barnasconi en Van Der Sluijs een groter doel te prevaleren. Barnasconi: “Het kabinet doet steeds nadrukkelijker - en volkomen terecht - een beroep op overheidspartijen om samen te werken, kennis te delen en kosten te besparen. Met PDOK hebben we met de andere partners een vooruitziende blik gehad en beantwoorden we aan die oproep. Vaak is de teneur dat samenwerking onmogelijk is omdat iedereen uiteindelijk toch zijn eigen beslissingen neemt. Het mooie van PDOK is dat we er uiteindelijk altijd in geslaagd zijn in het belang van de maatschappij te denken. En dat is een compliment aan alle betrokkenen.”

Over 10 jaar kijken we terug op 2008-2012 als de eerste voorzichtige stappen die de basis hebben gelegd voor een grotere samenwerking. Remko Wicherson, provincie Overijssel

Nog dagelijks geniet ik er van dat PDOK werkt en nagenoeg altijd beschikbaar is. Wat heb je nodig, een diesel of een racewagen. Bij PDOK heb je beide. En dat hebben we met z’n allen neergezet. Top!! En nu start het vervolg. Govert Vastenburg, Kadaster

PDOK Magazine | 15



‘De verwachtingen zijn hoog’ beheert kun je ze ook makkelijker harmoniseren.”

‘Er wordt echt geluisterd naar je wensen’ nu door PDOK geleverd kunnen worden. Trimp legt uit hoe en in welke mate dit de werkdruk voor EduGIS verlicht. “Sinds 2004 hebben we alle data - zo’n 500 datasets in totaal - altijd zelf verzameld bij de verschillende bronnen zoals het CBS, Rijkswaterstaat met wie je voor elk afzonderlijke contracten moet opstellen. Toen PDOK in beeld kwam hebben we ons gelijk aangemeld en zijn we lid geworden het klantenpanel om te kijken wat het voor ons kan betekenen.”

Daarnaast ziet Van Bemmel ook mogelijkheden als het gaat om het delen van informatie in een samenwerkingsverband met bijvoorbeeld een ingenieursbureau: “Ik zie het als een database van bedrijfsprocessen op internet. Een ingenieursbureau kan uiteraard niet zo maar op ons interne netwerk komen. Dus kunnen we beter onze informatie via internet beschikbaar stellen door een centrale plek op internet in te richten waar we dan samen kunnen werken. Als PDOK zoiets kan faciliteren, zou dat fantastisch zijn.” En dan zijn er natuurlijk de mogelijkheden die je zou kunnen creëren met mobiel werken. Van Bemmel: “Je wilt in het veld je eigen data kunnen zien - wat normaal gesproken alleen binnen het gesloten bedrijfsnetwerk mogelijk is - in combinatie met data van anderen. PDOK zou hier best een rol in kunnen spelen.”

Natura2000

Hobbels Binnen het Waterschap Aa en Maas klinken enthousiaste geluiden als het gaat om PDOK. De service biedt voldoende mogelijkheden voor de toekomst vindt Fred van Bemmel, informatie-analist/ projectleider. Aangesloten “Ik zie kansen te over, maar het zijn allemaal nog wel ideeën. Op dit moment zijn we aangesloten op PDOK en kunnen we gebruikmaken van lagen zoals Natura2000 en TOP10NL. Deze informatie is voor ons niet nieuw. Wat wel nieuw is dat de data niet meer intern op ons eigen netwerk staan, maar doorgesluisd worden vanaf een centrale plek op internet.” Vanuit de Unie van Waterschappen, de overkoepelende organisatie van waterschappen, kwam de vraag voor een ‘geoportaal’. Het doel van dit portaal is om bepaalde data

16 | PDOK Magazine

centraal te registreren en voor meerdere partijen beschikbaar te maken. “Nadat we deze vraag kregen zijn we vanuit de projectgroep op zoek gegaan naar een oplossing. PDOK was er één van. Alleen op het moment dat wij in contact kwamen met PDOK waren de voorbereidingen al in volle gang. Aanhaken werd lastig dus hebben we eerst voor een tussenoplossing gekozen,” aldus Van Bemmel.

Toch denkt Van Bemmel dat er ook nog hobbels zijn. “Mijn ervaring tot nu toe is dat de informatie via PDOK goed bereikbaar is via het internet op kantoor. Maar zodra ik met een smartphone die data ook onderweg wil opvragen, dan kan dit niet. Ook zijn er voor onze waterschappen nu nog te weinig datasets in de motor van PDOK beschikbaar om goed met mee te kunnen werken. Kortom, de verwachtingen zijn hoog, maar het is gewoon nog even geduld hebben.”

Voordelen PDOK Zodra er meer datasets in PDOK beschikbaar komen, staat het waterschap vooraan om er gebruik van te maken. Van Bemmel: “Ik zie echt een aantal voordelen in het ontsluiten van data via PDOK. Nu gaan we binnen de 26 waterschappen in detail anders om met data, waardoor het voor een afnemer soms heel lastig is om data van verschillende waterschappen objectief met elkaar te kunnen vergelijken. Als je data centraal

Programma’s als PDOK doen we niet voor onszelf maar voor de Nederlandse gemeenschap. Hopelijk gaat dit besef bij eenieder leven. Joris van der Horst, Vicrea Solutions BV

Scholieren aan het werk

EduGIS werd in 2004 opgericht in een samenwerkingsverband tussen Kadaster en de Vrije Universiteit Amsterdam. Directe aanleiding voor het initiatief waren de vele aanvragen voor kaartmateriaal dat Kadaster kreeg van leerlingen. Sinds de oprichting is het aanbod van EduGIS gestaag gegroeid en voorziet de website niet alleen in (interactief ) kaartmateriaal maar ook in lespakketten. Sinds juli 2012 is ook aanbod van PDOK in de website opgenomen. “Ons werk wordt nu aanzienlijk makkelijker,” zegt Henk Trimp, coördinator bij EduGIS en belast met de dagelijkse leiding. Actief leren Die dagelijkse leiding bestaat uit het coördineren tussen de programmamanagers en het aansturen van drie kleine teams op techniek, data en educatie. Trimp legt uit wat EduGIS concreet beoogt: “EduGIS voorziet het onderwijs van een gratis portaal waarmee leerlingen en docenten met geoinformatiesystemen kunnen werken. Het doel is met name om het maatschappelijk gebruik van GIS, zoals het gebruik van GPS en mobiele kaarten, binnen het onderwijs te krijgen. Dat was eerder nog absoluut niet het geval en dat vonden we toch een beetje vreemd. In dat opzicht proberen we het onderwijs gebruiksvriendelijk te vernieuwen door de leerlingen niet alleen te leren hoe GIS gebruikt wordt, maar ook hoe ze het zelf kunnen gebruiken: zelf kaarten maken, onderzoek doen en de resultaten en kaarten

gebruiken in verslagen. Actief leren dus.” Hoewel het voortgezet onderwijs en de bovenbouw van het basisonderwijs de beoogde doelgroep van EduGIS vormen, weet Trimp dat eigenlijk heel Nederland er gebruik van maakt. “Van het MBO, HBO en WO weten we dat ze ermee werken. Dat vinden we natuurlijk heel leuk, maar ze zijn niet onze eerste doelgroep. Ook het algemene publiek maakt er gebruik van en ook dat is mooi. Maar soms moeten we ingrijpen, bijvoorbeeld toen de belastingdienst gebruik ging maken van onze kadastrale gegevens. Dan moeten ze voor de volledigheid van gegevens toch echt even naar Kadaster. Meerwaarde In ongeveer 15 van de 45 lespakketten die EduGIS aanbiedt worden data gebruikt die

Financieel is PDOK voor EduGIS geen enorme stap voorwaarts. Het voordeel zit veel meer in de tijd en het werk dat EduGIS voorheen kwijt was aan het converteren en actualiseren van de data en het afsluiten van de contracten. Trimp: “Qua geld maakt het voor ons niet zoveel uit. We kregen bijna alle data al gratis omdat het voor educatief gebruik is. Maar qua werk maakt het wel veel uit. Met name de topografische kaarten in verschillende schalen vergden veel werk. Dat is nu aanzienlijk makkelijker. Zo’n 10% van onze data komt dit jaar al van PDOK, maar in het aantal objecten - en dus werk gaat het misschien wel 50% schelen.”

‘Onze houding is: hoe meer hoe beter.’ Wensen Als het aan EduGIS ligt, gaat PDOK door op de ingeslagen weg. Alles wat aan services en data beschikbaar gemaakt kan worden is meer dan welkom. “Onze houding is: hoe meer hoe beter. We hebben natuurlijk wel wat wensen en die hebben via het klantenpanel kenbaar gemaakt. Dat kan ook. In die zin ben ik ook positief over PDOK: er wordt echt geluisterd naar je wensen. Verder houden we gewoon goed in de gaten wat er aan data bijkomt en beslissen we per set of het voor ons van belang is.”

PDOK Magazine | 17


‘Hartstikke mooi’

Voor wie is PDOK? Iedereen kan gebruik maken van de producten en diensten van PDOK. Slechts enkele services zijn niet open en daarmee alleen voor specifieke doelgroepen toegankelijk, bijvoorbeeld vanwege privacywetgeving of rechten op de data. Zo is bijvoorbeeld beeldmateriaal alleen toegankelijk voor de betreffende partners die dit materiaal samen hebben ingekocht.

Aanmelden bij PDOK Gebruik het digitale aanmeldformulier op www. pdok.nl om uw organisatie aan te melden voor PDOK Basis of PDOK Educatief. Met het formulier kunt u ook bedrijven aanmelden die in opdracht van uw overheidsorganisatie werken. Het duurt maximaal twee weken voordat uw aanmelding verwerkt is. Kijk voor alle informatie over de dienstenniveaus, het aansluiten en gebruiken van PDOK op www.pdok.nl.

PDOK kent drie dienstenniveaus voor drie verschillende doelgroepen: PDOK Basis voor de overheid, PDOK Educatief voor het onderwijs en PDOK Fair Use voor bedrijven en particulieren. Overheidsorganisaties krijgen met PDOK Basis een gegarandeerd serviceniveau en ongelimiteerde capaciteit. Hierdoor kunnen zij geo-informatie in primaire processen toepassen en gebruik maken van de geobasisregistraties. Onderwijsinstellingen krijgen met PDOK Educatief meer vrijheid om te experimenteren omdat er geen gebruikslimiet geldt. Om gebruik te maken van een van deze twee dienstenniveaus moet u zich aanmelden bij PDOK. PDOK Fair Use is voor iedereen beschikbaar. De nadruk ligt op een laagdrempelige toegang voor een zo breed mogelijk publiek. Het serviceniveau en de capaciteit is echter beperkt. PDOK Fair Use is bedoeld om kleinschalig gebruik van geo-informatie te ondersteunen en om innovatie en productontwikkeling te stimuleren.

Ik denk dat PDOK over 10 jaar het mooiste heeft gedaan wat een project kan doen, namelijk zichzelf overbodig maken. Eerst moeten we zorgen dat meer overheden hun data via PDOK ontsluiten maar als dat na een paar jaar is gelukt, is dankzij de PDOK-voorziening geo-informatie zo makkelijk met andere gegevens te combineren, dat niemand het meer als iets speciaals herkent. Geo-informatie wordt overal gebruikt en zit overal in. Over de onderliggende infrastructuur maakt men zich alleen nog maar druk “als hij het niet meer doet”. De techniek krijgen we wel onder controle, maar waar we mee zullen blijven worstelen zijn vraagstukken als het vinden van budgetten (wie betaalt de kosten van gratis open data), privacyissues en de onbedwingbare neiging van organisaties om regels en voorwaarden te bedenken en daarmee het aansluiten lastiger te maken. Steven Mekking, Kadaster

18 | PDOK Magazine

De services van PDOK worden sinds enige tijd ook aangeboden via GeoWeb, een joint venture van GIS-softwareontwikkelaar Esri Nederland en Advies- en Ingenieursbureau Grontmij. Wat ooit begon als een simpele viewer, is inmiddels uitgegroeid tot een volwassen applicatie, legt Marcel Steenis, productmanager bij Grontmij uit: “Geoweb is uitgegroeid tot een organisatie-brede oplossing voor het ontsluiten van geo-informatie. Je kan nu ook echt werkprocessen automatiseren en applicaties aan elkaar koppelen.”

“Onze PDOK Extensie is ontwikkeld voor GIS-specialisten, zodat ze veel makkelijker van PDOK gebruik kunnen maken en sneller data kunnen zoeken, raadplegen en downloaden. Waar normaal zo’n negen handelingen nodig zijn, volstaat nu een druk op de knop. De extensie is ontwikkeld in samenwerking met onder meer de PDOKpartners Rijkswaterstaat en Kadaster en is gratis te downloaden.” Marcel de Rink

Betrouwbaarheid voor alles

Samenwerking Marcel de Rink is business consultant/ accountmanager Rijksoverheid bij Esri Nederland. Hij is zowel vanuit Esri als vanuit de branchevereniging GeoBusiness Nederland betrokken bij de PDOK-activiteiten. Hij licht de samenwerking tussen Grontmij en Esri Nederland verder toe: “ Voor optimaal gebruik is het belangrijk om lokale (lees: Nederlandse) wensen aan te bieden in je software. GeoWeb voorziet in die lokale wensen. We kijken samen met Grontmij naar hoe geo-informatiesystemen in de Nederlandse markt worden toegepast. Op basis daarvan hebben we een geo-oplossing specifiek voor Nederland gemaakt.” Naast GeoWeb maken beide bedrijven ook in andere producten gebruik van PDOK. Steenis: “Grontmij heeft voor overheden en binnenkort ook voor de private sector - de DIALOG BOR 10 software voor het beheren van openbare ruimten en objecten, zoals wegen, groenvoorzieningen, rioleringen en kunstwerken. Die software gebruikt onder andere de BRT Achtergrondkaart uit PDOK. Ook heeft Grontmij de PDOK geocodeerservice in verschillende applicaties geïntegreerd. Organisaties hoeven dus niet meer hun eigen geocodeerservice in de lucht te houden.” Esri Nederland heeft de kansen die PDOK biedt met beide handen aangegrepen om een extensie te bouwen die functies aan eigen desktopsoftware toevoegt. De Rink:

omdat het werk uit handen neemt en nieuwe mogelijkheden biedt voor de markt. “Onze klanten hoeven straks de ondergronden die zij in onze producten gebruiken niet meer te onderhouden. Dit levert hen direct een kostenbesparing op. Bovendien kunnen we met GeoWeb een ‘gevulde’ viewer met PDOK services en workflows aan klanten aanbieden waar ze zelf verder data aan kunnen toevoegen. Dat is hartstikke mooi. Daar hebben we lang op zitten wachten.”

Geen gedoe Voor Marcel de Rink is duidelijkheid over de bron van de data - de overheid - één van belangrijkste argumenten voor het gebruik van PDOK. “Het beleid rond PDOK is formeel vastgesteld en stelt dat de authentieke registratie door één bronhouder wordt beheerd en ontsloten. Omdat het formeel is vastgelegd kunnen gebruikers er blind op varen dat de data die ze downloaden klopt. Dat is een geruststelling: geen gedoe meer met verschillende versies van databestanden.” Een ander voordeel van PDOK voor hem is de heldere communicatie rond het product. “PDOK stelt heel duidelijk tot waar het gaat. Tot hier en niet verder. De stelling van PDOK is: ‘Wij stellen de data beschikbaar, maar het is aan de markt om daar extra meerwaarde mee te creëren en aan te bieden.’ Dat is voor ons en andere partijen in het bedrijfsleven alleen maar handig. Dan weten ze wat er van ze verwacht wordt en dat ze aan innovatie op PDOK kunnen werken in de wetenschap dat ze niet een jaar later alweer achter de feiten aanlopen.” Marcel Steenis is vooral blij met PDOK

Aan het enthousiasme kleven wel enkele begrijpelijke voorwaarden. Beide heren hameren erop dat zowel de performance als de kwaliteit van de aangeboden datasets altijd moet prevaleren boven de kwantiteit. Dat is niet verwonderlijk; hun ondernemingen hebben een naam en reputatie hoog te houden en zijn daarin nu ineens afhankelijk van een derde partij. De heren wijzen naar het onderhoud van de data: “Het is belangrijk voor het succes van PDOK dat het Nationaal Georegister goed wordt bijgehouden. Belangrijk is om altijd helder aan te geven tot welke datum de actualiteit van de data gegarandeerd wordt.” Wat betreft performance lijkt De Rink niet veel problemen te voorzien: “Toen onze Fair Use licentie een keer ontoereikend bleek, konden wij de data zelf hosten en er onze eigen SLA op zetten. Dat was geen enkel probleem.” De Rink en Steenis hebben veel vertrouwen in de toegevoegde waarde die de PDOK-services voor de gebruikers van GeoWeb bieden.

Marcel Steenis

PDOK Magazine | 19


‘Blijven praten’ we zijn er nog niet. Een aantal functionaliteiten in PDOK is nog niet klaar. Hierdoor kan bepaalde data nog niet worden ontsloten, terwijl daar wel veel vraag naar is. Zo moet er ook nog een toegangslaag komen waarin de toegang en de beveiliging wordt geregeld, maar waarin ook het gebruik wordt gemonitord.”

‘Met PDOK hebben we nu een centrale plek voor alle geo-informatie met financiële en procesmatige afspraken.’

ook breed beschikbaar stellen. Daarnaast hoop je natuurlijk dat het vrijkomen van open data tot de ontwikkeling van mooie nieuwe toepassingen leidt.” Hoe PDOK zich in de komende jaren gaat ontwikkelen, hangt in grote mate af van de samenwerking tussen de huidige en eventueel nieuwe partners. Zolang de communicatie constructief blijft, is dat volgens Versluis geen probleem.

Open data

Arie Versluis en Alexander Van Stam

Rijkswaterstaat werkte al met Geoservices, het centrale, digitale uitgifteloket voor geo-informatie, maar besloot toch deel te nemen aan PDOK. Arie Versluis, directeur Data bij Rijkswaterstaat, vertelt waarom. “Er is een groeiende behoefte bij diverse overheidsinstanties om hun geodata centraal op te slaan en te ontsluiten. Die behoefte wordt versterkt door weten regelgeving, ook vanuit Brussel, die diverse verplichtingen opleggen ten aanzien van het opslaan, het beheer en het ontsluiten van geo-informatie door de overheid. Denk bijvoorbeeld aan de Europese INSPIRE-richtlijn die strenge eisen stelt aan performance en uptime. Het heeft dan geen zin om apart allerlei voorzieningen te gaan bouwen. Door het samen te doen, is het wel zo goedkoop én efficiënt. Natuurlijk was het geen gemakkelijk proces, noch op technisch vlak, noch op cultureel vlak. PDOK is gestart met de beste bedoelingen, maar al snel loop je tegen dingen aan die je graag anders ziet. Partijen hanteren verschillende standaarden en opslagmethoden. En ja, er waren zorgen over wat er precies met de data zou gaan gebeuren. Toch vind ik het zeer positief dat we met vijf overheidsinstanties, het avontuur hebben aangedurfd. Dat we een gezamenlijk product hebben gerealiseerd, waarbij we niet alleen oog hebben voor de eigen belangen, 20 | PDOK Magazine

maar juist ook voor het grotere, maatschappelijk belang. Dat vind ik een prestatie. Temeer daar ik me heel goed besef dat dit soort projecten moeilijk over de eindstreep zijn te trekken. Ik vergelijk het met een goed huwelijk. Je moet blijven praten over de dingen die je wilt bereiken.”

Blij Tot nu toe stelt PDOK niet teleur. “Met PDOK hebben we nu een centrale plek voor alle geo-informatie met financiële en procesmatige afspraken. Verder hebben we

nu toegang tot datasets van partners die we voorheen óf niet kenden óf via ingewikkelde constructies binnen moesten halen. En PDOK heeft een veel betere performance en beschikbaarheid dan Geoservices. Daar worden een hoop mensen heel blij van.” Alexander van Stam is de decentrale PDOKprojectleider vanuit Rijkswaterstaat en vult aan: “Een ander voordeel is dat de data in PDOK bij de bron wordt beheerd. Dus alle gegevens die wij bij de partners halen, zijn actueel. Dat scheelt enorm veel tijd. Maar

Vanaf 2011 moet de overheid voldoen aan het Open databeleid en dat heeft gevolgen voor Rijkswaterstaat. Immers, overheidsinstanties moeten de informatie die zij hebben ingewonnen en betaald, vrijgeven. Van Stam: “Ook in deze ontwikkeling past PDOK erg goed. Het mooiste is natuurlijk wanneer je steeds meer open data krijgt, die voor iedereen gratis en goed toegankelijk zijn. Open data en PDOK kunnen elkaar versterken, want als Rijkswaterstaat zijn open data via PDOK gaat ontsluiten, betekent dit een boost en een bredere basis voor het systeem. En als alle partners PDOK zouden gaan gebruiken dan kan het zelfs uitgroeien tot dé plek voor open data. We hebben nu vijf partners, maar er zijn veel meer overheidsinstanties die interessante data hebben. Die moeten aansluiten op PDOK zodat al die informatie beschikbaar komt.”

‘Ook in deze ontwikkeling past PDOK erg goed’. Versluis: “Wat betreft de open data zou het mooi zijn als marktpartijen die PDOK gebruiken voor hun software, die software

Over 10 jaar zie ik een overheid die efficiënter en transparanter is. Mark Bruinsma, Rijkswaterstaat Waterdienst

Interdepartementale samenwerking bleek nog veel complexer dan ik ooit had kunnen verwachten. Geweldig dat ondanks deze complexiteit mensen toch (bijna) altijd een werkbare methode vinden om er samen uit te komen. Joris van der Horst, Vicrea Solutions BV

PDOK Magazine | 21


Nationaal Georegister Het Nationaal Georegister (NGR), te vinden op www.nationaalgeoregister.nl, is de catalogus van geodatasets in Nederland. Voor Europa is het de toegangspoort naar de nationale INSPIRE-data. PDOK beheert deze catalogus. Naast de PDOK-services staan hier meer dan 5000 verwijzingen naar Nederlandse datasets, waaronder ruim 900 webservices. In het nieuwe NGR, dat in 2013 beschikbaar komt, zijn de werking, de inhoud, het beheer en de look-en-feel van het register geoptimaliseerd. In een opschoonactie in samenwerking met de bronhouders is de kwaliteit van de beschrijvingen van de meta-data sterk verbeterd. Het Nationaal Georegister richt zich in eerste instantie op de professionele gebruiker. Dit kan een geo specialist zijn op zoek naar datasets of services, maar ook een beleidsmedewerker die een kaartje wil raadplegen of een Geo-ICT specialist, die een website of applicatie ontwikkelt en daar geo-informatie voor zoekt. De gegevens in het Nationaal Georegister voldoen aan de internationale INSPIRE -standaarden en de Nederlandse profielen voor metadata, catalogus- en geo-informatieuitwisselingsprotocollen. De gegevens worden aangeleverd door de Nederlandse overheden, verschillende onderzoeksinstellingen en bedrijven.

Het moedige streven om een mooi product te maken dat voor de leek bijna niet te snappen is. Hildegard Schulte, DLG

22 | PDOK Magazine

‘Geen zorgen’ Marcel Broekhaar

Christiaan Wolters


Na ons werkbezoek aan de topografische dienst van Frankrijk helemaal aan het begin van het programma sloot Rob van de Velde het slotdiner af met de meest compacte en tegelijk juiste samenvatting van ons bezoek die ik ooit heb gehoord: “Punt 1: De Fransen hebben een mooie voorziening. Punt 2: Wij hebben nog niet zo’n mooie voorziening. Punt 3: Wij willen ook zo’n mooie voorziening.” Prachtig! Udo Pijpker, Het Expertise Centrum

Eind 2011 begon de gemeente Zwolle met de implementatie van de services van PDOK in de bedrijfssystemen van de organisatie. Het gebruiksgemak en de betrouwbaarheid van de data ten opzichte van die van andere aanbieders zijn belangrijke argumenten bij de keuze voor het systeem. Marcel Broekhaar is adviseur Geo-informatie van het GIS-team en onderzoekt de gebruiksmogelijkheden en de toegevoegde waarde van PDOK in de gemeentelijke organisatie: “Omdat je zoveel mogelijk data vanuit de bron wilt aanbieden en PDOK een overheidsinitiatief is, is het voor ons een erg aantrekkelijke optie. Met PDOK hoeven we ons geen zorgen te maken over het up-to-date houden van de data. Dat wordt voor ons gedaan door de best mogelijke aanbieder.” Christiaan Wolters, eveneens werkzaam in het GIS-team, vult aan: “Met PDOK hoeven we ons niet telkens af te vragen of de informatie wel klopt. Bovendien kunnen we nu ook buiten onze eigen grenzen kijken. Met het oog op de toenemende regionale samenwerking is dat erg belangrijk.”

doen is de services volgens de open OGC standaard aanbieden. Het is een kwestie van even wennen. Uiteindelijk zijn het standaarden waar iedere geo-informaticus mee werkt.” Wolters: “Met onze software is het nu een kwestie van een druk op de knop om de data binnen te halen.”

Ook het koppelen van de verschillende systemen gaat verrassend eenvoudig, wat niet betekent dat niet enige kennis van zaken vereist is. Broekhaar legt uit: “Op www.nationaalgeoregister.nl staat alles wat PDOK aanbiedt. Wij willen die services in onze viewer organisatie-breed ontsluiten, maar andere organisaties kunnen weer iets heel anders willen. Het enige wat PDOK kan

De geoviewer wordt door de hele organisatie op alle denkbare niveaus gebruikt. Dat impliceert behoorlijk strenge eisen aan het serviceniveau van PDOK; eventuele down time moet minimaal zijn. Volgens Wolters is dat tot dusver geen enkel moment een probleem geweest: “PDOK is altijd goed bereikbaar. We hebben nog nooit iets van een storing gemerkt.”

PDOK was mijn entree in de geo-wereld. En dat is toch wel een wonderlijke wereld. Een groep van gedreven mensen die geloven in de kracht van geo-informatie, maar soms wel een soort sekte lijkt. Iedereen kent iedereen en je komt overal dezelfde mensen tegen, waarbij sommigen zelfs een heuse goeroe status hebben. Maar na drie jaar PDOK heb ik zelf de kracht van de locatie ervaren en ben ook ik een gelovige geworden. Wel een gelovige die er van overtuigd is dat er nog heel wat missiewerk ligt. Buiten de eigen geowereld is die kracht totaal onbekend en zijn er bosjes mensen die echt niet warm worden van een mooie kaart maar die alleen willen weten wat die kost en oplevert. Steven Mekking, Kadaster

‘Omdat je zoveel mogelijk data vanuit de bron wilt aanbieden en PDOK een overheidsinitiatief is, is het voor ons een erg aantrekkelijke optie.’

PDOK Magazine | 23


‘Een doorbraak’ Slimmer Als het aan Meijer ligt, moet die manier van werken uiteindelijk veel meer partijen dan alleen de andere overheden ten goede gaan komen. “Ik voorzie een intensievere samenwerking met het bedrijfsleven. Dan zit je wel met het dilemma wat je met het serviceniveau gaat doen. Momenteel hebben we een beperkt aantal afnemers, dus weten we wat we aan capaciteit nodig hebben. Als we met het bedrijfsleven gaan samenwerken moeten we goede SLA’s maken over het dupliceren van gegevens zodat zij satellietfaciliteiten neer kunnen zetten, afgestemd op de capaciteit die ze nodig hebben. Dan komen daar de PDOK-data, met hooguit een halve dag vertraging, in te staan. Ik denk ook dat veel PDOK-services algemener toegepast gaan worden, zoals sommige gemeentes en provincies dat nu al doen met informatiesites voor burgers zoals bijvoorbeeld het Zwemwaterportaal.”

Pieter Meijer en Rob van de Velde

Waar de andere partners in PDOK naast aanbieder van gegevens ook afnemer zijn, geldt dat voor Geonovum niet. Het wel of niet slagen van het project had dan ook geen directe invloed op de eigen bedrijfsprocessen, maar dat maakte het belang voor Geonovum er niet minder om. Directeur van Geonovum - en lid van het PDOK Dagelijks Bestuur - Rob van de Velde legt uit: “Onze doelstelling is het bevorderen van gestandaardiseerd hergebruik van geodata. PDOK ligt dus echt in het hart van onze missie. Zonder PDOK zouden wij minder succesvol zijn.” Het is dan ook niet verwonderlijk dat Geonovum initiatiefnemer van PDOK is. “Wij hadden vier rollen in het project,” vervolgt Van de Velde. “Naast initiatiefnemer waren we ook kwartiermaker die de organisatie inrichtte en waren we gastheer voor de diverse projectteams. En we droegen natuurlijk bij met onze expertise op het gebied van geodata.”

Samenwerken Gelet op de doelstellingen zoals Geonovum die voor ogen had, is het programma PDOK grotendeels geslaagd. Van de Velde: “Het doel was om een centrale plaats te creëren voor de belangrijkste organisaties bij de rijksoverheid met geo-informatie, om deze informatie aan andere overheidsorganisaties gestandaardiseerd en laagdrempelig aan te kunnen bieden. Dat is voor een belangrijk deel geslaagd. Wat we ook voor ogen hadden, maar wat niet is gelukt, was het ontsluiten van informatie over hoe 24 | PDOK Magazine

geodata slimmer kunnen worden gebruikt. Bijvoorbeeld bij de aanvraag van subsidies, in combinatie met software of bij het standaardiseren van werkwijzen. Dat deel is onderweg gesneuveld. Het was gewoon teveel tegelijk.” Een ander opzicht waarin PDOK successen boekt, is de verplichting van de Nederlandse overheden om te voldoen aan INSPIRE. “Dat soort dingen doe je het best door het samen te doen en dat is met PDOK zeer goed gelukt.”

Pieter Meijer (Rijkswaterstaat) was van 1 april 2011 tot 1 januari 2013 overall programmamanager PDOK namens het Ministerie van Infrastructuur en Milieu. Ook hij ziet de samenwerking als een succes. “Het idee om data aan de bron te beheren en te ontsluiten, zodat ze altijd up-to-date en betrouwbaar zijn, bestaat al heel lang; het was alleen nog nooit operationeel gemaakt. Dat de overheid dat nu doet, zeker in combinatie met de basisregistraties, is echt een doorbraak in de manier waarop binnen de overheid met informatie wordt omgegaan.”

‘Dat soort dingen doe je het best door het samen te doen en dat is met PDOK zeer goed gelukt.’ Voor Rob van de Velde ligt de focus voor de nabije toekomst vooral op het effectiever gebruiken van de beschikbare informatie. “Momenteel maken bijna 300 overheidsorganisaties gebruik van PDOK. Je moet kijken wat zij nodig hebben of nodig gaan hebben en dat belangrijk maken. Daarnaast moeten we kijken hoe we nu gebruik maken van de gegevens en hoe we dat slimmer kunnen doen. Dienst Landelijk Gebied en Rijkswaterstaat zijn bijvoorbeeld samen bezig met vraagstukken rond klimaatverandering en kustzones. Hoe kunnen zij mogelijkheden van PDOK zo effectief en efficiënt mogelijk gebruiken om meerwaarde uit de samenwerking te halen?” Een andere ontwikkeling die Van De Velde graag ziet is het identificeren en expliciet

maken van verbanden tussen verschillende datasets. “Momenteel zit er eigenlijk geen intelligentie in; het is een verzameling gegevens. Een volgende stap zou bijvoorbeeld kunnen zijn om aan te geven wat er in een gebied wel en niet mag. Mag ik er een huis bouwen? Een bedrijf beginnen? Of een windmolenpark aanleggen? Om deze vragen eenduidig te kunnen beantwoorden, helpt het beslist als er een aantal halffabricaten - dus combinaties tussen meerdere datasets - wordt gemaakt. Ik zie daar - naast het vinden van nieuwe aanbieders en gebruikers en het bewaken van de standaarden - een belangrijke rol voor Geonovum weggelegd.

Het was een hele mooie ervaring om een ambitieus vierjarig programma als PDOK van begin tot eind mee te maken. Heel veel van geleerd, met name hoe enorm belangrijk goede interne en externe communicatie en programmaorganisatie is wanneer er met zoveel partijen wordt samengewerkt. Ook technisch is PDOK een uitdaging gebleken maar inmiddels staat er een robuuste geomotor die nog jaren mee kan. Met PDOK heeft Nederland haar achterstand op het gebied van SDIs omgezet naar een voorsprong!. Erik van der Zee, Geodan

PDOK is geen doel op zich. Het gedachtengoed is echter wel de route die we moeten willen gaan. Centrale, eenduidige ontsluiting van (overheids) data/informatie. Piet Reijers, Het Waterschapshuis

PDOK Magazine | 25


‘Soepel’

PDOK Kaart Met PDOK Kaart kan iedereen snel en eenvoudig een digitaal kaartje maken, eigen informatie toevoegen en deze op hun website publiceren. Handig om bijvoorbeeld koek-en-zopie-punten langs een schaatsroute te markeren of om de locatie van een evenement met adres en parkeerinformatie weer te geven. Voor de gevorderde gebruiker zijn geavanceerde opties beschikbaar. Het gebruik van PDOK Kaart is gratis en gegarandeerd reclamevrij.

aanbieders het geval is. Ook de mate van detaillering is hoger. Met PDOK kun je bijvoorbeeld een BRT-kaart met huisnummers combineren. Bovendien weet je met commerciële aanbieders niet wat er met jouw informatiebevragingen gedaan wordt.” Marc van der Eerden: “Een ander groot voordeel van PDOK is dat het gebruik maakt van wereldwijde standaarden. Daardoor is het heel breed toepasbaar zonder dat je er iets speciaals voor hoeft te doen.”

Meer mogelijkheden Naast het maken van een eenvoudige kaart zijn er meer opties en mogelijkheden. Gebruikers kunnen lijnen en vlakken intekenen, eigen markers maken, tekst plaatsen en PDOK-kaartlagen - zoals wandelroutes en buurtgegevens - of eigen webservices aan de kaart toevoegen. Daarnaast is het mogelijk een bestand met locaties in te lezen (KML) of een website te maken waarop sitebezoekers locaties kunnen intekenen.

Gemak Hennie Genee

Marc van der Eerden

PDOK Kaart Wizard Zelf een kaart maken is eenvoudig met de PDOK Kaart Wizard. Zowel de beginnende als zeer ervaren gebruiker kan ermee aan de slag. De PDOK Kaart Wizard kent drie korte stappen: gewenste kaartgrootte kiezen, informatie plaatsen, code of link genereren. De gemaakte kaart is op twee manieren in een website op te nemen: via een link die de kaart in een nieuw venster opent of door code op te nemen in een HTML pagina.

NedGraphics in Vianen levert software-applicaties waarmee klanten informatie aan geodata koppelen en voor hun eindgebruikers ontsluiten. Voor het ontsluiten van geoinformatie werd door de opdrachtgevers van NedGraphics vooral gebruik gemaakt van geodata van commerciële aanbieders. Met het beschikbaar komen van PDOK is er voor haar opdrachtgevers meer keuze gekomen. Gebruikmaken van PDOK-data bevalt tot nu toe prima, vertellen Hennie Genee en Marc van der Eerden, respectievelijk manager Advies en manager Productontwikkeling bij NedGraphics. “Gezien de positieve feedback die wij van onze klanten krijgen zouden we andere organisaties zeker aanraden PDOK te gebruiken.”

Open Source PDOK Kaart is op basis van open source ontwikkeld. Dat betekent dat de PDOK Kaart software beschikbaar is voor doorontwikkeling en uitbreiding, mits de resultaten daarvan weer publiek ter beschikking komen.

PDOK kaart

Het leiden van het programma PDOK was op zijn minst avontuurlijk. Ik ben bijzonder trots op al die enthousiaste mensen die ervoor gezorgd hebben dat er nu een nationale voorziening staat die een doorbraak kan veroorzaken voor wat betreft onze omgang met geo-informatie in Nederland. Pieter Meijer, PDOK/Rijkswaterstaat

26 | PDOK Magazine

Het overgrote deel van de 250 klanten van NedGraphics zijn lokale en regionale overheden. Genee: “Een hele belangrijke klantengroep zijn voor ons de Nederlandse gemeenten. Voor hun maken we producten voor de front, mid- en back office. In de kern gaat het om oplossingen met GISfunctionaliteit die hen helpen om informatie en locatiegebonden gegevens te ontsluiten.” Marc van der Eerden: “Onze klanten kunnen daar hun eigen informatie aan toevoegen, zowel ten behoeve van de eigen bedrijfsvoering als voor dienstverlening aan de burger. Een typisch voorbeeld van dat laatste is een gemeentelijke opdrachtgever die PDOK gebruikt als onderlegger om beschikbare kavels en bouwprojecten bij de inwoners onder de aandacht te brengen.”

Voordelen Zoals gezegd pakt de overstap naar PDOK goed uit. Genee: “In het verleden werd automatisch naar iets als Google Maps

gegrepen, simpelweg omdat er vanuit de overheid geen alternatief beschikbaar was. Dat is met de komst van PDOK veranderd en wij juichen dat van harte toe. We sporen onze klanten ook echt aan om PDOK-data te gebruiken. Voor de Gemeente Huizen hebben wij een GIS-applicatie gebouwd om bestemmingsplannen te ontsluiten. Dat zou in het verleden waarschijnlijk met behulp van bijvoorbeeld Google Maps gedaan zijn; nu is daar een kleinschalige achtergrondkaart uit PDOK onder gezet. Onze klanten beginnen PDOK langzaam te ontdekken.” Actualiteit en betrouwbaarheid spelen een grote rol bij de keuze voor PDOK. Daarnaast zijn ook factoren als inpasbaarheid, detail en standaardisatie van doorslaggevend belang voor NedGraphics. Genee: “Onze gebruikers vertrouwen de data omdat ze de bron - de overheid - vertrouwen. Daarnaast is de actualiteit beter omdat de data vaker worden ververst dan bij commerciële

En daarmee snijdt Van Der Eerden een belangrijk onderwerp aan: gebruiksgemak. Het succes en de waarde van PDOK wordt uiteindelijk bepaald door de mate waarin er gebruik van gemaakt wordt. En alle betrouwbaarheid, actualiteit en relevantie ten spijt, als het systeem niet eenvoudig te gebruiken is, is de kans van slagen klein. Volgens Van der Eerden is PDOK ook wat dat betreft op de goede weg: “Vanuit het perspectief van systeemontwikkeling bekeken is het erg prettig gebruik te kunnen maken van de open OGC standaarden. De meeste van de applicaties bij onze klanten ondersteunen die standaarden waardoor het aanbieden van PDOK-data eenvoudiger wordt” Genee vult hem aan: “We horen ook van onze klanten dat het voor hun relatief eenvoudig is om aan te sluiten op PDOK en de data in de eigen applicatie in te lezen. Het loopt heel soepel.” Als applicatieontwikkelaar maakt NedGraphics gebruik van een PDOK Fair Use account. Dat houdt in dat er enkele restricties gelden. Van der Eerden: “Het Fair Use account verlangt dat we ons aan een aantal spelregels houden zodat we het systeem niet overbelasten of de hele database leeg halen. Dat is alleszins redelijk en we kunnen er goed mee uit te voeten. Ik vind het heel positief dat er überhaupt zoiets is als een fair use mogelijkheid. De overheid had de zaak ook dicht kunnen spijkeren met betaalde abonnementen.”

PDOK Magazine | 27


‘Tussen droom en werkelijkheid’ doel, de programmering en het gewenste resultaat en dat is ook nooit veranderd. Maar om een dergelijk project werkend te krijgen moet je dingen doen of laten die haaks op de doelstellingen van de individuele organisatie staan. Maar uiteindelijk hebben we wel het resultaat gehaald dat we wilden. We hebben gemerkt dat PDOK heel goed aansluit op een maatschappelijke behoefte. Toen we PDOK in gebruik stelden beloofden we onszelf gebak bij de 25ste aansluiting. Maar toen ‘het luik open ging’ zaten we binnen de kortste keren op 150.”

‘Verbreding van het aanbod als belangrijkste doelstelling.’

een kaart in de site kan worden ingepast zodat alle overheidssites een eenduidige uitstraling hebben.” Zoals gezegd was de verwachting dat DLG voornamelijk afnemer van PDOK data zou worden. Zo ver is het echter nog niet, legt Van Uum uit. “Het aanbod moet breder worden voordat we PDOK echt grootschalig kunnen toepassen. De BRT achtergrondkaart gebruiken we al wel in heel veel interne toepassingen. Verder is het voor ons wachten tot de basisregistraties van Kadaster via PDOK ontsloten gaan worden. Die komen nu maandelijks op schijf binnen en kosten heel veel verwerkingstijd om gebruiksklaar te maken. Zodra die in PDOK komen - en dat gaat zeker gebeuren -kunnen we de uren die we daarmee kwijt zijn in één keer wegstrepen. Echte besparingen dus.”

Breder

Erica Slump en Roel Bekker

Erica Slump werkte voor Dienst Regelingen toen zij in 2007, samen met Rob van de Velde en met hulp van toenmalig secretaris-generaal voor de vernieuwing van de rijksdienst Roel Bekker, het initiatief nam voor PDOK. Nu is ze directeur Expertise van Dienst Landelijk Gebied (DLG) en lid van het Dagelijks Bestuur van PDOK, ‘the last Founding Mother’ volgens haar eigen woorden. “De komst van het programma Vernieuwing Rijksdienst was een ideale gelegenheid om geodiensten een boost te geven. We hebben toen als een idioot zitten werken om nog voor Prinsjesdag een voorstel af te krijgen. Uiteindelijk is het programma in 2009 officieel gestart.”

Gebak Joost van Uum was vanuit DLG decentraal projectleider voor PDOK en verantwoordelijk voor de aansluiting van het ministerie van Economische Zaken - waar DLG onder valt - op PDOK, zowel als aanbieder van data als gebruiker. Hij kijkt terug op hoe de samenwerking tussen de partners langzaam maar zeker op gang kwam: “In het begin was elke partner toch wel aan het zoeken. De eerste modellen die voorgesteld werden, waren decentraal opgesteld waarbij iedere 28 | PDOK Magazine

partner zijn eigen infrastructuur gebruikte om de gegevens uiteindelijk centraal aan te bieden. Daarnaast was er de neiging om het systeem heel gesloten te houden, met toegangslagen en een betaalsysteem. In die hele gedachtegang is een kentering gekomen toen duidelijk werd dat het zo niet ging werken. Daarnaast werd het open databeleid ingevoerd.” Slump: “Met dat beleid kwam ook een omslag in de samenwerking. De teneur was in het begin toch dat je niet zomaar alle data vrij kon geven. Maar toen

werden we dus door het open databeleid ingehaald: geen belemmeringen, geen loketten, geen tarieven. Dat gooide de hele samenwerking gelijk over een andere boeg.” Dat de samenwerking, ondanks de beste bedoelingen van alle partijen, met hollen en stilstaan ging lijkt voor Slump niet meer dan normaal. “Tussen droom en werkelijkheid staan wetten en praktische bezwaren. Dat geldt ook voor PDOK. Op een hoog abstractieniveau waren we het al snel eens over het

Gevraagd naar hun visie voor PDOK op de langere termijn, noemen zowel Van Uum als Slump verbreding van het aanbod als belangrijkste doelstelling. Van Uum: “We dachten bij aanvang van het project dat we voornamelijk afnemer van PDOK zouden worden, maar momenteel levert EZ bijna de helft van de 41 datasets. Voor het CBS gaan we nu ook sociaaleconomische informatie ontsluiten. Die verbreding moeten we verder opzoeken zodat we van 40 naar 400 en 4000 datasets gaan.” Daarna, zo vinden beiden, moet de markt het stokje overnemen. Van Uum: “Wij hebben een faciliterende rol in het aanbieden van de data, maar wij gaan er geen toepassingen omheen ontwikkelen. Dat laten we graag aan de markt over. Laat een Funda PDOK maar gebruiken zodat potentiele huizenkopers kunnen zien dat hun huis in de buurt van een beschermd natuurgebied ligt. Alleen voor het gebruik in onze eigen processen ontwikkelen we zelf applicaties. Voor de meer dan 200 projectsites van de overheid met informatie over duurzaam ondernemen, subsidies, regelingen en dergelijke hebben we een applicatie waarmee

Gaaf dat je op basis van enthousiasme voor geo-informatie en een intensieve samenwerking zo’n lang gewenste voorziening kan neerzetten. Johan Borger, Kadaster

PDOK: Pioniers Durven het Op de Kaart te gaan zetten.

Vooral de samenwerking tussen organisaties en hun belangen zorgde voor een bijzondere groep en organisatie dynamiek. Dit maakte het een leerzaam, boeiend en uitdagend proces.

Piet Reijers, Het Waterschapshuis

Stephen Oostenbrink, Ministerie van IenM

PDOK Magazine | 29



‘De beleidsviewer verruimt je blik’ Totaalbeeld

Caroline Porsius

‘Waar is het?’ is een vaak gestelde vraag. Of het nu gaat om windenergie, vastgoedinformatie of natuurbeleid. Het GIS Competence Center van het ministerie van Economische Zaken (EZ) vertaalt de ruimtelijke vraag naar een oplossing en zet beleid zo letterlijk op kaart. Een mooi voorbeeld hiervan is de beleidsviewer, een internetviewer voor het bekijken van beleidsthema’s op een kaart. Deze viewer gebruikt onder meer gegevens uit de PDOK motor. Caroline Porsius, van het GIS Competence Center van EZ stond als programmamanager aan de wieg van de ontwikkeling van deze tool.

30 | PDOK Magazine

Tijden veranderen en daarmee ook de informatiebehoefte. Porsius: “Mensen maken steeds meer gebruik van hun eigen locatie als uitgangspunt om informatie te vinden en van kaarten om zich te kunnen oriënteren. Denk aan Google Maps of Latitude, waarmee je met behulp van je locatie en je telefoon ziet of je vrienden in de buurt zijn. En zo verandert ook de informatiebehoefte van een beleidsmedewerker.” De beleidsviewer brengt het beleid van EZ in beeld. Je zoomt direct in op het gebied waar je beleid over maakt waardoor vragen als ‘Wat speelt er in de omgeving nog meer?’, ‘Wat is de afstand tussen punt 1 en 2?’ snel beantwoord zijn. Met behulp van de beleidsviewer is een aantal beleidsthema’s samengebracht en maak je in een handomdraai een kaartje voor het beleidsrapport. Porsius: “Inzicht in de ruimtelijke samenhang van beleidsthema’s vergroot de kwaliteit van beleid, daar ben ik van overtuigd!”

Kaarten uit de PDOK motor Porsius: “De beleidsviewer presenteert tientallen kaarten uit verschillende bronnen. Vanuit PDOK zijn vier kaarten aangesloten: de Basisregistratie topografie (BRT), de topografische achtergrondkaart, Administratieve Grenzen en Natura 2000. We hebben nu voor deze vier gekozen, maar als de ‘motor’ van PDOK straks verder gevuld is met voor ons relevante datasets dan voegen we deze direct toe.” Om de koppeling met PDOK te maken, hebben we de noodzakelijke functionaliteiten ontwikkeld, zoals het inlezen van een Tile Map Service - waardoor je de kaart sneller op je beeldscherm krijgt - en het opvragen van een legenda. De kennis die we hiermee

‘Een uitkomst’ Handig

hebben opgebouwd delen we graag met de andere PDOK partners.”

Andere viewers “Het ontwikkelen van viewers is voor ons niet nieuw. De eerste variant van de beleidsviewer stamt uit 2005 en ook thema’s als grondaankopen, subsidieverlening, visrechten, mesttransporten en ons nieuws-portaal hebben eigen viewers. Wel nieuw is dat we gebruik maken van de centrale gegevensdiensten van PDOK. Naast de beleidsviewer gebruiken we deze bijvoorbeeld in de voor interdepartementaal gebruik ontwikkelde vastgoedviewer voor de Raad voor Vastgoed Rijksoverheid (RVR). Rijkspartijen die grond bezitten zoals Defensie, Binnenlandse zaken en Koninkrijksrelaties, Rijkswaterstaat, EZ, Staatsbosbeheer en Prorail delen hierin aan- en verkoopplannen en informatie over huidige grondpositie met elkaar.

‘Het ontwikkelen van viewers is voor ons niet nieuw.’ De beleidsviewer komt beschikbaar voor alle beleidsmedewerkers binnen EZ. Porsius: “Voorlopig concentreren we ons op gebruik binnen ons ministerie, maar we staan absoluut open voor het verbreden van de scope zodat we de viewer bijvoorbeeld ook voor andere ministeries en beleidsvelden kunnen inzetten. Het is een mooi product.”

Bas Boers

Bas Boers werkt sinds 2006 bij Staatsbosbeheer als GIS-adviseur. Naast het maken van landelijke analyses en het beheer van GIS applicaties volgt hij de marktontwikkelingen en bepaalt hoe die van belang kunnen zijn voor Staatsbosbeheer. “Een concreet voorbeeld van zulke ontwikkelingen is het op de markt komen van services zoals PDOK,” legt Boers uit. “Het gebruik daarvan is typisch iets dat bij mij terecht komt.”

Op dit moment wordt PDOK vooral gebruikt in OGIS, een kaartviewer voor intern gebruik waarmee met name de veldwerkers van ontwikkelingen in de domeinen van Staatsbosbeheer op de hoogte worden gehouden. Boers verwacht dat op termijn PDOK ook in de kaartviewer op de publieke website van Staatsbosbeheer gebruikt zal gaan worden. “Momenteel wordt in de webviewer op de site nog geen PDOK-service gebruikt. Wel hebben we nu drie kleine ArcGIS Online toepassingen: een kaart met picknickplaatsen, een kaart met buitenplaatsen en landgoederen en een kaart met waar de Grote Vijf - de vijf grootste zoogdieren in Nederland - te vinden zijn. Daarbinnen gebruiken we de dataservice Bestuurlijke Grenzen uit PDOK om de grenzen te markeren. Dat is dan wel heel handig. Je bouwt zo’n kaartviewer met PDOK sneller op en je hebt er geen omkijken naar.” Maar, zoals gezegd, vooralsnog wordt PDOK voornamelijk voor de interne applicatie OGIS gebruikt. Boers: “We hebben zo’n 100 lagen in de OGIS-viewer. De PDOK-kaarten vormen daarvoor de ondergrond. Daaroverheen leggen we onze eigen data, zoals beleidsinfo en inventarisaties.”

Geen omkijken Boers vervolgt: “We gebruiken PDOK vooral voor het gemak. Het installeren en ontsluiten van goeie ondergronden - wat toch vaak complexere bestanden zijn - was voorheen nogal omslachtig. Daardoor liepen we vaak wat achter op de actualiteit. Nu hoeven we minder te doen en hebben we toch altijd de meest actuele ondergronden.

Dat is wel een uitkomst. Een andere meerwaarde van PDOK is dat je meerdere services nu bij één bron kunt halen. Eerder moesten we met verschillende URL’s werken en met verschillende partijen contact onderhouden. Het is ook erg prettig dat er een speciale beheerorganisatie voor PDOK is opgericht. In het begin waren er nog wel eens problemen met het onderhoud van URL’s en dergelijke. Het is nu professioneler. Daardoor heb je meer vertrouwen in de betrouwbaarheid en de performance.”

‘Met FME kun je processen automatiseren’. Voor het actualiseren van de eigen database met vectordata afkomstig uit PDOK Web Feature Services gebruikt Boers de Feature Manipulation Engine, ofwel FME. Hij legt uit hoe FME werkt. “Met FME kun je processen automatiseren. Wij draaien met FME een model dat wekelijks de meest recente versies van PDOK-data binnen haalt en deze confronteert met onze terreindata, om vervolgens het resultaat weg te schrijven in de SDE-database die door onze OGIS-viewer wordt geraadpleegd. Zo wordt alles volledig geautomatiseerd en actueel gehouden. Neem bijvoorbeeld bekendmakingen zoals evenementen en omgevingsvergunningen. Die worden in de Bekendmakingen service van PDOK continu geactualiseerd. FME haalt de PDOK-data op, kijkt waar de meest recente bekendmakingen in en rond onze terreinen zijn, selecteert deze en actualiseert vervolgens de OGIS-database. We hebben er geen omkijken naar.” PDOK Magazine | 31

Colofon Dit is een uitgave van Publieke Dienstverlening op de Kaart. Januari 2013 Interviews en redactie Peter Oostra Fotografie Peter Oostra, Sushilla Kouwen, Willem Steenis Vormgeving Neerlandsvlak.nl Drukwerk Insight digital

Meer informatie www.pdok.nl

PDOK Magazine. open data. digitaal. samenwerking. INSPIRE-proof. PDOK Loket. PDOK Kaart. databestanden. betrouwbaar actueel robuust

Recommend Documents