PCB's in Olie-Water-Slibscheiders. Metaalrecycling- en Autodemontagebedrijven

PCB's in Olie-Water-Slibscheiders Metaalrecycling- en Autodemontagebedrijven

PCB's in Olie-Water-Slibscheiders | VROM-Inspectie | 18 oktober 2011

Colofon

VROM-Inspectie Directie Uitvoering Programma Bodem en Afval Nationaal Nieuwe Uitleg 1 Postbus 16191 2500 BD Den Haag

Publicatienummer:

VI-2011-118

Datum:

18 oktober 2011

Deze publicatie is te downloaden via www.vrominspectie.nl

Pagina 2 van 17


Inhoud

Samenvatting ................................................................................................................ 4 Inleiding........................................................................................................................ 6 1

Risico's en Context ............................................................................................. 7

2

Wet- en regelgeving ........................................................................................... 9

2.1

Wetgeving gebruiksfase (en afvalfase)................................................................................... 9

2.2

Wetgeving afvalfase ............................................................................................................ 9

2.3

Bevoegdheden & Stelselverantwoordelijkheid ....................................................................... 10

3

Uitvoering en Resultaten ................................................................................... 11

3.1

Bedrijfsbezoeken en selectie van bedrijven........................................................................... 11

3.2

Monstername en analyse ................................................................................................... 11

3.3

Resultaten monstername en analyse OWS-scheiders ............................................................. 12

3.4

Waarnemingen en interviews .............................................................................................. 13

4

Conclusies ...................................................................................................... 15

Pagina 3 van 17


Samenvatting

PCB‟s behoren tot de meest gevaarlijke stoffen voor de volksgezondheid en het milieu. PCB‟s zijn toxisch en persistent en leiden tot bio-accumulatie. In 2007/2008 is door de VROM-Inspectie (VI) een ketenonderzoek uitgevoerd naar PCB‟s (polychloorbifenylen). In het rapport naar aanleiding van dit onderzoek werd aanbevolen verder onderzoek uit te voeren naar de aanwezigheid van PCB‟s bij risicobedrijven. Voor de VI was dit aanleiding om in 2009 onderzoek uit te voeren naar de aanwezigheid van PCB‟s in Olie-Water-Slib(OWS)-scheiders van autodemontagebedrijven en metaalrecyclingbedrijven. De autodemontagebranche is geselecteerd naar aanleiding van het aantreffen van PCB‟s bij diverse autodemontagebedrijven in de provincie Fryslân in 2006/2007. Metaalrecyclingbedrijven bevinden zich aan het einde van de metaal(afval)keten en zijn om die reden risicobedrijven. Omdat pas in 2011 duidelijkheid werd verkregen over de verhouding tussen de EUen de nationale normstelling van PCB‟s, wordt nu pas gerapporteerd over de controles uit 2009. Bij 25 bedrijven in de provincies Gelderland, Noord-Brabant en Noord-Holland zijn de OWS-scheiders onderzocht op aanwezigheid van PCB‟s. Een OWS-scheider zorgt er voor dat afvalwater, voordat het wordt geloosd op het riool, wordt ontdaan van olie en slib. Is PCB-houdend (metaal)afval geaccepteerd, dan zullen na knippen/ schredderen in combinatie met uitspoeling door regen de PCB‟s in de OWS-scheider en daarna in de olie- en slibfractie van de afscheider terechtkomen. De aanwezigheid van PCB‟s in deze fractie is daarmee een indicatie voor de ontvangst bij een bedrijf van PCB-houdend afval. In totaal zijn 34 monsters uit OWS-scheiders genomen en geanalyseerd. De bemonstering is uitgevoerd door de VROM-Inspectie in samenwerking met het RIVM. De analyses zijn uitgevoerd door het RIVM. Bij zowel autodemontagebedrijven als metaalrecyclingbedrijven zijn PCBverontreinigingen in olie- en slibfracties van OWS-afscheiders geconstateerd. In 6 van de 7 monsters van autodemontagebedrijven zijn PCB‟s gedetecteerd. De aangetroffen concentraties zijn gering. Aangenomen kan worden, dat de PCBconcentratie in de bron(nen) die de besmetting hebben veroorzaakt, laag zijn geweest en/of de besmetting al lange tijd geleden heeft plaatsgevonden en er sprake is van nalevering. De noodzaak tot het nemen van concrete aanvullende maatregelen bij de onderzochte autodemontagebedrijven is niet groot. Bij de metaalrecyclingbedrijven blijkt dat 11 van de 19 oliemonsters PCB-houdend zijn (> 0,5 mg/kg). De grenswaarde van 50 mg/kg wordt in 2 van de 19 oliemonsters (dus 10%) overschreden. Het is aannemelijk dat bij deze bedrijven PCB-bronnen zijn geaccepteerd die op het moment van accepteren als gevaarlijk afval (>50 mg/kg totaal PCB) moesten worden aangemerkt. Immers, in de fractie van de OWS-scheider zullen door verdunning lagere PCB-concentraties voorkomen dan de PCB-concentraties in de oorspronkelijke besmette bron. Metaalrecyclingbedrijven mogen dergelijke gevaarlijke afvalstoffen niet accepteren en verwerken. Van de 4 genomen slibmonsters is de uit het slib afgescheiden oliefractie geanalyseerd. Ze bevatten in alle gevallen een totaal gehalte van meer dan 50 mg/kg. In

Pagina 4 van 17


enkele gevallen zijn hoge concentraties PCB‟s aangetroffen. De maximum aangetroffen waarde was 1503 mg/kg PCB totaal. Het is niet verrassend dat de aangetroffen PCB-concentraties in OWS-fracties bij de metaalrecyclingbedrijven hoger zijn dan bij de autodemontagebedrijven. Het risico op PCB-besmetting via schroot mag groter verondersteld worden dan via autowrakken. Duidelijk is dat binnen de schrootbranche nog steeds PCB‟s worden aangetroffen. Bedrijven geven aan, dat het totaal voorkomen van besmetting lastig is. PCBhoudende afvalstoffen kunnen moeilijk worden gedetecteerd, waardoor (onbewust) PCB-besmetting optreedt. PCB‟s kunnen zich bevinden in resten aanhangende olie in een apparaat/schroot. Omdat resten olie niet altijd zichtbaar zijn en PCB‟s reuk- en kleurloos zijn, is met de huidige wijze van acceptatie niet volledig te voorkomen dat PCB-besmetting het bedrijf binnenkomt. De OWS-fracties uit de OWS-scheiders moeten worden afgevoerd naar speciale verwerkers. Belangrijk is, dat de bedrijven voldoen aan de in de vergunning voorgeschreven leegfrequentie van de afscheider. De VROM-Inspectie zal de bevoegde gezagen (provincies), de onderzochte bedrijven, de branchevereniging Auto Recycling Nederland (ARN) en de branchevereniging Metaal Recycling Federatie (MRF) via een brief op de hoogte brengen van de resultaten van dit onderzoek en hen verzoeken nader onderzoek te doen om de risico‟s van accepteren van afvalstoffen besmet met PCB‟s te verminderen.

Pagina 5 van 17


Inleiding

Naar aanleiding van diverse incidenten in 2006 heeft de VROM-Inspectie in 2007 en 2008 een ketenonderzoek uitgevoerd naar de aanwezigheid van bronnen met Polychloorbifenylen (PCB‟s) in Nederland en de verspreiding daarvan. In het daaruit volgend rapport “Volg de olie”1 zijn onder andere risico‟s van PCB-verontreinigingen beschreven. Een van de beschreven risico‟s luidde, dat via bedrijven in de keten, waaronder de circa 6000 schrootbedrijven, PCB‟s via de Olie-Water-Slib(OWS)-scheider in het riool, rioolslib en zuiveringsslib terecht zouden kunnen komen. Als hypothese werd gesteld, dat bij ontvangst van het schroot van onder andere transformatoren en condensatoren mogelijk onvoldoende door de schrootbedrijven zou worden gecontroleerd op de aanwezigheid van olie. Als er (onbewust) PCB-houdend schroot wordt geaccepteerd, kan bij het knippen of bij de opslag van het schroot PCBhoudende olie uitspoelen. Dit komt dan in de OWS-scheider terecht. Een aanbevelingen uit het rapport was om in een breder verband te kijken naar het voorkomen van PCB‟s bij risicobedrijven. De VROM-Inspectie heeft invulling gegeven aan deze aanbeveling en in 2009 autodemontagebedrijven en metaalrecyclingbedrijven bezocht. De OWS-scheiders zijn onderzocht op de aanwezigheid van PCB‟s en er zijn vragen gesteld aan de bezochte bedrijven. Deze rapportage beschrijft de uitkomsten van dit onderzoek. Omdat pas in 2011 duidelijkheid werd verkregen over de verhouding tussen de EUen de nationale normstelling van PCB‟s, wordt nu pas gerapporteerd over de controles uit 2009.

1

Volg de Olie, ketenonderzoek PCB‟s, 8 mei 2008 Pagina 6 van 17


1

Risico's en Context

PCB‟s behoren tot de meest gevaarlijke stoffen voor de volksgezondheid en het milieu. PCB‟s zijn toxisch, persistent en leiden tot bio-accumulatie. Een veilige ondergrens voor blootstelling van mens en omgeving aan het gevaarlijke materiaal is niet aan te geven. Het milieubeleid is erop gericht verspreiding van de gevaarlijke PCB's (zwarte lijst stof) naar het milieu ter bescherming van de mens en het ecosysteem te voorkomen. Lange tijd zijn PCB's op zeer uiteenlopende manieren toegepast, bijvoorbeeld in: isolatievloeistof in transformatoren en condensatoren hydraulische vloeistof, koelvloeistof en smeermiddelen weekmakers in kunststoffen verf, inkt, lak, kit en lijm. Uit de literatuur blijkt, dat PCB‟s die zijn toegepast in open bronnen met een beperkte levensduur (zoals verven en tapijt), niet of nauwelijks meer in Nederland aanwezig zijn. Anders ligt dat bij gesloten toepassingen, zoals transformatoren, condensatoren en hydraulische systemen. Deze bronnen worden nog aangetroffen in de energiesector en incidenteel in de hydraulicasector. Uit de literatuur blijkt, dat naast bovengenoemde bronnen ook warmtewisselaars, oliehoudende radiatoren, afval van schepen en röntgenapparatuur nog PCB‟s kunnen bevatten. Vanwege de risico‟s voor mens en milieu geldt een wereldwijd verbod op productie en toepassing van PCB‟s. In Europa is het verbod om PCB‟s op de markt te brengen er al vanaf 1985. Vervolgens diende voor 1 januari 2000 de houder/eigenaar van de PCB-houdende apparaten (voornamelijk transformatoren) deze te reinigen of te verwijderen. Vanwege het relatief groot aantal apparaten is een fasering ingesteld. Hoewel het grootste deel van besmette transformatoren is gesaneerd, mocht een aantal (licht) besmette transformatoren nog tot einde levensduur in gebruik blijven. De energiebedrijven zijn verantwoordelijk voor een correcte verwijdering van deze apparaten in de afvalfase. Het sinds 2003 geldende Nederlandse verbod om PCB-houdende apparaten voor handen te hebben impliceert dat de houders van die apparaten ze voor 1 januari 2004 moesten hebben gereinigd of hebben afgestoten naar verwerkingsbedrijven. Uit onderzoek, bijvoorbeeld in 2007, bleek al dat er nog steeds PCB-houdende bronnen uit binnen- en buitenland aanwezig zijn.

Pagina 7 van 17


foto 1 Geaccepteerde ‘lege’ transformatoren op de weegbrug (afval).

Pagina 8 van 17


2

Wet- en regelgeving

Op PCB-houdende apparatuur, schroot en olie is diverse weten regelgeving van toepassing. Er is daarbij een onderscheid te maken tussen PCB-wetgeving in de gebruiksfase en in het afvalfase. Dit hoofdstuk richt zich voornamelijk op de wetgeving in de afvalfase. In het kort wordt ook ingegaan op de wetgeving in de gebruiksfase. 2.1

Wetgeving gebruiksfase (en afvalfase) Het PCB-besluit en de Regeling Verwijdering PCB

Tot 2009 was in Nederland het PCB-besluit van kracht. Dat besluit bepaalde dat niemand meer apparatuur voor handen mag hebben die meer dan 0,5 mg/kg per congeneer PCB bevat. Deze apparatuur moet volgens de Regeling Verwijdering PCB worden verwijderd. De houder moest de apparaten reinigen of (als afvalstof) verwijderen voor 1 januari 2000. Een gedeelte van de PCB-houdende transformatoren is in een formele brief van de VROM-Inspectie aan de Energiedistributiebedrijven gedoogd tot einde levensduur. Het PCB-besluit is door de komst van EU-regelgeving op het gebied van chemische stoffen (REACH, EC 1907/2006) in 2009 ingetrokken. Van toepassing is nu de rechtstreeks werkende EU-verordening met betrekking tot Persistant Organic Pollutants (POP-verordening, EC 850/2004). De Regeling Verwijdering PCB blijft van kracht. De POP-verordening (EU-regelgeving)

De POP-verordening betreffende persistente organische stoffen is per 29 april 2004 van kracht. Hierin wordt bepaald, dat alleen apparaten met meer dan 500 mg/kg aan totaal PCB‟s voor eind 2010 moeten zijn afgevoerd. De POP-verordening verwijst naar de richtlijn 96/59/EG. Hierin is een apparaat PCB-houdend wanneer het meer dan 50 mg/kg totaal PCB bevat. De EU-regelgeving is minder “streng” dan de oorspronkelijk geldende Nederlandse wetgeving. De voor eind 2010 te verwijderen groep apparaten is daardoor veel kleiner dan in voorgaande jaren werd verwacht. Een apparaat is PCB-houdend als het meer dan 50 mg/kg totaal PCB‟s bevat. Een apparaat met minder dan 500 mg/kg totaal PCB‟s mag nog tot aan het einde van de levensduur in gebruik worden gehouden.

2.2

Wetgeving afvalfase Metaalrecyclers moeten beschikken over een Wet milieubeheervergunning. Deze wordt voor dit type bedrijven verleend door de provincie. In de vergunning is voor deze bedrijven vrijwel altijd expliciet opgenomen dat gevaarlijke afvalstoffen (zoals gedefinieerd in de Europese Afvalstoffenlijst, Eural) niet mogen worden geaccepteerd.2 In de acceptatievoorwaarden is opgenomen hoe afvalstoffen moeten worden geaccepteerd. In de Europese Afvalstoffenlijst is bepaald of een PCB-houdende afvalstof als gevaarlijk afval moet worden aangemerkt. Condensatoren, transformatoren en

2

voor accu‟s is meestal een uitzondering gemaakt. Pagina 9 van 17


onderdelen die PCB bevatten zijn per definitie gevaarlijk afval wanneer PCB‟s worden gedetecteerd. De Eural vermeldt, dat PCB‟s zijn gedefinieerd in de Richtlijn 96/59/EG. PCB‟s worden daar beschreven als alle mengsels waarvan het totale gehalte PCB groter is dan 50 mg/kg. PCB-houdend afval is daarmee gevaarlijk afval wanneer de PCB-concentraties boven de 50 mg/kg totaal is. Metaalrecyclingbedrijven mogen op grond van de aan hen verleende milieuvergunning geen gevaarlijke afvalstoffen, dus ook geen PCB-houdend afval met meer dan 50 mg/kg totaal aan PCB‟s, ontvangen. Afval (schroot) met minder dan 50 mg/kg totaal aan PCB‟s wordt niet gekwalificeerd als gevaarlijk afval, maar als bedrijfsafval en mag op grond daarvan door de schrootbedrijven worden ontvangen. Afvalolie is altijd gevaarlijk afval en mag dus niet worden geaccepteerd. In het bijzonder geldt, dat een met olie gevuld PCB-houdend apparaat als een condensator/transformator met een gehalte van meer dan 0,5 mg/kg aan PCB‟s niet mag worden geaccepteerd. Condensatoren, transformatoren en overige apparatuur die PCB‟s bevatten zijn per definitie gevaarlijk afval wanneer PCB wordt gedetecteerd (> 0,5 mg/kg = Euralcodes 16 02 09* en 16 02 10*). Apparaten die PCB‟s kunnen bevatten moeten als zodanig worden behandeld, tenzij door analyse is aangetoond dat er geen PCB‟s in zitten. Een verdacht apparaat moet dan voorzien zijn van een PCB-vrij verklaring. Een transformator die ontdaan is van olie mag met een zogenaamde PCB-vrij-verklaring (< 50 mg/kg PCB‟s) worden geaccepteerd. OWS-slib

Metaalrecyclingbedrijven die beschikken over een bedrijfsriolering hebben een OlieWater-Slib-scheider die periodiek geleegd moet worden. De afvalstoffen uit de slibscheider worden aangeduid als OWS-slib (Euralcode 13.05) en/of OWS-olie/slib (13.05.06) en/of OWS-materiaal (13.05.07). Afvalstoffen afkomstig uit een OWSscheider zijn gevaarlijk afval, ongeacht de eventuele aanwezigheid van PCB‟s. Metaalrecyclingbedrijven mogen volgens hun Wet milieubeheervergunning meestal geen gevaarlijke afvalstoffen ontvangen, dus geen: Condensatoren, transformatoren en onderdelen > 0,5 mg/kg totaal PCB‟s (tenzij voorzien van een PCB-vrij-verklaring) Overig afval > 50 mg/kg totaal PCB‟s Afvalolie (ongeacht het gehalte PCB‟s).

2.3

Bevoegdheden & Stelselverantwoordelijkheid De toezichtbevoegdheden ten aanzien van handelingen met- en verwijdering van PCB‟s/PCB-houdende bronnen zijn divers. De VROM-Inspectie ziet toe op de naleving van het PCB-besluit (inmiddels POP-verordening) en de import van (verontreinigd) schroot (EVOA). Ook ziet de VROM-Inspectie toe op naleving van de inzamelvergunning door de zes grote afvalolie-inzamelaars en de twaalf inzamelaars van Klein Gevaarlijk Afval (KGA) en op vervoerders van afvalstoffen voor wat betreft het vermeld staan op de zogenaamde VIHB-lijst (www.NIWO.nl). De provincies zien toe op een adequate verwijdering (Wet milieubeheer), acceptatie en afvoer van schroot en slib. Dit onderzoek is gericht op afval dat vrijkomt binnen inrichtingen waarvoor de provincie bevoegd gezag is. Vanuit haar rol als stelselverantwoordelijke heeft de VROM-Inspectie aandacht voor de werking van de regels in de praktijk. De VROMInspectie beoordeelt de mate waarin de actoren in de keten doen wat er van ze verwacht wordt en zet partijen waar nodig aan om verantwoordelijkheid te nemen. Pagina 10 van 17


3

Uitvoering en Resultaten

3.1

Bedrijfsbezoeken en selectie van bedrijven In dit onderzoek zijn twee risicobranches onderzocht, de autodemontage- en metaalrecyclingbranche. De autodemontagebranche is geselecteerd naar aanleiding van eerder aangetroffen PCB‟s bij bedrijven in de provincie Fryslân. Door ook in andere provincies bij autodemontagebedrijven monsters te nemen is indicatief gekeken of in deze bedrijfstak op landelijke schaal ook PCB‟s worden aangetroffen. Metaalrecyclingbedrijven zijn geselecteerd omdat bekend is dat bij deze bedrijven het voorkomen van PCB‟s al langer een probleem is. In het rapport „Volg de olie‟ is dan ook als aanbeveling opgenomen onderzoek te doen naar PCB-besmetting bij OWS-scheiders bij schrootbedrijven. Op basis van tijd en budget is indicatief onderzoek uitgevoerd in drie vooraf gekozen provincies: Noord-Holland, Noord-Brabant en Gelderland. Deze provincies zijn gekozen omdat de schrootbranche is deze provincies voldoende is vertegenwoordigd. In deze provincies zijn 25 vooraf geselecteerde bedrijven uit deze twee risicobranches onderzocht. Het enige selectiecriterium was de aanwezigheid van een OWS-scheider. Dit is vooraf kortgesloten met het bevoegd gezag. In eerste instantie zijn 7 autodemontagebedrijven en 13 metaalrecyclingbedrijven onderzocht. Na analyse van de monsters van de autodemontagebedrijven bleek geen van die monsters significante hoeveelheden PCB‟s te bevatten. De nog resterende analysecapaciteit is vervolgens ingezet om nog 7 schrootbedrijven te onderzoeken. In totaal zijn daarmee 18 metaalrecyclingbedrijven en 7 autodemontagebedrijven bezocht. De bedrijfsbezoeken zijn niet vooraf aangekondigd. Wel is door de branche vooraf publiciteit gegeven aan het onderzoek. De Metaal Recycling Federatie (MRF) heeft in haar vaktijdschrift in mei 2009 melding gemaakt van het PCB-onderzoek en het uitvoeren van inspecties in de metaalrecyclingsector. In september 2009 heeft de MRF wederom aandacht besteed aan PCB‟s en het onderkennen van mogelijke PCBbronnen. Tijdens het onaangekondigde bedrijfsbezoek is, al dan niet in aanwezigheid van de toezichthouder van de provincie, een vertegenwoordiger van het bedrijf aan de hand van een checklist geïnterviewd. Er zijn één of meerdere monsters uit de Olie-WaterSlibscheider (ows-scheider) genomen.

3.2

Monstername en analyse Monsters van olie, slib of water zijn door het RIVM op de aanwezigheid van PCB‟s getoetst. De monsters bleken erg divers en bestonden uit meerdere fases. Wanneer er olie op het slib- of watermonster aanwezig was, is de analyse verder uitgevoerd op de olie. De gevonden PCB-gehalten in het onderzoek kunnen aan de hand van twee relevante grenswaarden getoetst worden.

Pagina 11 van 17


foto 2. Monstername van een Olie-Water-Slibscheider door het RIVM.

Het RIVM heeft de concentratie PCB‟s gerapporteerd op basis van 7 congeneren, de 7 indicator-PCB‟s (Ballschmiter)3 Deze 7 PCB‟s vormen slechts enkele componenten uit het totaal van 209 verschillende PCB verbindingen, maar zijn zo gekozen dat ze de eigenschappen de gehele stofgroep goed representeren. Afvalstoffen zijn PCB-houdend, indien het gehalte van één of meerdere indicatorPCB de grenswaarde van 0,5 mg/kg overschrijdt. Boven deze concentratie is dus sprake van een PCB-houdende olie of hiermee besmette afvalstoffen. Een grenswaarde van 50 mg/kg PCB totaal gebruiken we om de olie of hiermee besmette producten of afvalstoffen als gevaarlijke afvalstof te classificeren. Voor het berekenen van PCB totaal is een rekenmethode gangbaar waarbij het gehalte van 6 indicator-PCB‟s bij elkaar worden opgeteld tot een somgehalte, die vervolgens met een factor 5 moet worden vermenigvuldigd.

3.3

Resultaten monstername en analyse OWS-scheiders In totaal zijn er 29 monsters getrokken uit OWS-afscheiders. Hieronder worden de resultaten weergegeven. Autodemontagebedrijven

Bij 6 van de 7 bezochte autodemontagebedrijven zijn monsters genomen. De analyseresultaten zijn: 1 maal geen PCB meetbaar, 2 maal een gehalte < 0,8 mg/kg som PCB, 2 maal een gehalte < 1,4 mg/kg som PCB 1 maal een gehalte van 7,3 mg/kg som PCB. Hoewel er PCB‟s zijn gedetecteerd zijn de aangetroffen gehaltes gering. De aanwezigheid van PCB‟s in het slib duidt op de ontvangst van PCB-houdende 3

congeneren 28, 52, 101, 118, 138, 153 en 180. De cijfers zeggen iets over de positionering van chlooratomem aan de benzeenringen. Pagina 12 van 17


bronnen. Gezien de aangetroffen concentraties kan worden aangenomen dat de PCB-concentratie in de bron(nen) die de besmetting hebben veroorzaakt laag zijn geweest en/of de besmetting al lange tijd geleden heeft plaatsgevonden en er sprake is van nalevering. Nalevering: Uit onderzoek is gebleken dat PCB‟s kunnen naleveren. Legen/spoelen van de OWS-scheider leidt niet altijd tot totale verwijdering van aanwezige PCB‟s. Daardoor kunnen ook na lediging/reiniging van de OWS-scheider nog PCB‟s worden aangetroffen. Door reiniging en het spoelen van de OWS-scheider met schoon water treedt verdunning op. Schrootbedrijven Bij 18 schrootbedrijven zijn in totaal 28 monsters genomen. Soms waren er meerdere OWS-scheiders aanwezig of is een Olie/Water-monster en een slibmonster genomen. Uit de analyseresultaten blijkt, dat 11 van de 19 oliemonsters van afscheiders PCB-houdend zijn (> 0,5 mg/kg). De grenswaarde van 50 mg/kg wordt in 2 oliemonsters overschreden. In totaal zijn 4 slibmonsters geanalyseerd. De slibmonsters zijn oliehoudend. De afgescheiden oliefractie bevat in alle gevallen een totaal gehalte van meer dan 50 mg/kg. In enkele gevallen zijn hoge concentraties PCB aangetroffen. De maximum aangetroffen waarde was 1503 mg/kg PCB totaal.

3.4

Waarnemingen en interviews Uit gesprekken met de schrootbedrijven over de acceptatie van afvalstoffen blijkt het volgende: Bedrijven geven aan vrachtwagens met schroot bij binnenkomst zo goed als mogelijk te controleren (camera-inspectie). Na het storten van het afval op de losplaats wordt het afval visueel gecontroleerd door er omheen te lopen. Er gaat daarbij meer aandacht uit naar partijen schroot aangeboden door nieuwe klanten dan door bestaande klanten. Een vat of transformator, al dan niet met olie gevuld, wordt herkend en apart gehouden. De meeste bedrijven geven echter aan nooit transformatoren te ontvangen. Bedrijven die wel transformatoren accepteren geven aan dit uitsluitend te doen als ze vergezeld gaan van een PCB-vrij-verklaring. Het merendeel van de bedrijven geeft aan afvalstoffen met zichtbaar aanhangende olie niet te accepteren. De bedrijven sluiten echter niet uit dat het soms toch wordt geaccepteerd. Voor een intensieve controle ontbreekt het aan tijd en geld. Ze geven aan niet ieder stuk schroot op de aanwezigheid van olie te kunnen controleren. Ook de acceptatie van delen van transformatoren/ condensatoren wordt niet uitgesloten. Uit de interviews blijkt dat de bedrijven op de hoogte zijn van wat wel en niet mag worden geaccepteerd en ook blijkt dat ze de afvalstoffen herkennen. Toch blijkt ook dat de schrootbedrijven zich onvoldoende bewust zijn van de risico‟s die ze lopen. De bedrijven onderkennen dat de huidige ingangscontrole risico‟s oplevert. Schrootbedrijven kunnen PCB‟s visueel niet waarnemen. PCB‟s zijn kleur- en reukloos. In de interviews geven de bedrijven aan, dat de mogelijkheid bestaat dat ze ongewild PCBhoudende afvalstoffen met een te hoge concentratie aan PCB‟s accepteren. Olie in een vat of aanhangend aan een stuk schroot wordt op het losperron door de acceptant herkend en apart gehouden, maar alleen als olie in „zichtbare‟ hoeveelheden aanwezig is. Bedrijven geven aan dat het voorkomt dat oliehoudend metaalafval als „regulier schroot‟ wordt verwerkt. Als de oliefractie is verontreinigd met PCB kan op deze wijze PCB-besmetting optreden.

Pagina 13 van 17


De tijdens interviews besproken alternatieven in de acceptatie van afvalstoffen zoals een meer uitgebreide vooracceptatie aan de poort, stuiten op grote, voornamelijk financiële, bezwaren. Eén bedrijf heeft aangegeven dat aan hen herhaaldelijk transformatoren worden aangeboden door bedrijven die dergelijke apparaten niet in hun bezit mogen hebben. Ze zijn vaak niet voorzien van een PCB-vrij-verklaring. Het zou geen incident betreffen. Het bedrijf weigert de apparaten te ontvangen, maar waar ze dan wel naartoe gaan is niet bekend.

Pagina 14 van 17


4

Conclusies

Bij zowel autodemontagebedrijven als metaalrecyclingbedrijven zijn PCBverontreinigingen in olie- en slibfracties van OWS-afscheiders geconstateerd. Een OWS-scheider is een “end of pipe”-techniek die er voor zorgt dat afvalwater, voordat het wordt geloosd op het riool, wordt ontdaan van olie en slib. Door de olie en slibfracties te bemonsteren op PCB‟s wordt een indicatie verkregen of in het influent van de OWS-scheider PCB‟s hebben gezeten. Deze PCB‟s zijn dan naar alle waarschijnlijkheid in het influent terechtgekomen doordat aan de “poort” van het bedrijf PCB-houdende afvalstoffen zijn geaccepteerd. Tijdens het bewerken (knippen/shredderen) van het schroot komt de PCB-houdende olie vrij en wordt (eventueel na uitspoeling door regenwater) via de vloerconstructie naar de OWSafscheider afgevoerd. De PCB-concentraties die in het water of slib aangetroffen worden geven een indicatie van het feit dat PCB-houdende afvalstoffen zijn geaccepteerd, maar zeggen niet wanneer en hoe sterk deze besmettingen zijn geweest. Het geeft een “indicatieve footprint” van de aanwezigheid van PCB‟s in reeds geaccepteerde afvalstoffen. Uit onderzoek is gebleken dat PCB‟s kunnen naleveren. Legen/spoelen van de OWSscheider leidt niet altijd tot totale verwijdering van aanwezige PCB‟s. Daardoor kunnen ook na lediging en reiniging van de OWS-scheider nog steeds gehalten PCB‟s worden gemeten. Door reiniging en het spoelen van de OWS-scheider met schoon water treedt verdunning op. De aangetroffen concentraties PCB‟s zullen daarom gering zijn. Door deze nalevering kan met name bij lage concentraties het vermoedelijke moment van besmetting moeilijk worden aangegeven en kan dus niet geconcludeerd worden of er sprake is van een besmettingen met recent ontvangen PCB-houdend schroot. Bij autodemontagebedrijven zijn PCB‟s gedetecteerd in de OWS-fracties, maar de aangetroffen concentraties zijn gering. Alle gevonden waarden zijn kleiner dan 50 mg/kg som PCB. Dit wil niet zeggen dat de besmettingbron ook een PCB-gehalte bevatte van minder dan 50 mg/kg, omdat er in de OWS-afscheider sprake is van verdunning. De besmettingsbron kan dus wel degelijk een hoog PCB-gehalte hebben gehad. Echter gezien de aangetroffen concentraties in de OWS-fracties is de besmetting langere tijd geleden geweest en/of is er sprake van een bron met lagere PCB-concentraties en/of is het een incidentele besmetting geweest. De noodzaak tot het nemen van concrete aanvullende maatregelen bij de onderzochte bedrijven is niet groot. Bij metaalrecyclingbedrijven zijn de aangetroffen PCB-concentraties in OWSfracties duidelijk hoger dan bij de autodemontagebedrijven. Niet verrassend, omdat het risico op PCB-besmetting via schroot groter verondersteld mag worden dan via autowrakken. PCB-besmette bronnen als een transformator, een oud landbouwvoertuig, een hydraulische schaar zullen bij metaalrecyclingbedrijven en niet bij autodemontagebedrijven worden aangeboden. Bij twee van de 19 oliemonsters (dus 10%) is de Eural-grenswaarde van 50 mg/kg overschreden. Van de 4 genomen slibmonsters bevatte de oliefractie in alle gevallen een totaal PCB-gehalte van meer dan 50 mg/kg. De maximum aangetroffen waarde was 1503 mg/kg PCB totaal.

Pagina 15 van 17


Het is aannemelijk dat bij deze bedrijven PCB-bronnen zijn geaccepteerd die op het moment van accepteren als gevaarlijk afval (>50 mg/kg totaal PCB) moesten worden aangemerkt. In de fractie van de OWS-scheider zullen door verdunning lagere PCB-concentraties voorkomen dan de PCB-concentraties in de oorspronkelijke besmette bron. Bij een PCB-concentratie in de afscheider boven de 50 mg/kg totaal PCB is het aannemelijk dat de concentratie in de oorspronkelijke bron dus hoger is geweest dan 50 mg/kg totaal PCB en er sprake is geweest van het (in strijd met de wet) accepteren van gevaarlijk afval. Metaalrecyclingbedrijven mogen dergelijke gevaarlijke afvalstoffen niet accepteren en verwerken. In de overige gevallen waarin concentraties onder de 50 mg/kg totaal PCB zijn aangetroffen kan gesteld worden dat op enig moment PCB-houdende bronnen zijn geaccepteerd, maar kan niet gesteld worden dat naar alle waarschijnlijkheid PCBbronnen zijn geaccepteerd die op het moment van accepteren als gevaarlijk afval (>50 mg/kg totaal PCB) moesten worden aangemerkt. PCB-houdend schroot met een gehalte van minder dan 50 mg/kg is geen gevaarlijk afval en mag gewoon worden geaccepteerd. Overigens mogen metaalrecyclingbedrijven geen met olie gevulde PCB-houdende transformatoren/condensatoren accepteren met meer dan > 0,5 mg/kg PCB. Omdat op grond van analyseresultaten niet kan worden herleid of de aangetroffen PCB‟s afkomstig zijn van een transformator/condensator of van met PCB‟s besmet schroot, kan ook niet vastgesteld worden of er sprake is van een overtredingsituatie. Feit is dat binnen de schrootbranche nog steeds PCB‟s worden aangetroffen. Ook bij bedrijven die weten hoe een transformator/condensator eruit ziet en aangeven deze of andere mogelijke PCB-besmette materialen niet te ontvangen en deze ook niet visueel binnen de inrichting te hebben waargenomen. Dat toch PCB‟s in de OWS-scheider zijn aangetroffen duidt op (onbewuste) acceptatie van besmet schroot. Metaalrecyclingbedrijven bevinden zich aan het einde van de afvalverwijderingsketen. Met de huidige praktijk van acceptatie van apparaten/schroot kan moeilijk uitgesloten worden dat PCB-houdende bronnen worden geaccepteerd. PCB-houdende afvalstoffen kunnen moeilijk gedetecteerd worden, waardoor met de acceptatie van PCB-houdend schroot, een met olie gevuld apparaat, een oud landbouwvoertuig, een oliekachel of een verpakking met olie een PCB-besmetting kan optreden. Door gewijzigde weten regelgeving (apparaten tot een gehalte van 500 mg/kg mogen tot einde levensduur in gebruik blijven) komt een snelle saneringsnoodzaak van PCB-houdende apparatuur deels te vervallen. Vanwege hun plaats aan het einde van de afvalverwijderingsketen blijven metaalrecyclingbedrijven ook daardoor de komende jaren nog het risico lopen besmette apparatuur te accepteren. De sector heeft aangegeven zich bewust te zijn van haar verantwoordelijkheden als schakel in de keten, maar is ook van mening dat de overheid hier een meer nadrukkelijke rol op zich moet nemen gericht op de schakels „hoger‟ in de PCB-keten. Dergelijke „hogere‟ schakels zouden beter op PCB-houdende bronnen gecontroleerd moeten worden. De OWS-fracties uit de OWS-scheiders moeten worden afgevoerd naar speciale verwerkers. Belangrijk is dan ook dat bedrijven voldoen aan de leegfrequentie van de afscheider zoals deze in de Wet milieubeheer-vergunning is opgenomen. Daarmee wordt voorkomen dat de afscheider volloopt en verontreinigde olie en slib

Pagina 16 van 17


met het effluent van de afscheiders wordt afgevoerd naar rioolwaterzuiveringsinstallaties (RWZI‟s). De VROM-Inspectie zal de de bevoegde gezagen (provincies), de onderzochte bedrijven, , de branchevereniging Auto Recycling Nederland (ARN) en de branchevereniging Metaal Recycling Federatie (MRF) via een brief op de hoogte brengen van de resultaten van dit onderzoek en hen verzoeken nader onderzoek te doen om de risico‟s van accepteren van afvalstoffen besmet met PCB‟s te verminderen.

Pagina 17 van 17

PCB's in Olie-Water-Slibscheiders. Metaalrecycling- en Autodemontagebedrijven

Recommend Documents