P.B. Douwes Dekker (KNO) G. Overbeek (logopedie)
Rondje rond stem en de larynx
OPVS Operatiekamers ZGT
Stem en larynx
•
Anatomie en fysiologie larynx en stemvorming
•
Globale stemstoornissen
•
Opzet stemspreekuur
•
casuïstiek
19 november 2014
Anatomie larynx
Anatomie larynx
Anatomie glottis en stembanden
Anatomie: intrinsieke larynxspieren • Meerderheid adductoren venauwing v glottis m. cricoarythenoideus lateralis mm. arythenoideus obliquus en transversus • Slechts 1 abductor verwijding glottis m. cricoarythenoideus posterior • tweetal spieren spannen stemband m. cricothyreoideus m. vocalis
Acties intrinsieke larynxspieren
Actie intrinsieke larynxspieren 2
Innervatie larynx •n. vagus zowel motorisch en sensibel •n. laryngeus superior externa: motorische innervatie m. cricothyroideus interna: sensibele innervatie larynx •n. laryngeus inferior=n. recurrens motorische innervatie van alle intrinsieke larynxspieren descenderende verloop om a. subclavia; links meer caudaal dan rechts ascenderend verloop in trachea-oesofageale groeve
Fysiologie stemgeving • Sluiting vd stembanden tijdens expiratie • opbouw v subglottische druk • randgolfontwikkeling • body-cover mechanisme • spannen v intrinsieke
larynxspieren voor fine-tuning (registers)
Stemafwijkingen 1. Onvoldoende sluiting: hees • Parese (n. recurrens) • Irregulaire stembanden (noduli etc) • Mechanische belemmeringen 2. Onvoldoende subglottische druk: astheen • Pulmonaal • Sluitingsdefecten 3. Onvoldoende trillingscapaciteit: schor • Verstoring body-cover (congenitaal, letsel, oedeem, tumor). 4. Verstoorde coordinatie: hyperkinetisch/instabiel • Fysiologisch: mutatie of hormonaal • Partiële compensatie v afwijkingen • Psychogeen • Spasmodische dysfonie 5. Diversen • Valse stembandspraak
Onderzoek: Stemspreekuur ZGT • •
•
Frequentie: 1 keer/2 weken Verwijzing (HA) Logopedie ZGT of logopedie eerste lijn (via HA) 2e lijn-medisch specialisten Logopedisch onderzoek en stroboscopisch onderzoek
Stemspreekuur-A Vooraf logopedisch onderzoek
• • • • • •
Uitgebreide stemanamnese Voice Handicap Index Reflux Symptomen Index Beoordeling Stemkwaliteit en stemgevingspatroon Stemverbetermogelijkheden via stemproeven Maximale stemmogelijkheden via een Fonetogram
Mannenstem ongeschoold
Patiënt: type dyscongruent
Stemspreekuur-B Stroboscopisch onderzoek •GRBASI •Stoboscopisch onderzoek Aspect Mobiliteit Sluiting Randgolf •Conclusie en beleid • adviezen/stem-ergonomie • Logopedische therapie in eerste lijn • Medicamenteus • Microlarynxchirurgie (MLC)
Foniatrisch verslag
1.Casus stemproblemen 14-jarige meisje
Klachten: • Toename stemklachten na beëindigen logopedie ivm stembandnoduli • Spreken is soms pijnlijk • Spreken met vriendinnen verslechtert de stem • Zingen lukt niet meer Voice Handicap Index: Ernstige klachtenbeleving
Rapportcijfer: 4
Stemkwaliteit: Schor / korrel hoorbaar / diplofoon GRBASI Grade Roughness 2 2
Breathiness 0
Instability 2
Fonetogram Norm vrouwenstem ongeschoold
Patiënt : type groot
stembandcyste
• Stemkwaliteit; hees en diplofoon • subepitheliale afwijking wsb • Meestal mucocele
• Onvolledige sluiting • Verminderde randgolf • Therapie:MLC Marsupialisatie • Extirpatie? •
2. Casus stemprobleem 36 jarige vrouw
Klachten: • Sinds 6 maanden zeer slecht bij stem na verkoudheid • Roepen van de kinderen lukt niet meer • Veel kuchen • Stem wordt steeds slechter Voice Handicap Index: Ernstige klachtenbeleving
Rapportcijfer:2
Stemkwaliteit: Hees / iel /afoon / diplofoon / onvast GRBASI Grade: 3
Roughness 1
Breathiness 3
Instability 2
Fonetogram Norm vrouwenstem ongeschoold
Patiënt : type klein
stembandnoduli • Stemkwaliteit; hees en schor • Veelal jong volwassen vrouwen • Langere geschiedenis van slechte belastbaarheid met afone periodes • Symmetrische verdikkingen in het voorste 1/3 deel wsb • Onvolledige sluiting • Verminderde randgolf • Oorzaak: verkeerde stemtechniek met surmenage • Therapie: Leefregels Logopedie MLC
Stemcasus 82 jarige vrouw.
Klachten: . stemloos, afoon na bijschildklier-OK. . Stemgeving is vermoeiend . Kan geen volume maken Voice Handicap Index: Zeer ernstige klachtenbeleving
Rapportcijfer: 1
Stemkwaliteit: Stemloos GRBASI Grade 3
Roughness 0
Breathiness 3
Fonetogram Vrouwenstem ongeschoold
Patiënt: klein
OPVS Operatiekamers ZGT
19 november 2014
Stembandparese • Stemkwaliteit: (fors) hees-afoon • Afgenomen mobiliteit van stemband/larynx
• Onvolledige sluiting • Overhangend arythenoid • Oorzaak: Idiopathisch/viraal tumor in verloop n.vagus of n. recurrens Iatrogeen Centraal: CVA, neurodegeneratief
• Therapie: Expectatief; herstel of compensatie Logopedie Augmentatie thyroplastiek
medialisatie
Augmentatie
Thyroplastiek (Tsishikki 1)
OPVS Operatiekamers ZGT
19 november 2014
4. Casus stemprobleem 81 jarige man
Klachten: • Sinds langere tijd slechte stem • Slechte belastbaarheid • Veel gerookt • Tevens pyrosis Voice Handicp Index: sterk afwijkend
Rapportcijfer:5
Stemkwaliteit: (bandopname) Hees / schor / instabiel / afoon GRABSI Grade 3
Roughness 2
Breathiness 3
Instability 1
Fonetogram Norm mannenstem ongeschoold
Patiënt
: type klein
Laryngitis en reflux
• Stemkwaliteit: wisselend hees en schor • Middelbare leeftijd • Veelal ook globus
• Wisselend pyrosis • Ontstekingsbeeld irregulaire wsb Pachydermie posterieure larynx Ventriculaire hypertrofie
• Therapie: Leefregels Proefbehandeling PPI Stop roken
Stembandpoliep
• Stemkwaliteit: Hees • Korte klachtenperiode • Veelal intensief stemgebruik of zang • Enkelzijdige afwijking • Onvolledige sluiting • Oorzaak: acute overbelasting? • Therapie: MLC Perioperatieve logopedie
Presbyfonie • Stemkwaliteit: hees en astheen • Op oudere leeftijd • Geleidelijk ontstaan • Fragiele stembanden • Onvolledige ovaloide sluiting • Zwakke randgolven • Oorzaak: afname kwaliteit cover • Therapie: Expectatief Logopedie augmentatie
larynxpapilloom • • • • •
•
Zowel op jonge leeftijd als bij volwassenen HPV 6 & 11 Hardnekkige recidivering en uitbreiding Bij kinderen veelal na langere tijd regressie Zeer zelden maligne degeneratie (andere HPV-stam?) Behandeling: moeizaam Laserexicisie Excisie met shaver applicatie cidofovir of chemotherapeuticum
Overige stembandpathologie
•
Reinkes oedeem reinke ödem – YouTube
•
Web
•
sulcus
•
Valse stembandspraak
•
Spasmodische dysfonie
Vragen? "All About That Bass" Avi Kaplan ft. Mario Jose and Naomi Samilton (Meghan Trainor Cover) - YouTube
