patiënteninformatie
i
Dienst Orthopedie
Plaatsen van een heupprothese
GezondheidsZorg met een Ziel
Geachte mevrouw, mijnheer Binnenkort wordt u in het AZ Maria Middelares opgenomen voor het plaatsen van een heupprothese. Deze brochure wil een hulp zijn om u voor te bereiden op deze ingreep. U zal informatie vinden over de operatie zelf, over wat u kan doen ter voorbereiding, de opname in het ziekenhuis en enkele adviezen voor de herstelperiode thuis. We raden u aan om deze brochure goed te bewaren en bij opname mee te brengen naar het ziekenhuis. Deze informatie geeft een algemeen beeld, maar er kunnen uiteraard afwijkingen optreden naargelang uw persoonlijke situatie. We wensen u een spoedig herstel toe. Campus Sint-Jozef Dr. P. Burssens Dr. F. Mortier Dr. P. Van Bouchaute
Campus Maria Middelares Dr. J. De Witte Dr. M. Goossens Dr. T. Lootens Dr. P. Byn Dr. L. Troch Dr. P. Vanhouteghem Dr. P. Vanoverschelde Dr. J. Van Den Broucke Dr. L. Suda
3
Inhoud
4
1
Het heupgewricht......................................................................... 5
2
Totale heupprothese.................................................................... 7
3
Voorbereiding operatie................................................................ 7
4
De operatie zelf........................................................................... 11
5
Onmiddellijk na de operatie........................................................ 12
6
De volgende dagen..................................................................... 13
7
Mogelijke verwikkelingen............................................................ 15
8
Enkele praktische tips................................................................. 17
9
Tot slot........................................................................................ 18
1
Het heupgewricht
Een gezond heupgewricht Gewrichten in ons lichaam vormen de beweeglijke verbindingen tussen twee beenuiteinden. Deze beenuiteinden zijn bekleed met een glad laagje kraakbeen, zodat ze gemakkelijk over elkaar kunnen glijden. Er bestaan verschillende soorten gewrichten en één daarvan is het “kogelgewricht” met een bolvormig deel en een kom, zoals het heupgewricht. De kop van het dijbeen (1) is immers bolvormig en past in de pan of kom (2) ter hoogte van het bekken.
Heuppan (2)
Bekken Kraakbeen
Heupkop (1)
Dijbeen
5
Een aangetast heupgewricht Het plaatsen van een kunstheup kan verschillende redenen hebben. De meest voorkomende reden is slijtage (ook wel ‘artrose’ genoemd). Door slijtage is de gladde kraakbeenlaag aangetast of soms verdwenen (zie foto). De beenuiteinden kunnen daardoor niet langer soepel langs elkaar glijden. Dit heeft als gevolg dat bewegen steeds moeilijker en pijnlijker wordt. Men kan pijn hebben in de liesstreek, in het bovenbeen en soms zelfs tot in de knie. Men kan ook gaan hinken en sommigen kunnen zich nog enkel verplaatsen met behulp van een wandelstok of krukken. Stijfheid en moeilijkheden met trappen lopen zijn ook mogelijke klachten. Niet alleen slijtage leidt tot het plaatsen van een kunstheup, ook reuma, aangeboren heupmisvormingen en heupbreuken kunnen de heup aantasten en aanleiding geven tot een operatie.
6
2
Totale heupprothese De arts zal bij u een kunstheup plaatsen, ook wel een totale heupprothese genaamd. Men spreekt van een totale heupprothese als zowel de kop van het dijbeen als de kom in het bekken vervangen worden. De levensduur van een prothese hangt van verschillende factoren af: zwaarlijvigheid en overbelasting kunnen het slijtageproces versnellen. De huidige prothesen zijn echter
zo ontworpen dat elk element afzonderlijk kan vervangen worden, indien dit nodig mocht blijken. Bovendien zijn al deze elementen uit kwalitatief hoogwaardige materialen vervaardigd, waardoor de levensduur vaak 15 jaar of langer bedraagt.
7
3
Voorbereiding operatie
Enkele weken vooraf Vóór de opname in het ziekenhuis wordt u onderzocht door uw huisarts of een specialist in inwendige ziekten. Men zal een filmpje maken van uw hart (ECG = electrocardiogram), eventueel een röntgenfoto van de longen nemen en een bloedonderzoek uitvoeren. Naargelang uw gezondheidstoestand kunnen er ook nog andere onderzoeken gebeuren. Minstens één week voor de operatie moet u stoppen met het innemen van bloedverdunnende medicatie (zoals bv. Cardio-aspirine®, Asaflow®, Marevan®, Plavix®, Sintrom®, Ticlid®, Marcoumar®, …). U doet er ook goed aan reeds enkele weken op voorhand uw ontslag uit het ziekenhuis voor te bereiden: maak afspraken met familieleden, met familiehulp, de poetsdienst, … De eerste weken na uw ontslag kan u immers wat extra hulp gebruiken. Indien u vermoedt dat uw ontslag problemen kan veroorzaken, stellen we voor dit zo snel mogelijk met uw behandelend arts te bespreken en de sociale dienst van het ziekenhuis vóór uw opname in het ziekenhuis te contacteren. De sociale dienst zal dan tijdig en samen met u (en desgewenst met uw familie) zoeken naar een gepaste oplossing zodat 8
uw ontslag vlot kan verlopen. De sociale dienst beschikt over uitgebreide informatie over zorg- en dienstverlening. Soms is het noodzakelijk een herstelverblijf of een revalidatiecentrum te voorzien na uw ontslag. Dit dient tijdig voorbereid te worden. Gelieve de sociale dienst een drietal weken op voorhand hieromtrent te contacteren. Aarzel niet nu reeds de nodige stappen te zetten. Om een afspraak te maken, kan u de sociale dienst via het telefoonnummer 09 260 60 60 bereiken. Er wordt ook gevraagd krukken te huren. Dit kan bij de uitleendienst van uw mutualiteit of bij uw thuiszorgorganisatie. Opnamedag Gelieve de volgende zaken mee te brengen naar het ziekenhuis op de opnamedag: de uitslagen van de onderzoeken die in uw bezit zijn (röntgenfoto’s heup, longen, bloeduitslag) krukken gesloten pantoffels of gemakkelijke schoenen de medicatie die u thuis inneemt uw identiteitskaart, SIS-kaart en bloedgroepkaart slaapkledij en toiletgerief Op de opnamedag verwacht men u op het afgesproken uur aan de 9
opnamedienst heelkunde op campus Maria Middelares (1e verdieping centraal gebouw, zie foto links) of op campus Sint-Jozef (links van de receptie, gelijkvloers, zie foto rechts).
Een medewerker van deze dienst zal u begeleiden naar de verpleegafdeling. Dit is de verpleegafdeling orthopedie 2A5 of 2B5 in campus Maria Middelares (= 5e verdieping centraal gebouw) of C2 in campus Sint-Jozef (= 2e verdieping). Een verpleegkundige zal u ontvangen en u naar de kamer begeleiden. Hij of zij zal u de nodige informatie omtrent uw verblijf geven. De avond voor de operatie zal u een klein lavement krijgen en zal de anesthesist (= de dokter die voor de verdoving zorgt) op bezoek komen om de verdoving te bespreken.
10
Vanaf 24 uur ’s nachts mag u
NIETS meer eten of drinken.
4
De operatie zelf
Net voor de operatie zal de verpleegkundige de heupstreek komen scheren en voorbereiden en zal u gevraagd worden een operatiehemd aan te trekken. Het is belangrijk alle make-up en nagellak te verwijderen. Ook uw contactlenzen of bril, juwelen of kunstgebit moet u uitdoen. U kunt deze in bewaring geven bij de verpleegkundige. De operatie zelf duurt ongeveer één uur. Dit kan uiteraard variëren afhankelijk van de ernst van uw heupprobleem. Een insnede van 10 tot 20 centimeter volstaat om een heupprothese in te planten. Met gebruik van chirurgische instrumenten wordt de heupkop weggenomen. Het aangetaste kraakbeen uit de heuppan wordt verwijderd, waarna de kunstpan verankerd wordt. Hierna wordt de steel geplaatst, waarop de nieuwe kop past.
11
5
Onmiddellijk na de operatie Na de operatie wordt u naar de ontwaakkamer gebracht waar u de eerste uren intensief gecontroleerd wordt. U zal een infuus hebben en een blaassonde. Het kan ook gebeuren dat u één of twee drains heeft. Deze drains zijn slangetjes waarlangs bloed en wondvocht afgevoerd worden. Na enkele uren wordt u terug naar de verpleegafdeling gebracht.
12
6
De volgende dagen
U mag reeds de eerste dag eten, indien u niet misselijk bent. Uw benen liggen in bed in gootjes van mousse, om een comfortabele en ideale positie te verzekeren. Het kan echter ook dat u in een breekbed ligt waarbij het uiteinde van het bed hoger geplaatst wordt, zodat deze gootjes niet nodig zijn. De kinesitherapeut zal vanaf de eerste dag dagelijks langskomen om te oefenen. Deze oefeningen zijn belangrijk om de spieren te versterken en de bloedsomloop te stimuleren. Daarnaast zal u ook dagelijks een bloedverdunnend spuitje (bv. Clexane®) in de buik krijgen. De tweede dag na uw operatie zal de verpleegkundige uw wonde komen verzorgen. Op dat ogenblik worden ook de drains verwijderd en wordt er een nieuw verband aangebracht. Nadien mag u even opzitten: dit wil zeggen het opzitten op een stoel of in de zetel onder begeleiding en met hulp van de verpleegkundige. Afhankelijk van uw algemene toestand, wordt u in de loop van de volgende dagen terug ‘aangeleerd’ om te stappen. Dit zal gebeuren met behulp van een looprekje of met krukken, onder begeleiding van de ergotherapeut of kinesist. U mag hierbij geleidelijk aan steunen op het 13
geopereerde been. De ergotherapeut zal u begeleiden bij activiteiten uit het dagelijkse leven. U kan voor praktische tips steeds raad vragen aan hen. Indien u vóór de ingreep reeds bloedverdunnende medicatie innam, zal deze 4 à 5 dagen na de operatie terug opgestart worden. Afhankelijk van uw algemene toestand en uw herstel kan u meestal tussen de 6e en de 12e dag na de operatie naar huis (liefst voor 14 uur ’s middags). Op dat ogenblik kunt u zelfstandig met krukken stappen. De haakjes mogen 14 dagen na de ingreep verwijderd worden door de huisarts of de thuisverpleegkundige. Wanneer u naar huis mag, is het aangewezen verder bloed-verdunnende spuitjes in de buik te krijgen. Deze kunnen toegediend worden door een thuisverpleegkundige. Uw arts kan u ook nog een voorschrift schrijven om bij de kinesitherapeut (naar uw keuze) te gaan wanneer u naar huis mag. Dit is aangewezen om de beweeglijkheid en soepelheid van uw heupgewricht te onderhouden en om uw spierkracht te versterken.
14
7
Mogelijke verwikkelingen
Er kunnen enkele ongemakken optreden na de ingreep, waaronder: Nabloeden (wat aanleiding kan geven tot een grote gezwollen blauwe plek rond de wondnaad) Korte episoden van koorts Huidirritatie Daarnaast kunnen ernstigere verwikkelingen optreden bij het plaatsen van een heupprothese maar deze zijn zeldzaam. Voor de volledigheid wensen wij ze toch op te noemen: Infectie of besmetting Flebitis en trombose: hierbij ontstaat een stolsel in een bloedvat. Het onderbeen is dan pijnlijk, zwelt op en wordt lichtrood en glanzend. Wanneer een bloedstolsel naar de longen gaat, wordt dit een longembool genoemd. Om dit te voorkomen wordt bloedverdunnende medicatie toegediend (bv. Clexane®). Heupontwrichting (luxatie): het kan voorkomen dat de heupkop uit de kom raakt. Dit kan veroorzaakt worden door een bruuske of verkeerde beweging (zoals bv. het kruisen van de benen of diep hurken) in de eerste weken na de operatie. Beenlengteverschil: het is mogelijk dat een klein lengteverschil optreedt na de operatie. Dit verschil kan indien nodig opgevangen worden door een verhoogde schoenzool. Zenuwinklemming: de kans hierop is echter zeer klein. 15
8
Enkele praktische tips
Bij het aankleden kunt u het best beginnen met het geopereerde been. Bij het uitkleden daarentegen begint u met het niet geopereerde been. U luistert best naar uw lichaam: pijn of last betekent dat u het beter wat rustiger aan doet. Voor uw comfort kan een toiletverhoger aangeraden zijn. Zo vermijdt u dat de heup te veel buigt. U kunt een toiletverhoger huren bij de uitleendienst van uw mutualiteit. De eerste maanden na de operatie is het aangeraden niet diep te hurken, de benen niet te kruisen, geen zware gewichten te dragen en niet recht te komen uit een te diepe zetel. Dit zou immers een heupontwrichting kunnen veroorzaken. U mag 4 tot 6 weken na de operatie terug met de auto rijden. Er worden best geen inspuitingen gegeven in de buurt van uw geopereerde heup. De eerste 6 weken slaapt u best niet op de geopereerde zijde. U mag wandelen, zwemmen en fietsen (in het begin bij voorkeur op een damesfiets). Dit zijn hobby’s die u gerust mag uitvoeren met een pijnloze heup. U moet mogelijke infecties (zoals bv. van de urinewegen, longen, huid, gebit, …) steeds onmiddellijk laten behandelen. Raadpleeg hiervoor uw huisarts, zeker indien u koorts heeft.
16
9
Tot slot
De inhoud van deze brochure is slechts een leidraad. Het doel ervan is u zo goed mogelijk te informeren over het plaatsen van een kunstheup. Het is echter mogelijk dat u nog vragen heeft. Neem dan gerust contact op met de verpleegkundigen van de verpleegafdeling of met uw behandelend arts.
17
Hoe bereikt u het ziekenhuis? Campus Maria Middelares •
• •
via de autosnelweg E40 afrit 14: richting “R4” nemen en de wegwijzers “Maria Middelares” volgen: rij door de centrale laan van de Expo-parking en sla vóór de rotonde rechtsaf. Volg de pijl Maria Middelares en rij langsheen de Ringvaart tot u het ziekenhuis aan uw rechterkant van de weg ziet. met de trein: halte Gent, St. Pietersstation: in aansluiting kunt u een stadsbus of de tram nemen met de bus of tram: stadsbussen nr. 76, 77 en 78 tram nr. 1 u stapt af aan de halte “Maalte”
Campus Sint-Jozef •
• •
18
via de autosnelweg E17 afrit 10 (Gentbrugge): u steekt de Brusselsesteenweg over en neemt richting Gent. Aan de 1e verkeerslichten volgt u de wegwijzers “AZ Maria Middelares, campus Sint-Jozef”. met de trein: lijn Gent St.-Pieters - Eeklo, halte Gentbrugge met de bus of tram: stadsbus nr. 9 en 90 tot Meersendries, overstappen op bus nr. 3 stadsbus nr. 3, halte Prof. Vanderlindenstraat tram nr. 21 en 22, halte Ankerslaan
April 2009 - 377
AZ Maria Middelares vzw en haar artsen hebben deze informatiefolder met de grootste zorg opgemaakt. De inhoud ervan is echter algemeen en indicatief. De folder omvat niet alle medische aspecten. Ze vervangt geenszins het artsenconsult. Mocht deze folder vergissingen, tekortkomingen of onvolledigheden bevatten dan zijn AZ Maria Middelares, haar personeel en haar artsen hiervoor niet aansprakelijk.
Tel. 09 260 60 60 - www.azmmsj.be -
[email protected] campus Maria Middelares: Kortrijksesteenweg 1026 - 9000 Gent campus Sint-Jozef: Kliniekstraat 27 - 9050 Gentbrugge
