Pascale Baert alles over je hond Van puppy tot ouwe lobbes
1
dag grote hondenvriend 7 Inleiding8
De geschiedenis van de hond Waar komt de hond vandaan? Typisch wolf Een plaatsje in de mensenroedel de hond als huisdier
10 11 13 18 21
22Het ene ras is het andere niet 23De bouw van de hond 26Rasgroepen en hun kenmerken 34De populairste rassen
3
We nemen een hond in huis Kleine puppy’s worden groot Geef hem de ruimte De rekening graag! Een beestenboel vermijden Honden en kinderen Waar koop ik mijn hond? Reu of teef? Rashond of kruising? De pup komt eraan!
56
36 37 38 42 43 44 48 51 53 55
de opvoeding
57 Lichaamstaal lezen 60 Wennen aan zijn nieuwe thuis 64 Zindelijke pup, blij baasje 65 Socialisatie en probleemgedrag bij honden 70 Wie is de baas?
5
72
Trainen Doe iets met je hond Spelen maar! Positief trainen met beloning Commando’s aanleren Hondensport: heel wat mogelijkheden
86
73 74 79 81 83
Wat eet mijn hond?
87Een evenwichtige voeding voor een gezonde hond 90De voeding van een opgroeiende hond 93Overschakelen op iets anders 93Een hele kluif 95 Wat mag een hond eten en wat zeker niet?
2 4 6
verzorging
7
100
Op tijd rust voor je pup 101 Vaccinaties 101 Wormen & ontworming 107 Vlooien bestrijden 109 Behandelen tegen teken 110 Het gebit: stevig poetsen! 111 Verzorging van de nagels 112 Borstelen voor een gezonde vacht 113 Met de hond op vakantie: opletten voor ziektes114 Een veilige slaapplaats 117 Wat te doen bij hondenbeten? 119
124
aandoeningen en ziektes
125Het maag- en darmstelsel 127De huid 131De oren 133De ogen 135Het bewegingsstelsel 145Het voortplantingsorgaan 148Het centrale zenuwstelsel 149Drie poten, een handicap? 150De hond heeft een vreemd voorwerp ingeslikt! 152Eerste hulp bij ongevallen (EHBO) 162Wagenziekte 163Ziekteverzekering 163 Waarom eet mijn hond ontlasting?
zelf honden fokken
9
165
Weet waaraan je begint! 167 De aanstaande ouders 168 De loopsheid 169 De dekking 172 Ongewenst zwanger 176 Kunstmatige inseminatie bij honden 177 De dracht 180 Maak alles klaar voor de pups 182 De bevalling 184 Na de geboorte 188 Complicaties189 Voeding & verzorging van pasgeboren pups 191
198
ook honden worden ouder
dankwoord206 literatuur en bijscholingen 207 fotoverantwoording208
8 10
dag grote hondenvriend
Elke maand krijgen wij op de redactie van ons Woef-magazine een stapel hondenboeken toegestuurd om ze te bespreken. Meestal gaat het om vertalingen van Amerikaanse of Britse auteurs die er echt wel iets van kennen. Maar toen ik het manuscript van dit boek doornam, besefte ik plots dat we ook in eigen land gepassioneerde kenners hebben die het minstens even goed doen, zo niet beter. Vandaar dat ik u met heel veel plezier en overtuiging dit vijfsterrenboek over onze trouwste vrienden wil aanraden. Het leest bijzonder vlot en heeft aandacht voor zowel de toekomstige eigenaar die goed geïnformeerd wil zijn over wat het hebben van een hond allemaal kan inhouden, als voor de al meer ervaren eigenaar die zelfs de ‘moeilijkste’ rassen aankan. Echt iedereen kan eruit halen waar hij naar op zoek is. Geen intrappen van open deuren, geen gedoe met besprekingen van Hollywoodtoestanden, maar echt interessante informatie waar we wat mee kunnen, net wat wij ook in ons magazine elke maand weer proberen te realiseren. Daarom willen wij met de hele redactie ook ons kwaliteitslabel meegeven met dit boek. En neem van mij aan dat dit uitzonderlijk is. Pascale Baert is erin geslaagd om haar jarenlange professionele ervaring in echt bevattelijke taal neer te schrijven, wat in dit zeer gespecialiseerde milieu geen sinecure is. Ik wens u dan ook heel veel leesplezier – of u nu topfokker bent of uw beste vriend gewoon als heerlijke sofagenoot beschouwt. Dit is een boek dat zeker niet mag ontbreken in de bibliotheek van een rechtgeaard hondenliefhebber!
Jaak Pijpen Hoofdredacteur Woef
7
inleiding
Als kind was ik al een grote dierenvriend, er liepen altijd honden rond bij ons thuis: foxterriërs, cockerspaniëls, kruisingen met Duitse herder… Het lag dan ook voor de hand dat mijn verdere leven nauw verbonden zou zijn met dieren. Onze kinderen zijn opgegroeid tussen honden, poezen, paarden, schapen en ezels. Door mijn achtergrond als verpleegster had ik een goed inzicht in anatomie, fysiologie, erfelijkheidsleer, voedingsleer, genetica… In de loop der jaren heb ik de kans gekregen om voordrachten, seminaries en congressen bij te wonen in Alfort in Parijs en Uithof in Utrecht, beide gerenommeerde veterinaire universiteiten. De seminaries waren heel leerrijk en hebben mij erg geholpen bij het schrijven van bepaalde hoofdstukken in mijn boek. Al jaren loop ik met de gedachte rond om een algemeen hondenboek te schrijven. Een boek dat niet specifiek over één aspect gaat, maar begint bij ‘a’ en eindigt bij ‘z’. Een boek dat hondeneigenaars kunnen gebruiken als naslagwerk, met informatie over de aanschaf, de opvoeding, de verzorging, de voeding en het fokken van honden. Een boek dat niet te technisch en wetenschappelijk is, waarin de lezer eenvoudige en verstaanbare uitleg vindt, aangevuld met voorbeelden en anekdotes. De gedachte om zo’n boek te schrijven is nog sterker geworden door mijn ervaring als fokker en het contact met de eigenaars van mijn pups. Na 25 jaar fokken ben ik nog altijd verrast over de vele vragen die eigenaars me stellen, eigenaars die al een vijfde of zesde hond kopen.
Mijn briard Voodoo.
Voor mij liggen de antwoorden voor de hand. Ik hoop met dit boek dan ook mijn steentje bij te dragen en te antwoorden op de meest elementaire vragen die mensen hebben over hun hond. In 1986 heb ik mijn eerste nestje briards gefokt, niet bepaald het populairste en makkelijkste ras, maar daarom niet minder bevredigend. Ik heb nu geen briards meer, maar ik moet eerlijk toegeven dat het hoogtepunt van mijn carrière bij mijn zelf gefokte briardreu Voodoo lag,
8
die in 2001 wereldkampioen werd in het Portugese Porto. Aan hem hangen zo veel herinneringen vast, en hij zal altijd een plaatsje in mijn hart hebben. Jammer genoeg is Voodoo op twaalfjarige leeftijd overleden. Generaties verder zie ik nog regelmatig kleinkinderen, achterkleinkinderen en achterachterkleinkinderen van hem deelnemen aan tentoonstellingen. In 2001 ben ik voor het eerst in contact gekomen met Duitse herders, meer bepaald uit werklijnen. Ronni, mijn echtgenoot, is beroepshalve al vele jaren nauw betrokken bij de opleiding van de to -honden (explosievendetectiehonden). Daar is eigenlijk mijn liefde, maar vooral respect gegroeid voor deze rustieke, goed werkende, stabiele herdershond. Het heeft dan ook niet lang geduurd voor ik op zoek ging naar een geschikte pup om langzamerhand een specifieke bloedlijn op te bouwen. Een bloedlijn die mij stabiliteit, werklust, gezondheid en trouwheid kon brengen. Een bloedlijn met uitgesproken pigment, botstructuur, zware hoofden en een mooie algemene bouw. Die heb ik na lang
Samen met Topaz, de stammoeder van mijn pups.
zoeken gevonden in het voormalige Oost-Duitsland, dicht bij de stad Dresden. Bij een kleine familiale fokker heb ik mijn eerste pupje gekocht: Topaz, een donker wolfsgrauw teefje met uitzonderlijk pigment en uitstekende botstructuur. In dit boek zal haar naam nog regelmatig terugkomen; zij is tenslotte de stammoeder van veel gefokte pups, de grondlegster van mijn bloedlijn. Ik ben dan ook trots dat we een vierde generatie van haar bij ons thuis hebben. Nog steeds drukt ze dagelijks haar stempel als opvoedster van de pups, de ‘nanny’ van de roedel. Ze heeft een trouwheid waar velen van ons mensen jaloers op mogen zijn. Ik ben ontzettend blij en trots dat ik de kans heb gekregen om dit boek te schrijven. Ik hoop dan ook van harte dat u een berg aan informatie zal vinden en het kan gebruiken als ruggensteun in de dagelijkse omgang met onze trouwste vriend: de hond.
Pascale Baert
9
1
De geschiedenis van de hond
10
waar komt de hond vandaan? De hond (Canis lupus familiaris) is een roofdier uit de familie van de hond achtigen, een gedomesticeerde ondersoort van de wolf. Hij komt op alle continenten voor, meestal in het gezelschap van de mens, en is het oudste huisdier ter wereld. Al duizenden jaren wordt hij door de mens gebruikt als waak-, jacht- en herdershond. Vandaag wordt hij vaak ingezet als politiehond en hulp voor mindervaliden. De belangrijkste taak van de hond is tegenwoordig de mens gezelschap houden. De hond stamt af van de wolf (Canis lupus) en niet, zoals men vroeger dacht, van de jakhals, de coyote of andere hondachtigen. Genetisch onderzoek heeft aangetoond dat het
dna
van de hond nagenoeg
identiek is aan dat van de grijze wolf. Men spreekt van 0,2 procent verschil, terwijl men bij de coyote een verschil van 4 procent ziet. Studies wijzen uit
Europese wolven in een park in Frankrijk.
dat wolven 14.000 jaar geleden al in de nabijheid van mensen leefden. Sommige onderzoekers hebben het zelfs over 100.000 jaar gele den. Mensen bleven toen langere tijd op dezelfde plaats, en wol-
werden voor arenagevechten. Zo ontstonden ras-
ven bleven in de buurt om het afval op te eten.
sen die vooral sterk en moedig waren. Dit alles verklaart waarom we nu nog altijd honden zien met een
Men schat dat de mens 3000 tot 4000 jaar geleden
sterk ontwikkeld ‘oerinstinct’, die ons door bepaalde
begon met het vangen van de minst schuwe wolven
karaktereigenschappen doen denken aan hun voor-
om ze in gevangenschap te fokken. De belangrijkste
gangers van eeuwen geleden.
taak van de wolf was hulp bieden bij de jacht, later werden ze gebruikt om het vee en het land te bewa-
In de negentiende eeuw werd er veel gejaagd op
ken. Er werden rassen gefokt die daarvoor geschikt
wild, waardoor er vrij veel jachthonden werden
waren, wat resulteerde in honden die gebruikt
gefokt. Bepaalde rassen werden ook gehouden als
11
Een Europese wolf die zijn prooi verscheurd heeft.
12
gezelschapsdier voor kasteeldames. Daarom wer-
een veel dominanter en agressiever karakter, en niet
den er kleine honden gefokt, die men makkelijker op
alle rassen bleken geschikt om als huisdier te hou-
de schoot kon houden of onder de arm kon dragen.
den. Deze eeuwenlange evolutie heeft geleid tot het
Later ontstonden nieuwe rassen die werden ingezet
huisdier dat we erg waarderen en liefhebben, dat
als blindengeleidehond, reddings- of sporthond.
een plaats heeft gekregen in onze maatschappij en
Jammer genoeg werden er ook rassen gefokt met
onze gezinnen: de hond, onze trouwe vriend.
Typisch wolf De wolf is een roedeldier, dat in een streng georganiseerde structuur leeft, waarin een uiterst strikte hiërarchie heerst. Een roedel is vergelijkbaar met een familie die wordt samengehouden door sociale banden, zoals menselijke families. Elke wolf heeft een belangrijke taak in de roedel, enkel zo kan hij overleven en kan het voortbestaan van de roedel verzekerd worden. De hiërarchie en het functioneren van de roedel zien we vandaag nog heel goed bij onze huisdieren. De roedelleider of ‘alfahond’ staat aan het hoofd van de roedel, zijn (of haar) autoriteit wordt in stand gehouden door voortdurende uitingen van respect van de andere roedelleden. Agressie binnen de roedel komt af en toe voor, wanneer een dominante, ambitieuze wolf (of wolvin) de autoriteit van de leider in twijfel trekt. Maar over het algemeen leven de leden van de roedel in harmonie met elkaar. De roedelleider wordt te allen tijde beschermd door de Wolven met pups en prooi.
rest en krijgt ook het meest voedzame eten. Roedelleden jagen samen, eten samen, houden elkaar warm, waarschuwen elkaar bij gevaar en voeden samen de pups op. In de roedel heeft enkel de hoogst geplaatste wolvin het recht om zich voort te planten, alleen zij krijgt pups. Toch produceren andere wolvinnen vaak melk, voor het geval dat de moederwolvin zou wegvallen (door ziekte of een ongeval),
13
zodat de pups verder gevoed kunnen worden. De
veel gejaagd. Al honderden jaren doen allerhande
belangrijkste taak van de wolf is het beschermen
verhalen de ronde: de wolf zou een monster zijn,
en in stand houden van de roedel. Wij mensen zou-
hij zou kinderen opeten en mensen aanvallen, en
den wat solidariteit betreft een voorbeeld kunnen
bij volle maan zou hij veranderen in een weerwolf.
nemen aan de wolven.
Iedereen kent het verhaal van Roodkapje en de boze wolf. Maar dat beeld van de wolf klopt niet: de
Onderzoeken in Yellowstone National Park in
wolf mijdt de mens juist en bij contact zal hij vluch-
Wyoming in de
hebben aangetoond dat het ter-
ten. De visie dat de mens de wolf heeft gedomesti-
ritorium gemiddeld 16 vierkante kilometer per wolf
ceerd lijkt onjuist, daarvoor is de wolf te gevaarlijk,
bedraagt. Een groep van 5 wolven heeft dus een
te schuw, te nerveus, en het zou generaties lang
territorium van 90 vierkante kilometer nodig. In veel
duren om dat te bereiken. Veel logischer is dat
West-Europese gebieden is dat niet meer mogelijk.
een aantal wolven geëvolueerd zijn naar exem-
Door industrialisatie en toename van de bevolking
plaren die er baat bij hadden om in de omgeving
heeft de wolf steeds minder plaats. Er worden dan
van de mens te leven. Zo begon een evolutie tot
ook regelmatig wolven gesignaleerd die hun terri-
een nieuwe diersoort, aangepast aan de manier
torium verlaten hebben om op zoek te gaan naar
van leven van de mens. Deze aan de wolf verwante
voedsel. Wolven zullen zelden hun eigen territo-
dieren bleven in de buurt van de mensen en raak-
rium en dus ook hun jachtgebied verlaten als er vol-
ten zo ook aan hen gewend, waardoor er interactie
doende voedsel te vinden is.
ontstond tussen mens en dier. Eeuwenlange evo-
vs
lutie en invloed van mensen hebben deze dieren
14
Over weinig dieren bestaan er zo veel misverstan-
veranderd, en ze zijn langzaam uitgegroeid tot de
den als over de wolf, en op weinig dieren werd zo
honden die we allemaal kennen.
