VEERTIENDAAGS INFORMATIEBLAD VAN HET UNIVERSITAIR MEDISCH CENTRUM ST RADBOUD JAARGANG 34 NUMMER 15 3 oktober 2008
Moleculaire ‘stofzuiger’ verandert de anesthesie Een nieuw middel kan zeer snel de werking van de bij narcose meest gebruikte spierverslapper opheffen. Deze moleculaire ‘stofzuiger’, Sugammadex geheten, zal een revolutionaire daling opleveren in het aantal postoperatieve complicaties, voorspelt anesthesioloog Hans de Boer. Op 17 oktober promoveert hij. M a r t e n D oope r
Veel patiënten worden tijdens de operatie kunstmatig beademd. De beademingsbuis moet tussen de stembanden door in de luchtpijp worden gebracht. Dat lukt alleen als de spieren die de stembanden aansturen volledig zijn verslapt. Daarnaast maakt spierverslapping het werk van de chirurg gemakkelijker. Vandaar dat tijdens operaties routinematig spierverslappende middelen worden ingezet. Is de operatie voltooid, dan is het echter zaak de spierverslapping zo snel mogelijk op te heffen. ‘Zolang de spierverslapping niet volledig is uitgewerkt heeft de patiënt moeite met zelfstandig ademen en slikken’, legt Hans de Boer uit. Dit kan leiden tot verslikken, een belangrijke oorzaak voor longontsteking na de operatie. Zo’n postoperatieve longontsteking komt relatief veel voor en leidt soms tot overlijden van de patiënt. Daarom geeft de anesthesioloog aan het einde van de operatie middelen die de spierverslapping weer opheffen.
Pagina 3 Vaccinatie medewerkers voorkomt besmetting van patiënten ²1SJLKB HSJFQOFF³
1SPGES+PTWBOEFS.FFS JOUFSOJTU*OUFSOF(FOFFTLVOEFFOMJE;*$
Pagina 5 Levensverwachting Duchennepatiënten stijgt
Foto: Flip Franssen
‘Spierverslappers bezetten op de spier de plaats van acetylcholine, het molecuul dat vrijkomt uit het zenuwuiteinde en de spier tot samentrekken prikkelt’, legt De Boer uit. ‘De huidige middelen die de werking van de spierverslapper opheffen, vertragen de afbraak van acetylcholine. Daardoor is er meer acetylcholine aanwezig om met de spierverslapper te concurreren. De huidige spierverslappende middelen hebben veel ongewenste bijwerkingen en werken langzaam. Als de spier maximaal is verslapt, duurt het wel drie kwartier voordat het tegenmiddel effect begint te krijgen. Niet ideaal, je wilt namelijk liefst tot aan het eind van de operatie zo goed mogelijk verslappen, maar daarna de verslapping zo snel mogelijk opheffen om complicaties te voorkomen.’ Met het nieuwe middel, Sugammadex, lijkt dit ideaal binnen handbereik. Volgens prof.dr. Gert Jan Scheffer, hoofd van de afdeling Anesthesiologie, heeft onderzoek in Nijmegen afgelopen jaren aangetoond dat dit middel de spierverslapping zowel bij proefdieren als bij mensen razendsnel opheft. ‘Het werkt als een soort moleculaire stofzuiger, het trekt de spierverslapper als het ware van de spier af. Toen we het voor het eerst bij een patiënt toepasten, stonden we allemaal met open mond van verbazing te kijken. In minder dan een minuut was de zeer diep aangelegde spierverslapping totaal opgeheven. Je kunt met dit middel tot en met de laatste hechting maximale spierverslapping geven, en dan de verslapping snel opheffen zonder dat er gevaar bestaat voor restverslapping en de daaruit voortkomende complicaties.’ Sugammadex is inmiddels bij ruim tweeduizend patiënten getest en goedgekeurd op veiligheid. Op 7 oktober komt het officieel op de markt. n
Pagina 6 ‘Een gecorrigeerd hart wordt nooit helemaal een normaal hart’
Pagina 9 Afluisteren van gesprekken tussen mens en micro-organismen. Onderzoeksterrein van Peter Hermans
r adbode 1 5 - 2 0 0 8
inhoud Beleid Griepvaccinatie
3
Vorig jaar heeft 37 procent van de medewerkers zich laten vaccineren. Er is hard bewijs dat vaccinatie van medewerkers van gezondheidsinstellingen besmetting van patiënten voorkomt.
agenda 11
Oecumenische vieringen
Betoog De maatschappelijke impact van onderzoek. Een betoog van prof.dr. Gert Jan van der Wilt, Medical Technology Assessment.
²1SJLKB HSJFQOFF³
Patiëntenzorg Ziekte van Duchenne
5
1SPGES+PTWBOEFS.FFS JOUFSOJTU*OUFSOF(FOFFTLVOEFFOMJE;*$
“De griepprik is er om onze patiënten te beschermen. Het is een goed vaccin. Neem elk jaar de prik en je verhoogt je immuniteit.” 7FSTUBOEWBOXFFSTUBOE
6
De gemiddelde levensverwachting van Duchennepatiënten stijgt. In het Radboud is veel expertise. Men is bezig met het oprichten van het Kinder Neuromusculair Expertise Consultatie Centrum.
Reportage Nooit een normaal hart Kinderen met een aangeboren hartafwijking zijn niet meer ten dode opgeschreven. Vorig jaar werd prof. dr. Paul Schoof benoemd tot hoogleraar Chirurgie van aangeboren hartgebreken.
9
Onderzoek Gevaarlijk gevecht in de neus In de neusholte strijden allerlei microorganismen voortdurend om de beste plaats. Moleculair microbioloog Peter Hermans luistert de gesprekken tussen de mens en een van zijn microbegasten nauwkeurig af.
12 Actueel )FUPSHBBOUFLPSUUFOFJOEF Luxedebat Orgaandonatie
/FEFSMBOELBNQUBMKBSFONFUFFOTDISJKOFOEUFLPSUBBOEPOPSPSHBOFO7FFMQBUJqOUFOXBDIUFOKBSFOMBOHFOOJFU [FMEFOWFSHFFGTPQFFOOJFS IBSUPGMFWFSEJFIVOMFWFOLBOSFEEFO 0NIFUUFLPSUUFSVHUFESJOHFOSJFQNJOJTUFS"C,MJOL 7PMLTHF[POEIFJE $%" FFODPzSEJOBUJFHSPFQJOIFUMFWFO %JFLXBNNFUIFUJEFFWPPSFFOBDUJFGSFHJTUSBUJFTZTUFFNOJFUMBOHFSFFO²OFF UFO[JK³NBBSFFO²KB NJUT³.BBS OPHWPPSIFUFJOESBQQPSUWBOEFDPzSEJOBUJFHSPFQPGGJDJFFMWFSTDIFFO LPOEJHEFNJOJTUFS,MJOLBMBBOEFBDUJFWF EPOPSSFHJTUSBUJFOJFUUFXJMMFO*T/FEFSMBOEXFMLMBBSWPPSPOPSUIPEPYFPQMPTTJOHFOWPPSIFUPSHBBOUFLPSU
Een debat over orgaandonatie is goochelen met cijfers en landen. 4QSFLFST +BO5FSMPVX WPPS[JUUFSDPzSEJOBUJFHSPFQ0SHBBOEPOBUJF "HOFT,BOU GSBDUJFWPPS[JUUFS415XFFEF,BNFS )FOL+BO0SNFM 5XFFEF,BNFSXPPSEWPFSEFSPSHBBOEPOBUJF$%" (FSUWBO%JKL CFMFJETNFEFXFSLFSFUIJFL,/.(
.BBOEBHTFQUFNCFS "BOWBOHVVS (SBUJTLBBSUFOWFSLSJKHCBBSBBOEFLBTTBWBO-69 -PDBUJF-69.BSJqOCVSH /JKNFHFO 3FTFSWFSJOHLBBSUKFT -VYJOGP
En verder... Persoonlijk budget, Nieuwsladder 3 In bedrijf, Weekendschool, Seniorendag, Bexprijs, Internettafel voor patiënten 4 Het moment 5 Advertenties 8 Prijzen en benoemingen 9 Mensen, IM, Kleine boodschap, Ingezonden 10 Pip Nieuws 11 Actueel, Luxdebat Orgaandonatie, Ethiek 16
kunst
10.00 uur personeelsrestaurant: zondag 5 oktober, voorganger Jack de Groot; zondag 12 oktober, voorganger Ans Bertens, zondag 19 oktober, voorganger Ries van de Sande.
PAOG-Heyendael Voor alle cursussen en meer informatie: www. paogheyendael.nl • 2 oktober; 23 oktober; 7 november; 26 november; 12 december; Cursus vaardigheidstrainingen in kleine groepen. • 8 oktober: Cursus: Multiple Complex Developmental Disorders, bestemd voor psychiaters en psychologen. • 20 oktober: Translational Research: Lessons from Goldilocks and Other Fairy Tales, by prof. dr. Lisa M. Guay-Woodford, Meeting on the occasion of the Valkhof chair 2008. • 22 oktober: Voorlichtingsmiddag Macula Degeneratie Vereniging, van 13.30-17.00 uur in het Auditorium, route 292. Vooraf aanmelden bij de vereniging: 030-298 07 07. • 30 oktober: Cursus ‘Pubers, een bedreigde soort?’ bestemd voor artsen MG 0-19 jaar, jeugdartsen, huisartsen, kinderartsen en artsen voor verstandelijk gehandicapten, voor bedrijfs- en verzekeringsartsen, psychologen, A&O’ers, andere professionals binnen de Arbowereld, het re-integratieveld en GGZ, als ook voor HRM-mensen. • 31 oktober: Cursus ‘Empowerment – bevorderen van zelfredzaamheid en herstelgedrag’ bestemd voor bedrijfs- en verzekeringsartsen, psychologen, A&O’ers, andere professionals binnen de Arbowereld, het re-integratieveld en GGZ, als ook voor HRM-mensen. • 3, 4, 5 en 6 november: De week van de Urodynamica, bestemd voor urologen, gynaecologen, fysiotherapeuten en verpleegkundigen. • 12 november:Cursus Post ICS en Post IUGA, bestemd voor urologen en gynaecologen. • 10 en 11 december: Nascholingscursus getiteld: Vaardigheden in de gerontopsychiatrie; verplichte kost voor de intra- en extramuraal specialiserende verpleeghuisarts • 11 en 12 december: Cursus: Praktische Stralingshygiëne voor medisch specialisten en aios deskundigheid 4 A/M, bestemd voor medisch specialisten, die uitsluitend lage dosis onderzoeken, zoals chirurgen, gastro-enterologen, urologen, longartsen en anesthesiologen.
Overig 24 oktober Het zevende CARS-symposium, getiteld ‘Arts en TopSport’. Vanaf 13.00 uur komen de volgende sprekers aan bod: prof.dr. Maria Hopman, mw.drs. N. Panhuijzen-Goedkoop, dr. C. van den Hoogenband en drs. B. Nikkels. Daarnaast zal Paul Depla, wethouder Sport van de gemeente Nijmegen, als dagvoorzitter optreden. Voor meer informatie: www.carssymposium.nl
29 oktober - 19 november
Foto: Jan van Teeffelen
Ellen van Eldik, Tekeningen, zuidcorridor begane grond UMC St Radboud. De lange gang die loopt van de hoofdingang tot het KNO-gebouw van het Radboudziekenhuis is weinig hoog en eerder saai, maar hij werd ooit met vele kleine tekeningen van Ellen van Eldik op een juiste wijze aangekleed. Het lijkt een aaneenschakeling van ‘telefoontekeningen’ – pretentieloos gemaakt tijdens min of meer lange gesprekken die onvoldoende boeiend waren om er alleen maar naar te luisteren. Terwijl Van Eldiks tekeningen, naar ik veronderstel, even associatief tot stand kwamen, steekt er een grotere concentratie in, en een zorg om passende kleuren te kiezen. Al de tekeningen op dezelfde wijze ingelijst, volgen ze elkaar op en vormen een langgerekte reeks.
Eraan voorbijlopend valt nu eens de ene dan weer een andere op, maar nooit worden ze een voor een bekeken. Het is een beetje als op een vaak afgelegd traject met de trein reizen en af en toe naar buiten kijken om verrast te worden door een plekje natuur of bebouwing die men eerder nog niet heeft gezien. Zo raken de kunstwerkjes, hoe klein ook, nooit door de ruimte opgeslokt, maar hebben ze de kracht blijvend de aandacht te trekken en onze gang van het ene naar het andere gebouw te begeleiden. Daan Van Speybroeck
2
‘Preparatie, Interventie en Gezondheidsonderzoek bij Ongevallen en Rampen met Gevaarlijke Stoffen (PIGOR)’. Bestemd voor functionarissen die in hun beroep hiermee te maken kunnen krijgen op de werkplek of in het algemeen leefmilieu. PIGOR A: 29 en 30 oktober en 5 november, PIGOR B: 6, 13 en 19 november.
3 november Scholing “Preventie en behandeling van decubitus”, van 14.00–16.00 uur, leslokaal fysiotherapie, route 645. Onderwerpen: voorkomen, behandeling, preventie, nieuwe richtlijn decubitus, casus, classificeren van graden aan de hand van foto’s. Inschrijven:
[email protected] Bij minder dan vijf aanmeldingen gaat de scholing niet door.
bele id
r adbode 1 5 - 2 0 0 8
Vaccinatie medewerkers voorkomt besmetting van patiënten Binnenkort kunnen medewerkers van het UMC St Radboud zich weer tegen griep laten vaccineren. Goed, omdat het influenza-A geen vat op hen krijgt, maar vooral essentieel voor kwetsbare patiënten voor wie griep serieuzer kan uitpakken dan voor gezonde medewerkers van een ziekenhuis.
M a r l i e s M i ele k amp
Evenals vorig jaar gaat de griepvaccinatie dit keer gepaard met een uitgebreide voorlichtingscampagne. ‘Daar zijn we heel blij om’, vertelt Nannet van der Geest, bedrijfsarts bij de Arbo- en Milieudienst, en projectleider van de griepcampagne. ‘Vorig jaar heeft namelijk dankzij die actie 37 procent van de medewerkers zich laten vaccineren. Dat is een uitzonderlijk hoog percentage, want bij andere academische ziekenhuizen in Nederland varieerde dat aantal van 9 tot 25 procent.’
Vooroordelen Ook hoogleraar Interne Jos van der Meer is blij met dat hoge percentage. ‘De belangrijkste reden is dat bij een hoge vaccinatiegraad van de medewerkers ook kwetsbare patiënten beschermd worden. Gezondheidswerkers hebben de neiging met een griepje door te werken en voor de kwetsbare patiëntengroep is griep iets wat ze er nét niet bij kunnen hebben. Dat is vragen om ernstige complicaties en soms zelfs sterfgevallen. Er is hard bewijs dat vaccinatie van de medewerkers van gezondheidsinstellingen besmetting van patiënten voorkomt.’ De tweede reden is dat in de tijd van een grote griep epidemie gezondheidswerkers hard nodig zijn, stelt Van der Meer. ‘Jaren geleden hebben we meegemaakt dat er vanwege teveel ziek personeel door een griepepidemie onvoldoende mensen ingeroosterd konden worden om tijdens zo’n epidemie de grote patiëntentoevloed op te vangen.’ Natuurlijk weten beide artsen dat er vooroordelen zijn over de griepprik. ‘Zo hoor je nogal eens in de koffiekamer dat mensen ooit ziek zijn geworden van de prik’, weet Van der Geest. ‘Waarschijnlijk hebben ze dan al iets onder de leden gehad en komt dat toevallig net na de vaccinatie tot uiting.’ Dat klopt, bevestigt de hoogleraar Interne. ‘De griepprik bevat dood influenza-A vaccin en daar kan je niet ziek van worden. Het vaccin heeft verwaarloosbare bij-
werkingen, eigenlijk alleen voor mensen die overgevoelig zijn voor kippe-eiwit of de kleine hoeveelheid antibiotica die er ook inzit.’ En mensen die zeggen dat ze toch griep kregen? ‘Dat kan, want het vaccin beschermt niet voor de volle 100 procent . Maar het meest waarschijnlijk is dat mensen last krijgen van een ander virus dat in de winter 1SPGES+PTWBOEFS.FF S JOUFSOJTU*OUFSOF(FOFF TLVOEFFOMJE;*$ rondwaart, zoals “De griepprik is er om onz e patiënten te bescherm het influenza-B Het is een goed vaccin. Nee en. virus of het adeverhoogt je immuniteit.” m elk jaar de prik en je novirus, maar die zijn lang niet 7FSTUBOEWBOXFFSTUBO E zo ernstig als influenza-A’, legt Van der Meer uit.
²1SJLKB HSJFQOFF³
Bewuste keuze De campagne richt zich dit jaar vooral op medewerkers die nauw contact hebben met patiënten. ‘Het is bewezen dat zij het hoogste risico lopen patiënten te besmetten’, stelt Van der Meer. Hij vindt het een voordeel dat drukke gezondheidswerkers de mogelijkheid hebben zich op de eigen afdeling te laten vaccineren. ‘Zo wordt het een kleine moeite waar zowel jijzelf als de patiënt plezier van heeft en voorkom je dat drukke medewerkers vanwege tijdgebrek de prik niet halen.’ De hoogleraar en de bedrijfsarts zijn ervan overtuigd dat de campagne vorig jaar veel mensen bewust heeft gemaakt van hun verantwoordelijkheid voor patiëntveiligheid. Van der Geest: ‘Ook dit jaar spelen we daar op in. Zorg dat je goed geïnformeerd bent, en maak bewust je keuze. Het gaat per slot om intrinsieke motivatie en niet om opgelegde verplichting van bovenaf.’ Van der Meer: ‘Ik hoop dat we dit jaar nog succesvoller zijn dan vorig jaar.’ n
Persoonlijk budget voor ontwikkeling Elke medewerker bouwt sinds dit jaar een persoonlijk budget op dat te besteden is voor persoonlijke ontwikkeling en ontspanning. Dit extraatje bovenop het salaris kunnen medewerkers besteden aan cursussen buiten het vakgebied en, op langere termijn, aan een langere vakantie, extra pensioen, vrije dagen of voor de levensloopregeling.
plan is dat er vanaf 2014 jaarlijks drie procent van het jaarsalaris in het persoonlijk budget komt. Na 2010 mag het potje aangebroken worden. Buurman: ‘Als je van werkgever verandert en niet meer voor een UMC werkt, komt het opgespaarde persoonlijk budget te vervallen. Je kunt het ook niet in contanten laten uitkeren. Denk er dus goed over na wat voor jou de beste besteding is.’
Alle acht UMC’s hebben het persoonlijk budget ingevoerd. Deze CAO-voorziening is bedoeld om het werk aantrekkelijker te maken. ‘Mensen moeten tegenwoordig langer werken. Het is belangrijk dat ze dit met plezier blijven doen. Vandaar dat er geld is vrijgemaakt voor persoonlijke ontwikkeling’, zegt Henk Buurman, juridisch adviseur HRM. ‘Je stemt met je leidinggevende af hoe je het persoonlijk budget wil besteden. Dit budget is niet bedoeld om de huidige scholingsgelden te vervangen. Die blijven gewoon bestaan.’ Op basis van CAO-afspraken zijn de seniorenregelingen beëindigd. ‘Er is nu beleid dat voor alle leeftijden geldt. Het persoonlijk budget is een van de vernieuwingen’, licht Buurman toe. Dit wordt met terugwerkende kracht vanaf 1 januari 2008 opgebouwd. In 2008 ontvangt de medewerker hiervoor 0,25 procent van het bruto jaarsalaris, in 2009 is dit 0,5 procent, in 2010 één procent. Het
Verlofdagen terugkopen De leeftijdsgebonden verlofdagen vervallen in 2009. Ter compensatie wordt er extra persoonlijk budget toegekend aan medewerkers ouder dan 45 jaar. Mensen die geboren zijn in 1958 tot en met 1962 kunnen hiermee hun extra verlofdagen terugkopen. Medewerkers geboren in 1950 tot en met 1957 kunnen dit direct ruim aanwenden, dus óók meteen al voor scholing, ontspanning enzovoorts. Mensen geboren voor 1950 kunnen onder de oude regeling blijven vallen, maar bouwen dan geen persoonlijk budget meer op. In oktober ontvangt iedere medewerker een brief over zijn persoonlijk budget en de mogelijkheden hiervan. Voor de zojuist genoemde leeftijdscategorieën worden aparte bijeenkomsten gehouden. Informatie hierover zal in de brief staan. GM
3
nieuwsladder Radboud rookmelderweek Op 1 oktober is de nationale rookmeldercampagne gestart. De campagne sluit op 25 oktober met een nationale rookmelderdag. Doel hiervan is om het aantal rookmelders in woningen te vergroten. Daarom stellen Staf Calamiteiten en de Arbo- en Milieudienst van het UMC St Radboud, samen met de bedrijfshulpverleningsorganisatie van de RU, medewerkers en studenten in staat om voor slechts 5 euro een rookmelder aan te schaffen. Rookmelders waarschuwen razendsnel bij brand, ook wanneer je slaapt. De verkoop van de rookmelders vindt plaats op diverse locaties op de Radboudcampus. Men kan hier ook terecht met vragen over rookmelders en de brandveiligheid in huis of op de werkplek. Verkoop in het UMC St Radboud, op maandag 20 en 24 oktober in het UMC Personeelsrestaurant, woensdag 22 oktober in het Restaurant Prekliniek, tijd: 11.30-13.30 uur. Verkoop op de universiteit, op maandag 20 oktober in de Refter, op dinsdag 21 oktober in het Restaurant FNWI, op donderdag 23 oktober in de Kantine Rechtsgeleerdheid.
Pfizer Persprijs Pfizer organiseert voor de tweede keer de Pfizer Persprijs. Thema dit jaar is diabetes en diabetes in relatie tot overgewicht. Kent u een journalist die dit jaar een artikel over diabetes heeft geschreven of een item heeft gemaakt voor radio/tv, of dit gaat doen? Dan kan die worden aangemeld via www.pfizerpersprijs.nl. De winnaar ontvangt vijfduizend euro en een sculptuur. De vier overige genomineerden krijgen ieder duizend euro. Pfizer wil met de Persprijs goede journalistieke berichtgeving over ziektebeelden stimuleren en daarmee het kennisniveau van het publiek vergroten. Uiterste inzenddatum: 1 januari 2009. Meer info: Hinfelaar PR Consultancy, Carla Schenk, tel. 035-5431535. Zie ook www.pfizerpersprijs.nl.
D e H IT U M C C a r r é l o o p g e s l a a g d De negende HIT UMC Carréloop op 17 september. kende dit jaar een record aantal deelnemers. De deelnemers kwamen van zeer uiteenlopende afdelingen van zowel universiteit als ziekenhuis. Er hebben maar liefst 24 enthousiaste teams van vier hardlopers meegedaan aan de estafetteloop van 4 x 800 meter door de gangen op de onderverdieping. Mede door de aanwezigheid en aanmoedigingen van de meegekomen collega’s leidde dit tot een gezellige sfeer. De loop werd ingeleid door prof.dr. Maria Hopman, welbekend van het onderzoek met de ‘inslikpil’ tijdens de vierdaagse. Zij legde uit dat voor een goede prestatie op deze afstand zowel de verbranding met als zonder zuurstof een rol spelen. Door de warmte in de gangen is de loop bovendien veel zwaarder dan de afstand zou doen vermoeden. Al vele jaren was de wisseltrofee in handen van het orthopedisch researchlab, maar dit jaar werd de loop gewonnen door de Vakgroep biofysica. De loop wordt jaarlijks gehouden op de eerste woensdag na Prinsjesdag en ook voor volgend jaar hopen we op een grote opkomst.
Alle rapportages Personeelsonderzoek ter inzage In mei werd in het UMC St Radboud het personeelstevredenheidsonderzoek gehouden. Alle rapportages, scores en presentaties zijn nu in te zien via de website, ingang medewerker, button personeelsonderzoek. Ook de reactie van bestuursvoorzitter Emile Lohman staat daar. De resultaten zijn tevens te raadplegen op de w-schijf (zie Rapportages Personeelsonderzoek 2008).
i n bed r i j f Pathobiologie en Bewegingswetenschappen. Zo vergroot ik mijn mogelijkheden voor de toekomst.’ Krijgt het prijsgeld nog een speciale bestemming? ‘Nee, het zal denk ik opgaan aan boodschappen.’ GM
Vrouw en Kind
Internettafel voor patiënten
Foto: Flip Franssen
Stapje in ontrafeling syndroom
Bexprijs voor beste bachelorstage De jaarlijkse Bexprijs is op 19 september gewonnen door student Manon Huibers. Deze prijs wordt toegekend voor de beste bachelorstage van de studie Biomedische Wetenschappen. Bij de uitreiking van de bachelordiploma’s moest Huibers, net als de twee andere genomineerden, haar stageonderzoek presenteren. ‘Ik heb onderzoek gedaan naar 9q STDS, een mentaal retardatiesyndroom’, vertelt ze. ‘Ik heb gekeken naar het gedrag en uiterlijk van muizen met dit syndroom. Ze bleken bijvoorbeeld weinig verkennend in een nieuwe omgeving te zijn, wat kan duiden op de autistische neigingen behorend bij dit syndroom. Ook ontwikkelden de muizen zich vertraagd, bijvoorbeeld wat betreft oren, ogen en gewicht.’ Er is al bekend welk gen het onderzochte syndroom veroorzaakt. ‘Het is echter onbekend wat dit gen doet, hoe je erop kunt ingrijpen, hoe het leidt tot de symptomen enzovoorts’, vervolgt Huibers. ‘Uit mijn onderzoek blijkt dat het bijbehorende eiwit bij jonge muizen overal in het lichaam zit, bij oudere muizen onder meer in de hersenen. Hopelijk is mijn onderzoek een stapje verder in de ontrafeling van het syndroom.’ Bij de diploma-uitreiking was de zaal behalve met studiegenoten gevuld met ouders. Deels lekenpubliek als het gaat om biomedisch onderzoek. ‘Het is best moeilijk om je onderzoek begrijpelijk te vertellen’, zegt Huibers. ‘Het moest in het Nederlands, terwijl ik juist de Engelse termen gewend was. Ik heb de presentatie wel vijf keer geoefend, waarvan één keer voor een vriendin in een lege collegezaal. Ik was behoorlijk zenuwachtig. Eenmaal in het echt, ging het eigenlijk vanzelf.’ De jury, onder leiding van prof.dr. Overbeke, koos Huibers als beste van de drie kanshebbers. De Bexprijs wordt sinds 2003 elk jaar uitgereikt en is vernoemd naar wijlen dr. Jan Bex, die van grote betekenis is geweest voor de medische faculteit. Huibers neemt een geldbedrag en een oorkonde mee naar huis. ‘Ik ben er hartstikke trots op’, aldus de 21-jarige winnares. ‘Het zal een goede aanbeveling zijn voor een volgende stageplek.’ Huibers deed haar onderzoek bij de afdeling Celbiologie en het Centraal Dierenlaboratorium. ‘Wat me aansprak is de maatschappelijke relevantie ervan. Ik heb een film bekeken van patiënten met dit syndroom. Zo weet je voor wie je het uiteindelijk allemaal doet.’ Voor Huibers begint nu de masterfase. ‘Ik wil in twee richtingen afstuderen:
Op vrijdag 3 oktober wordt in de hal van gebouw Vrouw en Kind een internettafel geplaatst. Deze tafel met zes pc’s is er voor patiënten en bezoekers. Het initiatief hiervoor kwam van prof. dr. Jan Kremer van de afdeling Verloskunde & Gynaecologie. ‘Veel vrouwen die met hun man deze poli bezoeken, hebben meerdere afspraken op een dag’, vertelt Lucy Jacobs, adviseur sfeer en beeld. ‘Het is fijn dat ze nu de wachttijd kunnen overbruggen door te internetten. Dit geldt ook voor alle kinderen die in gebouw Vrouw en Kind voor polibezoek komen. Zij kunnen natuurlijk ook, gratis, gebruikmaken van de pc’s.’ De nieuwe internettafel is bekostigd met sponsorgeld van Schering-Plough (voorheen Organon). De tafel komt rechts van de ingang op het poliplein te staan, waar eerder de telefoonstoelen stonden (die verhuizen naar rechtsachter bij het raam). ‘De internetplek ziet er, behalve de kleur, hetzelfde uit als die bij de hoofdentree van het UMC’, aldus Jacobs. ‘Bezoekers zijn er heel enthousiast over.’ De nieuwe internettafel is er speciaal voor polipatiënten. Patiënten die voor langere tijd in Vrouw en Kind moeten blijven, hebben op de tweede verdieping een speciale computerwand ter beschikking. Binnen het UMC St Radboud is het plan om ook bij de ingang van het Neurologiegebouw te zorgen voor een internethoek voor patiënten. GM
Radboud Senioren
25 jaar verbondenheid
De Radboud Senioren vierde op 15 en 17 september hun 25-jarig jubileum. Deze seniorensectie van de Personeelsvereniging van de universiteit en het UMC St Radboud heeft 520 ex-medewerkers en partners als lid. Op 15 september waren ruim tweehonderd senioren te vinden in Hotel Erica te Berg en Dal, waar ze genoten van vrolijke operafragmenten van gezelschap ‘Opera della Casa’, borrel en diner. Op 17 september werd de sportiviteit getest van de ‘veteranen’ tijdens een buitensportdag rond restaurant St. Walrick in de Hatertse
en Overasseltse Vennen. Zo’n negentig ex-medewerkers deden mee aan onder andere ‘Nordic walking’ (zie foto) en jeu des boules. Wat drijft de Radboud Senioren? ‘Ik denk hun verbondenheid tot op hoge leeftijd met hun vroegere werk en collega’s’, zegt Ad Verhoeven, bestuurslid van de Radboud Senioren. ‘Ongeveer 60 procent is afkomstig van het UMC. Het bestuur van het UMC heeft ons 25-jarig jubileum gesponsord, dus dat is een teken dat ze belang hechten aan onze senioren.’ GM
Weekendschool
Geen rekenen maar sterrenkunde
Foto: Jan van Teeffelen
Boem! Met een enorme knal ontploft een bus haarlak voor de ogen van een groepje stoere brandweerlieden in spe. Het opnameteam dat de verrichtingen staat te filmen, maakt zich ras uit de voeten. De camera mag het verder zelf doen. Aan het werk zijn leerlingen van de IMC Weekendschool regio Nijmegen. De IMC Weekend school is een initiatief om gemotiveerde kinderen van tien tot veertien jaar van scholen in buurten die er sociaaleconomisch slecht voorstaan een aanvulling te bieden op het reguliere onderwijs. De kinderen komen elke zondag naar school. Ze krijgen geen vakken als rekenen, schrijven of lezen, maar bijvoorbeeld sterrenkunde, geneeskunde, recht en ondernemen. Elke week staat een andere gastdocent voor de klas, iemand die gepassioneerd is over zijn of haar beroep en dat met de kinderen deelt. Dit jaar verzorgde het UMC St Radboud met het thema ‘werken in de gezondheidszorg’ de openingszondag. Prof.dr. Frans Corstens gaf het startsein. Ricardo Soekhoe en Anton Rieken lieten aan de hand van een gecontroleerde ontploffing zien hoe je deze brand die daar het gevolg van kan zijn blust. In het skillslab bracht verpleegkundige Marion Teeuwen samen met twee leerlingverpleegkundigen de kinderen de eerste beginselen bij van bloeddruk meten, hartfilmpjes maken en het injecteren van een sinaasappel. Laboratoriumanalisten Trix de Boer en Robert Polenewen lieten de leerlingen zien hoe je bloedcellen onder de microscoop kunt bekijken. Onder leiding van Pieter van de Nieuwenhuizen en Michel Maas van de Radboud kindertelevisie mochten de kinderen hiervan zelf opnames maken. Ze kregen daar allemaal een DVD van die ook is uitgezonden voor de patienten op de kinderafdeling. Niet alleen de leerlingen van de Weekendschool, maar ook de medewerkers van het UMC hadden een topdag. SC
5&,001%SJFIVJ[FSXFH/JKNFHFO .PSHFO ;BUFSEBHPLUPCFS01&/)6*4WBOUPUVVS Eén uit duizenden ! %JUJTNFUSFDIUWBOUPFQBTTJOHPQEJUJO HFCPVXEWSJKTUBBOEXPPOIVJT%JUIVJTCFTDIJLU EBBSOBBTUOPHPWFSFFOWSJKTUBBOEFLBOUPPS QSBLUJKLSVJNUFWBOQMNN(FMFHFOJOFFOWBO /JKNFFHTNPPJTUFXPPOPNHFWJOHFONFUBMMFWPPS [JFOJOHFOCJOOFOIBOECFSFJL;PMJHUIFU3BECPVE VOJWFSTJUFJUTUFSSFJOFOTQPSUWFMEFOPQMPPQBGTUBOE FOMJHUIFU)FVNFOTCPTBBOIFUFJOEWBOEFTUSBBU %F[F[FFSDIBSNBOUFWSJKTUBBOEFXPPOXFSL QBOE XPPOPQQFSWMBLUFDBN CFTDIJLU PWFSTMBBQLBNFST LBTUFOLBNFSFFOTGFFSWPMMF NVMUJGVODUJPOFMF[PMEFSWFSEJFQJOHFOFFOTDIJU UFSFOEFQBSUFSSFWBODBNCFTUBBOEFVJUFFO -WPSNJHFXPPOLBNFS XPPOLFVLFOTFSSF ,JKLWPPSFFOVJUHFCSFJEFPNTDISJKWJOHWBOEJU GBOUBTUJTDIFPCKFDUPQwww.claase.nl
Rijksweg 124 Malden 024-3580201 radbode-hoogakker 080923.indd 1
4
Vraagprijs € 745.000,= k.k. 25-09-2008 15:18:16
pa t i ë n t e n z o r g
r adbode 1 5 - 2 0 0 8
Levensverwachting Duchennepatiënten stijgt Te genezen is de ziekte van Duchenne niet. Momenteel is de gemiddelde levensverwachting ongeveer dertig jaar. Wél lukt het steeds beter om de progressie van de spierziekte af te remmen. ‘We verwachten dat Duchenne op termijn een chronische ziekte wordt.’
Fem k e va n de n B e r g
Duchenne Spierdystrofie, zoals de ziekte voluit heet, is een erfelijke ziekte waarbij spierweefsel langzaam wordt afgebroken. De oorzaak is een fout op het X-chromosoom. Hierdoor weet het lichaam niet hoe het eiwit dystrofine voor de spiercelwand kan worden aangemaakt. Zonder dystrofine beschadigen de spiercellen en valt de ene na de andere spierfunctie weg. In Nederland lijden ongeveer vierhonderd mensen aan Duchenne. Bijna allemaal jongens, want bij meisjes komt de ziekte nauwelijks voor. ‘Doordat meisjes twee X-chromosomen hebben, kan het lichaam de informatie voor het aanmaken van dystrofine normaal gesproken op het tweede chromosoom vinden’, vertelt (kinder)revalidatiearts en Duchenne-autoriteit dr. Imelda de Groot van het UMC St
medicatie krijgen.’ Bij een vermoeden van Duchenne, wordt eerst gekeken hoe hoog het CK-gehalte in het bloed is. (CK komt vrij als een spier wordt afgebroken). Daarna volgt vaak DNA-onderzoek. Omdat de uitslag hiervan maanden op zich kan laten wachten, wordt soms een spierbiopt genomen. Hierbij wordt een stukje weefsel uit een spier gehaald en geanalyseerd. De uitslag is met een paar dagen bekend en geeft zekerheid.
Eigen leven Ouders worden stapsgewijs voorbereid op de mogelijkheid dat hun kind ongeneeslijk ziek is, vertelt kinderneuroloog dr. Lilian Sie. ‘Zij kunnen zoiets niet in één keer bevatten. Daarom vertellen we ze in etappes over de ziekte en de consequenties daarvan voor de patiënt én de andere gezins- en familieleden.’ Daarnaast loopt het behandeltraject. Een multidisciplinair team helpt patiënten zo goed mogelijk hun eigen leven te leiden. ‘Vroeger stierven de knullen voor hun twintigste aan bijvoorbeeld hartproblemen, verslikken of een longontsteking’, vertelt De Groot. ‘Nu slagen we
het moment In deze rubriek vertellen medewerkers over een bijzondere ervaring in het UMC St Radboud. Een persoonlijk verhaal dat impact op hen heeft gehad. Dit keer een verhaal van René Veth, hoofd Orthopedie.
Het boze oog ‘Wij krijgen hier met enige regelmaat patiënten met ernstige bekkentumoren van het Antoni van Leeuwenhoek Ziekenhuis. Een aantal jaren geleden kwam hier een patiënt die te horen had gekregen dat ze nog een paar weken te leven had. Ze had alle behandelingen al gehad. “Maar wellicht zou een chirurg in Nijmegen nog iets voor u kunnen en durven doen”, had een specialist gezegd. De vrouw had een kolossale ontstoken tumor in haar bekken die over een diameter van 18 cm uit haar huid stak. Het grote boze oog noemden we het. Ik onderzocht haar uitgebreid en voerde verschillende gesprekken met het echtpaar. Wij zagen wel een kans in cryochirurgie, het bevriezen van de tumor, en stelden voor een poging te wagen. We gaven ze enige bedenktijd, want het zou een ingrijpende behandeling worden. We moesten niet alleen een ontzettend grote tumor weghalen, maar
‘Als mama dit niet overleeft , krijgen we dan een hond, papa?’
Dr. Imelda de Groot (links): ‘Vroeger stierven de knullen voor hun twingstigste’. Radboud. Duchenne wordt overgedragen via de moeder. Zonen van een draagster hebben vijftig procent kans op de aandoening, dochters hebben vijftig procent kans om draagster te worden. ‘Maar in dertig procent van de gevallen treedt de aandoening spontaan op’, zegt neuroloog en klinisch neurofysioloog dr. Nens van Alfen.
Diagnose Meestal wordt de ziekte ontdekt als kinderen tussen de twee en vier jaar zijn. Het valt ouders dan op dat hun kind moeizaam loopt en ze schakelen de kinderfysiotherapeut in. Van Alfen: ‘Die ruikt vervolgens onraad en stuurt de kinderen naar het ziekenhuis voor nader onderzoek.’ In vijf van de acht Nederlandse academische ziekenhuizen werken teams met veel Duchenne-ervaring. Die bieden allemaal dezelfde klinische behandelingen, maar leggen wel eigen onderzoeksaccenten. De Groot: ‘Leiden is bijvoorbeeld gespecialiseerd in genetisch onderzoek, terwijl we in Nijmegen vooral toegepast onderzoek doen. Zo ontdekten wij dat plasklachten veel voorkomen bij de patiënten. Daar is nu meer aandacht voor bij behandelaars, zodat ze vaker hulpmiddelen of
Heroïsche mountainbiketocht Op zaterdag 20 augustus finishten honderden bezwete Duchenne Heroes in Park Brakkenstein. Zij hadden in een week ruim zevenhonderd kilometer gefietst om geld in te zamelen voor het onderzoek naar Duchenne Spierdystrofie en haalden maar liefst 985.000 euro aan sponsorgeld op. De mountainbiketocht was een initiatief van het Duchenne Parents Project (de internationale Duchenne patiënten vereniging) en de EMO Foundation. Dezelfde dag vond in het auditorium van het Radboud tevens het jaarlijkse Duchennecongres plaats. Tweehonderd deelnemers – familieleden en professionals – lieten zich door binnenlandse en buitenlandse sprekers bijpraten over de laatste stand van het Duchenne-onderzoek.
Foto: Flip Franssen
er dankzij beademingsapparatuur in hun leven te verlengen. Corticosteroïden zorgen ervoor dat de spierafbraak vertraagt. En hartmedicijnen maken dat hun hartspier het langer volhoudt. Veel jongens volgen dus gewoon een opleiding en gaan parttime werken. Sommigen krijgen een relatie en zelfs kinderen. We moeten ze daarom voorbereiden op een volwassen leven. In psychologisch opzicht betekent dit dat zij leren zelfstandig te functio neren. In medisch opzicht nemen wij maatregelen die hun leven makkelijker maken. Zo worden de ruggen van de jongens – die door hun ziekte krom groeien – vaker rechtgezet door orthopeden. Of ze leren met robotarmen werken als hun armfunctie uitvalt.’
Remmen Goed nieuws voor de patiënten is dat er vermoedelijk nieuwe levensverlengende behandelmethoden aan zitten te komen. Zoals exon skipping. Van Alfen: ‘Het dystrofinegen bevat 79 exonen, coderende stukken DNA. Daartussen zitten intronen, stukken DNA die niet gebruikt worden als code voor het eiwit. Bij Duchenne ontbreekt een aantal exonen. De resterende stukken kunnen niet vertaald worden naar eiwit. Geprobeerd is nu om de coderende bouwstenen aan elkaar te lassen. Dat lukte: Duchennecellen slaagden erin om met behulp van het eigen gen dystrofine te maken. Op dit moment wordt onderzocht hoe deze kennis ingezet kan worden bij de behandeling van de patiënten. Waarschijnlijk weten we dat over een jaar of zes.’ De Groot: ‘Daarnaast is er een middel ontdekt, PTC, dat het afsterven van het spierweefsel vertraagt. Dit bevindt zich eveneens in een experimenteel stadium. Toch hebben we goede hoop dat Duchenne over een aantal jaar beter behandelbaar zal zijn. Niet voor niets zijn wij al bezig met de vormgeving van het Kinder Neuromusculair Expertise Consultatie Centrum (KNECC) - in samenspraak met het NECC voor volwassenen. Het is belangrijk dat we kennis delen, nu Duchenne wellicht een chronische ziekte wordt.’ n
5
ook de infectie bestrijden en het gat dichten. En of het werkelijk soelaas zou bieden was niet zeker. Ze gingen ervoor, een andere keus was er ook niet. Ze bespraken alles openlijk met hun kinderen. Die op hun beurt dan ook heel spontaan vroegen, waar ik bij was: “Als mama dit niet overleeft, krijgen we dan een hond, papa?”. Zij was allergisch voor honden. Ongelooflijk hoe luchtig ze omgingen met dit soort gevoeligheden. Het was een sterk en vrolijk stel dat zich het liefst buiten de gebaande paden begaf. Toen de vrouw voor opname in het ziekenhuis lag nam haar man haar overal mee naar toe en het was vaak een jolige boel op de afdeling. Soms dachten we van hem: moet dat nou zo? Maar hij had zoiets van: jullie kunnen me wat, maar dit heeft mijn vrouw nu echt nodig. Heel bijzonder. Toen ze de eerste keer naar Nijmegen kwamen had hij tegen zijn vrouw gezegd: maak je mooi, want je moet die arts helemaal inpakken. De behandeling was intensief en de dood kwam steeds om de hoek kijken. De verpleging steeg boven zichzelf uit. We hadden heel bijzondere gesprekken met hen. De band was zo intensief dat het moeilijk was te bepalen of je tot de intimi behoorde of dat je alleen de professional aan het bed was. Na een jaar kon ik samen met Paul Spauwen het gat dichten, wat uiteindelijk in drie keer moest gebeuren. Ze bleef onder controle van ons en het AvL. Ze is nog steeds tumorvrij. Bij een afscheid van een medewerker die graag op een symposium een casus wilde bespreken met een patiënt, arts en verpleegkundige hebben we hen gevraagd hun verhaal te doen. Dat was heel indrukwekkend. De zaal was doodstil. Met tranen in onze ogen zaten we te luisteren naar dit dramatische, maar ook bizarre verhaal. Alles kwam weer terug: ook het verhaal met de hond. Heel grappig is dat ze nu wel een hond hebben en zij niet meer allergisch is. Zij wilde altijd nog een keer leren zweefvliegen en op een vlucht in Frankrijk vond ze een zwerfhond. Die heeft ze mee naar huis genomen. Hun verhaal tijdens het symposium maakte veel bij ons los. De verpleging en ik hadden de zware dramatische tijd zowel geestelijk als lijfelijk van heel dichtbij gevoeld. De band bleek zo intens dat deze uitgroeide tot een hechte vriendschap.’ Nelleke Dinnissen
r epo r t a g e
‘Een gecorrigeerd hart wordt n een normaal hart’ Dankzij de medische en technische vooruitgang zijn kinderen met aangeboren hartafwijkingen niet langer meer ten dode opgeschreven. Nu ook zij opgroeien tot volwassen mensen wordt langzaam duidelijk dat met de hartoperatie op jonge leeftijd niet alle problemen zijn opgelost. De acute, levensbedreigende ziekte blijkt veranderd in een chronische aandoening. M a r t e n D oope r
Voor wie het nooit eerder heeft meegemaakt is het een fascinerend gezicht. Ruim twee uur heeft het hart van Veronica gekoeld, leeg en roerloos in haar geopende borstkas gelegen. De hart-longmachine heeft al die tijd de cruciale pompfunctie overgenomen. Dan wordt haar hart weer opgewarmd, ontdaan van de stoffen die het samentrekken van de spiervezels beletten, opnieuw gevuld met bloed en zie: spontaan begint Veronica’s hart weer te kloppen. En met zichtbaar enthousiasme: de hartslag stijgt in rap tempo tot ruim 160 slagen per minuut om daarna geleidelijk weer te dalen tot meer normale waarden. Haar hart klopt letterlijk als nooit tevoren. Want het stilzetten van Veronica’s hart was nodig om het operatieteam onder leiding van kinderhartchirurg prof. Paul Schoof in de gelegenheid te stellen een aantal aangeboren afwijkingen aan het hart van het driejarige meisje te verhelpen. Veronica is geboren met wat in medische kringen wordt aangeduid als een tetratologie van Fallot. Hierbij bevindt er zich een gat in de afscheidingswand tussen de linker- en rechterkamer van het hart, is de uitstroomopening van de rechter hartkamer ernstig vernauwd, staat de aorta, de grote slagader die het bloed vanuit de linker hartkamer ontvangt, niet goed geplaatst en is de rechter hartkamer flink verdikt. De gevolgen hiervan zijn onder andere dat het hart het bloed niet goed naar de longen kan pompen en dat het zuurstofrijke en zuurstofarme bloed niet
geheel gescheiden van elkaar door het hart stromen. Voor de patiënt betekent dit een voortdurend tekort aan zuurstof in het lichaam, wat leidt tot kortademigheid, een blauwe verkleuring en een slechte of zelfs zeer slechte conditie. Tijdens de operatie, die in totaal meer dan vijf uur in beslag neemt, doet het operatieteam de afwijkingen aan Veronica’s hart zo veel mogelijk teniet. Zo dichten de chirurgen het gat tussen de hartkamers door er een kunststof lapje, een zogeheten patch, in te naaien en wordt de uitstroomopening van de rechter hartkamer verbreedt door hartspierweefsel weg te snijden en het eerste stukje van de longslagader in te knippen en wijder te maken met een extra reepje weefsel, een zogeheten verwijdingsplastiek. Onderzoek met behulp van echografie aan het einde van de operatie laat zien dat het bloed nu inderdaad wel op de juiste manier door het hart stroomt. Veronica’s toekomst ziet er van nu af aan een stuk rooskleuriger uit.
Uitdagingen ‘Kinderen met een aangeboren hartafwijking waren tot enkele decennia geleden ten dode opgeschreven’, vertelt Schoof na afloop van de operatie. ‘Zij stierven kort na de geboorte of, als de afwijking minder ernstig was, op relatief jonge leeftijd. De Arnhemse kunstschilder Dick Ket, die waarschijnlijk ook een tetralogie van Fallot had, was een veel genoemde uitzondering. Hij overleed in 1940, 37 jaar oud.’ Vooruitgang op zowel het gebied van de hartchirurgie als op technisch gebied, onder andere de ontwikkeling van de hart-longmachine, hebben er voor gezorgd dat tegenwoordig vrijwel alle aangeboren hartafwijkingen via een operatie kunnen worden gecorrigeerd. Vaak gebeurt dit al in het eerste levensjaar. Tenminste, in rijke landen als Nederland, waar jaarlijks ruim 1000 kinderen geopereerd worden aan een aangeboren hartafwijking. Voor de zojuist geopereerde Veronica, die in Tanzania woont, zat zo’n vroege operatie er niet in. En een late operatie hoogstwaarschijnlijk ook niet. Alleen dankzij de inzet van de organisatie Save a Child’s Heart [zie kader] kan haar leven op driejarige leeftijd toch een radicale wending nemen. ‘Met de huidige mogelijkheden bereikt meer dan 85 procent van de geopereerde kinderen de volwassen leeftijd. Nederland telt daardoor momenteel tussen de 25.000 en 40.000 volwassenen die als kind geopereerd
Paul Schoof: ‘Tegenwoordig bereikt meer dan 85 procent de v zijn aan een aangeboren hartafwijking’, zegt Schoof. Dat betekent niet dat de kinderhartchirurgie nu geen uitdagingen meer kent. Schoof: ‘Zo’n twintig jaar geleden waren we nog heel optimistisch. We dachten dat we met één, twee keer opereren klaar waren. Dat de kinderen daarna ongestoord een normaal leven zouden kunnen leiden. Nu weten we beter. Het op jonge leeftijd gecorrigeerde hart wordt nooit helemaal een normaal hart. In veel gevallen is de acute, levensbedreigende aandoening veranderd in een chronische aandoening. Doordat kinderen met een aangeboren hartafwijking tegenwoordig in leven blijven is een categorie patiënten ontstaan die nooit eerder heeft bestaan en waar we nog niet veel over weten. Op volwassen leeftijd doen zich bij hen vaak opnieuw klachten en ziekteverschijnselen voor.
Veronica is geboren met vier hartafwijkingen, tetratologie van Fallot genoemd.
6
r adbode 1 5 - 2 0 0 8
nooit helemaal mische vragen en problemen krijgen de patiënten in hun verdere leven te maken? Problemen op het gebied van het aangaan van relaties, vragen bij vrouwen over de risico’s van een zwangerschap, problemen met het afsluiten van verzekeringen en hypotheken. Schoof: ‘Als we hier meer inzicht in hebben, kunnen we patiënten beter begeleiden en ouders beter voorlichten over wat hun kind de rest van het leven te wachten staat.’
Goede papieren Een specifieke uitdaging voor de Nijmeegse congenitale hartchirurgie noemt Schoof, vorig jaar aangesteld als eerste hoogleraar Chirurgie van aangeboren hartgebreken, het verder verhogen van de kwaliteit van zorg op dit terrein. ‘Op grond van een vergelijking van Europese gegevens scoren we momenteel in Nijmegen gemiddeld. We gaan ons natuurlijk inzetten om over enkele jaren tot de besten in Europa te behoren. Onder andere door de organisatie beter te stroomlijnen.’ Het streven naar het verder verhogen van de kwaliteit is mede ingegeven door de roep om meer concentratie van de congenitale hartchirurgie in Nederland. ‘Momenteel wordt het vak in zes UMC’s in Nederland beoefend. Iedereen is het er over eens dat met het oog op de kwaliteit en kostenbeheersing het beter zou zijn het vakgebied te concentreren in drie medische centra. Ook al omdat het aantal nieuwe patiënten licht daalt als gevolg van betere prenatale diagnostiek. Geen enkel centrum wil natuurlijk zijn positie opgeven. De gevolgen daarvan strekken namelijk verder dan alleen de congenitale hartchirurgie. Vakgebieden als neonatologie en kindergeneeskunde worden immers voor specialisten in opleiding minder aantrekkelijk in een centrum waar geen kinderen meer zijn met aangeboren hartafwijkingen. Inmiddels is er een adviescommissie aan het werk die de minister moet adviseren over de toekomst van de congenitale hartchirurgie in Nederland. Ik ben er van overtuigd dat Nijmegen goede papieren heeft om het vakgebied te behouden. We hebben nu al een groot patiëntenaanbod, een ijzersterke kinder-IC; we beschikken over de modernste apparatuur en we verhuizen straks naar een prachtig nieuw gebouw.’ n
volwassen leeftijd.
Cardioloog Livia Kapusta (in het midden) en Hans Coolen zijn de motor achter Save a Child’s Heart Nijmegen.
Save a Child’s Heart Save a Child’s Heart is een in 1996 door de Israëlische arts dr. Ami Cohen opgerichte organisatie. Sinds kort bestaat er een Nederlandse afdeling: Save a Child’s Heart Nederland. ‘Doel van Save a Child’s Heart is kinderen te helpen die geboren zijn met een hartafwijking maar die in hun eigen land niet behandelend kunnen worden’, vertelt kindercardioloog dr. Livia Kapusta. Aanvankelijk werden de kinderen - uit landen als Ethiopië, Moldavië, China en Tanzania - allemaal behandeld in Israël. Inmiddels is de organisatie actief in ruim dertig landen. Met het toenemen van het aantal kinderen dat via Save a Child’s Heart behandeld wordt, vorig jaar ruim 200, nam ook de vraag naar operatiecapaciteit toe. Sinds 2006 zijn er al negen patiënten in het UMC St Radboud behandeld. Kapusta: ‘Ik kwam een paar jaar geleden via de organisatie KidRights in contact met Save a Child’s Heart en was meteen verkocht. Het gaat om ernstig zieke kinderen die met een relatief simpele ingreep weer een toekomst geboden kan worden.’ Samen met nurse practitioner Hans Coolen van de afdeling kindercardiologie vormt Kapusta momenteel de motor achter de activiteiten van Save a Child’s Heart in Nijmegen. Coolen. ‘De kinderen worden door onszelf of door andere teams van de organisatie in de landen gescreend. Voorwaarde voor behandeling is dat het kind in één operatie voor lange tijd geholpen moet kunnen worden. Voor alle duidelijkheid, het behandelen van deze kinderen gaat niet ten koste van Nederlandse patiënten. Alles wordt rondom het normale programma heen gepland.’ Om de kinderen te kunnen behandelen is meer nodig dat een operatiekamer en een operatieteam, benadrukken Kapusta en Coolen. ‘Het kost om te beginnen enorm veel tijd en moeite om alle papieren te regelen. Visa, brieven voor de IND, verzekeringen; het duurt vaak een half jaar voordat een kind met zijn of haar ouders naar Nederland kan komen. Vervolgens moeten de mensen gedurende hun verblijf in Nederland begeleid worden. De meesten maken namelijk een ware cultuurshock door. Sommige kinderen hebben nog nooit eerder in een bed geslapen! Gelukkig kunnen we inmiddels bouwen op een grote groep vrijwilligers die deze mensen gedurende hun verblijf in Nijmegen bijstaat. Van boodschappen of de was doen, tot tolken en uitleg geven over het hele medisch gebeuren.’ Save a Child’s Heart is voor haar activiteiten volledig afhankelijk van donaties. De Nederlandse afdeling organiseert in dat kader op 16 oktober een concertdiner in de Vereeniging. Meer informatie: www.kidsrights.nl
Foto’s: Frank Muller
Hartritmestoornissen en hartfalen komen veelvuldig voor. In sommige gevallen is ook een nieuwe operatie nodig. De toename van het aantal volwassen patiënten in ons vak maakt dat de term kinderhartchirurgie de lading ook niet meer dekt. We spreken dan ook liever over congenitale hartchirurgie, ofwel chirurgie van de aangeboren hartafwijkingen.’ Een belangrijke uitdaging voor dit vakgebied is, naast het verder zoeken naar nog betere operatietechnieken en behandelmethoden, het in kaart brengen van de lange termijneffecten van de operaties op jonge leeftijd. Welke klachten ontstaan er op termijn bij welke groepen patiënten? In hoeverre zouden deze klachten voorkomen kunnen worden door de ingrepen en behandelingen op jonge leeftijd aan te passen? Maar ook: met welke sociale en/of econo-
Links op de foto de tolk Harry Tullemans, rechts Nurse Practitioner Hans Coolen.
7
Rietvoorn
23 LOFTS
Loftwonen, vrij wonen in de Rietvoorn
‘Wonen zoals jij dat wilt!’
Kiest u voor een loft, dan kiest u voor vrijheid van woningindeling. De naam ‘loft’ is oorspronkelijk afkomstig van voormalige fabrieken en pakhuizen, die werden getransformeerd tot wooncomplexen door de plaatsing van scheidingswanden. Zo ontstaan vrij indeelbare woonunits. In Park Malderborgh is dit principe origineel toegepast in het opvallende, ovaalvormige gebouw genoemd naar een vis met dezelfde kenmerken, de ‘Rietvoorn’.
De Rietvoorn bevat 23 ruime koopappartementen met veel lichtval waarvan u als toekomstige bewoner zelf de indeling kunt bepalen. Zo creëert u uw eigen droomappartement!
Start verkoop Binnenkort start de verkoop van de Lofts! Houdt u de advertenties met de datum voor het verkoopevent in de gaten!
www.rietvoorn-lofts.nl
assurantiën | pensioenen | hypotheken | financieel advies
Radboud Collectiviteit! Financieel voordeel voor alle (oud-)medewerkers van het UMC St Radboud Akkermans Van Elten Privé Pakket
Internets paren, rente 4,2 5%!
Voordelig, overzichtelijk en perfecte dekking. Kijk in onderstaand schema hoeveel voordeel u kunt behalen.
Verzekering
Premie zonder
Premie met
Radboud korting
Radboud korting
Auto Peugeot 307, 80% no-claimkorting Auto (2e gezinsauto) Renault Twingo, 80% no-claimkort. Inboedel € 75.000,- verzekerde som
€ 576,00 € 324,50 € 234,75
€ 417,65 € 243,25 € 176,05
Woonhuis € 225.000,- verzekerde som
€ 211,50
€ 187,85
Aansprakelijkheid Gezin Rechtsbijstand Doorlopende reis Gezin
€ 53,00 € 195,90 € 81,85
€ 37,00 € 176,20 € 65,00
€ 1.677,50
€ 1.303,00
Totaal per jaar
Onze adviseurs in het UMC St Radboud: Jeanette Millecam en Agneta Nijsse
Direct meer weten?
Uw voordeel per jaar € 374,50!*
Bel onze speciale Radboudlijn: 0481-367077 op werkdagen van 8.30 tot 17.00 uur
* Deze tabel is een rekenvoorbeeld per product, inclusief 7% assurantiebelasting en 10% pakketkorting. Identieke situaties komen zelden voor, dit voorbeeld is een indicatie voor de voordelen van de Radboud Collectiviteit.
Het Radboud Hypotheekarrangement
Kom langs of maak een afspraak:
Een voorbeeld van de totale besparing met het Radboud Hypotheekarrangement bij een gewenst hypotheekbedrag van € 242.000,-. (koopsom € 220.000,-)
U vindt ons in het UMC St Radboud (vlakbij het PIP en FLEXPUNT): kamer 1.04, routenummer 526, 527
Tot 0,3% rentekorting (jaarlijks) 50% korting op de taxatiekosten 25% korting op makelaarscourtage bij aankoop 25% korting op makelaarscourtage bij verkoop Besparing notariskosten (schatting)
€ 726,00
en vrijdag van 9.00 tot 14.00 uur
€ 250,00 € 1.210,00 € 1.210,00 € 600,00
Uw voordeel bij aanvang* € 3.270,00
Openingstijden: maandag van 11.30 tot 17.00 uur
Bereken zelf uw voordeel: Kijk op www.akkermansvanelten.nl gebruikersnaam: radboud
per jaar* € 726,00
wachtwoord:
voordeel
Onze website is ook bereikbaar via het intranet van het UMC St Radboud
* Identieke situaties komen zelden voor, dit voorbeeld is een indicatie voor de voordelen van het Radboud Hypotheekarrangement.
8
o n de r z oe k
r adbode 1 5 - 2 0 0 8
prijzen en benoemingen
Gevaarlijk gevecht in de neus In de neusholte strijden allerlei micro-organismen voortdurend om de beste plaats. Ook het slijmvlies en de menselijke afweer nemen deel aan dat gevecht. Moleculair microbioloog Peter Hermans luistert de gesprekken tussen de mens en een van zijn gasten - Streptococcus pneumoniae – heel nauwkeurig af. De verkregen kennis over ziekmakende factoren kan erg nuttig zijn voor de ontwikkeling van vaccins.
Joost Schalkwijk Onlangs is aan prof. dr. Joost Schalkwijk van de afdeling Dermatologie een Wyeth-award toegekend in het kader van het programma ‘Advances in Psoriasis Research’. De prijs bedraagt 100.000 euro en wordt besteed aan onderzoek naar de rol van innate immunity genen in de huidziekte psoriasis.
P i e t e r L oma n s
Een mens is nooit alleen. Alleen in onze dikke darm zitten bijvoorbeeld al honderdduizend miljard bacteriën. Ook op onze huid en in onze keel, neus en oren wemelt het van de bacteriën en andere micro-organismen. De meesten zijn nuttig of onschadelijk, maar van sommigen kunnen we behoorlijk ziek worden. De moleculaire interactie tussen mens en microbe is het onderzoeksterrein van Peter Hermans, die op 1 mei dit jaar werd benoemd tot hoogleraar Kindergeneeskunde in het bijzonder de Moleculaire Infectiologie. Hermans kijkt gefascineerd naar het speelveld waarop mens en microben elkaar ontmoeten. ‘Een infectie kun je zien als een ontspoorde relatie’, zegt hij. ‘Wij willen precies in kaart brengen wat zich op die biomoleculaire schaal afspeelt. Niet alleen in normale omstandigheden - wanneer mens en microbe in harmonie samenleven - maar ook wanneer het fout gaat en mensen een infectie oplopen.’ Streptococcus pneumoniae, ook wel pneumokok genoemd, is een ‘beestje’ dat Hermans de laatste jaren onder het vergrootglas heeft gelegd. ‘De pneumokok is perfect uitgerust voor een verblijf in de nasofarynx, het achterste gedeelte van de neusholte’, zegt Hermans. ‘Vrijwel iedere kinderneus wordt met regelmaat door de pneumokok gekoloniseerd, maar meestal leidt dat niet tot ziekte. Wordt de balans tussen bacterie en menselijke afweer verstoord, dan kan middenoorontsteking, maar ook longontsteking of hersenvliesontsteking het gevolg zijn.’
Suikerjasje Jaarlijks overlijden meer dan een miljoen kinderen onder de vijf jaar aan pneumokokkeninfecties. Reden genoeg om de gevaren van de pneumokok met een vaccin terug te dringen. Zo’n vaccin bestaat al. Hermans: ‘De pneumokok is gekleed in een harige suikerjas. Door die suikerjas steken wat eiwitten naar buiten. In het huidige vaccin, dat alle pasgeborenen krijgen aangeboden via het rijksvaccinatieprogramma, zijn zeven verschillende suikers gekoppeld aan een dragereiwit waartegen antistoffen worden aangemaakt.’ Het probleem is echter, dat de pneumokok meer dan negentig suikervarianten kent. Om al deze verschillende gesuikerde pneumokokken onschadelijk te maken, moet je een vaccin met een kleine honderd verschillende suikers maken. Hermans: ‘Zo’n combinatie is technisch niet haalbaar. Toch wordt er gewerkt aan de uitbreiding van het aantal suikers in het huidige conjugaatvaccin. Vaccins met negen en dertien suikers zitten in de pijplijn. Maar hoe meer suikers en hoe diverser de “suikersoep”, hoe zwakker de immunologische reactie op de individuele suikers bij vaccinatie.’
Ziekmakende factoren De strategie om uitsluitend suikers van de meest infectieuze, ziekmakende typen van de pneumokok in het vaccin te stoppen, biedt ook geen uitkomst. Hermans: ‘Bij het huidige conjugaatvaccin worden de types waar tegen het is gericht inderdaad opgeruimd, maar op het braakliggende terrein in de neus komen onmiddellijk weer andere micro-organismen grazen. Het is echt een vechtmarkt. De kans bestaat dat je door het vaccin de ene ziekteverwekker inruilt voor een andere.’ Hier ligt de kern van Hermans’ onderzoek: de microbiële pathogenese. ‘We bestuderen de wederkerige relaties tussen gastheer en bacterie’, zegt Hermans. ‘We willen precies weten waarom de pneumokok een verblijf in onze neus zo prettig vindt. En waarom zijn keurige gedrag soms omslaat, met een infectie tot gevolg. In zijn genoom, in zijn erfelijke materiaal, zoeken we daarom naar de genen en de bijbehorende eiwitten die daarvoor verantwoordelijk zijn. Zijn deze eiwitten bereikbaar voor het immuunsysteem, dan zijn ze misschien geschikt voor een toekomstig vaccin.’
Rietje Salet- van de Pol Rietje Salet- van de Pol, cytodiagnostisch analist van de afdeling Pathologie, is uitgenodigd zitting te nemen in de onderwijscommissie van de European Federation of Cytology Societies.
B a s B l o e m
Foto: Jan van Teefelen
Nieuwe kandidaten Een pneumokok die zich wil vestigen in de neus, moet kunnen binden aan het slijmvlies. Zonder plakkracht lukt dat niet. In een nieuw, op eiwitten gebaseerd vaccin dat door Hermans wordt ontwikkeld zitten daarom een of meerdere eiwitten die een belangrijke rol spelen bij die hechting. Hermans: ‘Met enkele partners onderzoeken we of antistoffen tegen diverse eiwitten van de pneumokok de kolonisatie van de neus kunnen voorkomen. Het voordeel ten opzichte van het suikervaccin: dit bindingsproces is waarschijnlijk voor elke pneumokok vrijwel hetzelfde. Met die eiwitten pak je dan meteen álle pneumokokken aan, meteen bij binnenkomst.’ Naast de ontwikkeling van een nieuw eiwitvaccin loopt het fundamentele onderzoek gewoon door. ‘Recentelijk is onze kijk op de relatie tussen de gastheer en zijn gasten ingrijpend gewijzigd. We zien dat de pneumokok uit de neus vertrekt – en dus gevaarlijk wordt – wanneer bepaalde voedingsstoffen uit het neusslijmvlies verdwijnen. Ook zien we tijdens de kolonisatie een duidelijke verschuiving in het genexpressieprofiel van zowel de gastheer als de pathogeen. Sommige genen gaan uit, andere juist aan. Dergelijke veranderingen in de metabole routes spelen een belangrijke rol bij de hechting. Daarvoor hebben we lange tijd geen oog gehad.’
Broedermoord Ook broedermoord en kannibalisme zijn de pneumokok niet vreemd. Hermans: ‘Zit de pneumokok in de longen, dan zet het ene deel van de populatie het andere aan tot zelfmoord. Bij die zelfmoordactie komen toxines vrij, die ervoor zorgen dat de levende populatie de bloedbaan in kan, met ernstige bloedvergiftiging tot gevolg. Steeds gaat het om gedrag dat een reactie is op de omgeving waarin de bacterie terechtkomt. Ook het kannibalisme, waarbij de pneumokok een deel van andermans DNA opeet om nieuwe genetische eigenschappen te verwerven, is daarvan een duidelijk voorbeeld. Uit recent onderzoek blijkt zelfs dat de pneumokok via het slijmvlies van de gastheer vecht en communiceert met andere neusbacteriën, zoals Staphylococcus aureus. Door het bestuderen van ziekteverwekkers in een gedetailleerde gastheer-microbe context, krijgen we een veel beter - en vaak erg verrassend - beeld van de bacteriële interacties in de neus. En de potentiële infectiegevaren voor de mens.’ n
9
Neuroloog dr. Bas Bloem is benoemd tot hoogleraar met als leeropdracht Neurologische bewegingsstoornissen. De leeropdracht is gevestigd bij het Donders Institute for Brain Cognition and Behaviour. Sinds 2001 werkt Bloem op Neurologie, sinds 2003 als universitair hoofddocent. Hij is oprichter en hoofd van het Parkinson Centrum Nijmegen (ParC), en mede-initiatiefnemer van de landelijke ParkinsonNet–netwerken. Zijn wetenschappelijke onderzoek richt zich op compensatiemechanismen die patiënten met chronische ziekten ontwikkelen om hun aandoening te beteugelen. Bloem ontwikkelde zelf een valsimulator en een Transcraniële Techniek (TMS), een techniek waarmee via een magnetisch veld dwars door de schedel hersendelen plaatselijk aan- of uitgezet kunnen worden. Deze techniek wordt in het Donders Centre for Cognitive Neuroimaging gecombineerd met de nieuwste hersenscantechnieken.
Promoties, oraties, afscheidsredes* • Promotie drs. H.J.L. van der Heide, maandag 6 oktober om 15.30 uur. Titel: The prophylactic effect of non-steroidal anti-inflammatory drugs on heterotopic ossification after total hip arthroplasty • Promotie ir. W.J.E.M. Habraken, woensdag 8 oktober om 13.30 uur. Titel: Development of biodegradable calcium phosphate cement for bone tissue engineering • Promotie mw. A.K.K. El-Sheikh, woensdag 15 oktober om 15.30 uur. Titel: Renal transport and drug interactions of immunosuppressants • Promotie drs. J.J.A. Samwel, vrijdag 17 oktober om 13.30 uur. Titel: Chronic pain treatment: from cognitive-behavioral predictors to implementation • Promotie drs. H.A. de Boer, vrijdag 17 oktober om 15.30 uur. Titel: Sugammadex, a new reversal agent for rocuronium-induced neuromuscular block. A step forward in improving patient’s safety • Promotie mw. drs. H.M. Kooijman, maandag 20 oktober om 15.30 uur. Titel: Regulation of peripheral circulation in spinal cord-injured individuals • Promotie mw. drs. R.F.A. L’homme, woensdag 22 oktober om 15.30 uur. Titel: North-South collaboration in clinical pharmacological research of HIV treatment • Promotie K. Goethals, vrijdag 24 oktober om 13.30 uur. Titel: Diagnostic comorbidity and circumstantial risks in psychotic offenders: an exploratory study * Locatie: Radboud Universiteit, Academiezaal Aula, Comeniuslaan 2 Voor een volledig overzicht en korte inhoud van alle promoties, oraties en afscheidsredes, zie www.umcn.nl, ingang ‘scientist’, doorklikken op ‘science agenda’
r adbode 1 5 - 2 0 0 8
mensen Freek Verheugt Prof.dr. Freek Verheugt is met in gang van 1 oktober 2008 benoemd tot maatschapvoorzitter van de unit Cardiologie aan het Onze Lieve Vrouwe Gasthuis (OLVG) te Amsterdam. In verband daarmee legt prof. Verheugt per 1 oktober zijn functie als afdelingshoofd Cardiologie bij het UMC St Radboud neer. Hij blijft voor één dag per week aan het UMC St Radboud verbonden, en met name voor de begeleiding van promovendi in zijn vakgebied. Prof. Freek Verheugt is 1995 in dienst gekomen van het UMC St Radboud als afdelingshoofd en opleider Cardiologie en is sindsdien tevens hoogleraar Cardiologie aan de Radboud Universiteit. Daarnaast heeft prof. Verheugt veel vakinhoudelijke, bestuurlijke en redac tionele functies in binnen- en buitenland. Zo was hij voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Cardiologie, leidt hij het Concilium Cardiologicum en is hij lid van de Wetenschappelijk Raad van het Interuniversitair Cardiologisch Instituut van de Koninklijke Nederlandse Academie van Wetenschappen, lid van het Scientific Committee van de European Society of Cardiology, hoofdredacteur van het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde en adviseur of redactielid van een groot aantal andere toonaangevende vakbladen op het gebied van de Cardiologie of medische wetenschappen in algemene zin. De afscheidsreceptie is op 17 oktober van 16.00 - 19.00 uur in Huize Heijendael.
Sylvia Bruin Op 16 september was het 25 jaar geleden dat Sylvia in dienst trad van het UMC St Radboud. Sylvia is haar loopbaan begonnen als doktersassistente op de afdeling Radiotherapie. In april 2003 heeft zij de overstap gemaakt naar het verpleegkundig beroep. Nadat Sylvia in mei 2007 haar diploma Verpleegkundige heeft behaald is zij op de verpleegafdeling NCH/PCH komen werken. De afdeling heeft Sylvia leren kennen als een goed gemutste, hartelijke persoonlijkheid. In haar werk onderscheidt Sylvia zich door haar geduld, rust en zorgzaamheid. Wij hopen dat Sylvia nog vele jaren bij ons op de afdeling zal blijven werken. Sylvia viert haar dienstjubileum op donderdag 9 oktober 2008 in besloten kring. Namens verpleegafdeling NCH/PCH N20, Hans Jacobs
In Memoriam
Ingezonden
Jacky Rackwitz
Rectificatie
Op 11 september 2008 heeft Jacky Rackwitz onze aardse wereld verlaten. Zij is ruim 11 jaar als verpleegkundige werkzaam geweest binnen de afdeling Maag-, Darm- en Leverziekten. Eerst op de Centrale Endoscopie, daarna op de verpleegafdeling E20. In haar werk stond de patiënt centraal. Alle nieuwe ontwikkelingen moesten deze patiënt dan ook ten goede komen. Geen concessies doen aan deze patiëntenzorg... ook niet in drukke tijden. En als dit wel zo was dan liet ze dat ook duidelijk horen. ‘Kritisch zijn naar elkaar, dat verhoogt de kwaliteit’, aldus Jacky. Als MDL-verpleegkundige vond ze het belangrijk om haar kennis en kunde aan anderen over te dragen. Ze had veel te bieden en hier werd ook gretig gebruik van gemaakt. Niet alleen de vakinhoudelijk kennis overdragen, maar ook een stukje levenservaring met jonge mensen delen! Wij verliezen in Jacky een oprechte, belangstellende en vakkundige collega. Namens de medewerkers van afdeling E20 Willibrord Goverde, hoofdverpleegkundige
kleine boodschap Gratis, niet commerciële, advertenties van medewerkers, vrijwilligers en studenten. Opgave bij het Voorlichtingscentrum in de hal van het ziekenhuis. Postadres: 528 Staf Concerncommunicatie, voorlichtingscentrum. E-mail:
[email protected]. Hieronder een klein gedeelte, op intranet (www.umcn.nl) vindt u alle advertenties. Opgave van (UMC)werkadres of (RU) student nummer is vereist. Maximale lengte 20 woorden, goederen mogen niet duurder zijn dan g 700, -.
Gevraagd: Privéomstandigheden dwingen me te verhuizen. Hebt u meubilair en dergelijke om gratis af te staan dan is dat zéér welkom!
[email protected]
Aangeboden:
In de laatste Radbode komt weer eens duidelijk naar voren waarin het UMC groot kan zijn als informatie gegeven wordt over de dermato-oncologische keten voor mensen met huidkanker aan hoofd en hals. In het bijgaande stukje over 50 jaar KNO wordt echter informatie gegeven die waarschijnlijk op een misverstand berust. Een kwart van de patiënten die de huisarts ziet zou naar de KNO verwezen worden. Dat is niet wat bedoeld werd. Van de patiënten die de huisarts ziet heeft een groot percentage klachten op KNO gebied zoals oorpijn, verkoudheden en keelpijn. Volgens de data van de Continue Morbiditeit Registratie van de afdeling Huisartsgeneeskunde komen slechts 6 procent van alle verwezen patiënten bij de KNO terecht. Het specialisme KNO komt daarmee op de achtste plaat in de top-10 van specialismen waar de huisarts naar verwijst. De belangrijkste reden voor de huisarts om naar de KNO arts te verwijzen is slechthorendheid. Van de keelontstekingen komt uiteindelijk 4 procent bij de KNO-arts terecht, van de oorontstekingen 3 procent en van de verkoudheden 0.2 procent. Deze werkelijkheid biedt de patiënt maar ook de KNO-arts veel voordelen. De huisarts is als generalist specialist voor de dagelijkse ziekten van patiënten. De huisarts heeft ook de vaardigheden om de patiënten te selecteren voor verwijzing naar de specialist, waardoor de specialist zich vooral bezig kan houden met de ziekten waarvoor specialistische expertise nodig is zoals de dermatooncologie van het hoofd-hals gebied. W vd Bosch, huisarts K Graamans, KNO arts E vd Lisdonk, huisarts
Giant MTX jongensfiets 24 inch, sportief model e 80,-. Loekie meisjesfiets 20 inch, e 80,-, beide in zeer goede staat. T (0485) 32 25 16. Te Koop Aangeboden: Scholenhof 85, nieuwbouw 2 kamerappartement (72 m2) met lift in het historische hart van Nijmegen. Ligging nabij de Waalkade, grenzend aan het natuurgebied de Ooijpolder, en temidden van gezellige terrasjes, restaurants, het winkelcentrum, de markt en de bibliotheek. Het appartement ligt op de bovenste (3e) verdieping van het appartementencomplex St. Josephhof. Balkon op het Z-ZW met vrij uitzicht op de 1400 m2 nieuw aangelegde binnenplaats met veel groen en zitplaatsen. Indeling: entree met meterkast en CV/natte ruimte voor wassen en drogen. Living 35 m2 met aansluitingen voor open keuken. Zeer ruime rechthoekige slaapkamer 17 m2. Toilet 1,14 m2 en badkamer 5 m2 met luxe wandtegels en chroom sanitair. In de onderliggende garage heeft u een gratis parkeerplaats en fietsenstalling op naam. De garage is alleen voor u als eigenaar d.m.v. een Sep-Key toegankelijk.
Vraagprijs: € 224.500,= k.k. Aanvaarding: per direct. Tel: 035-5826191/06-13231213
radbode-schram 080827.indd 1
KAAIJ ADVOCATEN 1E CONSULT (20 MIN.) GRATIS
Voor de persoonlijke aanpak
25-09-2008 15:14:16
www.WLOLoopbaanadvies.nl - zelf bewust richting geven aan je loopbaan -
FRANSESTRAAT 12 6524 JA NIJMEGEN
Mr. Michaëla B.M. Kaaij, gecertificeerd NMI mediator Mr. Drs. H.A.M. Schouten TEL : (024) 324 59 37
Loopbaanadvies, Outplacement, Coaching en Reïntegratie. Bel voor meer informatie of een kennismakingsgesprek 026–8450786.
Strafrecht, mediation, echtscheiding, alimentatie, omgangsregeling en andere familiezaken, huur, arbeid en ontslag, uitkering, consument en incasso.
Lid Noloc / Register Consultant CMI-C
Colofon Radbode is een tweewekelijks personeelsblad van het UMC St Radboud. Oplage: 13.000 Redactie: Nelleke Dinnissen (eindredactie), Jannie Meussen , Gijs Munnichs. Aan dit nummer werkten mee: Femke van den Berg, Sietske Claasen, Koen Dortmans, Marten Dooper, Flip Franssen, Frank Muller, Pieter Lomans, Daan Van Speybroeck, Jan van Teeffelen en Gert Jan van der Wilt. E-mail:
[email protected], telefoon: 024-3613538 Correspondentie: UMC St Radboud, 528 Communicatie, Postbus 9101, 6500 HB Nijmegen Redactieraad: prof.dr. Rob Bleichrodt, Peter van Dijk, Henk Gerrits, mr. æmiel Kerckhoffs. prof.dr. Louis Kollee, dr. Erik de Laat en Patrick Voskuilen.Vormgeving en lay-out: Puntkomma Nijmegen Druk: Wegener Nieuwsdrukkerij Gelderland Advertenties: Bureau van Vliet, 023-5714745, e-mail:
[email protected] Abonnement: 13,60 euro, informatie Sylvia van Brück-Engelen 0243615442 De volgende Radbode verschijnt vrijdag 24 oktober.
Speciale behandeling
Nieuw: energielabel! BOUWKEURMEESTER KEURT UW WONING
Zeer aantrekkelijke courtagekortingen voor alle leden van de Personeelsvereniging
Een pand kopen of verkopen? Schakel bouwkeurmeester Toon Peters in voor:
UÊ>«ÊiÕÀ}i UÊ6iÀ«ÊiÕÀ}i UÊ ii«ÊiÕÀ}i UÊ ÊiÕÀ}i Meer informatie of een oriënterend gesprek? Bel Toon Peters!
UÊ"«iÛiÀ}i UÊëiVÌià UÊÊ iÀ}iÊ*ÀiÃÌ>ÌiÊ `ÛiÃ
Oranjesingel 21 • 6511 NM Nijmegen T (024) 360 69 00 E
[email protected] I www.beaufortmakelaars.nl
Met kwaliteitsgarantie ISO 9001:9002 certificering TUV!
Sprokkelveld 52 6596 DM Milsbeek T (0485) 516 775 I www.petersbouwadvies.nl E
[email protected]
10
Ùw huis onze Hoofdzaak
op i n i e
r adbode 1 5 - 2 0 0 8
Maatschappelijke impact van onderzoek De discussie over de maatschappelijke impact van onderzoek verloopt soms wat moeizaam. Dat is vooral het geval waneer de discussie gaat over de wenselijkheid ervan: moeten we wel maatschappelijke impact willen hebben? Sommigen schijnen te denken dat een pleidooi voor maatschappelijke impact een diskwalificatie van fundamenteel onderzoek impliceert. Daarvan is de maatschappelijke impact immers niet altijd gemakkelijk aan te geven. Dat is niet de bedoeling. Het is simpelweg een poging om inzichtelijk te maken op welke wijze ons onderzoek ook een maatschappelijke impact heeft. Een betoog van prof.dr. Gert Jan van der Wilt, Medical Technology Assessment.
PIPnieuws PersoneelsInformatiePunt Ma: 10.00 - 14.00 uur en 15.00 - 17.00 uur Di: 11.30 - 14.00 uur en 15.00 - 17.00 uur Wo: 10.00 - 14.00 uur en 15.00 - 17.00 uur Do: 11.30 - 14.00 uur en 15.00 - 17.00 uur Vrij: 10.00 - 14.00 uur. T (024) 361 91 66, route en interne post 536
[email protected] : medewerker ➔ pip on line
het betoog
PIP tip Er gaat veel geld om in de gezondheidszorg. Het is dus niet zo gek dat er om verantwoording wordt gevraagd: hoe worden de middelen ingezet, en wie worden daar beter van? Deze vraag geldt ook de UMC’ s. Als het gaat om de primaire taken patiëntenzorg en onderwijs, dan valt dat nog wel uit te leggen. Voor onderzoek ligt dat vaak wat ingewikkelder. De KNAW bracht in 2002 een rapport uit over de maatschappelijke impact van gezondheidsonderzoek. Eind vorig jaar volgde een rapport van de Raad voor Gezondheidsonderzoek: Onderzoek dat ertoe doet. Toch is er nog veel onduidelijk. Waar moeten we precies aan denken, en hoe stel je het vast? Volgens Richard Smith, voormalig Editor van het British Medical Journal, is het bewerkstelligen van verandering de ultieme vorm van impact. Hoewel hij daarin denk ik wel gelijk heeft, is daarmee nog niet alles gezegd. Niet elke verandering telt, en elke verandering telt niet even zwaar. Om de discussie verder te helpen, ontwikkelden Van Ark en Klasen een praktische matrix1. Op de horizontale as staan de verschillende doelgroepen: collegawetenschappers, algemeen publiek, private sector, en beleidssector. Op de verticale as staan drie verschillende vormen van impact: productie van kennis, overdracht van kennis, en gebruik van kennis. De eerste kolom stelt in feite onze impact op de wetenschap voor. Productie van kennis kan daar op de vertrouwde manier afgemeten worden aan het aantal publicaties, dissertaties, en hun impactfactor. Onder overdracht van kennis kunnen hier de kerntaken van onderwijs en opleiding gerekend worden, inclusief post-academisch onderwijs. Bij gebruik van kennis gaat het om citaties naar ons onderzoek, en om het gebruik van concepten, theorieën en onderzoeksmethoden die door ons ontwikkeld zijn. Bij de tweede doelgroep, het brede publiek, kunnen we bij kennisproductie denken aan bijdragen in publieksmedia, zoals dagbladen, internet, radio en televisie. Kennisoverdracht aan deze doelgroep kan bestaan uit bijdragen aan de Open Universiteit, maar ook uit informatiebijeenkomsten, bijvoorbeeld over gezondheidsrisico’s van bodemvervuiling in een bepaalde wijk. Bij kennisgebruik kunnen we denken aan patiëntenverenigingen die wetenschappelijke kennis verwerken in voorlichting aan hun leden. Op vergelijkbare manier zijn er voorbeelden te bedenken voor de twee andere doelgroepen, de private sector en de beleidssector. Dit model is wel het communicatiemodel genoemd van maatschappelijke impact: de kwaliteit van de communicatie tussen ons als UMC en de diverse doelgroepen is een maat voor maatschappelijke impact. Eén onderzoeksproject kan natuurlijk op diverse manieren impact hebben. Het Radboud heeft in Nederland bijvoorbeeld voorop gelopen met onderzoek naar het cochleaire implantaat voor dove kinderen. De overheid heeft de resultaten onder meer gebruikt om de begeleiding van ouders van dove kinderen te verbeteren. Vakgenoten hebben vragenlijsten die voor dit project zijn ontwikkeld overgenomen en toegepast in hun eigen onderzoek. De Landelijke Vereniging van Ouders van Dove Kinderen, de FODOK, heeft de resultaten gebruikt om haar standpunt ten opzichte van deze technologie te bepalen. Zo zijn er ongetwijfeld talloze voorbeelden te noemen van onder-
Productie van kennis Overdracht van kennis Gebruik van kennis
Collega-wetenschappers Wetenschappelijke publicaties Wetenschappelijke opleiding Citaties; gebruik van concepten, methoden, enz.
Fiets nodig? Gebruik de UMC leenfiets. Kijk op PIP on line voor de voorwaarden.
Vacatures Elke dag staan de nieuwe vacatures op internet en hangt de vacatureladder bij PIP. Gebruik onze klantencomputer om vacatures te bekijken en vraag desgewenst een uitdraai.
Vacaturetip Voor MBO’er die goed met kinderen kan omgaan: 08921 Medewerker bloedafname Afdeling Klinische Chemie : werken bij het UMC ➔ vacatures Foto: Flip Franssen
zoek van ons UMC met brede maatschappelijke impact: onderzoek door de afdeling Oogheelkunde dat liet zien dat een groot deel van de ziektelast onder bewoners van verzorging- en verpleeghuizen met relatief simpele middelen vermeden kan worden; onderzoek vanuit onze eigen afdeling dat liet zien welke factoren verantwoordelijk zijn voor onderrapportage van incidenten in het ziekenhuis, enz. Het model van Van Ark en Klasen kan helpen de maatschappelijke impact van dergelijke projecten meer systematisch in kaart te brengen: gaat het om kennisproductie, kennisoverdracht, of kennisgebruik, en welke doelgroepen zijn in beeld? De discussie over de maatschappelijke impact van onderzoek verloopt soms wat moeizaam. Dat is vooral het geval waneer de discussie gaat over de wenselijkheid ervan: moeten we wel maatschappelijke impact willen hebben? Sommigen schijnen te denken dat een pleidooi voor maatschappelijke impact een diskwalificatie van fundamenteel onderzoek impliceert. Daarvan is de maatschappelijke impact immers niet altijd gemakkelijk aan te geven. Dat is niet de bedoeling. Het is simpelweg een poging om inzichtelijk te maken op welke wijze ons onderzoek ook een maatschappelijke impact heeft. Als reactie op de vraag die daar steeds nadrukkelijker naar wordt gesteld vanuit de samenleving. Ten slotte: De vraag naar maatschappelijke impact kun je waarschijnlijk het beste stellen op het niveau van het UMC als geheel; sommige afdelingen zullen in dit opzicht sterker presteren dan anderen. Waar het om gaat, is dat het UMC als geheel zich ook in dit opzicht kan verantwoorden. Als zodanig sluit het naadloos aan bij Beter Worden, wat ons uitnodigt om na te denken over de vraag voor wie we er willen zijn, en wat we voor hen kunnen, en willen betekenen. Als UMC moeten we voor onszelf helder krijgen -en voor anderen helder maken- in welke zin we maatschappelijke impact beogen met ons onderzoek. Daarna volgt de opdracht om het zichtbaar te maken.
FLEX FLEX is met spoed op zoek naar tijdelijk inzetbare medewerkers voor de Centrale Patiënten Keuken. Het gaat om de functies bandhulp, bandafwashulp en schoonmaakmedewerker. De functieeisen voor bandhulp en bandafwashulp zijn: goede beheersing van de Nederlandse taal, minimale lengte 1,65 meter. Het betreft diensten voor zowel dag als avond, door de week en in het weekeind. Het kan hierbij om enkele uren gaan maar soms ook om een volledige dagdienst. Voor meer informatie neem z.s.m. contact op met FLEX, intern uitzendbureau van het UMC St Radboud, tel.024-3610303 of e-mail: flexpunt@sb. umcn.nl.
Vrijwilligers Wilt u 1 dagdeel per week gastvrouw of gastheer zijn, eens per maand op zondag bij de kerkdienst actief zijn of iets anders doen? Wij zijn blij met uw aanmelding. Voor meer informatie: Coördinator vrijwilligerswerk, Joke Hoop. T (024) 361 53 28,
[email protected]. : werken bij het UMC ➔ vrijwilligerswerk
Cursussen en trainingen Er zijn nog plaatsen beschikbaar voor de volgende trainingen: BASS HRM / e-MF / RADAR 27 oktober Veilig werken met stikstof 28 oktober Jaargesprekken medewerkers 12 november Harmony Basis 28 november en 12 december In februari 2009 start het leertraject Coördineren met Resultaat voor coördinerende medewerkers. Schrijf snel in via de website!
Prof.dr. Gert Jan van der Wilt 1 Gerrit van Ark en Eduard Klasen, Maatschappelijke impact van gezondheidsonderzoek. TSG 2007; 85: 259 – 60.
Algemeen publiek Lekenpublicaties
Private sector Octrooien e.d.
Beleidssector Beleidspublicaties
Optredens voor algemeen publiek Gebruik van kennis door bv. patiënten-verenigingen
Cursussen voor bedrijven Opbrengsten van patenten
Optredens voor beleidssector
11
Gebruik van kennis in beleidsontwikkeling
Een compleet overzicht vindt u op intranet. : Medewerker ➔ Leren in het Radboud ➔ Opleidingsaanbod ➔ Functiegericht
PIPnieuws is van Servicebedrijf, productgroep HRM
a c t u eel
r adbode 1 5 - 2 0 0 8
Debat orgaandonatie is goochelen met cijfers en landen De heren deelnemers aan het UMC St Radbouddebat ‘Het orgaantekort ten einde?’ beloofden vooraf nog een constructief debat. Maar zodra het woord registratiesysteem viel, groef iedereen zich diep in. CDA-Kamerlid Henk Jan Ormel: ‘Het lijkt alsof je immoreel bent als je geen voorstander van een actief registratiestysteem bent.’
Koe n D o r t ma n s
Waar iedereen het in LUX op 29 september wel over eens was, waren de bittere cijfers van Andries Hoitsma, bijzonder hoogleraar orgaantransplantatie aan het UMC St Radboud. ‘1.200 mensen wachten op een orgaan. De wachttijd bedraagt vijf jaar. Tien procent van de patiënten overlijdt tijdens het wachten op een orgaan. Dat is ieder jaar een Schipholbrandje.’ Hoitsma is duidelijk moe van het sappelen. Vooral omdat de situatie in Nederland slechter is dan elders. ‘Het
)FUPSHBBOUFLPSUUFOFJOEF /FEFSMBOELBNQUBMKBSFONFUFFOTDISJKOFOEUFLPSUBBOEPOPSPSHBOFO7FFMQBUJqOUFOXBDIUFOKBSFOMBOHFOOJFU [FMEFOWFSHFFGTPQFFOOJFS IBSUPGMFWFSEJFIVOMFWFOLBOSFEEFO 0NIFUUFLPSUUFSVHUFESJOHFOSJFQNJOJTUFS"C,MJOL 7PMLTHF[POEIFJE $%" FFODPzSEJOBUJFHSPFQJOIFUMFWFO %JFLXBNNFUIFUJEFFWPPSFFOBDUJFGSFHJTUSBUJFTZTUFFNOJFUMBOHFSFFO²OFF UFO[JK³NBBSFFO²KB NJUT³.BBS OPHWPPSIFUFJOESBQQPSUWBOEFDPzSEJOBUJFHSPFQPGGJDJFFMWFSTDIFFO LPOEJHEFNJOJTUFS,MJOLBMBBOEFBDUJFWF EPOPSSFHJTUSBUJFOJFUUFXJMMFO*T/FEFSMBOEXFMLMBBSWPPSPOPSUIPEPYFPQMPTTJOHFOWPPSIFUPSHBBOUFLPSU 4QSFLFST +BO5FSMPVX WPPS[JUUFSDPzSEJOBUJFHSPFQ0SHBBOEPOBUJF "HOFT,BOU GSBDUJFWPPS[JUUFS415XFFEF,BNFS )FOL+BO0SNFM 5XFFEF,BNFSXPPSEWPFSEFSPSHBBOEPOBUJF$%" (FSUWBO%JKL CFMFJETNFEFXFSLFSFUIJFL,/.(
.BBOEBHTFQUFNCFS "BOWBOHVVS (SBUJTLBBSUFOWFSLSJKHCBBSBBOEFLBTTBWBO-69 -PDBUJF-69.BSJqOCVSH /JKNFHFO 3FTFSWFSJOHLBBSUKFT -VYJOGP
RAD8113 LUXdebat orgaandonatie.indd 1
ethiek Kredietwaardigheid Met enige belangstelling probeer ik de ontwikkeling van de internationale kredietcrisis te volgen, die ook in Nederland het bankwezen fors aangrijpt. De belangstelling wordt niet ingegeven door enig belang, evenals andere gewone stervelingen in Nederland kom ik niet uit boven de in Tiel berekende kredietwaardigheid. Toch is dat gevoel van het gaat ons niet aan, terwijl het ons toch kan raken, de bron van mijn belangstelling. In een tijd waarin ook de gezondheidszorg en het wetenschappelijk onderzoek vermarkt moeten worden, baart dat gevoel namelijk enige onrust. Klaarblijkelijk is er meer aan de orde dan de zo in Nederland geprezen tucht van de markt die de gezondheidszorg efficiënter en zuiniger zou maken. Met het vermarkten krijgt de economische waardering een leidende positie in de zorg en de kredietcrisis laat zien dat die waardering door allerlei marktpartijen kan worden gemanipuleerd. Grote banken met een enorme reputatie kunnen binnen enkele weken verdwijnen, inclusief
schrijnende is dat u als nierpatiënt de pech hebt om Nederlander te zijn.’ Het probleem wordt onderschat. Alleen een radicale oplossing werkt. Die heeft de Coördinatiegroep Orgaandonatie te bieden. Zij concludeerde na een uitgebreide studie dat Nederland moet overstappen op een Actief Donorregistratiesysteem. Jan Terlouw, voorzitter van de Coördinatiegroep, lichtte het hart van het masterplan toe: ‘Je krijgt een brief en dan nog een. Als je niet reageert, word je automatisch donor. Zeker is het niet, maar wij verwachten dat dat vijftien procent meer donoren oplevert.’ Terlouw had in LUX geen zin in politiek moddergooien want het gaat om mensenlevens. ‘We moeten het minister Klink vergeven dat zijn afwijzing van het ADRsysteem nog voor de publicatie uitlekte. Zo gaat dat in politiek Den Haag.’ Maar Klinks tegenvoorstel vindt de oud-D66-minister een verslechtering. ‘Het vergroot de rol van nabestaanden. Die moeten onmiddellijk na het overlijden van hun dierbare beslissen. Vaak zeggen ze dan nee.’ Henk van Gerven die het orgaandossier van fractievoorzitter Agnes Kant overnam, is blij dat het actieve registratiesysteem een nieuwe kans in de Tweede Kamer krijgt. Drie jaar eerder stemde de SP al voor. Tevergeefs. ‘Voor de SP staat de solidariteitsgedachte voorop: we zijn allen donor, tenzij. Het merendeel van de kiezers is voor een ADR-systeem, net als de artsen en verpleegkundigen die de transplantaties uitvoeren.’ CDA-collega Henk Jan Ormel ziet het anders. Hij citeert een arts uit transplantatieland nummer één, Spanje: ‘Een wisseling van het systeem levert niet meer organen op.’ Gert van Dijk, woordvoerder orgaandonatie voor de KNMG, valt Ormel bij. Ook hij put voor zijn bewijsvoering uit buitenlandse voorbeelden: ‘Italië en Zweden maakten een switch naar een ADR-systeem en het leverde geen toename in donororganen op.’ Van Dijks positie is een complexe. Hij maakte namens de KNMG deel uit van de Coördinatiegroep maar onderschreef als enige de overstap naar een actief registratiesysteem niet. ‘Wat Terlouw verzuimt te vertellen is dat onderzoekers uit Tilburg in het masterplan zelf beweren dat een andere registratie geen effect heeft.’ Zijn belangrijkste kritiek is het op een hoop gooien van twee verschillende ja-registraties: het onderscheidt tussen mensen die ‘ja’ zeggen tegen het donorschap en mensen die niet op de brief reageren verdwijnt. ‘Dat schept onzekerheid bij nabestaanden én artsen. Dat veroorzaakt nare discussies in de ziekenhuizen.’ Als Van Dijk toch voor een ander stelsel moet kiezen, dan voor het Belgische. Daar blijft het onderscheid in ja’s behouden. Maar liever blijft alles bij het oude. Tot ontsteltenis van de zaal. De woordvoerder namens de
Nierpatiënten Vereniging Nederland twijfelt of Van Dijk zijn eigen artsen wel vertegenwoordigt. ‘Artsen in het veld ondersteunen het ADR-systeem.’ Een chirurg die lang deel uitmaakte van de Coördinatiegroep beaamt dat. En wederom verzandt het gesprek in een loopgravenoorlog over stelsels en blijven andere oplossingen onbesproken. Iedereen goochelt met cijfers of zwaait met onderzoeken om aan te tonen dat het ADRsysteem werkt. Of juist niet. Ook de stelsels in Duitsland en Oostenrijk komen nog ter sprake, maar worden door de tegenpartij weer als appels en peren bestempeld.
‘Maar liever blijft alles bij het oude, tot ontsteltenis van de zaal’
LUX vormt zo een afspiegeling van de politieke verhoudingen: het publiek is voorstander, net als de grootste oppositiepartij, de SP. Het CDA, dat weliswaar enkele vragen heeft aan zijn minister, steunt Klinks voorstel. Hij laat zich niet overtuigen, tot frustratie van het publiek. Henk Jan Ormel reageert getergd: ‘Net als u wil ik het orgaantekort oplossen. Ik heb alleen een ander standpunt. Nu lijkt het net alsof ik immoreel ben omdat ik geen voorstander van een nieuw systeem ben.’ Terlouw volgt de discussie intussen met lede ogen. ‘Niemand weet hoe een nieuw stelsel uitpakt. De Coördinatiegroep ook niet maar wij willen het een kans geven. Ik vraag Henk Jan Ormel na te denken over een variant: als je niets invult ben je donor, tenzij de nabestaanden het niet willen.’ Ormel blijft onvermurwbaar: ‘De CDA-fractie denkt over niets zoveel na als over orgaandonatie. Het systeem maakt helemaal niets uit. Het besluit komt hoe dan ook bij de nabestaanden terecht.’ Van Gerven reageert gevat: ‘Als het dan toch niets uitmaakt, kunnen we het ADR-systeem ook eens proberen.’ Hij krijgt applaus uit het publiek. Of hij de Kamer ermee overtuigt binnenkort, is twijfelachtig. n
05-09-2008 11:03:48
hun vermogen. Daarnaast lijkt de crisis in de Verenigde Staten volgens sommige schrijvers in de dagbladen nu al de gezondheidszorg in een benarde positie te brengen. Juist in het land dat ons tot voorbeeld wordt gesteld in het proces van vermarkten. Nu hebben de studie filosofie en de scholing tot ethicus mij nauwelijks enige kennis en deskundigheid bijgebracht om het spel met miljarden te kunnen doorgronden. Opvallend is wel hoezeer ethische beoordelingen als verklaring van de crisis worden aangevoerd. Hebzucht en andere ondeugden die met tomeloze begeerte samenhangen worden in het nieuws telkens weer aan-
gevoerd. Dat verbaast een gewone sterveling die elke maand moet bemiddelen in uitgaven en inkomsten en daarop de vervulling van wensen moet afstemmen. Doen de grote instellingen dat dan niet? Is er geen kennis van de deugdethiek aanwezig en worden ijdel-
12
heid en hebzucht ongebreideld toegestaan op de financiële markt? Moeten we daaraan dan de zorg wel prijsgeven wanneer ziekenhuizen bijvoorbeeld winst gaan maken en aandelen gaan uitgeven? Bij die vragen kwam mij het boekje ‘Woeker en het verbod op rente’ in herinnering dat AJ Straaten, onderdirecteur van de Nederlands(ch)e bank, enige jaren geleden heeft geschreven. Straaten behandelt daarin het Capitularium van Nijmegen dat in 806 door Karel de Grote tijdens een hongersnood werd uitgevaardigd. Schandelijke winst (turpe lucrum) en woeker (usura) werden verboden en gierigheid (avarita) en begeerte (cupiditas) aan de kaak gesteld. Priesters mochten daaraan niet meewerken en het heffen van rente werd beschouwd als een zonde tegen de naastenliefde. Later, in de 12e eeuw, werd het heffen van rente een zonde tegen de gerechtigheid. In onze tijd houden alleen islamitische banken zich nog aan het verbod op rente. In de christelijke en joodse traditie zijn ze dat allang vergeten. Bij de ontwikkelingen van het vermarkten van de zorg en de wetenschap moeten wij ons in Nijmegen misschien toch nog dat Capitularium van Karel de Grote in herinnering brengen. Daarmee vergroten wij wellicht de kredietwaardigheid van onze zorg. Evert van Leeuwen
