P r o v i n c i e N o o r d - H o l l a n d ONTWERP. Waterplan Beschermen, Benutten, Beleven en Beheren. Provincie Noord-Holland

Provincie

Noord-Holland

ONTWERP

Colofon Uitgave Provincie Noord-Holland Postbus 123 2000 MD Haarlem Tel.: (023) 514 31 43 Fax: (023) 514 40 40 Internetadres: www.noord-holland.nl E-mailadres: [email protected] Eindredactie Provincie Noord-Holland Directie Beleid Sector Water Fotografie Willem Kolvoort Grafische verzorging Thieme GrafiMedia Groep Papier Hello matt, houtvrij MC Oplage 700 exemplaren

Haarlem, december 2008

Waterplan 2010-2015 Provincie Noord-Holland Beschermen, Benutten, Beleven en Beheren

ontwerp


december 2008

Disclaimer

Bij het opstellen van dit ontwerp-Waterplan is gebruik gemaakt van de concepten van: ■

de structuurvisie;

■

de Waterwet;

■

het Besluit Kwaliteitseisen en Monitoring (ook wel AmvB doelstellingen genoemd);

■

Nationaal Waterplan (exclusief uitwerking kabinet standpunt Deltacommissie);

■

Beheersplan Rijkswateren (exclusief uitwerking kabinet standpunt Deltacommissie);

■

Stroomgebiedbeheerplan Rijn-Delta;

■

Waterbeheersplannen HHNK en Rijnland en KRW maatregelenpakket AGV;

■

Waterhuishoudingsplannen buurprovincies.

Het is de verwachting dat de wettekst, het besluit en de plannen aanpassingen zullen krijgen eind 2008 en in 2009. Wij behouden ons de mogelijkheid voor de teksten in het ontwerp-Waterplan in 2009 aan te passen, indien dit noodzakelijk is. De financiën van het ontwerp-Waterplan worden vastgesteld via de lentenota. De vaststelling van de financiën is gepland op 22 juni 2009. Wij behouden ons de mogelijkheid voor de teksten in het ontwerpWaterplan in 2009 aan te passen, indien de vaststelling van de lentenota dit vereist.

n

P R O V I N C I E

N O O R D- H O L L A N D

n n n

Inhoudsopgave

n n

5

7

1 Inleiding

13

Voorwoord

1.1 Beleidsuitgangspunten

1.2 Leeswijzer

2 Klimaatbestendig waterbeheer

2.1 Deltacommissie

2.2 Klimaatverandering

2.3 Klimaatbestendig per thema

21

3 Toekomstbeeld: Noord-Holland in 2040

27

4 Beschermen

39

4.1 Meerlaagsveiligheid

4.2 Primaire waterkeringen

4.3 Regionale waterkeringen

4.4 Muskusrattenbestrijding

4.5 Veiligheid buitendijkse gebieden

4.6 Watercalamiteiten

5 Benutten en Beleven

5.1 Zoetwatervoorziening

5.2 Drinkwater

5.3 Energie (warmte-koude opslag)

5.4 Beroepsscheepvaart

5.5 Landbouw

5.6 Bedrijfsleven en kennisinstituten

5.7 Zwemwater

5.8 Toerisme en recreatie

5.9 Natuurgebieden en waterparels

5.10 Cultuurhistorie

5.11 Waterbewustzijn

O N T W E R P - W A T E R P L A N

2 0 1 0 - 2 0 1 5

n

6 Beheren

61

6.1 Grondwaterkwaliteit

6.2 Grondwaterkwantiteit

6.3 Oppervlaktewaterkwaliteit

6.4 Vismigratie

6.5 Oeverbeheer en –inrichting van de provinciale vaarwegen

6.6 Waterbodems

6.7 Voorkomen van wateroverlast

6.8 Peilbeheer

6.9 Stedelijk waterbeheer

7 Bijzondere gebieden

83

7.1 Noordzeekust

7.2 Metropoolregio Amsterdam

7.3 Westflank Haarlemmermeer

7.4 Wieringerrandmeer

7.5 Stelling van Amsterdam

7.6 IJsselmeergebied

7.7 Waddenzee

7.8 Oostelijke Vechtplassen

7.9 Bloemendalerpolder

7.10 Horstermeerpolderpolder

7.11 Investeringsbudget Landelijk Gebied

8 Besturen

99

9 Bijstellen ander beleid

105

9.1 Structuurvisie

9.2 Provinciaal Verkeer- en Vervoerplan

9.3 Milieubeleidsplan

9.4 Beleidsregels omgevingsbeleid

9.5 Plan MER

113

10 Bewaken

115

11 Betalen

121

12 Afkortingen

123

13 Literatuuroverzicht

n

Bijlagen en kaarten

Zie bijlagenrapport

P R O V I N C I E


W

e zijn in Noord-Holland omgeven door water. Door de klimaatverandering is de bescherming tegen het water urgent. De Deltacommissie bevestigde dit in de zomer van 2008. Juist voor ons dus werk aan de winkel. Dit ontwerp-Waterplan Noord-Holland 2010-2015 heeft als motto “Beschermen, beleven, benutten, en beheren”. Klimaatbestendig waterbeheer speelt

hierin een centrale rol. De klimaatverandering, maar ook het steeds intensievere ruimtegebruik in Noord-Holland en de toenemende economische waarde van wat beschermd moet worden, vragen om een andere, meer integrale manier van omgaan met water. Water is steeds vaker onderdeel van ruimtelijke gebiedsontwikkeling. Op sommige plekken zoals in de omgeving van dijken, is water vanwege de veiligheid zelfs de belangrijkste sturende factor. Elders is water medesturend of zelfs volgend in de ruimtelijke afweging, afhankelijk van de functie waarvoor het gebruikt wordt. De ruimtelijke consequenties van dit waterplan worden meegenomen bij de provinciale, ruimtelijke structuurvisie. Het waterplan draagt daarnaast bij aan de discussie ‘waar water (mede)sturend’ moet worden voor de ruimtelijke ordening. Wij willen burgers en bedrijven stimuleren bewuster om te gaan met water. Door de klimaatverandering ontstaan lange droge periodes, afgewisseld met korte intense regenbuien. Onze zoetwatervoorziening wordt hierdoor minder vanzelfsprekend. Elke functie (zoals bv landbouw, visserij en natuur) stelt haar eigen eisen aan het water. In de praktijk van het waterbeheer blijkt dat niet elke functie op de meest gunstige plek ligt. Nieuwe functies kunnen ook niet altijd zonder meer worden ingepast; soms zijn er zeer hoge inrichtings- en beheerkosten aan verbonden. De economische kant van water krijgt in dit waterplan extra aandacht, zoals toerisme, scheepvaart, recreatie en cultuurhistorie. Met onze partners, de waterschappen, gemeenten en Rijkswaterstaat, blijven we nauw samenwerken. Daarbij is onze insteek een resultaat- en gebiedsgerichte aanpak. Samen werken we hard aan het water in Noord-Holland om het schoon, mooi en veilig te maken en te houden, nu en in de toekomst. Ik wil dat we ons bewust zijn van de kwetsbaarheid van het water. En met deze kennis het water kunnen blijven gebruiken en van ons waterlandschap kunnen blijven genieten. Mevr. Drs. Rinske Kruisinga, Gedeputeerde Water Provincie Noord-Holland


2 0 1 0 - 2 0 1 5

n

n

P R O V I N C I E


n

1

n n

Inleiding

n n

Dit Waterplan is tot stand gekomen in een roerige tijd. De

kelijker maken van de Noord-Hollandse Kust en

wettelijke kaders en de beleidskaders werden gelijktijdig

voor een kwaliteitsimpuls voor de badplaatsen

herzien. Denk aan de Waterwet, de Wet ruimtelijke orde-

(zie hoofdstuk 7.1 Noordzeekust).

ning, de implementatie van de Kaderrichtlijn Water

n Wij

besteden extra aandacht aan de economische

(KRW) en het advies van de nieuwe Deltacommissie,

kant van het water. Vandaar het nieuwe hoofd-

onder leiding van de heer Veerman, over hoe Nederland

stuk Benutten en Beleven in dit Waterplan, dat is

klimaatbestendig gemaakt moet worden. Daarnaast zijn

hoofdstuk 5.

voor het eerst alle waterplannen (Stroomgebiedbeheerplan,

Met deze twee speerpunten profileren we ons finan-

KRW, Nationaal Waterplan, Waterbeheerplan rijkswate-

cieel en publicitair in de komende planperiode.

ren, Provinciale waterplannen en waterbeheerplannen) tegelijk herzien en vastgesteld. Ondertussen is bovendien

Het Waterplan is het strategisch plan van de provin-

het grootste deel van het omgevingbeleid van de provincie

cie op het gebied van water. Het plan is zelfbindend

herzien (Structuurvisie en Milieubeleidsplan). Dit maakte

voor de provincie en bevat het beleid voor de peri-

het schrijven van dit Waterplan een extra uitdaging.

ode 2010-2015. Voor de ruimtelijke aspecten heeft het plan de status van een structuurvisie, op basis van de

Het Waterplan geeft onszelf, onze partners en

Wet ruimtelijke ordening. In het Waterplan benoe-

belanghebbenden duidelijkheid over onze strategi-

men we de provinciale waterbelangen en de ruimte-

sche waterdoelen tot 2040 en onze acties tot 2015. Het

lijke consequenties. In Noord-Holland worden alle

collegeprogramma ‘Krachtig, in Balans’ vormt het

ruimtelijke opgaven uit het Waterplan integraal afge-

uitgangspunt. Het motto van het Waterplan is

wogen bij de vaststelling van de Structuurvisie.

beschermen, benutten, beleven en beheren van water. De klimaatverandering, het steeds intensievere ruimte-

Per thema behandelen we wat we tot en met 2015

gebruik in Noord-Holland en de toenemende econo-

gaan doen. En wat wij in die periode verwachten van

mische waarde van wat beschermd moet worden,

onder andere het Rijk, Rijkswaterstaat, waterschap-

vragen om een herbezinning op het waterbeheer en

pen, gemeenten, terreinbeheerders en bedrijfsleven.

ruimtelijke ontwikkeling. Dit doen we door uiterlijk

De totale financiële consequenties zijn op program-

in 2012 het principe ‘water medesturend in de

maniveau verwoord. We willen de uitvoering van dit

ruimte’ handen en voeten te geven. Daarom komen

plan versterken en bewaken door samen met onze

er functiefaciliteringskaarten en gaan we de functies

partners een uitvoeringsprogramma op te stellen.

op het water heroverwegen binnen het thema ‘Drukte

Het eerste uitvoeringsprogramma zal voor de peri-

op het water’ (zie hoofdstuk 5 Benutten en Beleven).

ode 2010-2012 gelden, het tweede programma voor de periode 2013-2015. Dit programma bevat concrete

In deze planperiode hebben we twee speerpunten:

afspraken per partij. In het eerste programma wor-

n Wij

den ook concrete tussendoelen en indicatoren gefor-

grijpen de zandige versterking van de

Noordzeekust aan om de regio ruimtelijk en eco-

muleerd.

nomisch te versterken. We hebben 13 miljoen euro gereserveerd voor het veiliger en aantrek-


2 0 1 0 - 2 0 1 5

n

1.1 Beleidsuitgangspunten

We geven in dit Waterplan de nu bekende ruimtelijk relevante consequenties van water aan (onder andere

In dit hoofdstuk noemen we de vier uitgangspunten

Loosdrechtse Plassen, waterberging Haarlemmer

voor het Waterplan. Deze geven richting aan ons

meerpolder Zuid, zonering jaarrond strandpavil-

beleid.

joens). In Noord-Holland worden alle ruimtelijke opgaven uit het Waterplan integraal afgewogen bij

1 Klimaatbestendig waterbeheer Klimaatverandering betekent voor Noord-Holland

een van de criteria. Gewerkt wordt met de bestaande

dat wij te maken krijgen met veranderingen in tem-

kennis over onder andere klimaatverandering en

peratuur en neerslag, en een stijging van de zeespie-

bodemgeschiktheid.

gel. Niet alleen stijgt de gemiddelde temperatuur en

Wij stimuleren de gemeenten deze ruimtelijke reser-

neemt de gemiddelde neerslaghoeveelheid in de

veringen over te nemen in hun ruimtelijke plannen.

winter toe, ook extreme situaties met hevigere neer-

Dat betekent ook dat we de ruimtelijke ordeningsin-

slag of hittegolven kunnen vaker voorkomen. Deze effecten van klimaatverandering kunnen leiden tot verdroging, zoetwatertekorten, verzilting, pieken in wateroverschotten en toenemende verschillen in wateraanvoer tussen zomer en winter. Klimaatverandering vraagt om een herbezinning op de waterveiligheid, de ruimtelijke ontwikkeling en het waterbeheer van Nederland. Dit betekent dat de waterkeringen, het watersysteem en de ruimtelijke inrichting voorbereid moeten zijn op de gevolgen van klimaatverandering. Hierbij zal in de planperiode, mede met behulp van functiefaciliterings kaarten, duidelijk worden welke leveringszekerheid het watersysteem biedt voor de verschillende gebruiksfuncties (zoals voor drinkwater, koelwater, scheepvaart, zwemwater, stedelijk water, bluswater, industrie, landbouw, natuur en recreatie). Samen met het rijk wordt in deze planperiode bezien welke mate van omvorming en aanscherping van de veiligheidsnormen nodig en mogelijk is. De impact van het klimaat op het waterbeleid in Noord-Holland en hoe we hier mee omgaan staat beschreven in hoofdstuk 2 Klimaatbestendig waterbeheer.

2 Water medesturend in de ruimte Water is een belangrijke sturende factor in de ruimtelijke ontwikkeling. Op sommige plekken, zoals in de omgeving van dijken, is water vanwege de veiligheid zelfs het belangrijkste sturende element. Elders is water volgend in de ruimtelijke afweging.

n

de vaststelling van de Structuurvisie. Daarbij is water

P R O V I N C I E


strumenten (zie bijlage 7 Instrumenten) waar nodig

watertoets). Dit doen wij door de waterschappen hier

zullen inzetten om deze ruimtelijke reserveringen

actief bij te betrekken en door het toepassen van de

voor water te realiseren.

watertoets bij dergelijke ruimtelijke ontwikkelingen.

Wij vragen gemeenten om het waterschap vroegtijdig te betrekken bij wijzigingen in ruimtelijke plan-

Vóór 2012 ontwikkelen wij samen met de waterschap-

nen en de watertoets toe te passen. We betrekken het

pen functiefaciliteringskaarten. Met behulp van deze

belang van water vanaf de start bij onze afweging

kaarten verkennen we in hoeverre water sturend is bij

van nieuwe locatiekeuzes voor verstedelijking, land-

ruimtelijke ontwikkelingen in Noord-Holland. Met

bouw, industrie, infrastructuur en bedrijventerrei-

deze kaarten kunnen we stimuleren dat water als

nen. Daarbij worden de risico’s en ook de kosten

afwegingsfactor wordt betrokken bij de besluitvor-

voor de waterhuishouding, klimaatbestendigheid en

ming op regionaal en lokaal niveau. Wij betrekken de

de zorg voor de waterkering expliciet meegewogen

functiefaciliteringskaarten bij de besluitvorming over

(de zogenaamde ‘risico- en kostenanalyse’ uit de

nieuw te ontwikkelen locaties en stimuleren gemeen-


2 0 1 0 - 2 0 1 5

n

ten om dat ook te doen. Verdere details over ‘water

Voor de (natte) Natura 2000-gebieden zullen de

medesturend in de ruimte’ worden gegeven in hoofd-

instandhoudingsdoelen gerealiseerd moeten worden.

stuk 9.1 Structuurvisie. Vóór 2012 heroverwegen wij samen met belanghebbenden de functies van het oppervlaktewater. Functiefaciliteringskaart: een hulpmiddel om water

Wij verkennen of in onze wateren beroepsvaart,

te laten meesturen in de ruimte

recreatievaart (motorisch, niet motorisch, groot en

Water wordt voor verschillende functies gebruikt; van het drenken

klein), natuur en cultuur elkaar negatief beïnvloeden

van vee tot beregening van gewassen, van scheepvaart tot koelwater

(zie hoofdstuk 5 Benutten en Beleven).

voor industrie, van visserij en natuur tot zwemmen. Elke functie stelt haar eigen eisen aan het water. Op basis hiervan is het huidige

3 Centraal wat moet, decentraal wat kan

watersysteem in de loop van de tijd ingericht en beheerd. De

In de Waterwet en de Wet ruimtelijke ordening is

waterbeheerders spannen zich in om deze verschillende functies

‘centraal wat moet, decentraal wat kan’ de nieuwe

goed te blijven bedienen. Een goed werkend, gezond watersysteem

sturingsfilosofie van het Rijk. Die filosofie nemen we

is tenslotte de basis voor economische voorspoed en een hoge

over. De uitgangspunten voor deze vernieuwingen

belevingswaarde van onze omgeving.

waren: minder regels, modernisering en stroom

In de praktijk blijkt echter dat niet elke functie op de meest gunstige

lijning van de regels, en meer uitvoeringsgerichtheid.

plek ligt – vanuit het waterbeheer bezien. Nieuwe functies kunnen

De kerngedachte is dat iedere overheidslaag zijn

ook niet altijd zonder meer worden ingepast; soms zijn er zeer hoge

belangen zo optimaal en doelmatig mogelijk en met

inrichtings- en beheerkosten aan verbonden. Daarnaast vraagt de

eigen instrumenten behartigt. Het accent verschuift

klimaatverandering een heroverweging van de inrichting en het beheer

van ‘achteraf goedkeuren’ naar ‘vooraf duidelijkheid

van ons watersysteem.

geven’ over de waterbelangen. De provincie en het

Functiefaciliteringskaarten maken inzichtelijk welke inrichtings- en

Rijk blijven de algemene democratie waar de functi-

beheerkosten van het watersysteem nodig zijn om functies te voorzien

onele democratie van waterschappen wordt ingebed.

van de juiste kwaliteit en kwantiteit van het water, rekening houdend

Samen met het Rijk zorgen we voor de noodzakelijke

met de klimaatverandering. De kaarten geven inzicht in de plaatsen

doorwerking van water in aanpalende gebieden

waar het waterbeheer weinig of veel inspanning kost in relatie tot

zoals milieu, (natte) natuur en ruimte en stellen we

belangrijke gebruiksfuncties.

de functies van de watersystemen vast.

Met de kaarten in de hand is te bepalen waar een functie vanuit het waterbeheer gezien het beste kan worden gelokaliseerd. Deze kennis

Wij nemen conform het bestuursakkoord Rijk en

is goed bruikbaar als nieuwe functies moeten worden aangewezen in

Provincie de volle verantwoordelijkheid voor het

het kader van ruimtelijke plannen en voor de onderbouwing van het

regionale omgevingsbeleid (zie kader).

wateradvies en de watertoets.

De waterschappen zijn een functionele democratie en verantwoordelijk voor het regionale operationele

10

n

De drukte op het Noord-Hollandse water neemt toe.

waterbeheer. Gezien de uitgangspunten van de Water

Recreatie, beroepsvaart en natuur vragen ieder voor

wet past ons een rol die uitgaat van bestuurlijke samen

zich meer ruimte op de Noord-Hollandse wateren.

werking en inzet van pro-actieve sturingsinstrumen

Relevante marktsegmenten willen we de gelegenheid

ten, daar waar het moet. Dit sluit ook goed aan bij de

bieden om de binnenvaart te gebruiken als volwaar-

gemaakte bestuurlijke afspraken tussen provincie en

dig alternatief voor goederentransport over de weg.

de waterschappen.

Noord-Holland is de grootste watersportprovincie

Wij bieden in dit plan het beleidskader voor de water

van Nederland en we willen die positie verder uit-

beheerplannen van de waterbeheerders en de strate-

bouwen. De Kaderrichtlijn Water vereist dat de eco-

gische doelen daarbij. Wij keuren de waterbeheer

logische en chemische kwaliteit van water toeneemt.

plannen goed en monitoren de uitvoering van de

P R O V I N C I E


watertoets wordt uitgevoerd. Verdere details worden Bestuursakkoord Rijk en Provincie voor regionaal

gegeven in hoofdstuk 8, Besturen.

omgevingsbeleid Provincies vormen de bestuurslaag die in dialoog met gemeenten,

4 Gebiedsgerichte en resultaatgerichte

waterschappen, organisaties en bedrijfsleven op het niveau van

benadering

de regio de gewenste lange termijn ontwikkeling stimuleert, de

Het Noord-Hollands landelijk gebied zoals we dat

bijpassende beleidsagenda formuleert en richting geeft aan de uit

nu ervaren is het resultaat van leven met en de strijd

voering waar het gaat om:

tegen het water. Denk aan de terpen, dijken, molens

duurzame ruimtelijke ontwikkeling en inrichting, waaronder water

en droogmakerijen.

beheer;

Vanaf 2007 heeft de provincie met het Investerings

n

milieu, energie en klimaat;

budget Landelijk Gebied (ILG) een belangrijke regie-

n

vitaal platteland;

rol gekregen voor de inrichting en het beheer van het

n

regionale bereikbaarheid en regionaal openbaar vervoer;

landelijk gebied. Met het Rijk zijn uitvoeringsafspra-

n

regionale economie;

ken gemaakt voor de periode 2007-2013. Het ILG is

n

culturele infrastructuur en monumentenzorg;

een verbetering ten opzichte van het verleden toen

n

bovenregionale en internationale samenwerking;

het Rijk tot in de regio stuurde via tal van regelingen.

n

kwaliteit van het openbaar bestuur.

Op de lange termijn kan het ILG gezien worden als

n

een opmaat tot een verdergaande decentralisatie van het rijksbeleid voor het landelijk gebied. Daarbij zal plannen. En we nemen de regie waar dat moet.

de provincie steeds meer haar verantwoordelijkheid

Bovendien stimuleren en faciliteren wij de water

nemen bij de inzet van instrumenten voor het beleid

beheerders waar dat kan. Ook de sturingsfilosofie

over het landelijk gebied.

van de IPO-Unie notitie ‘Afstemming van taken in het regionale waterbeheer’ tussen provincie en water-

Ook de uitvoering van het waterbeleid vraagt een

schap nemen wij over. Die sturingsfilosofie zorgt

integrale gebiedsgerichte aanpak. Dit zien we duide-

ervoor dat de waterbeheertaken van provincie en

lijk terug bij de totstandkoming van de maatregel-

waterschap cyclisch zijn afgestemd. Daarnaast heeft

pakketten van de Kaderrichtlijn Water en het

de provincie een formele toezichtrol op de water-

Waterbeleid 21ste eeuw en bij het opstellen van de

schappen, bijvoorbeeld ten aanzien van waterveilig-

regionale verdringingsreeksen (watervoorziening in

heid.

droge periodes) en overstromingsrisicokaarten. De

Wij hebben door de Wet ruimtelijke ordening geen

ILG-gebieden en de gebiedscommissies zien wij als

goedkeuringsbevoegdheid meer bij lokale ruimtelijke

een waardevol instrument om samen met belangheb-

plannen. Daarmee vervalt ook een vangnet voor het

benden het provinciaal waterbeleid uit te voeren. Een

onvoldoende doorlopen van de watertoetsprocedu-

gebiedsgerichte benadering is ook nodig voor het

res. Wel zal de provincie de Gemeentelijke

klimaatbestendig maken van het watersysteem, de

Rioleringsplannen blijven toetsen conform de Wet

uitvoering van de KRW-maatregelen en waterber-

Milieubeheer. Dit betekent dat het noodzakelijk is

ging, het vergroten van de mogelijkheden voor

dat de waterbeheerders het ruimtelijk beleid van

waterrecreatie en watersport, de economische benut-

provincie en gemeenten pro-actief volgen om zicht te

ting van het water en het bepalen in hoeverre water

hebben op de kansen en bedreigingen voor het

sturend moet zijn in de ruimte. Met een gebieds

watersysteem. Bij de inrichting van nieuw te ontwik-

gerichte benadering kunnen we werk met werk

kelen gebieden met de provincie als trekker, zal

maken en win-winsituaties creëren.

water vanaf de start in de planontwikkeling worden meegenomen. Dit doen wij door het vroegtijdig

Wij hebben de waterdoelen (bijvoorbeeld waterber-

betrekken van het waterschap en te zorgen dat de

ging, waterkwaliteit en waterparels) in 2009 uitge-


2 0 1 0 - 2 0 1 5

n

11

werkt in het ILG ten tijde van de midterm review van het ILG en van financiële middelen voorzien. Hierdoor is nu ook ILG financiering mogelijk voor waterdoelen buiten de Ecologische Hoofdstructuur, Natura 2000 en ‘Recreatie om de Stad’. Details staan in hoofdstuk 7 Bijzondere gebieden.

1.2 Leeswijzer Hoofdstuk 2 gaat over klimaatbestendig waterbeheer en hoe wij daarmee in de toekomst willen omgaan. In hoofdstuk 3 is onze toekomstvisie aangegeven voor 2040 uitgewerkt per thema. In de hoofdstukken 4 t/m 6 wordt het beleid voor de periode 2010-2015 beschreven en de daaruit afgeleide activiteiten. Om te beginnen met het thema ‘Beschermen’ in hoofdstuk 4. Daarna volgt in hoofdstuk 5 het thema ‘Benutten en Beleven’. Vervolgens wordt in hoofdstuk 6 het beleid voor het thema ‘Beheren’ beschreven. In hoofdstuk 7 wordt het beleid voor een aantal bijzondere Noord-Hollandse gebieden weergegeven. In hoofdstuk 8 ‘Besturen’ gaan we in op onze sturingsfilosofie, de rollen en taakverdeling in het waterbeleid. Vervolgens in hoofdstuk 9 ‘Bijstellen ander beleid’ geven we aan welk ander provinciaal beleid bijstelling behoeft als gevolg van dit Water plan. Hier zijn ook de nu bekende en toekomstige ruimtelijke consequenties per thema aangegeven. In hoofdstuk 10 ‘Bewaken’ geven we aan hoe we de uitvoering van dit Waterplan willen bewaken. Tenslotte geven we in hoofdstuk 11 ‘Betalen’ aan hoe we de provinciale kosten van het waterbeleid willen dekken.

12

n

P R O V I N C I E


n

2

n n

Klimaatbestendig waterbeheer

n n

Klimaatverandering vraagt om een herbezinning op de

gende zeespiegel, afnemende rivierafvoeren in de

ruimtelijke ontwikkeling en het waterbeheer van

zomer, langduriger droogteperioden en indringend

Nederland. Dit betekent dat het watersysteem en de ruim-

zout water via de rivieren en het grondwater. Dit

telijke inrichting zijn voorbereid op de gevolgen en kansen

leidt tot schadelijke gevolgen voor de drinkwatervoor

van klimaatverandering. Wij streven naar een klimaat

ziening, landbouw, scheepvaart en (koel)water

bestendige inrichting van het Noord-Hollandse watersy-

gerelateerde economische sectoren.

steem, waarbij op een duurzame manier met het beschikbare water wordt omgegaan. Vanuit het Waterplan willen

Voor de uitvoering van het advies voor een klimaat-

we de klimaatbestendigheid van het watersysteem verder

bestendige inrichting van Nederland heeft de

versterken.

Deltacommissie het Deltaprogramma opgesteld. Dit programma wordt financieel (Deltafonds) en politiek-bestuurlijk verankerd in een nieuwe Deltawet.

2.1 Deltacommissie

Met de uitvoering van het Deltaprogramma is tot 2050 een bedrag van 1,2 à 1,6 miljard euro per jaar

De tweede Deltacommissie heeft in september 2008

gemoeid. Voor de periode 2050-2100 is dat een

haar advies ‘Samen werken met water’ uitgebracht.

bedrag van 0,9 à 1,5 miljard euro per jaar. Binnen het

De Deltacommissie is door de regering gevraagd

Deltaprogramma wordt voor de waterveiligheid

advies uit te brengen over de bescherming van

zandsuppletie aan de kust toegepast. Als deze zand-

Nederland tegen de gevolgen van klimaatverande-

suppletie wordt vergroot om de Hollandse en

ring. Daarbij gaat het om de vraag hoe Nederland zo

Zeeuwse Noordzeekust met bijvoorbeeld 1 km uit te

ingericht kan worden dat het ook op de zeer lange

breiden waarmee er ruimte komt voor functies als

termijn klimaatbestendig is, veilig tegen overstro-

recreatie en natuur, dan is er een aanvullend bedrag

mingen, en een aantrekkelijke plaats is en blijft om te

nodig van 0,1 à 0,3 miljard euro per jaar. Deze bedra-

leven, wonen, werken, recreëren en investeren.

gen zijn uitgedrukt in het prijspeil van 2007 en zijn

Voor waterveiligheid zouden dezelfde risiconormen

inclusief BTW.

moeten gelden als voor andere veiligheidsdomeinen. Daarom beveelt de commissie aan het veiligheids

De Deltacommissie heeft een toekomstvisie ontwik-

niveau van dijkringen met tenminste een factor 10 te

keld die reikt tot na 2100. Vanwege de lange termijn

verhogen. De Deltacommissie meent dat er rekening

is die toekomstvisie afhankelijk van de nationale,

moet worden gehouden met een zeespiegelstijging

Europese en mondiale ontwikkelingen. De Delta

van 0,65 tot 1,30 meter in 2100. Het effect van bodem-

commissie heeft daarom twaalf aanbevelingen gefor-

daling is hierin meegenomen. Deze waarden verte-

muleerd voor de korte en middellange termijn.

genwoordigen de mogelijke bovengrenzen. Voor de

Hieronder staan in kort bestek de twee meest rele-

maximale afvoer van de Rijn moet rond 2100 reke-

vante aanbevelingen voor Noord-Holland: een gelei-

ning worden gehouden met ongeveer 18.000 m 3/s

delijke verbreding van de Noordzeekust door extra

(huidige maatgevende afvoer is 16.000 m3/s ). De

zandsuppleties en de ontkoppeling van de peilen

zoetwatervoorziening komt onder druk door de stij-

van IJsselmeer en IJmeer/Markermeer terwijl bij het


2 0 1 0 - 2 0 1 5

n

13

IJsselmeer wordt geanticipeerd op een peilstijging

daarvan lijkt niet verantwoord en is onvoldoende

van maximaal 1,5 meter.

onderbouwd. Wij hebben een Stuurgroep ingesteld die ons hierover kan adviseren. Voor de uitwerking van het advies van de Deltacommissie zullen wij met

Aanbevelingen Deltacommissie Noordzeekust en

de regio en andere provincies en met het Rijk de dis-

IJsselmeergebied

cussie voeren. Wanneer wij de consequenties en kan-

Noordzeekust. Bouwen met de natuur. Voor de kust van Zeeland,

sen voor Noord-Holland beter in beeld hebben zul-

Holland en de Waddeneilanden wordt de kustveiligheid op orde

len we een nadere reactie geven.

gehouden door het suppleren van zand, eventueel met verlegging van de stroomgeulen. De suppleties moeten zodanig worden uit

2.2 Klimaatverandering

gevoerd dat de kust de komende eeuw kan aangroeien. Dit levert grote maatschappelijke meerwaarde op. Op korte termijn moeten zandwinlocaties gereserveerd worden. Ook moet onderzocht worden

Klimaatverandering betekent voor Noord-Holland

hoe deze grote volumes ecologisch, economisch en energetisch zo

dat wij te maken krijgen met veranderingen in tem-

efficiënt mogelijk kunnen worden gesuppleerd.

peratuur en neerslag, en een stijging van de zeespiegel. Naar verwachting stijgt de gemiddelde tempera-

IJsselmeergebied. Het peil van het IJsselmeer wordt met maximaal

tuur en neemt de gemiddelde neerslaghoeveelheid

1,5 m verhoogd. Daarmee kan tot na 2100 onder vrij verval worden

in de winter toe. Daarnaast zal de kans op extreme

gespuid op de Waddenzee. Het peil van het Markermeer wordt

situaties met hevigere neerslag of hittegolven waar-

niet verhoogd. Het IJsselmeer behoudt zijn strategische functie

schijnlijk toenemen. Deze effecten van klimaatveran-

als zoetwaterreservoir voor Noord-Nederland, Noord-Holland en,

dering kunnen leiden tot verdroging, zoetwater

vanwege de dieper indringende zouttong in de Nieuwe Waterweg,

tekorten, verzilting, pieken in wateroverschotten en

voor West-Nederland. De benodigde maatregelen voor de peilstijging

toenemende verschillen in wateraanvoer tussen

kunnen geleidelijk worden uitgevoerd. Het streven is een zo groot

zomer en winter.

mogelijke zoetwatervoorraad rond 2050. Onderzocht moet worden

Klimaatverandering vraagt om een herbezinning op

welke maatregelen nodig zijn om de inrichting van de benedenloop

de ruimtelijke ontwikkeling en het waterbeheer van

van de IJssel en het Zwarte Water aan te passen aan een verhoging

Nederland. Dit betekent dat het watersysteem en de

van het IJsselmeerpeil met 1,5 m. Afhankelijk van de gefaseerde aan

ruimtelijke inrichting zijn voorbereid op de gevolgen

pak zijn nog maatregelen nodig om tot een peilstijging van 1,5 m

en kansen van klimaatverandering. Hierbij wordt in

te komen.

de komende planperiode duidelijk welke leveringszekerheid het watersysteem biedt voor de verschillende gebruiksfuncties, zoals voor drinkwater, koelHet kabinet heeft de hoofdlijnen van het advies van

water, scheepvaart, zwemwater, stedelijk water,

de Deltacommissie onderschreven, maar vraagt om

bluswater, industrie, landbouw, natuur en recrea-

nader onderzoek naar nut en noodzaak, de conse-

tie.

quenties van de peilstijging van het IJsselmeer en

14

n

mogelijke alternatieven. Wij hebben via een brief aan

Klimaatbestendig betekent rekening houden met drie

Staatssecretaris Huizinga-Heringa van Verkeer en

aspecten:

Waterstaat op hoofdlijnen op het advies gereageerd.

1 Weerstand kunnen bieden aan externe omstan-

Wij kunnen ons vinden in de richting van het advies,

digheden die druk op het systeem uitoefenen.

maar vragen aandacht voor de maatvoering en de

2 Veerkracht bezitten voor een snel herstel.

verdeling van lusten en lasten. De aanbevelingen

3 Aanpassingsvermogen hebben om in te kunnen

voor de Noordzeekust zijn helemaal in lijn met onze

spelen op de onzekerheden in de richting, de

ambities, maar wij hebben vraagtekens bij de aanbe-

omvang en het tempo van de klimaatveran

velingen voor het IJsselmeergebied. De reikwijdte

dering.

P R O V I N C I E


Bij het bepalen van de klimaatbestendigheid maken

Waterplan willen we de klimaatbestendigheid van

wij zoveel mogelijk gebruik van de inzichten uit de

het watersysteem verder versterken door:

nieuwste KNMI ’06-scenario’s voor 2050 en 2100 (G,

n Samen

met het Rijk en waterbeheerders nieuwe

G+, W en W+, zie kader) en de onzekerheden die in

veiligheidsnormen te ontwikkelen voor de pri-

deze scenario’s besloten zijn. De effecten van kli-

maire waterkeringen die meer rekening houden

maatverandering in Noord-Holland op basis van de

met de toegenomen gevolgen van overstromin-

KNMI’06-scenario’s en mogelijke gevolgen voor ver-

gen.

schillende ruimtelijke functies zijn in kaart gebracht

n Samen

met de waterschappen in de komende

in het Klimaateffectschetsboek Noord-Holland (juli

planperiode functiefaciliteringskaarten te ontwik-

2008; www.noord-holland.nl/projecten/Klimaat/

kelen voor Noord-Holland. Deze kaarten verken-

De_gevolgen/). Het actieplan Klimaat beschrijft onze

nen waar het watersysteem weinig of veel moeite

ambities in brede zin.

heeft om te voorzien in de waterbehoefte van landbouw, industrie, woningbouw en natuur, zowel op dit moment als in de toekomst wanneer

Klimaatscenario’s KNMI (2006)

rekening wordt gehouden met de klimaatveran-

De G-scenario’s staan voor Gematigd: wereldgemiddelde

dering (zie hoofdstuk 9.1 Structuurvisie).

temperatuurstijging van 1oC in 2050, De W-scenario’s staan voor Warm: wereldgemiddelde temperatuur stijging van

2oC

in 2050.

n Via

de Tender Water en Best Practices te stimule-

ren dat bedrijven (zie hoofdstuk 5.6 Bedrijfsleven) en landbouw (zie hoofdstuk 5.5 Landbouw) min-

De toevoeging van een + betekent dat ook wijzigingen in het lucht

der afhankelijk worden van het watersysteem,

stromingspatroon in West-Europa zijn meegenomen.

minder en schoner lozen op het oppervlakte water, door bijvoorbeeld zelfvoorzienend te worden in hun watervoorziening (onder andere via

Klimaatverandering brengt niet alleen extra risico’s

opvang regenwater, recirculatiesystemen, water-

en bedreigingen met zich mee die aandacht vragen

zuiveringsystemen per bedrijf of groep bedrijven,

vanuit het beschermen en beheren, maar ook kansen

grijswatercircuits).

als het gaat om het beleven en benutten van water.

n Stimuleren

dat provinciale vaarwegen (zie hoofd-

Het vraagt om aanpassingen aan de gevolgen van de

stuk 6.5 Oeverbeheer en -inrichting van de provinci-

klimaatverandering. Om de bijbehorende maatrege-

ale vaarwegen), bedrijventerreinen (zie hoofdstuk

len te kunnen uitvoeren is draagvlak nodig.

5.6 Bedrijfsleven) en recreatiegebieden (zie hoofd-

Waterbewustzijn creëer je door burgers en bedrijven

stuk 5.8 Toerisme en recreatie) klimaatbestendig

zich te laten realiseren dat het juist in hun eigen

worden ingericht (veilig, zuinig watergebruik,

buurt speelt. De landelijke campagne ‘Nederland

minimale wateroverlast, geen watertekort, vol-

leeft met water’ legt de algemene problematiek uit.

doende waterkwaliteit).

Provincie, waterschap en gemeenten maken de vertaling naar de regionale en lokale problematiek.

n Het

waterbewustzijn van de burger te vergroten

door regionaal de nationale waterbewustzijncampagne ‘Nederland leeft met Water’ te ondersteu-

Een klimaatbestendig watersysteem maken wij als

nen, door jaarlijks een waterweek te organiseren,

provincie niet alleen. Onze ambitie is om dit samen

door particulieren en bedrijven te stimuleren zelf

met de waterbeheerders en gemeenten te doen, en de

bij te dragen aan klimaatbestendigheid en door

vele kennis en ervaring die daar al aanwezig zijn ten

scholen te stimuleren een lesprogramma te ont-

volle te benutten. Wij streven naar een klimaat

wikkelen over waterbewustzijn in de eigen omge-

bestendige inrichting van het Noord-Hollandse

ving (zie hoofdstuk 5.11 Waterbewustzijn).

watersysteem, waarbij op een duurzame manier met het beschikbare water wordt omgegaan. Vanuit het


2 0 1 0 - 2 0 1 5

n

15

2.3 Klimaatbestendig per thema

n De verzilting en de aquacultuur bieden kansen voor

de landbouw, zij het op kleine schaal. De zilte landbouw is nog in een experimentele fase. De aquacul-

Klimaat is een onderwerp dat is verweven met bijna

tuur stimuleren wij actief, via de Agenda Landbouw

alle thema’s en gebieden in dit Waterplan. Hieronder

en Visserij, voor 2011 willen we twee pilots hebben

wordt per thema, waar relevant, de specifieke opgave

(zie hoofdstuk 5.5 Landbouw).

toegelicht:

n Door

klimaatverandering zal het aantal warme,

zomerse en tropische dagen toenemen. Tevens

Beschermen

zal het langs de Zuid-Europese kusten te warm

Ons beschermingsbeleid is gericht op het inperken

worden. Hierdoor komen er dus meer dagen die

van de gevolgen van klimaatverandering. Bij het

geschikt zijn voor recreatie aan de kust en komen

beoordelen van dijkversterkingsplannen is robuust ontwerpen voor ons een uitgangspunt. ‘Robuust’ kan op twee manieren worden ingevuld. De nu gangbare interpretatie is dat – rekening houdend met klimaatverandering – de dijk zo ontworpen wordt dat hij in principe de komende 50 jaar voldoet aan de veiligheidsnorm. Een andere invulling van ‘robuust’ is dat bij het ontwerp rekening wordt gehouden met in de toekomst nog nodige versterkingen, bijvoorbeeld door de kruin van de dijk te verbreden. Dit biedt op termijn meer flexibiliteit. Ook vragen wij gemeenten, waterbeheerders en het Rijk voldoende ruimte langs de waterkeringen te reserveren voor toekomstige dijkversterkingen. Wij zullen zelf bijdragen aan nieuwe studies op het gebied van Deltadijken. Gemeenten of andere initiatiefnemers houden bij de ontwikkeling van nieuwe buitendijkse gebieden of herstructurering van bestaande buitendijkse gebieden rekening met peilstijgingen van het IJsselmeer (zie hoofdstuk 4 Beschermen) en hanteren waterveilig bouwen als uitgangspunt.

Benutten en Beleven De klimaatverandering brengt kansen voor benutten en beleven: n Water

is een bron voor duurzame energie (zoet/

zout bij de Afsluitdijk; warmte-koude opslag). Voor zoet/zout leveren wij inbreng tijdens de marktverkenningsfase van de Afsluitdijk. Warmte-koude opslag wordt al enthousiast gebruikt door bedrijven, dus het is noodzakelijk dat we beleidskaders op gaan stellen, zodat er geen conflicten ontstaan in de ondergrond (zie hoofdstuk 5.3 Energie).

16

n

P R O V I N C I E


meer toeristen naar Nederland om te genieten

van het Noord-Hollandse cultuurlandschap en de

van het strand. We spelen actief in op deze kans

waterrecreatie (zie hoofdstuk 5.10 Cultuurhistorie

door voor de zandige versterking van de

en hoofdstuk. 5.8 Toerisme en recreatie). Ook de

Noordzeekust 13 miljoen euro te reserveren voor

aanleg van groengebieden in de stad (tegengaan

het veiliger en aantrekkelijker maken van de

hitte-eiland effect) biedt kansen voor recreatie en

Noord-Hollandse kust en om de badplaatsen een

levert een bijdrage aan een klimaatbestendige

kwaliteitsimpuls te geven (zie hoofdstuk 7.1

inrichting.

Noordzeekust). n Door

te ontwerpen met water kunnen we onze

De toekomstige klimaatverandering legt druk op ons

wateropgave (waterberging, bescherming en

(zoet)watersysteem en de natuur. We krijgen waar-

waterkwaliteit) combineren met de versterking

schijnlijk te maken met droge zomers en daardoor


2 0 1 0 - 2 0 1 5

n

17

een zoetwatertekort. Dit geeft zowel een kwantiteits-

waterkwaliteit negatief en vergroot het de verzil-

probleem (onvoldoende (zoet)water voor de gebruik-

tingsproblematiek door de langere droge zomers,

functies) als een kwaliteitsprobleem (water heeft niet

hogere temperaturen en zeespiegelstijging (zie

de juiste kwaliteit voor de gebruikfuncties). In stil-

kader), anderzijds zorgt het lokaal voor waterover-

staande wateren kan de kwaliteit van zwemwater

last door zware buien in de zomer en in de winter

afnemen en verantwoord gebruik van zwemwater

langere periodes met veel neerslag.

kritisch worden. Een toenemende neerslagintensiteit kan daarnaast zorgen voor een toenemende vuil emissie uit gemengde rioolstelsels. Daarnaast zorgen blauwalgen voor stankoverlast in stadswateren en

Effecten klimaatverandering op waterkwaliteit

jachthavens. Hierop anticiperen wij als volgt:

De chemische kwaliteit van het water komt onder de klimaatscenario’s

n Het

zowel direct als indirect onder druk. Direct doordat hogere temperaturen

IJsselmeer moet als zoetwaterbekken behou-

den blijven en ook in droge tijden kunnen voor-

zorgen voor een hogere oppervlaktewatertemperatuur en betere

zien in de zoetwater- en drinkwaterbehoefte van

omstandigheden voor onder andere blauwalg. Indirect doordat minder

Noord-Holland (zie hoofdstuk 5.1 Zoetwater

neerslag in het zomerhalfjaar en meer verdamping de reeds in het

voorziening).

water aanwezige concentraties van vervuilende stoffen, nutriënten

n Wij

stellen uiterlijk in 2012 samen met het water-

en zout verhoogt en zorgt voor een versterkte verzilting. En de zee

schap functiefaciliteringskaarten op (zie hoofd-

spiegelstijging versterkt de verzilting doordat de kweldruk in diepe

stuk 5.1 Zoetwatervoorziening).

polders toeneemt.

n Wij

stimuleren bedrijfsleven en landbouw om

De ecologische kwaliteit van het water komt onder druk doordat de

meer zelfvoorzienend te worden in hun zoetwa-

stijging van de temperatuur zorgt voor andere vis- en plantensoorten.

tervoorziening, door middel van de Tender Water

Door de slechtere leefomstandigheden zullen populaties verdwijnen,

en door goede praktijkvoorbeelden (zie hoofd-

de kolonisatie van nieuwe populaties wordt bepaald door de

stuk 5.5 Landbouw en 5.6 Bedrijfsleven en kennisin-

natuurlijke migratiesnelheid.

stituten). n Wij

stellen samen met belanghebbenden regio-

nale verdringingsreeksen op. Met deze reeksen

We anticiperen hierop door:

geven we aan welke prioriteiten we stellen voor

n Via

de implementatie van de Kaderrichtlijn Water

de (zoet)watervoorziening in extreme droge peri-

te zorgen voor een goede basiskwaliteit van het

oden. Een voorbeeld is de verdringingsreeks

gronden oppervlaktewater en daardoor te zor-

Amstelland. Hiermee worden de belangen van

gen voor een veerkrachtig watersysteem (zie

natte natuur, scheepvaart, landbouw, drinkwater, nutsbedrijven en stevigheid van waterkeringen

hoofdstuk 6.3 Oppervlaktewaterkwaliteit). n Te

zorgen dat de provinciale sluizen en stuwen

afgewogen (zie hoofdstuk 5.1 Zoetwatervoor

in vaarwegen vispasseerbaar worden gemaakt

ziening).

(zie hoofdstuk 6.4 Vismigratie).

n Wij

onderzoeken samen met de waterkwaliteits-

n De

waterdoelen (waaronder waterberging, water-

beheerders methoden om watersystemen veer-

kwaliteit en waterparels) op te nemen in het ILG

krachtiger te laten zijn, met het oog op de zwem-

(zie hoofdstuk 7.11 Investeringsbudget Landelijk

waterkwaliteit en de ecologie, en in relatie tot

Gebied)

klimaatverandering (blauwalgproblematiek) (zie hoofdstuk 5.7 Zwemwater).

n Te

onderzoeken en inventariseren hoe we het

stedelijk water klimaatbestendiger kunnen maken. We accepteren geen wateroverlast. We

Beheren

18

n

willen problemen helder in kaart brengen, oplos-

Klimaatverandering heeft op twee manieren effect

singen niet alleen zoeken in reductie van de kans

op ons waterbeheer. Enerzijds beïnvloedt het de

op wateroverlast, maar ook in reductie van gevol-

P R O V I N C I E


gen. We willen draagvlak creëren voor investeringen door het economiseren van klimaatbestendigheid (zie hoofdstuk 6.9 Stedelijk waterbeheer).

Bijzondere Gebieden Klimaatbestendigheid moet in de Metropoolregio Amsterdam een leidend principe worden bij de locatiekeuze en de inrichting van stedelijke en landelijke functies. In de huidige plannen voor de ontwikkeling van de Noordvleugel is dit nog onvoldoende uitgewerkt. Ruimtelijk gaat het daarbij op regionaal niveau om de wateropgaven: waterveiligheid verhogen, waterberging vergroten, watertekort opheffen, waterkwaliteit verbeteren en anticiperen op de lange termijnverwachtingen daarover. Het toenemende overstromingsrisico heeft niet alleen consequenties voor buitendijkse bouwlocaties (IJmeer) en de laaggelegen stedelijke gebieden (bijvoorbeeld Haarlemmermeer, Bijlmermeer en Watergraafsmeer), maar ook voor verstedelijkingslocaties in gebieden met een minder hoog beschermingsniveau. Aandachtsgebieden zijn steden in droogmakerijen als de Haarlemmermeer. Bij voortgaande economische groei is de regio genoodzaakt te blijven bouwen onder zeespiegelniveau. Gezien de voorhanden zijnde ruimtelijke mogelijkheden gebeurt dit in de grote droogmakerijen (Haarlem mermeer). Een klimaatbestendige inrichting van het water systeem van het IJsselmeer vraagt een ander peilbeheer dat beter inspeelt op toenemende fluctuaties in wateraanvoer tussen de seizoenen, zodat ook in drogere periodes voldoende zoet water beschikbaar blijft. In de planperiode onderzoekt het Rijk samen met de betrokken provincies en waterbeheerders in hoeverre het IJsselmeer kan dienen als strategische zoetwatervoorraad voor Noord- en West-Nederland. Hierover wordt in 2015 een besluit genomen. Ontkoppeling van de peilen van IJsselmeer en Markermeer/IJmeer maakt het mogelijk om bij het laatste het ecologisch herstel voorop te stellen en daarmee ook ruimte te scheppen voor stedelijke ontwikkeling.


2 0 1 0 - 2 0 1 5

n

19

20

n

P R O V I N C I E


n

3

n n n n

Toekomstbeeld: Noord-Holland in 2040

De thema’s Beschermen, Benutten, Beleven en Beheren

de Agenda Economie. En: wanneer moeten we gaan

staan centraal in het toekomstbeeld voor Noord-Holland

voorsorteren op de lange termijn?

voor 2040. De speerpunten van dit Waterplan zijn er nu ook in opgenomen, te weten: het integrale beleid ten aanzien

Het toekomstbeeld is geen blauwdruk, maar geeft

van de ontwikkeling van de Noordzeekustzone en de opti-

richting aan het te voeren beleid. Wij kiezen bij het

male benutting van de economische kanten van water. Ook

streven naar dit toekomstbeeld voor een flexibele en

zijn de uitgangspunten van het Waterplan in het toekomst-

adaptieve houding. Vanwege wisselende omstandig-

beeld verwerkt. We geven aan hoe het waterbeheer op de

heden – denk aan de grote rol die klimaatsverande-

klimaatverandering inspeelt en waar water medesturend is

ring speelt – is het wenselijk dat het toekomstbeeld

voor de ruimtelijke ontwikkeling. We bestrijken de volle

kan worden aangepast. Met een flexibele en adap-

breedte van waterbeleid en -beheer, van fijnmazig tot groot-

tieve houding kan dat.

schalig; de bekende thema’s veiligheid, waterkwantiteit en

waterkwaliteit komen aan de orde, maar ook de onderwerpen gronden drinkwater. Tegelijk geven we integrale beleids-

Beschermen

ontwikkelingen aan, die juist bestaan uit de combinatie van

In het Noord-Holland van de toekomst is het water-

verschillende functies. Bovendien noemen we de gebieden

systeem klimaatbestendig. Inwoners en bedrijvigheid

waar voorbeeldprojecten zijn gerealiseerd of ontwikkelingen

zijn te allen tijde voldoende beschermd tegen de zee-

op het gebied van water te zien zijn.

spiegelstijging. Een robuuste zeewering, sterke primaire waterkeringen en boezemkaden bieden

Er worden momenteel op landelijk en provinciaal

bescherming tegen overstromingen vanuit zee, IJssel-

niveau diverse toekomstbeelden geschetst: in de

en Markermeer en vanwege boezemwater. De dijk-

Structuurvisie, het Nationaal Waterplan, de Klimaat

versterkingen zijn ingepast in het landschap en ook

atlas, de studie ‘Randstad in Zicht’ en in het advies

te gebruiken voor recreatie. Op basis van de verster-

van de Deltacommissie. Wij willen die visies graag

king in 2015 voldoen voormalige zwakke schakels in

betrekken in ons eigen lange termijn toekomstbeeld.

de kust bij de Hondsbossche en Pettemer Zeewering

Dat gebruiken we dan om het volgende Waterplan

en de duinen tussen Petten en Den Helder in prin-

(2016-2021) toekomstbestendig te maken.

cipe nog 25 jaar aan de gestelde veiligheidsnorm. De

De centrale vraag voor de toekomst is: zijn onze

Noord-Hollandse Noordzeekust is een goed ontwik-

beleidslijnen en instrumenten voldoende toekomst-

keld gebied, waar natuur, recreatie en economie de

bestendig? Welk integraal en duurzaam waterbeheer

ruimte krijgen. Bij Zandvoort is te zien hoe kustver-

is noodzakelijk? Deze vraag stellen we voor de lange

sterking en stedelijke vernieuwing fraai gecombi-

termijn (2100), op basis van de door ons uitgezette

neerd zijn. Ook zijn er voorbeelden van duinverster-

beleidslijnen als de Structuurvisie, het Actie

king, dynamisch kustbeheer en plekken waar de kust

programma Klimaat 2007-2011, het Milieubeleidsplan,

verbreed is. Op sommige plaatsen zijn paviljoens het

de Bodemvisie, de Agenda Recreatie en Toerisme, de

hele jaar door toegestaan, de locaties zijn in de pro-

Netwerkstrategie Vaarwegen en Binnenhavens

vinciale Structuurvisie opgenomen. De Afsluitdijk is

Noord-Holland, de Agenda Landbouw en Visserij en

versterkt en op sobere wijze economisch en toeris-


2 0 1 0 - 2 0 1 5

n

21

tisch ontwikkeld. De gevolgen van een zeer zeldzame

gen zijn geprioriteerd per regio, met het oog op het

overstroming zijn preventief beperkt door ruimte-

beperken van de maatschappelijke en economische

lijke compartimentering met nieuwe of versterkte

schade (verdringingsreeks). Inwoners en bedrijven

dijken, het verhoogd aanleggen van nieuwe stads

weten hoe het water tijdens een watertekort in een

delen en het verbeteren van evacuatiemogelijkheden.

droge zomer verdeeld zal worden. Bovendien weten

De inwoners weten wat ze in dit geval moeten doen

zij wat ze zelf kunnen doen om minder water te

en kennen het risico. Jaarlijks wordt er een lokale

gebruiken.

oefening gehouden. Op sommige plaatsen is waterbestendig gebouwd.

De binnenvaart is een volwaardig alternatief voor

De Metropoolregio Amsterdam is goed beschermd,

goederentransport over de weg. Het vaarwegennet

(internationale) bedrijven vestigen zich in deze regio

is optimaal. Er is ruimte voor de binnenvaart en bin-

vooral vanwege de aantrekkelijke combinatie van groen, water en stad.

Benutten Het schaarser wordende zoet water wordt duurzaam beheerd en benut. Voor het nathouden van de funderingen van huizen en stabiliteit van dijken zal altijd voldoende water aan te voeren zijn. De drinkwatervoorziening komt nooit in gevaar. Er zijn voldoende strategische reserves/grondwatervoorraden en voor de productie van drinkwater zijn verschillende bronnen beschikbaar. In geval van nood (tekorten in extreme droge periodes) kan dus op een andere bron worden overgeschakeld. Er is ook in droge periodes voldoende water beschikbaar vanuit IJsselmeer en Markermeer. De bronnen (grondwater van de duinen en het Gooi en oppervlaktewater uit het IJsselmeer) zijn goed beschermd. De negatieve effecten van grondwaterwinning op de omgeving zijn geminimaliseerd. De winning van natuurlijk duinwater is geminimaliseerd om verdroging te bestrijden. Bij de winning zijn infiltratie en terugwinning goed ingepast in het duinecosysteem. De zoetwaterbel onder de duinrand werkt als buffer om verzilting in de binnenduinrand tegen te gaan. De grondwateroverlast is niet vergroot in gemeenten in de binnenduinrand. De energievoorziening komt niet in gevaar omdat er voldoende koelwater beschikbaar is en de bedrijven hun behoefte aan koelwater hebben geminimaliseerd. Voor de energievoorziening van gebouwen wordt zoveel mogelijk gebruikgemaakt van duurzame warmte-koude opslag. Verschillende andere belan-

22

n

P R O V I N C I E


nenhavens op duurzame haven- en kadeterreinen

onderdrukken. De landbouw en bedrijven zijn steeds

vooral in Amsterdam en het Noordzeekanaalgebied

meer zelfvoorzienend in hun waterbehoefte. Er zijn

(ligplaatsen met walstroom, containerterminal

kwekerijen voor vis, schaal- en schelpdieren, algen,

Zeehaven Ijmuiden) en langs het Noordhollandsch

zilte en zoute gewassen. Er is een goed vestigings

Kanaal (Texel, Den Helder, Schagen, Alkmaar,

klimaat voor bedrijven, men heeft vertrouwen in het

Zaanstad). Bij Schiphol is een goede containertermi-

robuuste klimaatbestendige watersysteem.

nal in de Ringvaart-Oost.

De wateruniversiteit is opgericht en heeft een groot aantal studenten. De universiteit ontwikkelt praktijk-

In landbouwgebieden met zout grondwater zijn de

gerichte uitvindingen voor de wateropgave, samen

teelttechnieken aangepast, of is gekozen voor hogere

met Noord-Hollandse bedrijven en waterbeheerders.

(grond)waterstanden om de zoute kwelstromen te

Uit andere provincies en landen komen geïnteres-


2 0 1 0 - 2 0 1 5

n

23

seerden kijken naar onze proefprojecten op het

Ecologisch waardevolle wateren in bijzondere

gebied van klimaatbestendig waterbeheer en water-

(natuur)gebieden zoals de duinen, de veenweide- en

neutraal bouwen.

de brakke gebieden, zijn door een wandelen fietsnetwerk te beleven. Goede verbindingen tussen

Beleven

watersystemen zijn gerealiseerd voor het migreren

Noord-Holland staat bekend om zijn water, Noord

van diersoorten, zoals bijvoorbeeld vis. Vooroevers

zeekust, strand en duinen, IJsselmeerkust, waterrijke

en zandplaten zijn ingezet ter bescherming tegen

cultuurlandschappen, bollenvelden en polderland-

water. Stedelijk water met cultuurhistorische waarde

schap. Noord-Holland wordt beleefd als dé water-

en waterrijke cultuurlandschappen zijn toegankelijk

sportprovincie. Kanalen, meren, plassen, grachten,

en te beleven, met name in gebieden zoals de

bruggen en havens worden ervaren als unieke cul-

Beemster en rond de grote steden. De oude inunda-

tuurelementen, die bijdragen aan die beleving. De

tievelden van de Stelling van Amsterdam zijn te

Stelling van Amsterdam en de droogmakerij de

beleven, bijvoorbeeld in de Beemster, de Zeevang, de

Beemster zijn internationaal bekende werelderfgoe-

Haarlemmermeer en Beverwijk. Daar is waterber-

deren. De veilige en aantrekkelijke kust draagt bij

ging gecombineerd met natuur, recreatie en cultuur-

aan het Noord-Hollandse vestigingsklimaat en biedt

historie. In de Beemster is daardoor het cultuurhis

ook zelf ruimte aan nieuwe ontwikkelingen op het

torisch verkavelingspatroon bewaard gebleven.

gebied van wonen, toerisme en recreatie, natuur en

Archeologische vindplaatsen zijn beschermd bij het

duurzame energie.

maken van waterberging.

Door al deze zaken is Noord-Holland een toeristische trekpleister op het gebied van watersport en water-

Er zijn wateren voor al dan niet gemotoriseerde

rijke cultuur.

waterrecreatie, om te vissen en voor de beleving van natuur en cultuur. Hier wordt rustig gevaren. De

Het IJmeer en Markermeer hebben grootschalige

sluizen en bruggen zijn in het zomerseizoen vaker

moerasachtige gebieden: luwtegebieden met water-

open en kennen een groene golf. De recreatievaart

planten en een seizoensgebonden peil. Hierdoor is

gaat zorgvuldig om met afvalwater, en olie- en verf-

de waterkwaliteit en de kwaliteit van het Natura

lozingen.

2000-gebied sterk toegenomen. Er is ruimte voor recreatie en natuur. Wonen en recreatie zijn gereali-

Hierdoor heeft de provincie een grote diversiteit aan

seerd met behoud van ecologische kwaliteit. Het

natuur en recreatie: grootschalig en kleinschalig, en

Wieringerrandmeer heeft een impuls gegeven aan de

al dan niet verweven met ander grondgebruik. Water

economie en waterrecreatie in de Kop van Noord-

is een onderwerp dat maatschappelijk leeft. Bij de

Holland. In de Bloemendalerpolder is een waterrijke

inwoners van Noord-Holland is waterbewustzijn en

woonomgeving gecreëerd. In de Haarlemmermeer is

risicobewustzijn ontstaan.

een mooie combinatie van water, wonen en recreatie

Beheren

gemaakt.

Duurzaam waterbeheer is medesturend voor het

24

n

Aan de stadsranden versterken stad en platteland

ruimtelijk beleid. Zo zorgen we dat bij nieuwe ruim-

elkaar en wordt schoon water optimaal gebruikt voor

telijke ontwikkelingen niet alleen het watersysteem

recreatie en natuur. Voor de inwoners is er altijd

verbetert, maar ook de ruimtelijke kwaliteit. In de

schoon en veilig zwemwater in de buurt. In alle

diepe droogmakerijen Haarlemmermeer,

recreatiegebieden rondom de stad is het waterbeheer

Horstermeerpolderpolder en Bovenkerkerpolder is

ecologisch/duurzaam en is wateropvang gereali-

door vernatting de benodigde waterberging en duur-

seerd voor de veiligheid van de stad. De waterkwa-

zaam waterbeheer gerealiseerd. In enkele gebieden,

liteit van natuur- en recreatiegebieden is goed.

zoals de Westzaan bijvoorbeeld, bepaalt het (brakke)

P R O V I N C I E


water de functie als natuurgebied. Dit leidt tot

sluizen zijn in beide richtingen passeerbaar voor vis-

kostenefficiënter en robuuster waterbeheer.

sen. Het grondwater is van een hoge kwaliteit, wat nodig is voor het goed functioneren van het ecosy-

De kans op wateroverlast is klein doordat het water

steem en voor het gebruik als drinkwater. De verdro-

de ruimte heeft gekregen, de stad klimaatbestendig

ging van Natura 2000-gebieden is bestreden.

is ingericht en het watersysteem in staat is de neer-

Grondwateronttrekkingen hebben geen negatief

slagpieken te verwerken. Is in een extreme situatie

effect op de omgeving en grondwateronttrekking en

ingrijpen toch noodzakelijk om de boezem te ontlas-

aanvulling van het grondwater zijn in evenwicht.

ten, dan is het noodoverloopgebied zo ingericht dat de schade beperkt blijft tot een maatschappelijk aanvaardbaar niveau. Daarvoor is dan een schaderegeling met de inwoners getroffen. Verschillende functies van land en water zijn slim met elkaar verweven en op elkaar afgestemd. In bestaande gebieden bedienen bedrijven zich van innovatieve technieken om de productie te optimaliseren en tegelijk duurzaam met het water om te gaan. Nieuwe woningen en bedrijven zijn waterneutraal (eigen wateropvang, zuivering, grijswatercircuit, droog toilet et cetera), zijn gebouwd met duurzame bouwmaterialen en hebben een goede ontwatering en afwatering. Denk bijvoorbeeld aan Aalsmeer Greenport, Agriport A7, het te verbouwen provinciehuis en werkstad A4. Landbouw, natuur en stedelijk gebied zijn zodoende verzekerd van de gewenste kwaliteit en hoeveelheid water. De inrichting van het watersysteem draagt bovendien bij aan landschappen waar het prettig wonen, werken en recreëren is. De vaarwegen worden zo beheerd en onderhouden, dat de bevaarbaarheid, snelheid, betrouwbaarheid en veiligheid optimaal zijn. De binnenvaart en recreatievaart zijn leidend voor het beheer van het Noordzeekanaal, de Zaan, het Noordhollandsch Kanaal en de ringvaart Haarlemmermeer. In de overige vaarwegen krijgen recreatie en natuur de ruimte. De ecologische en chemische kwaliteit van het water zijn sterk toegenomen en zichtbaar. De fosfaat- en nitraatconcentraties van het oppervlaktewater belemmeren niet langer de toename van de ecologische kwaliteit van het oppervlaktewater. De vismigratieknelpunten zijn opgelost en nieuw aangelegde


2 0 1 0 - 2 0 1 5

n

25

26

n

P R O V I N C I E


n

4

n n

Beschermen

n n

Noord-Holland is een dichtbevolkte provincie met voor

gen bieden bescherming tegen overstromingen van-

Nederland vitale bedrijvigheid (Amsterdam, Schiphol,

uit de regionale watersystemen (kanalen, vaarten,

Aalsmeer en Havenbedrijf Amsterdam) en unieke cultuur-

meren en boezemwater), beschermen buitendijks

en natuurwaarden (Stelling van Amsterdam, de Beemster,

gebied of dienen als achtervang tegen overstromin-

IJmeer/Markermeer, duinen aan de Noordzeekust,

gen vanuit buitenwater (zie bijlage 9 kaart Regionale

Waddenzee en Oostelijke Vechtplassen). Het beschermen

Waterkeringen).

van deze waarden is van provinciaal belang. We waarborgen samen met waterschappen en Rijkswaterstaat de

Of de geboden mate van bescherming in de toekomst

bescherming van mens, natuur en bedrijvigheid tegen

afdoende is, heeft onder andere te maken met de

overstromingrisico’s via het principe:

effecten van klimaatverandering. Wanneer de zee-

n preventie

spiegel meer dan 50 cm stijgt, heeft dit consequenties

(het op orde houden van de waterkeringen

met aandacht voor ruimtelijke kwaliteit), n gevolgschade

beperken (bijvoorbeeld waterbestendig

bouwen daar waar nodig), en n rampenbeheersing

(bijvoorbeeld vluchtroutes en risico-

communicatie).

voor de waterkeringen en het peilbeheer van de watersystemen. Zowel de primaire als de regionale waterkeringen moeten dan verhoogd en versterkt worden. Ook zijn er dan (innovatieve) oplossingen nodig om onder die omstandigheden te kunnen blijven spuien dan wel af te malen op de grote buiten-

Wij zien toe op inpassing van de dijkversterkingen in het

wateren.

landschap en de stedelijke omgeving en we waken over de cultuurhistorische en ecologische waarden. We grijpen

De verwachting van zowel het KNMI als de

dijkversterkingen aan om de ruimtelijke kwaliteit in het

Deltacommissie is dat de zeespiegelstijging tot 2050

gebied te versterken. We zetten ons speciaal in bij de ver-

de genoemde 50 cm niet te boven gaat. Voor de peri-

sterking van de Noordzeekust en de kwaliteitsimpuls aan

ode daarna worden andere cijfers gebruikt. De

het gebied en de badplaatsen.

Deltacommissie hanteert voor 2100 een bovengrens voor de relatieve zeespiegelstijging van 0,65 tot 1,30 meter, het KNMI hanteert voor 2100 een bandbreedte

4.1 Meerlaagsveiligheid

voor de absolute zeespiegelstijging van 35 tot 85 centimeter. Na 2050 kan de zeespiegelstijging de

Analyse

genoemde 50 centimeter dus wel te boven gaan.

Noord-Holland ligt voor een groot deel beneden de zeespiegel en grenst aan drie zijden aan grote wate-

Klimaatverandering leidt ook tot een andere afvoer

ren. De waterkeringen beschermen het land, de

van de rivieren. Het waterpeil van het IJsselmeer is

inwoners en hun eigendommen tegen overstromin-

afhankelijk van de aanvoer van water door de IJssel.

gen. Primaire waterkeringen bieden bescherming

En die wordt weer bepaald door wat via de Rijn ons

tegen overstromingen vanuit buitenwater (Noordzee,

land binnen stroomt. Het KNMI verwacht afne-

Waddenzee, IJsselmeer en Markermeer (zie bijlage 9

mende zomerafvoeren en toenemende winterafvoe-

kaart Primaire Waterkeringen). Regionale waterkerin-

ren en daarbinnen extremere fluctuaties: heviger


2 0 1 0 - 2 0 1 5

n

27

buien en langduriger droogtes. Vanwege de te ver-

Doelen voor de lange termijn (2040)

wachten schaarste aan zoet water beveelt de Delta

In 2040 voldoen de primaire en regionale waterkeringen

commissie aan om het IJsselmeer in de toekomst als

aan de gestelde normen. Aanvullend op deze pre-

strategische zoetwatervoorraad te benutten. Hiervoor

ventieve aanpak, is de provincie opgedeeld in risico-

is volgens de commissie een peilstijging van maxi-

zones. In zones met een hoog risico gelden aanvul-

maal 1,5 meter nodig. Rijkswaterstaat gaat dit de

lende eisen voor ruimtelijke ontwikkelingen. Nieuwe

komende jaren onderzoeken. In 2015 wordt hierover

vitale functies zijn buiten deze zones gevestigd.

een besluit genomen.

Iedereen in Noord-Holland weet wat hem of haar te doen staat bij een overstroming.

Zoals de Deltacommissie ook aangeeft, is klimaatverandering niet de enige reden om de waterveiligheid te willen verbeteren. Ook vanwege de toegenomen bevolkingsdichtheid en de toegenomen economische

Wat doet de provincie tot en met 2015? Welke instrumenten zet de provincie in? n Bij

maatregelen voor gevolgenbeperking en risico

waarde achter de dijken, is het nodig de over

bewustzijn richten we ons voornamelijk op het

stromingskansen verder te verkleinen. Bovendien

beperken van het (toenemende) restrisico. Bij

moeten de waterveiligheidsnormen meer in lijn wor-

nieuwbouw en herstructurering houden we reke-

den gebracht met die voor de andere veiligheidsdo-

ning met de evacuatiemogelijkheden. We stimu-

meinen (chemische industrie, luchtvaart et cetera).

leren het houden van een jaarlijkse rampenoefe-

Ook dit kan tot een aanscherping van de normen lei-

ning op basis van een overstromingsscenario.

den. De Deltacommissie pleit in dit verband voor een

n Wij

passen de overstromingsrisicokaarten toe

verhoging van het veiligheidsniveau van dijkringen

voor verdere professionalisering van de risico-

met een factor 10.

communicatie en de calamiteitenorganisatie en bij de ontwikkeling van ruimtelijk beleid.

De kans op een overstroming kan nooit tot nul wor-

waterbeheerders bepaald welke regionale water-

tie ook aandacht worden besteed aan beperking van

keringen van belang zijn voor het compartimen-

de gevolgen van eventuele overstromingen. Dit

teren van dijkringgebieden. In 2015 hebben we

gebeurt door in de ruimtelijke ordening rekening te

alle gewenste compartimenteringskeringen aan-

houden met overstromingsrisico’s. De risico-commu-

gewezen en vastgelegd in de provinciale Water

nicatie en de calamiteitenorganisatie worden gepro-

verordening en de Structuurvisie. n Wij

zorgen samen met de waterbeheerders en de

veiligheid’. Preventie staat nog steeds voorop, maar

gemeenten voor actuele rampen- en calamiteiten-

wordt aangevuld met duurzame ruimtelijke plan-

plannen, waarin de laatste kennis op het gebied van

ning en rampenbeheersing. Voor deze twee sporen

evacuaties en risico-communicatie is opgenomen.

hebben we actuele overstromingsrisicokaarten (zie

n Wij

beschikken in 2013 over een risicokaart, op

bijlage 9 Overstromingsrisicokaart) nodig. In de plan-

basis waarvan een risicozonering kan worden

periode gaan we daarmee verder, zodat we in 2013

opgesteld. In 2015 zijn we klaar met de risico

en 2015 ook kunnen voldoen aan de Europese

beheersplannen.

Richtlijn Overstromingsrisico’s. In 2013 moeten de

n

hebben in 2012 in overleg met het Rijk en de

den gereduceerd. Daarom moet behalve aan preven-

fessionaliseerd. Deze aanpak noemen we ‘meerlaags-

28

n Wij

n Wij

willen bij dijkversterkingsprojecten (zie bij-

kaarten klaar zijn, in 2015 de risicobeheersplannen.

lage 9 kaart Planning dijkversterkingen) goed met

Deze kaarten worden in de planperiode ook al toe-

andere overheden samenwerken en ons construc-

gepast voor nieuw beleid in de ruimtelijke ordening,

tief opstellen wanneer zij de dijkversterkingen

de risico-communicatie en de calamiteitenbestrij-

willen combineren met andere plannen (natuur,

ding.

recreatie, woningbouw).

P R O V I N C I E


n Wij

gebruiken voor het waterveiligheidsbeleid

nog forse inspanningen voor de toetsing van kunst-

niet alleen instrumenten die ons via de Waterwet

werken en de zogenaamde categorie C-waterkerin-

ten dienste staan, maar ook Wro-instrumenten

gen. Na de toetsing moet er zicht zijn op een spoe-

zoals:

dige aanpak van de waterkeringen die met een

– Verordeningen voor het in bestemmingsplan-

onvoldoende uit de toetsing komen. Voor de aanpak

nen opnemen van risicogebieden waarvoor

van de categorie C-waterkering langs het Amsterdam-

beperkingen gelden.

Rijnkanaal, is het resultaat van de studie naar de

– Wanneer het niet anders kan: aanwijzingen, projectbesluiten en inpassingsplannen om

bedreiging van dijkring 14 vanuit het rivierengebied relevant.

(aanpassing van) waterkeringen gerealiseerd te krijgen.

Het Rijk wil in 2011 een nieuw normenstelsel voor de primaire waterkeringen klaar hebben, op basis van

Wat verwachten we van Rijk, Rijks

onder andere de resultaten van het onderzoekspro-

waterstaat, waterschappen, gemeenten

gramma Veiligheid Nederland in Kaart. Hierbij wor-

en derden?

den ook de gevolgen in beeld gebracht van de door

Ze hebben een pro-actieve houding bij het klimaat-

de Deltacommissie voorgestelde verhoging van de

bestendig maken van de provincie.

veiligheid van dijkringen met een factor 10. Tijdens de vierde toetsingsronde vanaf 2012 wordt – parallel aan de toetsing op basis van de huidige normen –

4.2 Primaire waterkeringen

geoefend met de nieuwe systematiek. Uiterlijk in 2017 volgt besluitvorming over nieuwe normen voor

Analyse Primaire waterkeringen beschermen ons tegen over-

overstromingskansen, die daarna worden vastgelegd in de Waterwet.

stromingen vanuit het buitenwater (Noordzee, Waddenzee, IJssel- en Markermeer, zie bijlage 9 kaart


Primaire Waterkeringen). In de wet zijn voor deze

Preventie is cruciaal om Noord-Holland te bescher-

waterkeringen veiligheidsnormen vastgelegd om

men tegen overstromingen. Het beheren, toetsen en

deze bescherming voldoende te waarborgen. In deze

waar nodig versterken van primaire waterkeringen

planperiode is het de grote opgave om de primaire

is een continu proces. Dijkversterkingen blijven

waterkeringen op orde te krijgen. In de meeste geval-

nodig, zoals ook het advies van de Deltacommissie

len nemen de waterschappen en Rijkswaterstaat het

bevestigt. Het belang van een innovatieve aanpak

initiatief tot dijkversterkingen (zie bijlage 9 kaart

neemt toe omdat de beschikbare ruimte beperkt is of

Planning dijkversterkingen). Bij de kust heeft de pro-

andere waarden op en rond de waterkeringen steeds

vincie een duidelijke regierol in de Zwakke schakel

zwaarder wegen. We houden een voorkeur voor

Duinen Kop van Noord-Holland. Voor alle verster-

zachte, zandige oplossingen, vooral in combinatie

kingen zien we erop toe dat de waterveiligheid

met natuurversterking.

wordt gerealiseerd, rekeninghoudend met ruimte-

Waar mogelijk zijn klimaatbestendige dijken aange-

lijke kwaliteit en de cultuurhistorische en ecologische

legd, met verschillende gebruiksfuncties op een

waarden van waterkeringen en aangrenzende zones.

breed talud en ecologische waarden achter de dijk.

Veiligheid staat voorop, maar kan goed samengaan

Andere oplossingsrichtingen, zoals het verminderen

met het realiseren van andere provinciale ambities.

van de belasting van een dijk door vooroeverontwikkeling, zijn gelijkwaardig aan de klassieke dijkver-

De lopende derde toetsronde moet een volledig beeld

sterking. Nieuwe technieken zijn nodig voor een

geven van de waterstaatkundige veiligheid van de

goede landschappelijke inpassing en voor het moge-

primaire waterkeringen in onze provincie. Dit vraagt


2 0 1 0 - 2 0 1 5

n

29

lijk maken van functiecombinaties (ecologie, woning-

bescherming tegen overstromingen vanuit het

bouw, recreatie).

buitenwater. Deze normen en systematiek moeten transparant en robuust genoeg zijn om

Wat doet de provincie tot en met 2015?

Noord-Holland ook in de toekomst kosteneffectief

Welke instrumenten zet de provincie in?

te beschermen en ruimte laten voor een innova-

n Wij

zijn regisseur bij het versterken van de

tieve (maatwerk-)aanpak.

Zwakke Schakel Duinen Kop van Noord-Holland. De Zwakke schakels zijn aangepakt om voor


minimaal vijftig jaar te voldoen aan de wettelijke


veiligheidsnorm.

en derden?

n Wij

houden toezicht op de waterveiligheid, onder

meer door tweejaarlijks een provinciaal veiligheidsverslag ‘Veiligheid primaire waterkeringen’

tijdig versterken van primaire waterkeringen die

waterschappen te maken over de aanpak van de

onvoldoende zijn getoetst.

onvoldoende zijn beoordeeld. Het eerstvolgende verslag is in januari 2011 klaar. n Wij

houden toezicht op de dijkverbeteringen van

het Hoogwaterbeschermingsprogramma 2006 en werken samen met de waterschappen om andere ambities mee te koppelen (ruimtelijke kwaliteit, recreatie en natuur). n Wij keuren dijkverbeteringsplannen goed en vragen

aandacht voor robuustheid, ruimtelijke kwaliteit en cultuurhistorische en landschappelijke waarden en versterking van ecologische en recreatieve waarden. n Wij

gaan met het rijk en de waterschappen onder-

zoeken hoe wij bij de (voorbereiding van) dijkversterkingen kunnen anticiperen op het advies van de Deltacommissie. n Wij

stellen – waar nodig – verordeningen op over

het in bestemmingsplannen opnemen van voldoende ruimte voor preventieve oplossingen bij de bescherming tegen overstromingen. n Wij

geven mede vorm aan het toekomstig pre-

ventief waterveiligheidsbeleid, met aandacht voor innovatieve dijkverbeteringen met bijbehorende ruimtelijke reserveringen, een transparante afweging van dijkversterking en (ruimtelijke) maatregelen en actualisatie van de veiligheidsnormen. n Wij

dragen bij aan de ontwikkeling van nieuwe

veiligheidsnormen en toetssystematiek voor de

n

voldoende middelen beschikbaar voor het

op te stellen en afspraken met het Rijk en de primaire waterkeringen die bij de toetsing als

30

Rijk n Stelt

P R O V I N C I E


n Bereidt

in nauw overleg met waterschappen en

ontwerp en bij de uitvoering van versterkingen

provincies nieuwe veiligheidsnormen voor de

worden significant negatieve effecten op de

primaire waterkeringen voor.

instandhoudingsdoelen voor Natura 2000-gebie-

n Zorgt

voor adequate en tijdige toetsing en waar

nodig verbetering van waterkeringen in beheer bij Rijkswaterstaat.

den uitgesloten. n Beheren

de primaire waterkeringen conform de

daartoe vastgestelde provinciale verordening en zorgen voor periodieke toetsing van de in hun

Waterschappen n Voeren

het Hoogwaterbeschermingsprogramma

beheer zijnde primaire waterkeringen. n Nemen

deel aan de discussie over de betekenis

2006 uit. De versterkingen van dit programma

van ‘Veiligheid Nederland in Kaart’ en de door

zijn in 2015 voor 80% gereed. De overige 20% is

de Deltacommissie voorgestelde verhoging van

gereed in 2018, inclusief de Afsluitdijk. De ver-

de veiligheid met een factor 10 voor de veilig-

sterkingen zijn robuust uitgevoerd en kansen zijn

heidsnormen (kwaliteit, meerwaarde, tijdpad,

benut voor de versterking van ruimtelijke kwali-

kosten).

teit en andere gebruiksfuncties van de dijk. In het


2 0 1 0 - 2 0 1 5

n

31

n Plannen

in overleg met de provincie de verbete-

ring van primaire waterkeringen in die in de derde toetsronde (2006-2011) als onvoldoende zijn beoordeeld.

Wat doet de provincie tot en met 2015? Welke instrumenten zet de provincie in? n Wij

zorgen voor het aanwijzen en waar mogelijk

normeren van andere regionale waterkeringen, naast de genormeerde boezemkaden.

Gemeenten n Reserveren

n Wij

stellen instrumenten beschikbaar voor het

ruimte in hun ruimtelijke plannen

toetsen, verbeteren en beheren van regionale

voor de verbetering van primaire waterkerin-

waterkeringen én maken afspraken over het

gen.

toetsproces en het verbeterprogramma.

n Creëren

in overleg met de waterkeringbeheerders

kansen voor ruimtelijke kwaliteit en andere functies op of langs de primaire waterkering.

n Wij nemen de belangrijkste regionale waterkeringen

op in de Structuurvisie. n Wij

passen bij versterkingen met een groot pro-

vinciaal belang de projectprocedure toe: we fungeren als toezichthouder én partner.

4.3 Regionale waterkeringen

n Wij

inventariseren met de waterschappen de

betekenis van het advies van de Deltacommissie

Analyse

voor regionale waterkeringen.

Noord-Holland heeft ruim tweeduizend kilometer

n Wij

stimuleren innovatie.

aan regionale waterkeringen (zie bijlage 9 kaart

n Wij

maken afspraken met Rijkswaterstaat over de

Regionale keringen). De belangrijkste zijn de boezem-

status van de regionale keringen die in beheer

kaden, de compartimenteringdijken en de voorland-

zijn bij deze organisatie.

keringen. Deze regionale waterkeringen bieden

n Wij

zorgen voor een beleidskader voor samen-

bescherming tegen overstromingen vanuit kanalen,

hang tussen preventie en gevolgenbeperking bij

vaarten en boezemwater. Verder dienen ze als ach-

het op orde brengen van de regionale keringen.

tervang bij overstromingen vanuit buitenwater of ze

n Wij

stellen, indien mogelijk, subsidiering via het

beschermen buitendijkse gebieden. Ongeveer 1.400

ILG beschikbaar bij kadeverbeteringen waar ook

kilometer boezemkade is aangewezen en genor-

maatregelen worden uitgevoerd ter realisatie van

meerd in de provinciale Waterverordening. De

provinciale en/of Rijksdoelen die binnen het

belangrijkste ambities voor deze planperiode zijn het

ILG-kader vallen.

op orde brengen van de genormeerde boezemkaden en het aanwijzen en wellicht normeren van andere


belangrijke regionale waterkeringen. De risicobena-


dering is het vertrekpunt bij beide ambities.

en derden?

Doelen voor de lange termijn (2040) n Genormeerde

regionale waterkeringen zijn blij-

vend op orde. n Gemeenten

Waterschappen n Toetsen,

verbeteren en beheren van de genor-

meerde boezemkaden. Het zwaartepunt bij pre-

zijn zich bewust van restrisico’s en

ventie ligt bij het op orde brengen van de genor-

hebben in samenspraak met waterschappen

meerde boezemkaden met veiligheidsklassen V,

maatregelen genomen om goed voorbereid te zijn

IV en III voor 2015; in 2020 geldt dat voor alle

op een regionale overstroming.

genormeerde boezemkaden.

n De

veiligheidsnorm is gerelateerd aan de gevol-

n Treffen

bij verbeteringen – waar mogelijk – ook

genkant, met toepassing van het kostenveroorza-

maatregelen ter verbetering van de waterkwali-

kersbeginsel.

teit of ter versterking van recreatieve, natuurlijke, landschappelijke of cultuurhistorische waarden.

32

n

P R O V I N C I E


In het ontwerp en bij de uitvoering van versterkingen, is specifieke aandacht voor de vraag in hoeverre verbetering kan bijdragen aan de


dragen uiterlijk 1 januari 2011 de bestrij-

instandhoudingsdoelen voor Natura 2000-

dingstaak over aan de waterschappen. Tot de

gebieden.

feitelijke overdracht zijn we verantwoordelijk

n Leveren

voorstellen voor samenhang tussen pre-

ventie en gevolgenbeperking (maatwerk).

voor een adequate bestrijding. n Wij

stellen met de waterschappen een overeen-

komst op voor de overdracht van de bestrij-

Rijkswaterstaat n Normeert

dingstaak. Hierin worden afspraken gemaakt

en toetst regionale waterkeringen die

over de kwantiteit en kwaliteit van de bestrijding,

onder haar beheer vallen volgens de systematiek

uitgedrukt in landelijk vastgestelde indicatoren

van de risicobenadering.

zoals vangsten per kilometer watergang en ver-

n Draagt

deze regionale waterkeringen over aan de

waterschappen, na normering en eventueel op

spreidingsgraad. Bestrijding gebeurt volgens nationale en internationale normen.

orde brengen.

Wat verwachten we van Rijk, Rijks Gemeenten n Maken

in hun bestemmingsplannen ruimte voor

waterstaat, waterschappen, gemeenten en derden?

het verbeteren van regionale waterkeringen. n Maken

in overleg met de waterschappen ‘werk

met werk’ in het kader van het multifunctionele gebruik van regionale waterkeringen. n Zijn

Waterschappen n Hebben

de taak muskusrattenbestrijding opgeno-

men in hun waterbeheerplan.

zich bewust van restrisico’s en nemen waar

nodig maatregelen.

4.5 Veiligheid buitendijkse gebieden 4.4 Muskusrattenbestrijding Analyse Noordzeekust Analyse

Het buitendijkse gebied langs de Noordzeekust

De muskusrat wordt in heel Nederland bestreden.

bestaat uit het dichtst bij zee gelegen deel van de dui-

Zijn graafgedrag vormt een veiligheidsrisico voor de

nen. In het verleden ging de aandacht vooral uit naar

waterkeringen. Deze bestrijding is een wettelijke taak

het bouwbeleid in het buitendijkse deel van de op

van de provincies.

deze duinen gelegen badplaatsen. Een commissie

Bij het opstellen van de Waterwet is ook de muskus-

onder leiding van de Noord-Hollandse gedeputeerde

rattenbestrijding onder de loep genomen. Er is

Poelmann heeft in 2005 de staatssecretaris van

gesteld dat deze bestrijdingstaak behoort tot het

Verkeer en Waterstaat geadviseerd over de bescher-

waterbeheer. De bestrijding wordt uitgevoerd in het

ming en ontwikkeling van buitendijks gebied in

kader van het operationeel beheer van waterkeringen

kustplaatsen. Het kabinet reageerde op dit advies in

en oevers door waterschappen. Uiterlijk 1 januari

de ‘brief 13 kustplaatsen’ (2006). Het kabinet heeft

2011 moet de overdracht geregeld zijn. Het is aan de

besloten om de huidige beschermingsniveaus te

waterschappen of zij de taak zelf gaan uitvoeren of

handhaven van bestaande, aaneengesloten, histo-

delegeren aan bijvoorbeeld een ander waterschap.

risch gegroeide buitendijkse bebouwing. Hiermee

De onderhandelingen met de Noord-Hollandse

wil het kabinet die gebieden beschermen tegen zee-

waterschappen zijn in het najaar van 2008 gestart.

spiegelstijging. Ook wil het kabinet de economische ontwikkeling in de kustplaatsen versterken.


2 0 1 0 - 2 0 1 5

n

33

De beslissing van het kabinet is belangrijk voor vier


badplaatsen in Noord-Holland: Zandvoort, IJmuiden,


Egmond aan Zee en Bergen aan Zee. Omdat deze

In de Beleidslijn Kust is aangegeven dat decentrale

kustplaatsen heel verschillend zijn, geldt in iedere

overheden met elkaar en private partijen nadere

kustplaats een ander beschermingsniveau. Om het

afspraken kunnen maken over de bescherming tegen

huidige niveau van bescherming te behouden brengt

hoogwater bij nieuwe buitendijkse ontwikkelingen,

Rijkswaterstaat waar nodig extra zand aan. Deze

zoals aangegeven in de ‘brief 13 kustplaatsen’. In die

maatregelen worden ingepast in het programma

situaties sporen wij de burger aan risicobewust te

voor zandsuppleties.

bouwen, deze blijft verantwoordelijk. Het beheer

Medio 2008 zijn de huidige beschermingsniveaus in

berust bij nieuwe situaties bij de (particuliere) grond-

de betreffende kustplaatsen bepaald. Eind 2008 zijn

eigenaar; er is geen overheidszorg voor het vermij-

ze vastgesteld. Als de kustgemeenten een hoger

den van materiële schade door overstroming, afslag

beschermingsniveau willen dan ze nu hebben, dan is

of storm. De betrokken partijen kunnen het lokale

dat voor eigen rekening. Dat geldt ook voor nieuwe

buitendijkse risiconiveau en het beheer daarvan vast-

ontwikkelingen buiten het bestaande bebouwde

leggen in een privaatrechtelijke regeling.

gebied, zoals ook de Deltacommissie adviseert, of

Voor bestaande situaties kunnen wij – in het ver-

voor situaties waar al afspraken zijn gemaakt over de

lengde van de brief ‘13 kustplaatsen’ – publiekrech-

bescherming. Voor bebouwing op het strand, zoals

telijk bij reglement een provinciale verordening vei-

seizoens- en ‘jaarrond’ strandpaviljoens en strand-

ligheidsnormen vaststellen waarin de normen moge-

huisjes, geldt geen beschermingsniveau.

lijk lager liggen dan de veiligheidsnormen binnendijks.

Voor het buitendijks gebied buiten de kustplaatsen geldt de ‘nee, tenzij’ benadering van het bouwbeleid


uit de Beleidslijn Kust. Meestal gaat het dan om


natuurgebied waarvoor geen veiligheidnorm is vast-

en derden?

gesteld. Hier gelden echter wel instandhoudings-

n Belemmeren zo min mogelijk het versterken van de

doelstellingen vanuit Natura 2000. Nu de Delta

economische ontwikkeling van de badplaatsen.

commissie adviseert de kust zeewaarts uit te bouwen, zal het areaal buitendijks duingebied toenemen. Daarmee groeit ook de druk om bestemmingen aan

Rijk n Voert

de maatregelen uit die nodig zijn om het

deze ruimte te koppelen.

vastgestelde veiligheidsniveau in bestaande situ-

Een gebruiker van buitendijks gebied kan geen aan-

aties te handhaven.

spraak maken op een vergoeding uit de Wet tegemoetkoming schade bij rampen en zware ongevallen (Wts). De Wts ziet niet (automatisch) toe op schade bij rampen in buitendijkse gebieden in het kustfun-

Waterschappen en gemeenten n Stellen

een evacuatieplan op voor het buiten-

dijkse gebied van de kustplaatsen.

dament of op schade door overstroming door zout water. Het is niet vanzelfsprekend dat de Wts geldt

Analyse IJssel- en Markermeerkust

bij rampen waarop zij niet wettelijk van toepassing

In lijn met het beleidsvoornemen van het Rijk en

is. De bouwer of gebruiker kan een locatie of bouw-

onze vigerende ruimtelijke plannen, zijn we terug-

wijze kiezen die de kans of de gevolgen van hoogwa-

houdend met het toestaan van buitendijkse ontwik-

ter en de veiligheidsrisico’s beperkt.

kelingen langs onze IJssel- en Markermeerkust. Kleinschalige, bij voorkeur watergebonden ruimtelijke ontwikkelingen zijn toegestaan. Voldoende bescherming tegen overstromingen is een harde

34

n

P R O V I N C I E


randvoorwaarde. Ook wanneer grootschalige ruimtelijke ontwikkeling in het IJmeer/Markermeer voortkomt uit een brede afweging in Noordvleugel verband. Kwaliteitsverbetering is mogelijk bij het vitaliseren


bepalen in de Structuurvisie ruimtelijke belan-

gen en wensen voor de buitendijkse gebieden. n Samen

met de waterbeheerders adviseren we

van bestaand, buitendijks bebouwd gebied. Bij bui-

gemeenten en andere initiatiefnemers bij nieuwe

tendijkse ontwikkelingen moet in ieder geval reke-

ontwikkelingen in bestaand buitendijks gebied

ning gehouden worden met de landschappelijke en

over het beschermingsniveau en de wijze waarop

cultuurhistorische kwaliteiten van het gebied en er

het beschermingsniveau wordt gerealiseerd en

moet kunnen worden meebewogen met peilverande-

gehandhaafd.

ringen. We adviseren de initiatiefnemer in samen-

n Wij

starten met het in beeld brengen van de

spraak met de waterbeheerders over het bescher-

huidige veiligheidssituatie voor bestaande,

mingsniveau tegen overstromingen. Voor projecten

bebouwde buitendijkse gebieden, samen met

in het IJssel- en Markermeer hanteren we een werk-

gemeenten en waterbeheerders. Vervolgens gaan

norm van 1/4000 bij nieuwe gebieden, of herstructu-

we samen met de waterbeheerders en betrokken

rering van bestaande gebieden. Deze werknorm is

gemeenten onderzoeken of het beschermingsni-

gerelateerd aan het Markermeer en IJsselmeer als

veau voldoende is en hoe de bescherming blij-

gevaarlijk buitenwater en richtinggevend bij buiten-

vend gerealiseerd kan worden. Afhankelijk van

dijkse ontwikkelingen. We adviseren waterbewust

de onderzoeksresultaten en afspraken kunnen we

(watergeoriënteerd) bouwen (bijvoorbeeld terpen of

zomerkaden die buitendijkse gebieden bescher-

ophoging met voldoende vluchtwegen) in combina-

men, aanwijzen als regionale waterkering.

tie met goede risico-communicatie met de (toekomstige) inwoners van buitendijkse gebieden. De


komende planperiode willen we afspraken maken


met gemeenten en waterbeheerders over de duur-

en derden?

zame bescherming van al ontwikkeld buitendijks gebied. Dit is maatwerk waarbij eerst de huidige vei-

Rijk

ligheidssituatie van buitendijkse gebieden duidelijk

n Legt

moet zijn.

de hoofdlijnen van het beleid voor (de

bescherming van) buitendijks gebied vast en benoemt de daarbij horende verantwoordelijkhe-

Doel voor de lange termijn (2040) Er vinden alleen kleinschalige buitendijkse ontwikkelingen plaats. Veelal gaat het hierbij om een her-

den van Rijk, provincie, waterschap, gemeenten en inwoners. n Is

vergunningverlener en adviseur met heldere

structurering van bestaand gebied. Er is duidelijk-

verantwoordelijkheden bij de ontwikkeling van

heid over het beschermingsniveau dat in principe

bestaand buitendijks gebied om te zorgen voor

lager ligt dan het niveau binnendijks, maar dat wel

een duurzame bescherming tegen overstroming.

rekening houdt met risico’s (‘badkuip’). De bescherming wordt door de initiatiefnemer van de ruimtelijke ontwikkeling bij voorkeur gerealiseerd door

Waterschappen n Adviseert

samen met Rijk en provincie de initia-

ophoging of terpen. Waar waterkeringen (deels) voor

tiefnemer van een ruimtelijk plan in bestaand

de bescherming zorgen, zijn deze aangewezen door

buitendijks gebied.

de provincie, zo nodig op sterkte gebracht door de

n Maakt

afspraken over het (toekomstig) beheer

initiatiefnemer en in beheer bij de waterschappen. De

van (regionale) waterkeringen die buitendijks

gemeenten en inwoners zijn adequaat voorbereid op

gebied bescherming bieden.

(een grotere kans op) overstroming buitendijks.


2 0 1 0 - 2 0 1 5

n

35

Gemeenten n Zijn

In de ontwerpwet veiligheidsregio’s is geregeld dat

als initiatiefnemer bij de (her)ontwikkeling

gemeenten binnen een veiligheidsregio gezamenlijk

van (bestaand) buitendijks gebied verantwoorde-

een rampenplan opstellen. De waterbeheerders heb-

lijk voor het waarborgen van voldoende bescher-

ben binnen deze veiligheidsregio’s de taak om als

ming tegen overstromingen.

adviseur op te treden bij watercalamiteiten. De

n Houden

bij de (her)inrichting van buitendijkse

Commissaris van de Koningin heeft een belangrijke

gebieden en in hun calamiteitenplannen rekening

rol in de bestuurlijke coördinatie tussen de veilig-

met het overstromingsrisico van buitendijkse

heidsregio’s. We gaan verder met het verbeteren van

gebieden.

de provinciale risicokaart (zie bijlage 9 Overstromings risicokaart) onder meer door het toevoegen van overstromings-risicokaarten bij een doorbraak van een

4.6 Watercalamiteiten

regionale waterkering. Bij zeer extreme omstandigheden kan het nodig zijn

Analyse

om in het stroomgebied van de Amstel maatregelen

Na de grote overstromingen in New Orleans, Zuid-

te treffen om erger te voorkomen. Volgens het

Engeland en Californië (Sacramento-rivier) groeit in

Hoogheemraadschap Amstel, Gooi en Vecht (AGV)

Nederland het besef dat we ons goed moeten voor-

en het provinciaal bestuur van Noord-Holland is

bereiden op de gevolgen van een dergelijke calami-

momenteel polder De Ronde Hoep dan het meest

teit. De regering heeft in 2006 een Taskforce manage-

geschikt als calamiteitenberging.

ment overstromingen (TMO) ingesteld. De TMO heeft tot taak de kennis in Nederland over evacua-


ties, evacuatieroutes, vlucht- en opvanglocaties en

Op lange termijn willen we beschikken over geavan-

psychosociale gevolgen van overstromingen te ver-

ceerde informatiesystemen waarin we real-time

groten. Daarnaast is TMO verantwoordelijk voor de

informatie over risicovolle objecten, industrie,

organisatie van een landelijke oefenweek.

gezondheidszorg, evacuatieroutes, enzovoort kun-

Al enkele jaren voordat de TMO werd ingesteld

nen combineren met overstromingsscenario’s. De

waren de provincies samen met het Rijk en de water-

waterbeheerders beschikken over informatiesyste-

beheerders bezig met het maken van overstromings-

men waarbij ze real-time overstromingen kunnen

scenario’s en beslissingsondersteunende systemen.

simuleren en op basis daarvan de veiligheidsregio’s

In de planperiode wordt het aantal overstromings-

zeer snel kunnen adviseren.

scenario’s verder uitgebreid. Ook worden calamiteiten- en ‘rampenbestrijdingsplannen overstromingen’


opgesteld, dan wel verbeterd. Hierbij wordt ingezet


op gezamenlijke informatiesystemen, zodat bij een

n Wij

toetsen vooralsnog de calamiteitenplannen

crisis op basis van dezelfde informatie besluiten wor-

van de waterbeheerders en de rampenbestrij-

den genomen.

dingsplannen van de gemeenten (veiligheids regio’s). Ook als door nieuwe wetgeving onze

Het regelmatig en gezamenlijk oefenen met de water-

wettelijke taak verandert, zullen we ons blijven

beheerders en veiligheidsregio’s zal bijdragen aan

inzetten voor een verdere professionalisering van

een professionele crisisorganisatie, die adequaat

de crisisbeheersing.

optreedt bij een dreigende overstroming. In de plan-

n Wij

vervullen een faciliterende en stimulerende

periode zullen we samen met de waterbeheerders en

rol. Door goed overleg met de veiligheidsregio’s

veiligheidsregio’s plannen maken voor het weer toe-

en waterbeheerders zijn er voor 2012 actuele

gankelijk maken van een overstroomd gebied.

rampenbestrijdingsplannen gereed (inclusief draaiboeken voor evacuaties).

36

n

P R O V I N C I E


n Wij

zullen samen met de waterbeheerders onze

logisch dat bij zeer extreme omstandigheden

kennis vergroten over de werking van comparti-

allereerst gekozen wordt voor calamiteitenber-

mentering-keringen bij een overstroming. Op

ging in Groot Mijdrecht Noord.

basis hiervan zal nut en noodzaak van compartimentering-keringen in de planperiode duidelijk


worden. Waar deze keringen de gevolgen beper-


ken, zullen we overgaan tot het aanwijzen en

en derden?

normeren van compartimentering-keringen. We verwachten de eerste stappen tot aanwijzing van deze waterkeringen te doen vóór 2012. n Wij

Rijk, waterschappen en gemeenten n Plegen

een forse inspanning om een professionele

breiden samen met waterbeheerders en het

crisisbeheersing bij overstromingen mogelijk te

Rijk vóór 2012 het aantal overstromingsscenario’s

maken. De TMO heeft hiervoor goede aanzetten

bij doorbraak van een primaire waterkering ver-

gegeven en de uitdaging is om dit verder uit te

der uit. Toegevoegd worden overstromings

bouwen, mede op basis van de evaluaties van de

scenario’s bij doorbraak van een regionale water-

oefenweek van november 2008 en vervolgoefe-

kering

ningen in de planperiode.

n Wij

gaan samen met de veiligheidsregio’s en het

ministerie van Binnenlandse Zaken de burger beter informeren over het overstromingsrisico dat hij in zijn woonplaats heeft. Hiermee wordt het risicobesef van de burger verhoogd en bieden

Waterschappen n Stellen

binnen een veiligheidsregio samen met de

gemeenten een veiligheidsplan op. n Zorgen

voor actuele calamiteitenplannen.

we de burger een handelingsperspectief bij een dreigende overstroming. We verwachten voor 2012 daarin belangrijke eerste stappen te hebben gezet. n Wij

zijn van plan om in de Structuurvisie de pol-

Gemeenten n Stellen

een rampenbestrijdingsplan ‘overstro-

ming’ op. Hierin zullen ook draaiboeken voor evacuaties zijn opgenomen.

der De Ronde Hoep (ten zuiden van de A9) aan te wijzen voor calamiteitenberging als ruimtelijke nevenfunctie. Wij voeren hiertoe samen met AGV overleg met de gemeente Ouder-Amstel. Onze inzet is dat AGV vóór 2015 voorzorgsmaatregelen kan treffen, zoals beschermende inrichtingsmaatregelen op maat in de polder, een specifieke schaderegeling en in het calamiteitenplan zal vastleggen onder welke omstandigheden de polder kan worden ingezet. n Wij

zien op termijn een mogelijkheid voor cala-

miteitenberging in de Utrechtse polder Groot Mijdrecht Noord, indien de provincie Utrecht en andere betrokken partijen voor deze polder kiezen voor een ruimtelijke strategie die te combineren is met calamiteitenberging (het besluit hierover is nog niet genomen). Indien dit is gerealiseerd (gezien besluitvormings- en uitvoeringstraject (2020-2025) zeker niet voor 2025), dan is het


2 0 1 0 - 2 0 1 5

n

37

38

n

P R O V I N C I E


n

5

n n

Benutten en Beleven

n n

Ons landschap is het resultaat van menselijke handelen

In dit plan hebben we de zwemwaterlocaties en vaar-

dat alles te maken heeft met het water. Al toen de eerste

routes apart op een kaart gezet. Tezamen vormen

Noord-Hollanders zich hier circa 200.000 jaar geleden

deze de functiekaart.

vestigden was water de basis voor menselijk bestaan (vis-

We verkennen of in onze wateren beroepsvaart,

serij, vruchtbaar land, drinkwater, scheepvaart). Maar dat

recreatie (motorisch, niet-motorisch, groot en klein),

water was vaak ook een bedreiging. In de loop der eeuwen

natuur en cultuur elkaar negatief beïnvloeden. Dit

werd men steeds innovatiever bij het zoeken naar manie-

leidt voor 2012 tot nieuwe kaarten.

ren om met die dreiging om te gaan. Dat leverde tastbare resultaten als terpen, dijken, molens, droogmakerijen, het boezemwatersysteem, kanalen en vaarten.

5.1 Zoetwatervoorziening

Veel van onze natuurgebieden zijn sterk afhankelijk van het water: het Veenweidegebied, IJmeer/Markermeer, de

Analyse

Oostelijke Vechtplassen en de duingebieden langs de kust.

Door klimaatverandering kunnen we vaker te maken

Het garanderen van het gebruik en het beleven van het

krijgen met droge zomers (weinig neerslag, meer

water in Noord-Holland is van provinciaal belang. Wij

verdamping) en zoetwatertekort. Klimaatverandering,

zorgen samen met waterschappen, gemeenten en Rijks

zeespiegelstijging en bodemdaling kunnen daarnaast

waterstaat dat water in balans en verantwoord benut en

ook de gevolgen van verzilting door brakke kwel

beleefd wordt door mens, natuur en bedrijvigheid. Wij ver-

versterken. Daardoor komt de toekomstige beschik-

sterken het watersysteem en de beleving van het water

baarheid van zoet water verder onder druk te staan.

door deze te combineren met natuurontwikkeling, recreatie

Bij lage grondwaterstanden neemt de kweldruk toe.

en/of cultuurhistorie.

Het zoute water neemt als het ware de plaats in van het zoete water. Klimaatverandering zorgt daarmee

Drukte op het water

voor een toename van de interne verzilting in het

Het wordt steeds drukker op het Noord-Hollandse

landelijk gebied.

water. Recreatie, beroepsvaart, waterecologie en

Watertekort is zowel een kwantiteitsprobleem

natuur vragen ieder voor zich meer ruimte. We wil-

(onvoldoende water voor alle functies) als een kwa-

len de binnenvaart gelegenheid geven een volwaar-

liteitsprobleem (water heeft niet de juiste kwaliteit

dig alternatief te zijn voor goederentransport over de

voor de functies). Een gebrek aan zoet water heeft

weg. We zijn de grootste watersportprovincie in

nadelige gevolgen voor de landbouw (verzilting) en

Nederland en willen dit versterken. De Kaderrichtlijn

de natuur (minder schoon, gebiedsvreemd water).

Water vereist dat de ecologische kwaliteit van water

Het water van het IJsselmeer kan in de toekomst

toeneemt en voor de (natte) Natura 2000-gebieden

vaker nodig zijn voor onder andere de voorziening

zullen de instandhoudingsdoelen gerealiseerd moe-

van hoogwaardige teelten in het gebied van Rijnland

ten worden.

(boomteelt), terwijl het juist minder beschikbaar is.

Vóór 2012 heroverwegen we samen met belangheb-

Watertekort is al snel een landelijk probleem. In dat

benden alle functies van het oppervlaktewater.

geval wordt volgens vaste criteria opgeschaald,


2 0 1 0 - 2 0 1 5

n

39

afhankelijk van ernst en omvang. Bij een extreme situatie treedt landelijk de verdringingsreeks in werking. De verdringingsreeks is de verdeling van water

punt Gouda volgt Noord-Holland de landelijke discussie. n Wij

brengen met de waterbeheerders via functie-

in tijden van tekorten volgens een vooraf vastge-

faciliteringskaarten de zoetwaterbehoefte in

stelde prioritering. Eerst wordt voorkomen dat de

kaart.

stabiliteit van waterkeringen gevaar loopt, veen

n Wij

willen dat de vraag naar zoet water afneemt

gebieden inklinken of er schade aan funderingen van

door te stimuleren dat de landbouw en het

gebouwen en onomkeerbare schade aan natuur

bedrijfsleven zelfvoorzienend worden in hun

optreedt. Daarna wordt ervoor gezorgd dat de drink-

watervoorziening.

watervoorziening en koelwatervoorziening voor elektriciteitscentrales geen gevaar loopt. Wij hebben voor de regio Amstelland de overige functies geprioriteerd om de maatschappelijke en economische

Doelen voor de lange termijn (2040) n Het

watersysteem blijft op orde, het IJsselmeer

blijft beschikbaar als zoetwaterbekken.

schade te beperken en dit verankerd in de Waterverordening voor Amstel, Gooi en Vecht. Voor


het gebied van Hollands Noorderkwartier moet de


regionale uitwerking nog in de Waterverordening

n Wij

zorgen er samen met onze partners voor dat

worden opgenomen. In het gebied van Rijnland zijn

het watersysteem in 2015 op orde is. Dit betekent

de overige functies niet apart te voorzien van water

dat de watersystemen zo worden ontworpen dat

en zal geen regionale uitwerking plaatsvinden.

watertekort waar mogelijk niet verergert. Tegelijkertijd spannen we ons zo veel mogelijk in

De landelijke droogtestudie is geactualiseerd aan de

het watersysteem minder kwetsbaar te maken

hand van de KNMI-klimaatscenario’s. Daaruit blijkt

voor watertekorten.

dat de schade bij verschillende scenario’s kan afne-

n Wij

zorgen dat met het project Westflank

men, maar ook aanzienlijk kan toenemen. De eerste

Haarlemmermeer in 2012 een voorraadberging

conclusies geven aan dat maatregelen voor zoet

van 1 miljoen m3 in de Haarlemmermeer is gere-

watervoorziening op zichzelf niet kosteneffectief zijn.

aliseerd.

Daarom moeten deze zo mogelijk worden gekoppeld

n Wij

zorgen dat de wateropgave niet toeneemt

aan gebiedsontwikkeling (zoals in de Haarlemmer

door ruimtelijke ontwikkelingen. Dat doen we

meer) en aan gebiedsmaatregelen die waterbeheer-

door samen met de waterschappen uiterlijk voor

ders nemen voor de Europese Kaderrichtlijn Water.

2012 functiefaciliteringskaarten op te stellen.

Ook moet bijvoorbeeld de landbouw worden gewe-

n Wij

hebben indien gewenst vastgesteld welke

zen op het feit dat het benodigde water niet altijd kan

functies prioriteit krijgen voor wateraanvoer in

worden geleverd en dat er een eigen risico voor de

regionale verdringingsreeksen en deze functies

ondernemer bestaat.

verankerd in de provinciale Waterverordening. In 2015 wordt de maatschappelijke en economi-

De oplossing ligt volgens ons op vier sporen:

sche schade als gevolg van watertekorten beperkt

n Het

IJsselmeer moet als zoetwaterbekken behou-

door een verantwoorde verdeling van het

den blijven en ook in droge tijden voldoende zoet

beschikbare zoet water. Bij de prioritering mogen

water aanvoeren (onder andere voor drinkwater).

geen significant negatieve effecten op de instand-

n Om

hoogwaardige teelten in Zuid-Holland van

het benodigde zoet water te voorzien is een afweging van belangen en kosten en baten nodig. De

40

n

houdingsdoelen van Natura 2000-gebieden optreden. n Wij

hebben samen met de waterschappen de

omkering van de Amstel is alleen een optie bij

watertekortopgave en eventueel bijbehorende

calamiteiten. Voor de verzilting van het inlaat-

maatregelen bepaald. Voor de periode tot 2015

P R O V I N C I E


gaan we daarbij uit van het gematigde KNMI’06

5.2 Drinkwater

scenario (G), en voor de periode na 2015 van de bandbreedte tussen scenario’s G en G+ (conform Nationaal Bestuursakkoord Water actueel). n Wij

Analyse In Noord-Holland wordt drinkwater gemaakt uit

stimuleren de landbouw en het bedrijfsleven

grondwater (duinen en het Gooi, zie bijlage 9 kaart

om meer zelfvoorzienend te worden in hun

Grondwaterbeschermingsgebieden) en uit oppervlakte-

waterbehoefte.

water. Bij het beheer van grond- of oppervlaktewater is het belangrijk dat deze bronnen kunnen worden


benut voor drinkwatervoorziening. Dit mag echter


geen negatieve gevolgen hebben voor de omgeving.

en derden? Voor de duinen willen we de winning van natuurlijk

Rijk n Zorgt

duinwater minimaliseren om verdroging te bestrijdat het water van het IJsselmeer beschik-

den. Verder willen we dat infiltratie en terugwinning

baar blijft als zoetwatervoorraadvoorziening voor

goed worden ingepast in het duinecosysteem. In de

Noord-Holland.

Amsterdamse Waterleidingduinen en in het Noord-

n Heeft

de regie bij landelijk watertekort.

Hollands Duinreservaat wordt de waterwinning in fases geoptimaliseerd.

Rijkswaterstaat n Verdeelt

het water uit het hoofdwatersysteem.

Voor de winningen in het Gooi hebben we samen met de drinkwaterwaterbedrijven onderzoek gedaan.

Rijkswaterstaat en waterschappen n Informeren

de watergebruikers aan de hand van

Daarbij is het volgende geconcludeerd: n Huizen

en Laarderhoogt: deze winningen hebben

de verdringingsreeks, de werkwijzer watertekort

een relatief klein effect op natuurwaarden. De

en de droogtestudies over mogelijk jaarlijks

risico’s van verontreiniging zijn beperkt. Een blij-

optredende watertekorten, zodat de watergebrui-

vende bescherming en mogelijk uitbreiding van

ker hierop kan anticiperen.

deze winningen ligt voor de hand. n Laren:

Waterschappen n Helpen

mee bij het opstellen van de functiefacili-

teringskaarten van Noord-Holland. n Bepalen

zo nodig maatregelen, geven aan waar

welke functies kunnen en waar niet, en verdelen

de winning heeft een relatief gering effect

op de omgeving, maar de winning wordt bedreigd door een relatief groot aantal bodemverontreinigingen. Sanering en beheersing van deze verontreinigingen ligt voor de hand. n Loosdrecht:

de effecten op de omgeving van deze

het water in het beheergebied. Zo nodig passen

winning zijn in verhouding groter omdat de win-

de waterbeheerders de keur aan om beregenings-

ning zich aan de rand van het natuurgebied de

verboden mogelijk te maken.

Ster bevindt. De exacte risico’s van bodemverontreiniging zijn nog onduidelijk. Aanbevolen wordt

Gemeenten n Houden

in hun bestemmingsplannen rekening

om nader onderzoek te doen naar beide aspecten.

met maatregelen die voortvloeien uit het oplossen van de watertekortopgave en passen deze

Bij het beheer van het oppervlaktewater hebben we

bestemmingsplannen aan als dat nodig is.

slechts een beperkte verantwoordelijkheid. We beschermen de Loenderveense plas via de Provinciale Milieuverordening. Het Rijk beschermt de andere oppervlaktewateren die voor drinkwater worden


2 0 1 0 - 2 0 1 5

n

41

gebruikt. Dit zijn het IJsselmeer, het AmsterdamRijnkanaal en de Rijn. Van het Rijk verwachten we

5.3 Energie (warmte-koude opslag)

ook dat zij de drinkwaterbescherming voor het

Analyse

Markermeer handhaaft.

Warmte-koude opslag (WKO) wordt in Nederland

Doelen voor de lange termijn (2040) n Bronnen

steeds meer gebruikt voor klimaatbeheersing. De

zijn goed beschermd en verontreinigin-

Minister van VROM stelt een landelijke Taskforce

gen zijn gesaneerd of worden beheerst. Daardoor

Warmte-koude opslag in om het beleid op dit gebied

is de zuiveringsinspanning afgenomen.

verder vorm te geven en verantwoorde toepassing te

n Drinkwaterwinningen

hebben geen negatief

effect op de omgeving.

bevorderen. De bodem in Noord-Holland is op de meeste plaatsen geschikt voor het toepassen van warmte-koude opslag (zie bijlage 9 kaart Warmte


koude opslag). In de zomer wordt koud grondwater


opgepompt en gebruikt voor koeling van gebouwen.

n Wij

wijzigen in fases de vergunningen voor de

Amsterdamse Waterleidingduinen en het NoordHollands Duinreservaat. n Wij

stellen een gebiedsplan op voor grondwater-

winningen in het Gooi om verontreinigingen te saneren en/of te beheersen, als onderdeel van het Masterplan het Gooi. n Wij

begrenzen beschermingsgebieden en stellen

de Provinciale Milieuverordening vast. n Wij

doen onderzoek naar verontreiniging en ver-

droging rond de grondwaterwinning bij Loosdrecht, eventueel gevolgd door een wijziging van de vergunning.

Wat verwachten we van Rijk, Rijks waterstaat, waterschappen, gemeenten en derden? Rijk n Beschermt

Rijn, IJsselmeer, Markermeer en

Amsterdam-Rijnkanaal. n Zorgt

voor voldoende beschikbaarheid.

Gemeenten n Handhaven n Werken

de Provinciale Milieuverordening.

mee aan de uitvoering van Masterplan

het Gooi.

Drinkwaterbedrijven n Voeren

onderzoek uit en optimaliseren hun

waterwinningen.

42

n

P R O V I N C I E


Het opgewarmde water wordt teruggebracht in de

bodem en in de winter weer gebruikt voor verwar-

n Ze kunnen negatieve effecten hebben op bestaande

ming van de gebouwen. Deze techniek vermindert

en te plaatsen open systemen waarvoor wel een

het gebruik van fossiele brandstoffen en daarmee de

vergunningplicht geldt.

CO2-uitstoot.

n In

gebieden met meerdere systemen naast elkaar

wordt de potentie van de ondergrond om energie Dergelijke open systemen zijn in de regel vergun-

op te slaan verre van optimaal gebruikt, omdat

ningplichtig in het kader van de Waterwet. In het

de locaties van de systemen niet op elkaar afge-

Waterplan komen voorwaarden waaraan deze syste-

stemd zijn.

men moeten voldoen en waar ze geplaatst mogen

n Gesloten

systemen worden doorgaans geleverd

worden.

zonder onderhoud. Na verloop van jaren groeit

Gesloten systemen (warmtewisselaars in de bodem)

het risico van verontreiniging van de ondergrond

zijn niet vergunningplichtig. Er kleven echter wel

en het grondwater (‘de olietanks van de toe-

bezwaren aan gesloten systemen:

komst’).


2 0 1 0 - 2 0 1 5

n

43

Doelen voor de lange termijn (2040) n De

ondergrond wordt optimaal gebruikt zodat

Rijk n Stelt

algemene regels op voor de inrichting van

maximale reductie van CO 2 -uitstoot wordt

WKO-systemen, zodat verontreiniging van de

bereikt (waarbij rekening wordt gehouden met

ondergrond wordt voorkomen.

ander ondergronds ruimtegebruik). n WKO-systemen

leiden niet tot (thermische en

n Stelt

een landelijke taskforce Warmte-koude

opslag in.

chemische) verontreiniging van de ondergrond.

Gemeenten Wat doet de provincie tot en met 2015? Welke instrumenten zet de provincie in? n Wij

regelen het grondwatergebruik via de ver-

gunningverlening. n Wij

laten raamplannen opstellen in complexe

n Stimuleren

het toepassen van WKO-systemen bij

bouwplannen. n Stellen

de plannen voor de verdeling van de

ondergrond voor de verschillende functies vast (ondergrondse bestemmingsplannen).

situaties waarbij meerdere initiatiefnemers grondwater willen gebruiken. In deze plannen staat waar warme en waar koude grondwater-

5.4 Beroepsscheepvaart

bronnen mogen worden geplaatst, zodat voorkomen wordt dat deze elkaar negatief beïnvloeden.

Analyse

Medio 2008 zijn op drie locaties masterplannen

Het provinciaal beleid voor de binnenvaart is vast

opgesteld.

gelegd in het Provinciaal Verkeer en Vervoerplan, de

n Wij

staan in principe geen WKO-systemen toe in

Netwerkstrategie Vaarwegen en Binnenhavens

waterwingebieden en grondwaterbeschermings

Noord-Holland en het programma Water als

gebieden I (de 25-jaars zone) (zie bijlage 9 kaart

Economische Drager 2008-2011. Dit hoofdstuk geeft

Grondwaterbeschermingsgebieden). In waterwinge-

een samenvatting van dit beleid.

bied II (tussen de 25 jaar en 100 jaar zone) zal WKO onder voorwaarden worden toegestaan. n Wij

Noord-Holland heeft een uitgebreid netwerk van

organiseren workshops om het kennisniveau

vaarwegen (zie bijlage 9 kaart Vaarroutes (BRTN) en

bij gemeenten (beleid, techniek) op peil te bren-

is wat betreft binnenvaartoverslag de tweede provin-

gen.

cie van Nederland. Er valt nog (milieu-)winst te boe-

n Wij

stimuleren gemeenten om de betekenis van

ken, maar qua uitstoot en brandstofverbruik per ton

de ondergrond voor bovengronds functiegebruik op

vervoerd gewicht is de binnenvaart een milieuvrien-

te nemen in gemeentelijke bestemmingsplannen.

delijke vervoerswijze. De sector kan bijdragen aan

n Wij

maken kaarten waarop is aangegeven in

een vermindering van de verkeersdruk op de weg en

welke gebieden de ondergrond geschikt is voor

heeft uitstekende perspectieven op een verdere ont-

WKO (zie bijlage 9 kaart Warmte-koude opslag).

wikkeling. Daarom gaan we de binnenvaart verder

Deze kaarten komen op onze website.

stimuleren, vanuit het oogpunt van bereikbaarheid,

n Wij

participeren in landelijk onderzoek naar de

economie en duurzaamheid.

vraag of Warmte-koude opslagsystemen kunnen bijdragen aan de beheersing en sanering van

Een analyse van de huidige en verwachte ontwik-

grondwaterverontreinigingen.

kelingen in de binnenvaart in Noord-Holland leert dat het vervoer per binnenvaart hier in de afgelopen


tien jaar sneller is toegenomen dan in andere provin-


cies, en gemeten in vervoerprestatie ook ten opzichte

en derden?

van het wegvervoer. Het zwaartepunt van de NoordHollandse beroepsvaart ligt nu en straks in het

44

n

P R O V I N C I E


Noordzeekanaal-gebied (inclusief de Amsterdamse

Ringvaart-Oost te realiseren, in samenhang met de

haven). Vooral het containertransport zal daar sterk

grootschalige ontwikkeling rond Schiphol (ACT).

doorgroeien. Het is zaak dat hier voldoende overslagmogelijkheden zijn, dat de bereikbaarheid over

Belangrijk is dat de ‘(slag)aders’ van het vaarwegen-

weg en water is geregeld en dat er voldoende ruimte

net zodanig worden beheerd en onderhouden dat de

is en blijft voor havenactiviteiten. In het Noordzee

bevaarbaarheid, snelheid, betrouwbaarheid en vei-

kanaalgebied zijn plannen voor nieuwbouw en uit-

ligheid goed zijn (zie bijlage 9 kaart Basisnet vaarwe-

breiding van containerterminals, herstructurering en

gen goederenvervoer). Dat geldt dus voor het Noordzee

revitalisering van haventerreinen, uitbreiding van

kanaal, de Zaan en het Noordhollandsch Kanaal, en

ligplaatsen en realisatie van walstroom.

de Ringvaart Haarlemmermeer. Concreet denken we aan het beheer van oevers, bruggen en sluizen, het baggerprogramma en het vervangingsprogramma kunstwerken (sluizen en stuwen). In het kader van

Noordzeekanaal

de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW) gaan we

Het Noordzeekanaal is aangelegd voor de scheepvaart en heeft

onderzoeken of en hoe de stimulering van de bin-

een belangrijke functie voor de aan- en afvoer van water vanuit het

nenvaart de waterkwaliteit beïnvloedt. Indien nood-

achterland en de regionale systemen, vooral in periodes van droogte

zakelijk moeten er compenserende maatregelen wor-

en hoogwater. In IJmuiden staat het grootste gemaal van Europa, naast

den genomen (zie hoofdstuk 6.4 Vismigratie, hoofd-

een grote spuisluis, zodat via het Noordzeekanaal het overtollige water

stuk 6.5 Oeverbeheer provinciale vaarwegen, hoofdstuk

uit een flink deel van West-Nederland kan worden afgevoerd.

6.6 Waterbodems).

Het Noordzeekanaal is het enige brakwater kanaal in Nederland. De zoet-zoutgradient zorgt er voor een unieke habitat voor planten en

De inwerkingtreding van de Waterwet heeft nog niet

dieren. Het kanaal heeft een horizontale zoutwatergradient, waarbij

direct geleid tot inhoudelijke wijzigingen voor het

het chloridegehalte afneemt van IJmuiden richting het Amsterdam-

vaarwegbeheer, maar we gaan aan de slag met het

Rijnkanaal, en een verticale zoutwatergradient doordat het zoute

heroverwegen van de taakverdeling. Die gaan we op

water onder het zoete water zakt. De langgerekte horizontale zoet-

een logische manier vormgeven. Bij de vaarwegen

zoutgradient biedt vooral diadrome trekvissen zoals aal, rivierprik

zijn drie hoofdfuncties/taken te onderscheiden:

en driedoornige stekelbaars bijzonder goede mogelijkheden zich

n Goederenvervoer:

geleidelijk aan te passen aan de veranderende zoutconcentratie.

vaart.

Gezien de interactie tussen de regionale wateren van Noord-Holland

n Recreatie:

en het Noordzeekanaal is samenwerking en afstemming van het

n Watersysteem:

waterbeheer van groot belang.

beheer vaarwegen voor binnen-

beheer vaarwegen voor recreatievaart. beheer waterkwantiteit en

kwaliteit. De waterschappen en het Rijk zijn bij het beheer van vaarwegen verantwoordelijk voor het watersysteem

Ook elders in de provincie ontwikkelen overheden

(kwaliteit en kwantiteit). Het Rijk, de provincie en de

en bedrijven plannen die een toename van het bin-

gemeenten zijn bij het beheer van vaarwegen verant-

nenvaartvervoer betekenen. In de ‘corridor’ Texel-

woordelijk voor goederenvervoer en recreatie. Op dit

Den Helder-Noordhollandsch Kanaal-Zaan bestaan

moment verrichten onze waterschappen ook

plannen om het vervoer van huisvuil, containers, off

bepaalde beheertaken in het kader van goederenver-

shore-producten en bouwgrondstoffen en -materia-

voer (bijvoorbeeld baggeren) en recreatie (bijvoor-

len te vergroten. In West-Friesland worden initiatie-

beeld brugbediening). Daarnaast verricht de provin-

ven ontplooid om wegtrailers aan boord van een

cie ook bepaalde (bagger)werkzaamheden voor het

schip te laden en te lossen, en om de overslagfacili-

watersysteem. De provincie pleegt namelijk ook

teiten uit te breiden. In de Haarlemmermeer zijn par-

onderhoud in wateren waar zij het vaarwegbeheer

tijen van plan om een containerterminal aan de

heeft dat ten goede komt aan het watersysteem


2 0 1 0 - 2 0 1 5

n

45

beheer. De taakverdeling verschilt nu per water-

n Wij

faciliteren de ontwikkeling van binnenvaart-

schap. Ons gaat het erom de functies van de vaarwe-

schepen met minimale emissie van milieu-

gen voor goederenvervoer en recreatie te borgen met

vreemde stoffen naar het water.

een efficiënte inzet van middelen. Het overleg en de onderhandelingen met de Noord-Hollandse water-

Via het programma Water als Economische Drager

schappen en gemeenten zijn gestart in 2008. Daaruit

2008 -2011:

moet blijken hoe de overdracht wordt geregeld.

n Wij

Besluiten hierover volgen in de komende jaren.

stimuleren dat het Noord-Hollandse vaarwa-

ter economisch optimaal wordt benut. We investeren jaarlijks bijna 3 miljoen euro in fysieke pro-


jecten op het terrein van watergebonden bedrij-

We willen dat de binnenvaart een alternatief biedt

venterreinen en waterrecreatie (zie hoofdstuk 5.8

voor het goederentransport over de weg. Dit willen

Toerisme en recreatie). Belangrijke doelstellingen

we op de volgende manieren stimuleren:

daarbij zijn de groei van de werkgelegenheid, de

n De

bereikbaarheid: gericht op de bereikbaarheid

groei van overslagcapaciteit en de duurzaamheid

verbeteren van vaarroutes en binnenhavens die

die de projecten met zich meebrengen. Ook kent

potentie hebben voor vergroting van het vervoer

het programma een budget voor (haalbaarheids-)

over water.

onderzoeken naar nieuwe concepten voor de bin-

n Ruimte

voor binnenvaart en binnenhavens: stimule-

nenvaart.

ren (binnen)havengebonden bedrijvigheid door behoud van natte bedrijventerreinen en zoeken


naar ruimte voor nieuwe kansrijke natte activitei-


ten.

en derden?

n Beheer en onderhoud: voor een bevaarbaar, betrouw

baar en veilig vaarwegennet.

Rijkswaterstaat n Beheren

en onderhouden de Noord-Hollandse


(slag)aders, die onder hun verantwoordelijkheid


vallen (bv. Noordzeekanaal).

Via de Netwerkstrategie Vaarwegen en Binnen

Waterschappen

havens: n Wij

maken in samenspraak met gemeenten,

n Beheren

en onderhouden de Noord-Hollandse

havenbeheerders, bedrijfsleven en intermediaire

(slag)aders, die onder hun verantwoordelijkheid

organisatie, regionaal samenhangend beleid en

vallen, conform de afspraken gemaakt over het

fungeren als kanaal voor subsidieaanvragen aan

vaarwegbeheer en watersysteembeheer in 2009.

VenW. n Wij

zorgen voor beheer, onderhoud en verbete-

ring van de provinciale vaarwegen en van de

en beheren bestaande haven- en kade-

terreinen, die onder hun verantwoordelijkheid

gemaakt over het vaarwegbeheer en water

vallen.

n Wij

n

n Behouden

regionale bereikbaarheid, conform de afspraken systeembeheer in 2009.

46

Gemeenten

n Nemen

in samenwerking met het bedrijfsleven

stimuleren, leggen verbindingen en steunen

het voortouw bij de herstructurering van bestaande

eventueel financieel gemeenten en havenbedrij-

en ontwikkeling van nieuwe haven- en kade

ven die herstructurering van bestaande en ont-

terreinen, evenals bij de verbetering van de lokale

wikkeling van nieuwe haventerreinen initiëren.

bereikbaarheid daarvan.

P R O V I N C I E


Bedrijven en havenbeheerders

n De

agrarische sector levert actief een belangrijke

samen het voortouw bij de herstructure-

bijdrage aan de waterkwaliteit en het water

ring van bestaande en ontwikkeling van nieuwe

beheer. De regelingen vloeien voort uit het

haven- en kadeterreinen, evenals bij de verbete-

Europese landbouwbeleid dat deze ruimte

ring van de lokale bereikbaarheid daarvan.

biedt.

n Nemen

n Dragen

zorg voor verbetering van de lokale

n De

bereikbaarheid.

landbouw neemt haar verantwoordelijkheid in

de wateropgave en is zelfvoorzienend in water:

– Wateropvang ook tijdens piekbuien in verband met klimaatverandering.

5.5 Landbouw

– Recirculatie en waterzuivering.

– De resterende emissie van bestrijdingsmid-

Analyse

delen en nutriënten is vrijwel nihil, er zijn

Het huidige landbouw- en visserijbeleid van de pro-

voorzieningen in geval van calamiteiten. De

vincie staat in de Agenda Landbouw en Visserij 2008-

emissie leidt niet tot overschrijding van normen

2011. Deze agenda geeft in hoofdlijnen aan wat we

of aantasting van de ecologische kwaliteit.

als provincie de komende vier jaar gaan doen om de economische groei te behouden én te versterken.

n Aquacultuur

is een duurzame sector in Noord-

Holland. Het gaat vooral om gesloten recirculatiesystemen. Verder gaat het om extensieve syste-

Noord-Holland loopt voorop bij de bollenteelt, zaad-

men in open wateren, waar mogelijk in combina-

teelt, diverse tuinbouwsectoren, nieuwe ontwikke-

tie met herstel van biotoop van bedreigde vis-

lingen in de glastuinbouw en de agribusiness. Maar

soorten en biologische waterzuivering, en zoute

ook in de biologische landbouw en verbrede land-

en zilte gewassen op land als nicheteelten.

bouw heeft Noord-Holland een koppositie. De land-

Algenteelt draagt bij aan de productie van bio-

bouw is en blijft een belangrijke pijler onder de

brandstoffen en wordt op de Noordzee gecombi-

Noord-Hollandse economie. De provincie wil deze

neerd met maatregelen voor demping van gol-

sector graag behouden en daar waar mogelijk krach-

ven.

tiger maken. Terwijl het aantal bedrijven over de hele breedte


afneemt, zien we dat in veel sectoren, behalve de


glastuinbouw, het totaal areaal gelijk blijft of licht

Via de Agenda Landbouw en Visserij:

afneemt. Anderzijds neemt de productie per hectare

n Wij

ontwikkelen in samenspraak met belangheb-

en schaal juist toe. In enkele gevallen vlakt deze af

benden een landbouwhoofdstructuur waarbin-

door milieumaatregelen. Deze ontwikkelingen wor-

nen het perspectief voor duurzame landbouw is

den versterkt door de effecten van klimaatverande-

vastgelegd. In de Structuurvisie staat de land-

ring (langere droge periodes afgewisseld met piek-

bouwhoofdstructuur en geven we aan waar

buien) en zorgen voor een grotere behoefte aan vol-

ruimte is voor nieuwe permanente bollenteelt en

doende zoet water van goede kwaliteit. Ook stijgt de

glastuinbouw.

behoefte om te innoveren en te investeren in kennis

n Wij

stellen als voorwaarde bij uitbreiding van de

en precisietechnologie voor een optimaal waterbe-

bollenteelt en glastuinbouw dat dit plaatsvindt

heer. Zo kunnen teeltrisico’s binnen de kaders voor

via projectmatige ontwikkeling waarbij de water-

duurzame productie worden vermeden.

opgave is geïntegreerd. n Wij

Doelen voor de lange termijn (2040) n Landbouwbeleid

dat gebruik maakt van de

kracht van water en de wateropgaven uitvoert.

stimuleren voorbeeldprojecten waar de

wateropgave is meegenomen, zoals glastuinbouwgebieden Agriport A7 (emissieloze kas), Grootslag (gezamenlijk watervoorziening en zui-


2 0 1 0 - 2 0 1 5

n

47

vering en naar 0-emissie en zelfvoorzienendheid


van water), PrimAviera (Aalsmeer) en bloembol-


lenprojecten, zoals Hollands Bloementuin (Anna

en derden?

Paulowna), Bollemeer (Wieringermeer) en het wateraanvoersysteem Tijdverdrijfslaan (Egmond Binnen). Deze experimenten moeten leiden tot

Europa n Vraagt

om ruimte in beleidskaders en regelge-

nieuwe maatregelen en oplossingen voor een

ving voor maatwerk en efficiënte uitvoering van

duurzame landbouw in de landbouwontwikke-

het waterbeleid.

lingsgebieden (glas en bollen) en de landbouwhoofdstructuur. n Wij

n Ondersteunt

samenwerking met andere lidstaten,

via het Europees Landbouwfonds voor platte-

stimuleren nichemarkten door in te spelen op

de grote vraag naar vis en bio-olie uit algen.

landsontwikkeling en het Europees Visserij fonds.

Aquacultuur is divers: het gaat om het kweken van vis, schaal- en schelpdieren, de productie van algen en wieren, wormen en van zoute of zilte

Rijk n Past

de regelgeving aan om onderscheid te kun-

gewassen. Het varieert van gesloten systemen op

nen maken in het faciliteren van de landbouw-

het land tot grootschalige initiatieven op de

functie (naast glastuinbouw en permanente

Noordzee, zoals algenteelt. Samen met het Rijk

bloembollenteelt, ook veehouderij, akkerbouw en

stimuleren we onder meer via WUR/Imares en

vollegronds groenten).

het Ontwikkelingsbedrijf Noord-Holland Noord

n Ondersteunt

de samenwerking op het gebied van marktonder-

n Lobbiet

het beleid financieel.

naar Europa en zorgt voor een goede

zoek en investeringen in aquacultuur. Wij willen

implementatie van Europese regelgeving, samen

in 2011 tenminste twee vernieuwende aquacul-

met provincies en waterschappen.

tuurprojecten ontwikkelen. Duurzame productie

Waterschappen

staat centraal. Via het Waterplan: n Brengen

n Werken

mee aan de functiefaciliteringskaarten.

n Denken

mee over instrumentarium.

wij samen met de waterschappen (en in

overleg met belanghebbenden) de zoetwater

Gemeenten

behoefte van de landbouw in kaart (functiefacili-

n Specificeren

teringskaarten).

bestemmingsplannen naar land-

bouwtype.

n Via de Tender Water ondersteunen we experimen

ten van consortia van landbouwbedrijven die

n Implementeren

projectlocatiebeleid voor bollen

en glas.

zelfvoorzienend willen worden in water. n In

de periode 2010-2015 voeren we de onder-

zoeksagenda KRW-bloembollen uit. Dat doen we samen met de hoogheemraadschappen Hollands Noorderkwartier en Rijnland en de Koninklijke Algemeene Vereeniging voor Bloembollencultuur (KAVB). De resultaten moeten leiden tot nieuwe (KRW-)maatregelen en oplossingen voor een duurzame landbouw in de landbouwontwikkelingsgebieden (glas en bollen) en de landbouwhoofdstructuur (zie bijlage 12 Onderzoeksagenda KRW-bloembollen).

48

n

P R O V I N C I E


Maatschappelijke en sectororganisaties, individuele bedrijven n Denken

mee en nemen initiatief.

5.6 Bedrijfsleven en kennisinstituten

Al met al heeft de provincie Noord-Holland dus veel watergerelateerde bedrijvigheid en kennisinstituten: de offshore, de Koninklijke Marine, de havens, de

Analyse

visserijsector, de watersportsector, de zeevaart en de

Het huidige economische beleid van de provincie

binnenvaart, de scheepsbouw, de maritieme toeleve-

staat in de Economische Agenda 2008-2011. Deze

ringsindustrie en dienstverlening, de waterbouw

agenda geeft in hoofdlijnen aan wat we als provincie

sector, NIOZ, Imares en Ecomare et cetera.

de komende vier jaar gaan doen om de economische

Voor de economische kant van water is het pro-

groei te behouden én te versterken.

gramma Water als Economische Drager 2008-2011 opgesteld. Met het programma streven we naar het

Noord-Holland bestaat economisch gezien uit twee

optimaal economisch benutten van het Noord-

delen: Noord-Holland Noord en Noord-Holland

Hollandse vaarwater. Binnen dit programma, dat

Zuid. Noord-Holland Noord beschikt over veel ken-

loopt van 2008 tot en met 2011, investeren we jaar-

nis in de vorm van kennisinstituten zoals Energie

lijks bijna 3 miljoen euro in fysieke projecten op het

Onderzoekcentrum Nederland (ECN), het Institute

terrein van watergebonden bedrijventerreinen (zie

for Marine Resources & Ecosystem Studies (Imares),

hoofdstuk 5.4 Beroepsscheepvaart) en waterrecreatie

het Koninklijk Instituut voor de Marine en het

(zie hoofdstuk 5.8 Toerisme en Recreatie).

Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee (NIOZ). Om de kansen in deze regio optimaal te

Verder heeft de provincie Noord-Holland de rege-

benutten hebben we samen met 25 van de 26 gemeen-

ling ‘Herstructurering en Innovatief Ruimtegebruik

ten in Noord-Holland Noord(NHN) en de Kamer

op Bedrijventerreinen’ (HIRB). Ter verbetering van

van Koophandel per 1 januari 2007 het Ontwikkelings

de concurrentiepositie van onze provincie zal de

bedrijf NHN opgericht. Dit zal als spin in het web

kwaliteit van bestaande en nieuwe werklocaties moe-

moeten zorgen voor een goede regionale samenwer-

ten worden verbeterd. Van de bedrijventerreinen is

king, die leidt tot versterking van bedrijvigheid en

32% verouderd, wat gehele of gedeeltelijke herstruc-

werkgelegenheid. Zo voert het Ontwikkelingsbedrijf

turering noodzakelijk maakt.

een actief acquisitiebeleid, met name op de strate-

Een centrale plek in deze regeling hebben duurzaam-

gisch aangemerkte clusters als offshore/wind, het

heid, herstructurering en zorgvuldig ruimtegebruik.

zaadveredelingscluster in West-Friesland en het

Duurzaamheid in de breedste zin van het woord.

milieutechnologisch cluster, dat bestaat uit een aantal

Bedrijventerreinen dienen na herstructurering hun

kennisinstellingen en bedrijven als ECN, Grontmij,

kwaliteit te behouden, er dient gebruik te worden

HVC, Imares, Teamwork Technology en GPGroot.

gemaakt van duurzame energie en er wordt duurzaam parkmanagement toegepast. Ook de waterop-

Het overgrote deel van de Noord-Hollandse werkge-

gave valt hieronder: waterveiligheid, wateroverlast,

legenheid (zo’n 80%) bevindt zich in Noord-Holland

waterkwaliteit en de rol van water als ruimtelijke

Zuid, grotendeels in en rond Amsterdam. Noord-

kwaliteit.

Holland Zuid heeft een sterke positie in de financiële en zakelijke dienstverlening. Prominent aanwezig in dit deel van de provincie zijn bovendien de mainport Schiphol, het Noordzeekanaalgebied en het sierteeltcomplex. Dat zijn de motoren van de economie. Voor

Doelen voor de lange termijn (2040) n Wij

stimuleren bedrijven zelfvoorzienend te zijn

in hun watervoorziening. n Wij

stimuleren bedrijven(terreinen) hun emissies

Noord-Holland Zuid is het versterken van de inter-

naar het water te minimaliseren en zich voor te

nationale concurrentiepositie de economische

bereiden op de veranderende wateromstandig

opgave.

heden door klimaatverandering.


2 0 1 0 - 2 0 1 5

n

49

n Wij

zoeken naar mogelijke uitbreiding van het

programma Water als Economische Drager.

Gemeenten n Leggen

in samenwerking met bedrijven bedrij-

venterreinen aan en herstructureren rekening-


houdend met de wateropgave. n Betrekken

waterschappen vroegtijdig bij de ont-

stimuleren bedrijven meer zelfvoorzienend te

wikkeling en herstructurering van bedrijventer-

worden met water (door bijvoorbeeld een afname

reinen, zodat kan worden ontworpen met water

van het zoetwatergebruik, zelfvoorziend zijn in

en rekening gehouden wordt met de water

het zoetwatergebruik, een minimalisatie van

opgave.

emissies naar water of klimaatbestendige inrichting van het bedrijventerrein). Dit doen we door middel van subsidies uit de Tender Water en het

Bedrijven n Experimenteren

met het verminderen van de

aandragen van ‘best practices’ (zoals waterplan

zoetwaterbehoefte uit het gronden oppervlakte-

Schiphol).

water en met eigen waterzuivering. n Beheren

Wij doen vanuit het Waterplan onderstaande aanbe-

en richten bedrijventerreinen in op een

ecologisch verantwoorde manier.

velingen om de economische benutting van water te versterken in de periode 2012-2015 via de Econo

5.7 Zwemwater

mische Agenda: n Te

onderzoeken of het mogelijk is om alle water-

sporten bij de Olympische Spelen in 2028 te faci-

Analyse

literen in Noord-Holland, waarmee we ons op de

Op 24 maart 2006 is de nieuwe Europese Zwem

kaart zouden zetten als watersportregio.

waterrichtlijn in werking getreden. Het doel van de

onderzoeken of er draagvlak en marktpotentie

richtlijn is het beschermen van de gezondheid van

is voor het stimuleren van bedrijven en landbouw

zwemmers in oppervlaktewateren. De nieuwe richt-

in Noord-Holland die duurzame watersystemen

lijn brengt een aantal veranderingen met zich mee

ontwikkelen (waterveiligheid, wateroverlast,

ten opzichte van de richtlijn uit 1976. Zo worden er

waterkwaliteit, watertekort).

strengere eisen gesteld aan de publieksvoorlichting,

n Te

n Te

onderzoeken of Noord-Holland samen met de

moet er bij aanwijzing van zwemlocaties publiekspar-

instituten NIOZ, Imares, Ecomare et cetera wil

ticipatie plaatsvinden en moet onderzoek worden

investeren in de wateruniversiteit, die Amsterdam

gedaan naar mogelijke vervuilingsbronnen en -rou-

wil opzetten.

tes op zwemlocaties. Bovendien hanteert de nieuwe Zwemwaterrichtlijn andere normen voor verontrei-


nigingen van faecale herkomst. In 2015 moeten alle


zwemwateren minimaal voldoen aan de kwaliteits-

en derden?

klasse ‘aanvaardbaar’.

Waterschappen

We streven naar gezond en veilig zwemwater. Anno

n Denken

mee met gemeenten en bedrijven bij de

2008 telt Noord-Holland 78 officiële zwemlocaties,

herinrichting en aanleg van bedrijventerreinen,

waar op warme dagen veel mensen zwemmen (zie

zodat de wateropgave in haar volle breedte

bijage 8 kaart Zwemwaterlocaties). De officiële zwem-

wordt meegenomen.

locaties zijn toegankelijk en als zodanig herkenbaar.

n Handhaven

de emissierichtlijnen.

Naast die officiële zwemlocaties ontstaan in warme zomers vaak spontaan zwemplekken, die niet altijd aan de waterkwaliteitseisen voor zwemwater vol-

50

n

P R O V I N C I E


doen. De afgelopen zomers is voor sommige zwemwaterlocaties een negatief zwemadvies of een zwemverbod uitgevaardigd. Dat heeft meestal te maken

n Wij

voeren jaarlijks inspectie en veiligheidsonder-

zoek uit op zwemlocaties. n Wij

geven actuele informatie en voorlichting over

met blauwalgen of faecale verontreinigingen die een

zwemwater aan de inwoners van de provincie

risico kunnen vormen voor de volksgezondheid.

(internet, teletekst, zwemwaterfolder). n Wij

onderzoeken de behoefte aan zwemlocaties

In alle klimaatscenario’s neemt de temperatuur toe,

in de provincie. We bekijken samen met de water-

en daarmee ook de watertemperatuur. Blauwalgen

kwaliteitsbeheerders welke tien locaties toege-

varen daar mogelijk wel bij. Tegelijkertijd zou het

voegd kunnen worden aan de officiële lijst. We

recreatieseizoen langer kunnen worden, en zal de

streven naar nieuwe locaties vooral daar waar de

vraag naar zwemwater bij warm weer mogelijk toe-

grootste behoefte aan zwemwater is (echter niet

nemen. Daarom is de gezamenlijke ambitie in Noord-

in Natura 2000-gebied) zodat alle Noord-

Holland dat we zoveel mogelijk zwemwaterlocaties

Hollanders dicht bij huis zwemwater hebben (op

willen behouden, met inachtneming van de nieuwe

wandel- of fietsafstand). Als zwemwaterlocaties

Zwemwaterrichtlijn en tegen maatschappelijk ver-

worden aangewezen zijn de rollen, taken en kos-

antwoorde kosten.

tenverdeling duidelijk. n Wij

Doelen voor de lange termijn (2040) n Alle

zwemlocaties in Noord-Holland voldoen

aan de dan geldende (internationale) criteria voor zwemwaterkwaliteit, zoals bijvoorbeeld de blauwe vlag.

organiseren voor waterkwaliteitsbeheerders

en locatiebeheerders iedere twee jaar een NoordHollandse Zwemwaterdag, gericht op kennis uitwisseling. n Wij

onderzoeken in de planperiode welke moge-

lijkheden er bestaan om natuur en zwemwater duurzaam met elkaar te verbinden (zwemlocaties


zijn multifunctioneel). Samen met de waterkwa-


liteitsbeheerders onderzoeken we methoden om

n Wij

inventariseren jaarlijks zwemwaterlocaties,

watersystemen veerkrachtiger te laten zijn, met

regelen hierbij publieksparticipatie (inspraak bij

het oog op de zwemwaterkwaliteit en de ecolo-

de herziening en de bijwerking van de lijst van

gie, en ook in relatie tot klimaatverandering.

zwemwateren), en voeren zwemlocaties op of af,

Samen met de waterschappen inventariseren we

op basis van het landelijke protocol ‘Aanwijzen

de precieze invloed van mogelijke vervuilings-

en Afvoeren’. De waterkwaliteitsbeheerders en

bronnen op de waterkwaliteit. We ontwikkelen

locatiebeheerders/gemeenten worden hierbij

kennis over haalbare inrichtings- en beheermaat-

betrokken. Jaarlijks stellen GS de kaart met

regelen die het zelfreinigend vermogen van

zwemwateren in regionale wateren vast en bren-

oppervlaktewatersystemen versterken.

gen PS hiervan op de hoogte. n Wij

n Wij

vragen de waterkwaliteitsbeheerders om rea-

streven ernaar dat in 2015 alle Noord-

listische en evenredige maatregelen te nemen,

Hollandse Noordzeestranden voldoen aan de

opdat zwemwaterlocaties waaraan de functie

internationale criteria voor de Blauwe Vlag.

zwemwater is toegekend (zie bijlage 9 kaart

n Wij

beoordelen de waterkwaliteit en veiligheid

Zwemwaterlocaties) uiterlijk in 2015 voldoen aan

van het zwemwater conform de geldende nor-

de wettelijke kwaliteitsdoelstellingen. Die maat-

men. We vaardigen zwemverboden uit of geven

regelen moeten er ook voor zorgen dat het aantal

een negatief zwemadvies als de waterkwaliteit onvoldoende is. We informeren het publiek hierover. Jaarlijks rapporteren we aan de EU.

goede en uitstekende zwemwateren stijgt. n Wij

bemiddelen als er conflicten zijn over het

nemen van maatregelen of de kosten daarvan.


2 0 1 0 - 2 0 1 5

n

51

Wat verwachten we van Rijk,

blemen veroorzaken, worden in principe aange-

Rijkswaterstaat, waterschappen,

pakt, ook in de vergunningensfeer. Bij bestaande

gemeenten en derden?

zwemwaterlocaties vindt geen lozing door overstorten plaats.

Rijk n Voldoet

aan de verplichtingen die de nieuwe

Europese Zwemwaterrichtlijn oplegt. n Implementeert

Gemeenten/locatiebeheerder n Hebben

de verantwoordelijkheid voor de inrich-

de Europese Zwemwaterrichtlijn

ting en veiligheid van de zwemlocatie. Bij de

zoals weergegeven in het plan van aanpak

inrichting van zwemwaterlocaties/recreatiege-

‘Zwemwater in Noord-Holland’.

bieden wordt actief gekeken naar combinaties

n Is verantwoordelijk voor de functietoekenning van

rijkswateren (regionale wateren door provincie). n Is

als waterbeheerder verantwoordelijk voor de

met natuur en klimaatmaatregelen als waterberging. n Onderzoeken

dagelijks het doorzicht van het

rijkswateren en dus verantwoordelijk voor het

water, en een aantal visuele parameters (schuim,

uitvoeren van controles en voor maatregelen bij

olie en vuil) om de kwaliteit te bewaken, en hou-

het zwemwater in rijkswateren of verzoekt een

den daarover een logboek bij.

andere partij dat te doen. n Doet

omgevingsonderzoek (zwemwaterprofie-

len) en rapporteert de resultaten aan ons.

n Implementeren


zoals weergegeven in het plan van aanpak ‘Zwemwater in Noord-Holland’.

Waterschappen n Voldoen

aan de verplichtingen die de nieuwe

5.8 Toerisme en recreatie

Europese Zwemwaterrichtlijn oplegt. n Nemen

realistische en evenredige maatregelen

Analyse

die maken dat het aantal zwemwateren van

Noord-Holland is de grootste watersportprovincie

goede of uitstekende kwaliteit stijgt.

van Nederland. We willen deze positie behouden en

n Voeren

zwemwaterkwaliteitscontroles uit, doen

uitdragen. Vanuit de Agenda Recreatie en Toerisme

omgevingsonderzoek (zwemwaterprofielen) en

2008-2011 investeren we in de monitoring en com-

rapporteren de resultaten aan ons.

municatie specifiek voor watersport, onder andere

n Bepalen

maatregelen voor het behouden en ver-

door bij te houden hoe onze positie als watersport-

beteren van de zwemwaterkwaliteit en voeren

provincie is. Daarnaast zijn speciale acties ingezet,

deze uit, of verzoeken een andere partij dat te

bijvoorbeeld om te wijzen op de kansen en mogelijk-

doen. De zwemwatermaatregelen worden afge-

heden voor de riviercruisevaart. In 2008 is ook een

stemd op de maatregelen die op grond van de

onderzoek uitgevoerd naar knelpunten voor de

Kaderrichtlijn Water moeten worden getroffen.

kleine recreatievaart.

Bij de inrichting van zwemwaterlocaties/recreatiegebieden wordt actief gekeken naar combina-

De Agenda Recreatie en Toerisme stimuleert recre-

ties met natuur en klimaatmaatregelen als water-

atie en toerisme vanuit twee thema’s die sterk gere-

berging.

lateerd zijn met water. Thema 1 heet ‘Recreatie dicht

n Implementeren


bij huis’. Doel: binnen tien minuten lopen of fietsen

zoals weergegeven in het plan van aanpak ‘Zwem

zijn de eigen bewoners in het groen (inspelend op

water in Noord-Holland’.

verschillende levensstijlen). Dat kan door:

n Lozingen

van verontreinigende stoffen op opper-

vlaktewater waarvan uit het zwemwaterprofiel blijkt dat ze mogelijk zwemwaterkwaliteitspro-

52

n

P R O V I N C I E


n Het

uitvoeren van een programma voor de inrich-

ting van regionaal groen. n Het

duurzaam beheren van het regionaal groen.

n Het

realiseren van regionale recreatieve verbin-

dingen. n Het

onderzoeken van de recreatiebehoeften van

specifieke doelgroepen.

den gecombineerd met de doelen van recreatie en toerisme. Op deze wijze ontwerpen we in NoordHolland met water en versterken we de ruimtelijke kwaliteit van Noord-Holland. Via het onderwerp ‘Drukte op het water’ (zie hoofd-

Thema 2 luidt ‘Waterrijk van zee en meer’. Doel: ont-

stuk 5 Benutten en Beleven) zullen we uitwerken waar

wikkeling van Noord-Holland als toeristische trek-

natuur, recreatie en/of beroepsvaart gestimuleerd,

pleister op het gebied van de waterrijke cultuur

dan wel beperkt worden in Noord-Holland. Dit zal

(Noordzeekust, IJsselmeerkust, grachten Amsterdam,

leiden tot een nieuwe waterfunctiekaart in 2012.

Zuiderzeestadjes, Stelling van Amsterdam) en watersport. Dat kan door: n De

promotie van het toeristisch potentieel van de

provincie Noord-Holland. n Het

sterker neerzetten van Noord-Holland als

watersportprovincie.


inwoners kunnen op wandelen/of fietsaf-

stand van huis in de openlucht zwemmen in veilig en schoon water. n Beheerders

van recreatiegebieden hebben de

n Het

verbeteren van de kwaliteit van de kust.

wateropgave (wateroverlast, waterveiligheid,

n Het

toegankelijk en beleefbaar maken van het

watertekort, waterkwaliteit) meegenomen bij

waterrijke cultuurlandschap.

inrichting, beheer en onderhoud. n Noord-Holland

is breed bekend als toeristische

Via het programma Water als Economische Drager

trekpleister op het gebied van watersport en

investeert de provincie jaarlijks bijna 3 miljoen euro in

waterrijke cultuur (Noordzeekust, IJsselmeerkust,

fysieke projecten op het terrein van waterrecreatie en

grachten Amsterdam, Zuiderzeestadjes, Stelling

watergebonden bedrijventerreinen (zie voor bedrijven

van Amsterdam) en de werkgelegenheid in deze

terreinen hoofdstuk 5.4 Beroepsscheepvaart). Met deze

sector is gegroeid.

investeringen worden fysieke voorwaarden gecreëerd

n De

mogelijkheden van waterrecreatie, zowel voor

die de duurzame waterrecreatie in Noord-Holland

de grote als de kleine recreatievaart, zijn uitge-

stimuleren. Belangrijke doelstellingen zijn groei van

breid.

werkgelegenheid en groei van de toeristische beste-

n Het

aantal aantrekkelijke wandelen fietsroutes

dingen die de projecten met zich meebrengen.

langs water is uitgebreid.

Het waterbeleid en het recreatie- en toerismebeleid


versterken elkaar. Het waterbeleid geeft invulling aan het duurzaam beheren en inrichten van regio-

Welke instrumenten zet de provincie in? n Wij

onderzoeken of het wenselijk en mogelijk is

naal groen door rekening te houden met de klimaat-

de waterparels door middel van een wandelen

verandering (waterveiligheid, wateroverlast, water-

fietsnetwerk met elkaar te verbinden, zodat het

tekort) en de chemische en ecologische waterkwali-

‘Waterrijk van zee en meer’ te beleven is voor de

teit in regionaal groen te verbeteren (Agenda

burger. Onderdeel van het onderzoek zal zijn of

Recreatie en Toerisme).

ook andere thema’s (zoals cultuur) hieraan

De aanleg van zwemlocaties in oppervlaktewater (zie

gekoppeld kunnen worden (zie hoofdstuk 5.9

hoofdstuk 5.7 Zwemwater), het onderscheiden van 50

Natuurgebieden en waterparels en zie bijlage 1

unieke stukjes waternatuur (de waterparels, zie

Waterparels).

hoofdstuk 5.9 Natuurgebieden en waterparels), de ver-

n Wij

subsidiëren via het ILG het recreatief verbin-

sterking van de waterkeringen en Noordzeekust (zie

den van de waterparels en maatregelen voor het

hoofdstuk 4 Beschermen) en de waterbergingsopgave

verbeteren van de ecologische en chemische

(zie hoofdstuk 6.7 Voorkomen van wateroverlast) wor-

waterkwaliteit van waterparels.


2 0 1 0 - 2 0 1 5

n

53

n Wij

gaan samen met recreatieschappen en water-

beheerders tien potentiële nieuwe zwemlocaties

houdingsdoelen van Natura 2000-gebieden optreden.

selecteren (zie ook hoofdstuk 5.7 Zwemwater).

Wat verwachten we van Rijk, Rijks Via de Agenda Recreatie en Toerisme:


n Wij

en derden?

bevorderen het ecologisch beheer (vaar- en

wegbeheer) in overleg met recreatieschappen. n Wij

stimuleren de beheerders in de nieuw aan te

leggen recreatiegebieden (ILG-opgave van 2000

Waterschappen n Werken

mee aan het realiseren van het recrea-

ha Recreatie om de Stad) daar waar mogelijk de

tieve medegebruik van hun waterkeringen voor

wateropgave mee te nemen. Denk aan natuur-

wandelen en/of fietsen.

vriendelijke oevers, het bevorderen van de ecolo-

n Dragen

actief bij – zowel inhoudelijk als financi-

gische kwaliteit van het water, wateropvang bij

eel – in projecten om waterdoelen in nieuw aan

piekbuien en veiligheid van de stad (zie bijlage 9

te leggen recreatiegebieden te realiseren.

kaart Recreatiegebieden). n Wij

voeren samen met de waterschappen een

haalbaarheidsstudie uit, die is gericht op het ver-

n Houden

in hun plannen zo veel mogelijk reke-

ning met de belangen van de beleving van water.

sterken van de watersportmogelijkheden door het beter verbinden van de ‘Hollandse meren’ in het zuiden van de Metropoolregio Amsterdam

Rijkswaterstaat n Trekt

provinciegrens overstijgende projecten,

Aandachtspunten hierbij zijn nieuwe verbindin-

zoals voor de veiligheid op het water en voor de

gen, waterpeilen en beschermingsgebieden.

afstemming van de brug- en sluisbedieningen op

n Wij

stimuleren het recreatief medegebruik van

waterkeringen voor wandelen en/of fietsen. Met

doorgaande routes (via Agenda Recreatie en Toerisme).

het Noord-Hollandpad geven we zelf het goede

Gemeenten

voorbeeld. n Wij

brengen knelpunten voor de kleine recreatie-

de recreatief/toeristische mogelijkheden van het

lost (zie bijlage 9 kaart Vaarroutes BRTN).

water te vergroten.

streven met het programma Water als Econo

n Werken

mee of zijn trekker om fysieke knelpun-

mische Drager 2008-2011 naar het optimaal eco-

ten en knelpunten op het gebied van veiligheid

nomisch benutten van de Noord-Hollandse recre-

en brug- en sluisbediening in het landelijk toer-

atietoervaart.

vaartnet op te lossen.

n Wij

stimuleren de recreatietoervaart door het

ondersteunen van het Convenant ‘Staande mast Routes’. Daarin worden de brug- en sluisbedieningen op elkaar afgestemd tussen Amsterdam en Zeeland, als Basis Recreatie Toervaartnet n Wij

Terreinbeheerders n Werken

actief mee aan het toegankelijk en beleef-

baar maken van waterparels in hun gebied. n Werken

mee aan een aangepast beheer in relatie

met waterdoelen.

(BRTN). stimuleren de veiligheid op het water door

n Integreren

zo veel mogelijk waterdoelen bij de

het ondersteunen van landelijke activiteiten zoals

inrichting van nieuwe gebieden (Agenda

‘Varen doe je samen’.

Recreatie en Toerisme).

n Bij

de uitvoering van de agenda mogen geen sig-

nificant negatieve effecten op de instand

n

mee of zijn trekker van initiatieven om

vaart in beeld en stimuleren dat ze worden opgen Wij

54

n Werken

P R O V I N C I E


Bedrijven n Werken

Europees ecologisch netwerk gecreëerd. Alle Natura

mee of zijn zelfs trekker van initiatieven

2000-gebieden in Noord-Holland hebben deels of

om de recreatief/toeristische mogelijkheden van

geheel een nat karakter. De instandhoudingsdoelen

het water te vergroten (via Agenda Recreatie en

die voor deze gebieden zijn geformuleerd verwijzen

Toerisme).

naar soorten of habitats die afhankelijk zijn van een goede waterkwaliteit en -kwantiteit. Zowel de KRW als Natura 2000 beogen een goede ecologische kwa-

5.9 Natuurgebieden en waterparels

liteit, uitgaande van de recent-historische kenmerken en omstandigheden. In het algemeen kan dan ook worden geconcludeerd dat er een grote overlap is in

Analyse

de doelen van KRW en Natura 2000. De verschillen

In de nota ‘Natuur voor mensen, mensen voor

in benadering van KRW en Natura 2000 bieden

natuur’ (Nota natuur, bos en landschap in de 21 e

ruimte voor maatwerk waar doelen tegenstrijdig lij-

eeuw) schetst het Rijk de aanpak van het natuurbe-

ken (zie 6.3 Kaderrichtlijn Water).

leid. Wij volgen deze lijn en doen dit vanuit het besef dat natuur en landschap een essentiële bijdrage leve-

Afgelopen planperiode is nagegaan of er naast de

ren aan een leefbare en duurzame samenleving.

KRW-waterlichamen, veelal grote oppervlaktewate-

Investeren in natuur is belangrijk voor de natuur zelf,

ren in Noord-Holland, ook kleinere oppervlaktewa-

maar ook voor het welzijn van de mens.

teren zijn die extra bescherming nodig hebben. Het betreft de zogenaamde ecologisch waardevolle wate-

Vanwege het overwegend natte karakter van onze

ren, of ‘waterparels’. Samen met wateren terreinbe-

natuur- en recreatiegebieden is er een logische kop-

heerders is op basis van ‘expert judgement’ een lijst

peling met waterkwaliteit, waterberging, waterover-

en kaart met vijftig (potentiële) waterparels gemaakt

last en verdrogingsbestrijding. Beleidsvelden gaan

(zie bijlage 1 Waterparels). In Noord-Holland zijn dat

daarbij hand in hand en versterken elkaar.

voornamelijk oppervlaktewateren in bijzondere

De waterkwaliteit van de natuur- en recreatiegebie-

(natuur)gebieden als de duinen (inclusief duinval-

den in Noord-Holland wordt verbeterd via het KRW-

leien), de veenweiden, de brakwatergebieden en de

spoor. Natuur kan ook worden ingezet voor veilig-

gebieden met kwel. De helft van de waterparels zijn

heid (bijvoorbeeld vooroevers) en het beperken van

geheel of deels gelegen in Natura 2000-gebieden.

wateroverlast (waterbuffers, overloopgebieden). De natte natuur- en recreatiegebieden bieden bovendien uitgesproken kansen voor waterrecreatie. Dit

Doelen voor de lange termijn (2040) n Een

geïntegreerd netwerk van Natura 2000,

betekent niet dat we natuur alleen willen gebruiken

Ecologische Hoofdstructuur (EHS), waterlicha-

en inrichten naar de wensen van mensen. Als koppe-

men en waterparels met een goede waterkwali-

ling met andere thema’s schade kan toebrengen aan

teit. Daarbij wordt waterberging en overloop bij

bijzondere (aquatische) natuurwaarden, zullen we

calamiteiten gefaciliteerd. De kwaliteit en kwan-

daarvoor alleen bij uitzondering toestemming

titeit van het inkomende water mag daarbij ech-

geven.

ter geen probleem zijn. n Natuur

De Europese Vogel- en Habitatrichtlijn zijn in Nederland geïmplementeerd in de Natuur

wordt ingezet voor veiligheid tegen water

(vooroevers, zandplaten). n De

waterkwaliteit van alle in dit Waterplan opge-

beschermingswet. Onder deze wetgeving zijn gebie-

nomen waterparels is gehandhaafd of verbeterd

den aangewezen onder de noemer Natura 2000 (zie

conform de wens van de beheerders. Er zijn

bijlage 9 kaart Natura 2000-gebieden en Ecologische

nieuwe (potentiële) waterparels aan de lijst toe-

Hoofdstructuur). Hiermee wordt een samenhangend

gevoegd.


2 0 1 0 - 2 0 1 5

n

55

n Natuurlijk

peilbeheer wordt maximaal ingezet

maatverandering, temperatuurstijging en ver-

voor de instandhoudingsdoelen voor Natura

sterkte verzilting, toename van blauwalgen en

2000-gebieden.

eutrofiëring door droogte en verminderde zoet-

n De

nieuwe beheerplannen op grond van de

wateraanvoer.

Natuurbeschermingswet 1998 (Natura 2000 vanaf 2015) en KRW worden geïntegreerd uitgevoerd (KRW-maatregelen in Natura 2000-beheerplan-

Ecologische Hoofdstuctuur n Wij

zorgen ervoor dat vismigratieknelpunten (zie

nen), waarbij gezocht wordt naar synergie tussen

hoofdstuk 6.4 Vismigratie) binnen de EHS (zowel

de twee maatregelpakketten.

fysiek als regelgeving) worden opgelost, conform het vervangingsprogramma van sluizen. De EHS

Wat doet de provincie tot en met 2015? Welke instrumenten zet de provincie in?

vormt daarmee onderdeel van het netwerk. n Wij

zorgen voor een maximale koppeling tussen

EHS- en KRW-maatregelen.

Natura 2000-gebieden n Wij

werken samen met terreinbeheerders, water-

schappen en Rijk eendrachtig aan KRW en

Waterparels n Wij

onderzoeken of het wenselijk en mogelijk is

Natura 2000. In 2015 zijn de KRW-maatregelen

de waterparels door een wandelen fietsnetwerk

uitgevoerd en maximaal afgestemd met de

met elkaar te verbinden, zodat het ‘Waterrijk van

Natura 2000-instandhoudingsdoelen.

zee en meer’ te beleven is voor de burger.

n Wij

brengen KRW-doelen en -maatregelen in bij

Onderdeel van het onderzoek zal zijn of ook

de beheerplannen op grond van de Natuur

andere thema’s (zoals cultuur) hieraan gekoppeld

beschermingswet 1998. n Wij

zoeken naar synergiekansen tussen Natura

kunnen worden. n Wij

evalueren samen met wateren terreinbe-

2000, KRW, nationale landschappen, EHS en

heerders in 2015 de geselecteerde waterparels en

recreatiegebieden.

actualiseren ze.

n Wij

hebben in 2012 duidelijk gemaakt welke

n Wij

subsidiëren via het ILG het recreatief verbin-

wateren we voor welke functie geschikt maken.

den van de waterparels en maatregelen voor het

Keuzes worden gemaakt tussen beroepsscheep-

verbeteren van de ecologische en chemische

vaart en recreatievaart, waarbij een onderscheid

waterkwaliteit van waterparels.

gemaakt wordt tussen motorische en niet-motorische waterrecreatie, zwemwater, viswater, cul-


tuur en natuur. De ambities voor binnenvaart,


het Landelijk Toervaart Net, convenant vaarre-

en derden?

creatie Waddenzee, de KRW en Natura 2000 zullen hierbij leidend zijn. De hoofdfunctie is leidend voor de inrichting. Wel worden daar waar mogelijk combinaties gemaakt met natuur, recreatie, waterkwaliteit, waterveiligheid, waterberging en cultuur. n Wij

Rijk n Is

partner in de integrale projecten voor Natura

2000, EHS en waterparels. n Neemt

de KRW-maatregelen mee in de beheer-

plannen voor Natura 2000-gebieden waarvoor zij

stimuleren terreinbeheerders om KRW-maat-

regelen uit te voeren in Natura 2000-gebieden

verantwoordelijk is (trekker opstelling/bevoegd gezag).

(subsidie). n Wij

onderzoeken hoe ongewenste effecten op

oppervlaktewaterkwaliteit ‘s zomers kunnen worden beperkt, waar die het gevolg zijn van kli-

56

n

P R O V I N C I E


Waterschappen n Zijn


2000, EHS en waterparels.

n Hebben

in 2015 de ecologische doelen voor ove-

mensenheugenis gevormd door de strijd tegen het

rige wateren geformuleerd volgens de KRW-

water. Zodoende zien we her en der terpen, dijken,

systematiek en leggen ze vast in een volgend

molens en droogmakerijen. Tegelijkertijd is het water

waterbeheerplan. Deze doelen hebben samen met

belangrijk geweest voor de economische ontwikke-

de chemische normen een inspanningsplicht.

ling van Noord-Holland. Met name de scheepsvaart

n Hebben

de ecologische doelen voor de waterpa-

heeft ervoor gezorgd dat de economische ontwikke-

rels geformuleerd en nemen het initiatief voor

ling vanaf de 17de eeuw een grote vlucht heeft geno-

een plan van aanpak dat uitgaat van deze doelen,

men. Ook die relatie tussen de toenmalige bewoners

vooral gericht op de potentiële waterparels.

en het water is nog overal in het Noord-Hollandse

n Zijn

verantwoordelijk voor het nemen van maat-

landschap zichtbaar.

regelen in waterparels tenzij eigendom en onderhoud bij een terreinbeheerder liggen. Dan ligt het

Het waterrijke cultuurlandschap is een toeristische

initiatief bij de terreinbeheerder.

trekpleister. Ons beleid is dat bij ruimtelijke plan

n Zorgen

er samen met de terreinbeheerders voor

vorming de cultuurhistorische waarden in een vroeg-

dat in 2012 de waterkwaliteit in alle bestaande

tijdig stadium van de planvorming worden geïnven-

waterparels is gehandhaafd of verbeterd (bescher-

tariseerd en bij de planvorming worden meegeno-

ming en natuurvriendelijk onderhoud). In 2012

men. Het cultuurhistorische beleid is niet alleen

zijn de voorgenomen maatregelen (groot onder-

opgenomen in beide streekplannen, maar ook in het

houd, inrichting en isolatie) in de helft van het

beleidskader Landschap en Cultuurhistorie (zie bijlage

aantal potentiële waterparels uitgevoerd.

9 Cultuurhistorische waardekaart). In de Structuurvisie zal

n Hebben

in 2015 alle maatregelen uitgevoerd

dit beleidskader worden geïntegreerd.

waardoor in principe alle waterparels zijn gerealiseerd of in ontwikkeling.

Sinds september 2007 is de Wet op de archeologische monumentenzorg van kracht. In het bestemmings-

Terreinbeheerders n Zijn


2000, EHS en waterparels. n Zijn

plan moeten gemeenten rekening houden met bekende en verwachte archeologische waarden. Bij het opstellen van MER’s en bij ontgrondingen moet

verantwoordelijk voor beheer en onderhoud

de archeologie ook worden meegenomen. Noord-

van bestaande waterparels. Het nemen van maat-

Holland kent naast gemeentelijke en rijksmonumen-

regelen is de taak van waterschappen, tenzij

ten ook provinciale monumenten, waaronder een

eigendom en onderhoud bij een terreinbeheerder

aantal dijken. Voor het wijzigen van deze monumen-

liggen.

ten is een vergunning nodig.

n Zorgen

er samen met de waterschappen voor dat

in 2015 de waterkwaliteit in alle bestaande water-

In de Agenda Recreatie en Toerisme hebben we als

parels is gehandhaafd of verbeterd en dat alle

doel opgenomen om Noord-Holland te ontwikkelen

potentiële waterparels ontwikkeld of in ontwik-

als toeristische trekpleister op het gebied van de

keling zijn.

watersport en de waterrijke cultuur (Noordzeekust, IJsselmeerkust, grachten Amsterdam, Zuiderzee stadjes, Stelling van Amsterdam). Met als belangrijke

5.10 Cultuurhistorie

opgave het toegankelijk en beleefbaar maken van het waterrijke cultuurlandschap.

Analyse Kenmerkend voor onze provincie is dat het land-


schap zoals we het nu ervaren, het resultaat is van

Cultuurhistorie bestaat uit de historische geografie,

menselijke handelen. Deels is dat landschap sinds

archeologie en historische bouwkunde.


2 0 1 0 - 2 0 1 5

n

57

n Cultuurhistorie

wordt vroegtijdig in de planvor-

ming gebruikt bij wateropgaven. n Water

wordt benut om met name archeologische

waarden te conserveren (peilbeheer). n Water

Wat verwachten we van Rijk, Rijks waterstaat, waterschappen, gemeenten en derden? Op initiatief van de provincie nemen partijen deel

en cultuurhistorie versterken elkaar en

aan overleg met gemeenten, waterschappen en

dragen gezamenlijk bij aan de ruimtelijke kwali-

terreinbeheerders over de vraag welke cultuurhisto-

teit van de omgeving.

rische structuren met een waterelement versterkt

n Cultuurhistorie

wordt indien nodig beschermd

kunnen worden en hoe dat moet gebeuren.

tegen water.

Waterschappen Wat doet de provincie tot en met 2015?

n Trekken

het proces indien er overeenstemming is


over welke waterelementen versterkt worden

Via het beleidskader ‘Landschap en Cultuurhistorie

met cultuurhistorie. Gemeenten en grondbezit-

Noord-Holland’:

ters (agrariërs, natuurorganisaties) zijn de belang-

n Wij

rijkste partijen.

stimuleren en adviseren over ruimtelijke

kwaliteit met water daar waar het een provinciaal belang betreft. Wij zorgen ervoor dat cultuurhis-

n Nemen

waterrijke cultuurhistorie mee als rand-

voorwaarde in uitvoeringsplannen.

torie vroegtijdig wordt meegenomen in wateropgaven met een ruimtelijke impact (zie bijlage 9 Cultuurhistorische waardekaart). Cultuurhistorie is een inspiratiebron voor nieuwe ontwikkelingen en draagt daardoor bij aan de ruimtelijke kwaliteit van de omgeving. n Wij

stimuleren het uitdragen van waterrijke cul-

tuur via de Agenda Recreatie en Toerisme. n Wij

zetten de Verordening Ruimte in: een provin-

ciale ruimtelijke verordening om ruimtelijke

Gemeenten n Nemen

waterrijke cultuurhistorie mee als rand-

voorwaarde in uitvoeringsplannen. n Houden

in het bestemmingsplan rekening met

aanwezige cultuurhistorische waarden en beschermen daarin aanwezige archeologische waarden. n Promoten

waterrijke cultuur en versterken de

eigen cultuurhistorische waterelementen.

kwaliteit te bevorderen. Daarin stellen wij Beeldkwaliteitsplannen verplicht. n Wij

zetten het instrument culturele planologie

Bedrijfsleven n Promoot

en exploiteert waterrijke cultuur.

(Cultuurnota 2005-2008) in bij waardevolle structuren die in de Structuurvisie en de cultuurnota zijn benoemd als provinciaal belang. n Wij

geven uitvoering aan provinciale cultuurhis-

torische projecten als Stelling van Amsterdam, Westfriese Omringdijk, Maritiem Erfgoed Texel. n Wij

5.11 Waterbewustzijn Analyse Water wordt in Nederland en ook in Noord-Holland

maken het waterrijke cultuurlandschap toe-

als iets vanzelfsprekends ervaren. Iets wat altijd

gankelijk en beleefbaar door de ontwikkeling van

voorhanden is en van goede kwaliteit is. Water is

Noord-Holland als toeristische trekpleister op

maakbaar, we kunnen er met technische oplossingen

gebied van watersport en de waterrijke cultuur

voor zorgen dat het alleen daar is waar we het willen

(Noordzeekust, IJsselmeerkust, grachten van

hebben, niet te veel en niet te weinig en van de juiste

Amsterdam, Zuiderzeestadjes en Stelling van

kwaliteit. Inwoners realiseren zich te weinig hoeveel

Amsterdam).

werk er verzet wordt om water zo vanzelfsprekend te laten zijn. En hoe bijzonder het is dat het zo vanzelfsprekend is.

58

n

P R O V I N C I E


De komende klimaatverandering leidt er toe dat er

niveau een canon ‘Nederland Waterland’, een Help

diverse maatregelen getroffen moeten worden. Dit

desk Water en een jaarlijkse Watermonitor. Ook

betekent overlast voor de burger bij bijvoorbeeld

wordt aangesloten bij de Wereldwaterdag-week en

dijkverzwaring, of als de riolering en bestrating wor-

is er een actieplan wateronderwijs.

den vernieuwd. Tevens zullen er soms keuzes

gemaakt gaan worden waardoor de vanzelfspre-

Waterbewustzijn creëer je door burgers en bedrijven

kendheid en maakbaarheid van het water in Noord-

te laten beseffen dat de waterproblematiek juist in

Holland afneemt. De burger en de bedrijven zullen

hun eigen buurt speelt. Een landelijke campagne is

eigen verantwoordelijkheid moeten tonen. Ter illu-

goed voor de uitleg van de algemene problematiek.

stratie:

Toch denken dan veel mensen: ‘dat geldt niet voor

n Er

komen heviger buien. Zorgen we voor meer

mij’. Daarom is het belangrijk dat ook provincie,

waterberging in en om de stad, meer capaciteit

waterschap en gemeenten het waterbewustzijn ver-

van gemalen en sluizen? Of richten we ons huis

groten. De burger moet gaan beseffen wat de kli-

zo in dat de kelder af en toe kan overlopen en

maatverandering betekent voor zijn/haar sloot, zijn/

onze tuin niet vol ligt met bestrating, zodat het

haar kelder of opslag en zijn/haar straat. Daarmee kun

water in de grond kan verdwijnen?

je het best bij de jeugd beginnen. Voor volwassenen

n In

de zomer kunnen watertekorten ontstaan door

lange droge periodes. Welke functie krijgt het water? Mogen we onze tuin sproeien? n Om

te zorgen voor een goede kwaliteit opper-

vlaktewater wordt het water in Noord-Holland doorgespoeld. Dit kost veel geld. Het is de vraag of elke functie op het land tegen elke prijs

kunnen de volgende instrumenten daarbij helpen: n De

overstromingsrisicokaarten (zie bijlage 9 kaart

Overstromingsrisicokaarten) die aangeven hoe hoog het water komt te staan. n Risico-communicatie

naar burgers en bedrijven

die buitendijks wonen. n Functiefaciliteringskaarten

die aangeven welk

bediend moet worden met een goede kwaliteit

landgebruik bediend wordt met oppervlakte

oppervlaktewater.

water.

Dit zijn allemaal afwegingen en maatregelen die wij als provincie samen met de omgeving maken. Water is nu vanzelfsprekend en maakbaar. De keuze voor de toekomst is tegen welke prijs we die vanzelfsprekendheid en maakbaarheid van het water willen

Doelen voor de lange termijn (2040) n Draagvlak

voor het nemen van watermaatregelen

bij burgers en bedrijven. n Bedrijven

en burgers gaan bewust om met het

water in hun omgeving.

behouden. Of willen we het natuurlijke verloop van het water meer sturend laten zijn en onze inrichting


en levensstijl hierop aanpassen? Het is wenselijk dat


provincie, waterschappen en gemeenten samen het

n Wij

ondersteunen en versterken regionaal de

maatschappelijk draagvlak voor watermaatregelen

nationale waterbewustzijnscampagne ‘Nederland

vergroten, zodat burgers en bedrijven mee kunnen

leeft met Water’.

werken aan het klimaatbestendig maken van NoordHolland.

n Wij

nemen het initiatief om jaarlijks een water-

week in Noord-Holland te organiseren, samen met gemeenten, waterschappen, burgers en

In het Nationaal Bestuursakkoord Water-actueel zijn met Rijk, waterschappen, gemeenten en provincies

bedrijven. n Wij

integreren het waterbewustzijn in het pro-

afspraken gemaakt over de voortzetting van de

gramma ‘Leren voor Duurzame ontwikkeling’ uit

waterbewustzijnscampagne ‘Nederland leeft met

het Actieprogramma Klimaat. Via projecten wor-

Water’ tot en met 2011. Daarnaast is er op nationaal

den particulieren en bedrijven gestimuleerd om


2 0 1 0 - 2 0 1 5

n

59

na te denken over hun mogelijkheden om iets aan klimaat te doen. n Wij

stimuleren scholen om een lesprogramma te

ontwikkelen over waterbewustzijn in de eigen omgeving. Dit gebeurt onder andere via de Agenda Jeugd en het actieplan wateronderwijs van het Rijk.

Wat verwachten we van Rijk, Rijks waterstaat, waterschappen, gemeenten en derden? Rijk n Zet

de nationale campagne ‘Nederland leeft met

water’ voort. n Betrekt

ons bij het actieplan wateronderwijs.

Waterschappen, Rijkswaterstaat en gemeenten n Werken

mee aan de Noord-Hollandse Water

week. n Werken

mee aan het programma ‘ Leren voor

Duurzame ontwikkeling’. n Werken

mee aan het lesprogramma voor Noord-

Hollandse scholen. n Versterken

het waterbewustzijn door informatie-

voorziening.

60

n

P R O V I N C I E


n

6

n n

Beheren

n n

Schoon en voldoende gronden oppervlaktewater is essen-

Voor alle grondwaterlichamen wordt de chemische

tieel voor een vitale en toekomstbestendige samenleving

toestand als goed beoordeeld, met daarbij de opmer-

van Noord-Holland. De klimaatverandering zet ons water-

king dat bij een aantal meetpunten de norm voor

systeem onder druk. In de langere droge periodes neemt de

bestrijdingsmiddelen duidelijk wordt overschreden.

waterkwaliteit af en ontstaat er een tekort aan water.

Lokaal vragen die overschrijdingen echter om nader

Tijdens de hevige piekbuien moet het watersysteem het

onderzoek om na te gaan hoe de overschrijdingen

water in korte tijd kunnen opvangen. In de winter zal er

zich de komende tijd ontwikkelen en of het grond-

meer regen vallen en moet wateroverlast worden voor

waterlichaam niet in een slechte toestand zal gera-

komen.

ken. Het bestrijdingsmiddelen onderzoek zal worden

De verantwoordelijkheid voor het gronden oppervlakte-

uitgevoerd in het Gooi en de binnenduinrand (in

waterbeheer is met de invoering van de Waterwet herover-

samenwerking met de provincie Zuid-Holland). Het

wogen en opnieuw ingedeeld. Deze verantwoordelijkheid

bestaat uit een uitbreiding van het KRW-grond

dragen we samen met gemeenten, waterschappen, provin-

watermonitoringsmeetnet met respectievelijk tien en

cie en Rijkswaterstaat. Het waterbeheer vraagt een goede

twintig meetlocaties op twee diepten en een inventa-

samenwerking en onderling vertrouwen. Wij zorgen

risatie bij gemeenten en gebruikers naar bestrijdings-

samen met gemeenten, waterschappen, Rijkswaterstaat en

middelengebruik.

drinkwaterbedrijven voor schoon en voldoende water door

Bij de beoordelingen van de chemische toestand is

een kosteneffectief en klimaatbestendig gronden opper-

verder bij een aantal winningen voor drinkwater een

vlaktewatersysteem.

reëel risico voor achteruitgang van de grondwaterkwaliteit geconstateerd. Zonder maatregelen zal dit in de toekomst leiden tot een toename van de zuive-

6.1 Grondwaterkwaliteit

rings inspanning. Dat is ongewenst. De aanpak van grootschalige grondwaterverontreinigingen is onder-

Analyse

deel van een in voorbereiding zijnd bestuursconve-

Het goed functioneren van het ecosysteem en het

nant Bodem tussen Rijk, provincies, waterschappen

gebruik van grondwater voor bijvoorbeeld de drink-

en gemeenten. Bij de sanering van grootschalige

watervoorziening stelt eisen aan de grondwater

grondwaterverontreinigingen zal het duurzaam

kwaliteit. Van bijzonder belang daarbij zijn de binnen

veiligstellen van de functies van het grondwater in

duinrand en het Gooi. Deze gebieden hebben een

een gebied centraal staan. In afwachting van aanpas-

zandige bodem en zijn daardoor gevoelig voor ver-

sing van weten regelgeving zullen betrokken par-

ontreiniging van het (diepere) grondwater. Uit de

tijen op decentraal niveau een bestuurlijke samen-

metingen voor de Europese Kaderrichtlijn Water

werking aangaan en een gebiedsbeheerplan opstellen.

(KRW) is gebleken dat in een aantal regio’s ver-

Een dergelijke aanpak past de provincie al toe in het

hoogde concentraties van bestrijdingsmiddelen in

Gooi via het Masterplan Grondwatersanering ’t Gooi.

het grondwater voorkomen.

Er zijn nog 14 locaties in Noord-Holland waar moge-

De toestand van de grondwaterlichamen is vast

lijk grootschalige grondwaterverontreiniging voor-

gelegd in het Stroomgebiedbeheerplan Rijndelta.

komt. De provincie zal onderzoeken of gebieds


2 0 1 0 - 2 0 1 5

n

61

gericht grondwaterbeheer ook voor deze locaties een

Figuur 1 Gebieden met hoge chloridebelasting

geschikte aanpak is. Ook onderzoeken we de aanwe-

via kwel (uit TNO-Alterra rapport NITG

zigheid en effecten van puntbronnen in en bij Natura

02-166-A, oktober 2002)

2000-gebieden. Daarover is nog te weinig bekend. Bij de kwetsbare grondwaterwinningen van water voor menselijke consumptie zal samen met de betrokken waterleidingbedrijven onderzoek naar de veranderingen in de grondwaterkwaliteit worden uitgevoerd om zo mogelijke toekomstige kwaliteitsproblemen voor de KRW in beeld te krijgen. Hierbij wordt gedacht aan een early warning systeem, waarbij gebruik kan worden gemaakt van kwaliteits metingen in daarvoor geschikte meetlocaties. Tevens kunnen we aan de hand van de resultaten van de kwaliteitsmetingen bezien of het huidige grond waterbeschermingsbeleid voldoende is of moet worden aangepast (zie bijlage 9 kaart Grondwaterbescher mingsgebieden). In dit kader komt er ook aandacht voor de regelgeving op het gebied van hemelwater infiltratie. Die regelgeving is nog in ontwikkeling. De details over de grondwatertoestand en de grondwatermaatregelen vanuit de KRW staan genoemd in

Voor een klimaatbestendige en duurzame inrichting

bijlage 11 Grondwater; de grondwaterlichamen staan

van het grondwaterbeheer en -gebruik, is het erg

op de kaart KRW-grondwaterlichamen (zie bijlage 9).

belangrijk dat het functiegebruik inspeelt op de veranderende klimaatomstandigheden. Hier liggen kan-

Door de zeespiegelstijging als gevolg van een veran-

sen voor innovaties in bijvoorbeeld de landbouw met

derend klimaat zullen de grondwaterstromen in het

zilte teelten. Door het peil in natuurgebieden omhoog

grootste deel van de provincie nauwelijks veranderen.

te laten komen kunnen brakke vegetaties zich ont-

De grondwaterstromen zijn stabiel en worden bepaald

wikkelen. Op korte termijn is verzilting (zoute kwel)

door locale reliëf- en peilverschillen.

een lokaal probleem voor de zoetwatervoorziening

Wel komt het tegengaan van de natuurlijke verzilting

in de diepe polders, zoals de Haarlemmermeer.

verder onder druk te staan. Door de klimaatverande-

Verzilting wordt in Noord-Holland gezien als een

ring krijgen we vaker te maken met langere perioden

gebiedsgericht probleem.

van extreme droogte. Als gevolg van een hogere zeespiegel en lagere grondwaterstanden neemt dan de kweldruk toe. Tegelijkertijd is bij langdurige droogte

n Geen

verzilting door grondwateronttrekkingen.

onvoldoende zoet water beschikbaar om de verzilting-

n Geen

overschrijding van chemische normen, een

verschijnselen teniet te doen. Vermoedelijk krijgen we

goede chemische toestand van de grondwaterli-

een omgeving die nu eens zoet en dan weer licht brak

chamen op grond van de daarvoor afgeleide

is, waarbij ’s zomers de verzilting toeneemt ten

drempelwaarden.

opzichte van de huidige situatie. Deze toename van

n

n Geen

negatieve effecten op het oppervlaktewater

de frequentie, duur en intensiteit van piekbelastingen

en terrestrische ecosystemen (grondwaterafhan-

van zout kan schadelijke gevolgen hebben voor (van

kelijke ecosystemen).

zoetwater afhankelijke) natuur en landbouw.

62


P R O V I N C I E



zorgen er via vergunningverlening voor dat

het grondwater niet verzilt door grondwateront-

n Onderzoeken

samen met de provincie waar er

sprake is van een interactie tussen gronden oppervlaktewater en hoe negatieve effecten kunnen worden voorkomen.

trekkingen. n Wij

meten de toestand van de grondwaterlicha-

men (kwalitatief en kwantitatief) en gebruiken

Waterleidingbedrijven n Bij

de kwetsbare grondwaterwinningen voor de

hiervoor de provinciale grondwatermeetnetten

drinkwatervoorziening, welke als mogelijk

(KRW-maatregel).

bedreigd zijn aangegeven in het stroomgebiedbe-

n Wij

doen onderzoek naar het gebruik van bestrij-

heerplan, zal door de provincie samen met de

dingsmiddelen in de binnenduinrand en het Gooi

betrokken waterleidingbedrijven naar de instel-

(KRW-maatregel).

ling van een early warning systeem onderzoek

n Wij

breiden het grondwaterkwaliteitsmeetnet uit

worden gedaan.

met dertig locaties op twee diepten voor het bestrijdingsmiddelenonderzoek (KRW-maatregel). n Wij

doen samen met de waterschappen onder-

Gemeenten en derden (LTO) n Werken

mee aan de inventarisatie van het bestrij-

zoek naar de interactie tussen gronden opper-

dingsmiddelengebruik in de binnenduinrand en

vlaktewater en kijken hoe negatieve effecten kun-

het Gooi, waarbij aan gemeenten en derden

nen worden voorkomen (KRW-maatregel).

wordt gevraagd deze inventarisatie uit te voeren,

n Wij

geven uitvoering aan het Masterplan grond-

elk voor hun eigen gebied.

watersanering ’t Gooi. n Wij

onderzoeken of gebiedsgericht grondwaterbe-

heer een geschikte aanpak is voor gebieden met

6.2 Grondwaterkwantiteit

mogelijk grootschalige grondwaterverontreiniging. n Wij

doen onderzoek naar puntbronnen bij Natura

2000-gebieden (KRW-maatregel).

Analyse Grondwater wordt onder andere gebruikt voor drinkwatervoorziening, beregening en energievoor-


ziening (warmte-koude opslag). Ook in andere gebie-


den is het grondwater belangrijk. Natuur- en land-

en derden?

bouwgebieden mogen niet verdrogen. Anderzijds mag in steden en dorpen geen grondwateroverlast

Rijk

ontstaan.

n Voorkomt

verontreiniging van grondwater door

Het grondwaterbeheer zal door de klimaatverande-

het gebruik van bestrijdingsmiddelen, meststof-

ring meer aandacht vragen. Periodes van extremere

fen en (bouw)materialen nader te regelen.

droogte en van extremere neerslag zullen vaker voor-

n Is

trekker van de totstandkoming van een

komen. Dat vraagt om extra investeringen in het

bestuursconvenant Bodem waarin de aanpak van

vasthouden van grondwater in droge periodes en in

grootschalige grondwaterverontreiniging een

het ontwateren van gronden in natte periodes.

hoofdthema is.

Met het inwerkingtreden van de Wet Gemeentelijke

n Past

waar nodig weten regelgeving aan om

gebiedsgericht grondwaterbeheer te bevorderen.

Watertaken en opname hiervan in de Waterwet is de verdeling van verantwoordelijkheden veranderd: n Gemeenten

Waterschappen n Zorgen er via vergunningverlening en peilbeheer voor

dat verzilting van grondwater wordt voorkomen.

zorgen voor het grondwaterbeheer in

stedelijk gebied. n De

provincie is verantwoordelijk voor vergun-

ningverlening voor drinkwaterwinningen,


2 0 1 0 - 2 0 1 5

n

63

warmte-koude opslag en grote industriële onttrekkingen. n Het

Gemeenten n Zorgen

waterschap is verantwoordelijk voor alle

voor de ontwatering van stedelijk

gebied.

andere grondwaterwinningen. Dat zijn vooral agrarische onttrekkingen en bouwputbemalingen.

Grondeigenaren n Zorgen

voor de ontwatering van eigen gronden.

Doelen voor de lange termijn (2040) Geen grondwateroverlast of tekort in Noord-

6.3 Oppervlaktewaterkwaliteit

Holland.


Kaderrichtlijn Water (KRW) We streven naar een gezond en schoon watersy-

zijn verantwoordelijk voor vergunningverle-

steem. De Europese Kaderrichtlijn Water (KRW)

ning voor drinkwaterwinningen, grotere indu-

geeft een extra dimensie aan dit streven. Voor het

striële onttrekkingen en warmte-koude opslag.

bereiken van een goede kwaliteit van het oppervlak-

Via de vergunningverlening zorgen we ervoor

tewater zijn nu naast chemische doelen ook ecologi-

dat grondwatervoorraden niet worden uitgeput

sche doelen ontwikkeld.

en dat grondwateronttrekking geen negatieve

In Noord-Holland zijn voor 88 waterlichamen KRW-

gevolgen heeft voor de omgeving.

doelen vastgesteld (zie bijlage 9 kaart KRW-waterli-

n Wij

coördineren en subsidiëren de bestrijding van

chamen). Deze zijn als volgt verdeeld over de drie

verdroging en geven daarbij prioriteit aan Natura

waterschappen: het Hoogheemraadschap Hollands

2000-gebied (bijlage 2 ILG TOP-lijst, bijlage 11

Noorderkwartier met 54, Amstel, Gooi en Vechtstreek

KRW-grondwater). In deze Natura 2000-gebieden is

met 20 en Rijnland met 14 waterlichamen. Hiervan

verdroging in 2015 vrijwel opgeheven. Projecten

zijn 82 waterlichamen kunstmatig, 5 sterk veranderd

worden de komende jaren verder uitgewerkt en

en is er 1 natuurlijk. Voor de overige wateren zijn

uitgevoerd, in samenhang met de Natura 2000-

geen ecologische doelen vastgesteld. De chemische

doelen en –plannen (KRW-maatregel).

doelen gelden voor alle wateren.


De huidige ecologische toestand is voor nagenoeg


alle waterlichamen in Noord-Holland matig tot

en derden?

ontoereikend. De chemische toestand voldoet slechts bij 25% van de oppervlaktewaterlichamen. Onder

Rijk

leiding van de waterschappen en in samenspraak

n Financiert

50% van de kosten van verdrogingbe-

strijding in Natura 2000-gebied, via het ILG.

met Rijk, gemeenten en provincies ligt er nu een fors pakket van regionale en rijksmaatregelen. Dat pakket is voldoende om in 2027 in ten minste 25% van de

Waterschappen n Zorgen

waterlichamen het doel te behalen en in de overige

er bij grondwateronttrekkingen die onder

75% waterlichamen een flinke verbetering te bewerk-

haar verantwoordelijkheid vallen voor dat deze

stelligen (zie figuur 2, 3 en 4 en bijlage 10 KRW-opper-

geen negatieve gevolgen hebben voor de omge-

vlaktewater).

ving. n Zorgen

er via het peilbeheer van oppervlakte

Met name door hoge fosfaatconcentraties in het

water voor dat de gewenste grondwaterstand

oppervlaktewater in Noord-Holland worden de eco-

kan worden gehandhaafd.

logische doelen niet gehaald. Die fosfaatconcentraties worden veroorzaakt door kwel, historische belasting

64

n

P R O V I N C I E


vanuit de landbouw, afval- en rioolwaterzuiveringen

In Rijn-West zijn de volgende stappen afgesproken

en huidig fosfaatgebruik in de landbouw. Het Rijk

om in meer waterlichamen de doelen te behalen:

heeft besloten het mestbeleid per 2009 niet aan te

n Het

opnemen van extra regionale maatregelen in

scherpen, omdat er al een zware inspanning van de

het tweede en derde stroomgebiedbeheerplan.

landbouw wordt gevraagd met het huidige mestbe-

De huidige maatregelenpakketten focussen met

leid en het derde nitraatactieprogramma. De uitkom-

name op de periode 2009-2015 en veel minder op

sten van het overleg tussen het Rijk en de EU over

de periode 2015-2027. In de periode tot 2015

het vierde nitraatactieprogramma zijn belangrijk

wordt onderzoek uitgevoerd naar de haalbaar-

voor het behalen van de doelen in 2027 en de zin van

heid van nu nog onzekere maatregelen. Op basis

het nemen van extra regionale maatregelen.

hiervan kunnen nieuwe maatregelen worden

Een andere oorzaak voor het niet behalen van de

gepland.

doelen is dat ruimtelijke functies naast of verbonden

n Het

uitvoeren van extra maatregelen als gevolg

aan het water een (verdergaande) natuurlijke ont-

van het synergie- en innovatieprogramma dat dit

wikkeling onmogelijk maken.

jaar is opgesteld door het Rijk. Deze zijn nog niet allemaal in het doelbereik inbegrepen. n Aanvullend

generiek beleid van het Rijk in de

periode 2015-2027 ten aanzien van mest, zuive-

Figuur 2 Chemische en ecologisch toestand van de Noord-Hollandse oppervlaktewaterlichamen in 2007 (Bron: KRW portaal d.d. 17 september 2008)


2 0 1 0 - 2 0 1 5

n

65

Figuur 3 Ingeschatte chemische en ecologische toestand van de Noord-Hollandse oppervlakte waterlichamen in 2015. (Bron: Adviesnota Schoon Water Rijn-West, juni 2008)

ringen of andere bronnen. Aanscherping van het

ring. Er is sprake van een achteruitgang van de toe-

generieke beleid voor stikstof en fosfaat is nodig

stand als een waterlichaam in een slechtere ‘toe-

om de voedselrijkdom in de periode 2015-2027

standsklasse’ terechtkomt. Het gaat bij achteruitgang

verder te verminderen. Naast de effecten van dit

dus niet om elke wijziging van concentraties van één

beleid zelf kunnen hierdoor aanvullende regio-

of meer afzonderlijke stoffen of andere parameters.

nale maatregelen effectief worden.

Het behelst dan ook geen absoluut verbod op elke

De verwachting is dat hiermee in het overgrote deel

nieuwe lozing. Voor ecologie wordt de klasseninde-

van de waterlichamen in 2027 toch het doel bereikt

ling van de KRW gehanteerd: slecht, ontoereikend,

wordt. Zo niet, dan zal er voldoende argumentatie

matig, goed en zeer goed.

zijn opgebouwd om in 2021 (het derde stroomge-

Provinciaal beleid moet KRW-`proof` zijn. Dit bete-

biedbeheerplan) doelverlaging aan te vragen bij de

kent dat door provinciaal beleid de ecologische en

Europese commissie.

chemische waterkwaliteit wordt verbeterd en achteruitgang ieder geval wordt voorkomen. Provinciaal

66

n

De KRW hanteert het ‘geen-achteruitgang principe’.

beleid dat de waterkwaliteit kan beïnvloeden is

Dit betekent dat de waterkwaliteit niet mag verslech-

onder andere het vaarwegen wegonderhoud,

teren ten opzichte van de situatie in 2000. Deze is

beroepsvaartbeleid, recreatievaartbeleid en land-

beschreven in het Besluit kwaliteitseisen en monito-

bouwbeleid.

P R O V I N C I E


Figuur 4 Ingeschatte chemische en ecologische toestand van de Noord-Hollandse oppervlakte waterlichamen in 2027. (Bron: Adviesnota Schoon Water Rijn-West, juni 2008)

Per waterlichaam is in de gebiedsprocessen een pak-

overheid aanspreken op zijn verantwoordlijkheid om

ket van maatregelen samengesteld. Deze maatrege-

eigen maatregelen uit te voeren.

len zijn opgenomen in de landelijke data-base (CSN). In het stroomgebiedbeheerplan (SGBP) Rijn-West

Bij het opstellen van het maatregelenpakket is

2010-2015 is een samenvatting van de maatregelen

nadrukkelijk rekening gehouden met de haalbaar-

opgenomen. Elke organisatie is verantwoordelijk

heid en betaalbaarheid van de maatregelen. Onzekere

voor de uitvoering van zijn deel van het maatrege-

maatregelen zijn in lijn met landelijk beleid gepro-

lenpakket. Zij zijn verplicht deze KRW-maatregelen

grammeerd voor de periode ná 2015.

vast te leggen in een beleidsplan of besluit. Voor ons

Het Rijk legt de ecologische doelen voor natuurlijke

betreft dit een beperkt aantal maatregelen, met name

wateren vast in het Besluit Kwaliteitseisen en

grondwatermaatregelen (zie bijlage 11 Grondwater en

Monitoring. De afgeleide ecologische doelen voor

bijlage 9 kaart KRW-grondwaterlichamen).

kunstmatige en sterk veranderde wateren leggen we

In Nederland is het Rijk de stroomgebiedsautoriteit

vast in het provinciaal Waterplan. In de periode

en daarmee verantwoordelijk voor een tijdige en con-

2010-2015 beperkt de resultaatverplichting voor het

troleerbare uitvoering van maatregelen. De EU zal

halen van doelen zich tot het uitvoeren van maatre-

het Rijk aanspreken als de vastgestelde maatregelen

gelen, het is een inspanningsverplichting. We gaan

niet genomen zijn. Op zijn beurt kan het Rijk iedere

er vanuit dat de doelen haalbaar zijn. Voor die wate-


2 0 1 0 - 2 0 1 5

n

67

De eind 2007 vastgestelde Europese Kaderrichtlijn KRW-doelen en Natura 2000-doelen in Laag Holland

Mariene Strategie (KRM) verplicht de lidstaten hun

Binnen het veenweidegebied van Hoogheemraadschap Hollands

zaken op zee op orde te hebben en te zorgen voor

Noorderkwartier lijkt het alsof de KRW-doelen en de Natura

een goede balans tussen gebruik en permanente

2000-instandhoudingsdoelen tegenstrijdig zijn. De KRW-doelen

bescherming. Hoofddoel is het bereiken van een

voor Eilandspolder, Polder Westzaan, Ilperveld, Varkensland,

goede milieutoestand van alle Europese mariene

Oostveld, Twiske, Wormer, Jisperveld en Kalverpolder hebben

wateren uiterlijk in 2021.

namelijk een zoetwaterdoelstelling, terwijl er voor Natura 2000

Er wordt gewerkt vanuit een ecosysteembenadering,

brakke instandhoudingsdoelen zijn. Het waterschap heeft voor een

dat wil zeggen: de grondslag van beleid en beheer is

zoetwaterdoelstelling gekozen omdat het gebied langzamerhand

het intact houden van het mariene ecosysteem.

verzoet; dit komt doordat het gebied sinds de afsluiting van het

Resultaat zal zijn dat aan verschillende gebieden ver-

IJsselmeer niet meer met zout water wordt gevoed. Deze tegenstelling

schillende functies toegewezen worden. Hierbij

is vermoedelijk niet aan de orde, omdat de zoete KRW-doelstelling

wordt rekening gehouden met de effecten van toe-

een gemiddeld beeld geeft voor een groot gebied en de brakke

komstige klimaatverandering en het duurzaam

Natura 2000-habitats nu min of meer kleine, geïsoleerde relicten zijn.

beheer van het gebied.

Met andere woorden: de zoete doelstelling hoeft niet in het gehele

Uiterlijk in 2010 moet de KRM in nationale wetge-

waterlichaam te worden bereikt, er is ruimte voor differentiatie. Binnen

ving zijn geïmplementeerd en wijzen de lidstaten de

het Natura 2000-beheerplan wordt onderzocht hoe de brakke Natura

verantwoordelijke instanties aan voor de uitvoering

2000-instandhoudingsdoelen gecombineerd kunnen worden met de

van deze richtlijn. Daarna volgt een operationeel

autonome verzoeting van het gebied.

plan voor de uitwerking en in 2016 de feitelijke uitvoering van maatregelen. In 2019 publiceert de Europese commissie een eerste evaluatierapport en

ren waar dat niet het geval is, moet in volgende plan-

in 2021 moeten de zeewateren in goede milieu

periodes gezocht worden naar extra maatregelen.

toestand verkeren.

Eventueel moet in 2021 doelverlaging worden aan-

Onze rol is nog niet vastgesteld. De verwachting is

gevraagd.

dat deze beperkt zal zijn gezien het feit dat het grotendeels om rijksbevoegdheden gaat. Op dit moment

Kaderrichtlijn Mariene Strategie (KRM)

ziet het Rijk vooral een meedenkende rol voor ons

De Noordzee en de Waddenzee hebben voor Noord-

weggelegd. Gezien het belang van de Noordzee voor

Holland belangrijke economische functies, zoals off-

Noord-Holland gaan we deze actief invullen, samen

shore-industrie, visserij, recreatie, havens, windmo-

met de andere kustprovincies.

lenparken voor de kust en andere vormen van duurzame energiewinning. Ook zijn beide zeeën waardevolle ecologische systemen. Uit de detailanalyses die zijn uitgevoerd in het kader van de KRW is gebleken dat door afwenteling vooral

Doelen voor de lange termijn (2040) n De

waterkwaliteit in Noord-Holland voldoet aan

de vastgestelde doelen. n Wij

houden rekening met de mogelijke effecten

de stikstofconcentraties in het zeewater de norm

van klimaatverandering op de waterkwaliteit

overschrijden en belastend zijn voor de ecologie. De

(onder andere watertekort, temperatuurstijging,

belangrijkste stikstofbronnen zijn landbouw, riool-

verzilting).

waterzuiveringsinstallaties en bovenstroomse emissies. De komende planperiode wordt op landelijk niveau nagedacht over een oplossingsstrategie, zodat verdere afwenteling op de Noordzee wordt voor komen.


stellen ecologische doelen vast voor de kunst-

matige en sterk veranderde waterlichamen in dit Waterplan.

68

n

P R O V I N C I E


n Wij

voeren onze eigen maatregelen uit, monito-

ren deze en rapporteren hierover aan het Rijk. n Wij

maken het provinciaal beleid KRW-‘proof’,

n Wij

bemiddelen desgewenst bij knelpunten bij de

uitvoering van de maatregelen. n Wij

maken afspraken met het waterschap en der-

ofwel zorgen ervoor dat de waterkwaliteit niet

den over de monitoring en uitvoering van de

achteruit gaat (conform KRW) en bevorderen

KRW-maatregelen, waarbij onze voorkeur uitgaat

indien mogelijk de ecologische en chemische

naar het opnemen van de KRW-maatregelen in

kwaliteit in oppervlaktewater. Het provinciaal

de uitvoeringsprogramma’s van het ILG en daar

beleid dat nu met de ecologie en chemische kwa-

waar van toepassing in de beheerplannen voor

liteit van het oppervlaktewater samenhangt en

de Natura 2000-gebieden.

daarvoor in aanmerking komt is het recreatie-

n Wij

onderzoeken hoe de klimaatverandering de

vaartbeleid, de Netwerkstrategie vaarwegen en

oppervlaktewaterkwaliteit beïnvloedt en bij

binnenhavens, het programma Water als econo-

negatieve effecten, hoe we deze invloed kunnen

mische Drager, het landbouwbeleid (met name

beperken.

bloembollen en glastuinbouw) en provinciaal

n Wij

bepalen onze rol in het KRM-proces.

vaarwegbeheer (oeverbeheer en -inrichting). n Wij

beheren de provinciale vaarwegen KRW-


‘proof’ (bagger, maaibeheer, oeverbeheer, vismi-


gratie). Hierbij mogen geen significant negatieve

en derden?

effecten op de instandhoudingsdoelen van Natura 2000-gebieden optreden. n Wij

subsidiëren KRW-maatregelen via het ILG

waarbij synergie is met andere doelen van de provincie. Bij veel projecten waar herinrichting of onderhoud wordt gepleegd aan het oppervlakte-

Rijk n Is cofinancierder van een aantal KRW-maatregelen. n Rapporteert

de KRW-maatregelen aan de Euro

pese Unie. n Past

indien nodig het landelijk beleid aan voor

water kan met een extra bijdrage vanuit de pro-

diffuse bronnen van waterverontreiniging, en het

vincie een win-win situatie gemaakt worden. Het

mestbeleid en bestrijdingsmiddelenbeleid voor

schept mogelijkheden voor waterschappen en

het behalen van de KRW-doelen.

terreinbeheerders om de ecologische kwaliteit te combineren met kadeonderhoud, oeveronder-

Waterschappen

houd, recreatie, waterberging, cultuur, Natura

n Voeren

2000 en EHS (bijv. Synergieprojecten vispassages

len uit.

Vecht en Vechtplassen en Verbeteren ecologie

n Monitoren

Vecht). n Wij

zetten waar nodig ons instrumentarium in (zie

bijlage 7 Instrumenten) om de KRW-doelen voor de gronden oppervlaktewaterkwaliteit in principe in 2015 maar uiterlijk in 2027 te bereiken. Hierbij gaat het om het instrumentarium van de nieuwe Waterwet en de Wet ruimtelijke ordening. n Wij

zien er op toe dat anderen bij de uitvoering

eigen KRW-oppervlaktewatermaatregede effecten van maatregelen op het

behalen van doelen. n Monitoren

‘geen achteruitgang’.

n Rapporteren

de stand van zaken rond KRW-

maatregelen en doelen aan het Rijk. n Doen

onderzoek naar de interactie tussen grond-

en oppervlaktewater. n Bepalen

de ecologische doelen in overige wateren

en leggen deze vast voor 2020.

van KRW-maatregelen voldoen aan de verplichtingen van de Natuurbeschermingswet en daardoor recht doen aan de instandhoudingsdoelen die gelden binnen de Natura 2000-gebieden.

Gemeenten n Voeren

KRW-maatregelen uit, werken eraan mee

of cofinancieren de KRW-maatregelen.


2 0 1 0 - 2 0 1 5

n

69

n Rapporteren

de stand van zaken rond de KRW-

maatregelen aan het Rijk.

eeuw. Binnenkort hebben die hun levensduur gehad. De gebruikelijke onderhoudsmaatregelen zijn dan niet meer voldoende voor instandhouding: de hele

Rijkswaterstaat n Werkt

mee aan KRW-maatregelen en voert ze

uit.

constructie moet worden vervangen. Vanaf 2007 voeren we een vervangingsprogramma uit. Voor de langere termijn wordt een investeringsprogramma

n Rapporteert



opgesteld. Het vervangingsprogramma kunstwerken wordt opgenomen in het provinciale baggerpro gramma.

Derden (onder wie terreinen natuur

Het verbeteren van de vismigratie nemen we mee

beheerders en recreatieschappen)

met het vervangingsprogramma. De vismigratieknel-

n Werken

mee aan KRW-maatregelen en voeren ze

uit. n Rapporteren



6.4 Vismigratie Analyse De visstand is één van de biologische kwaliteitsparameters van de KRW. Het opheffen van barrières en het herstel van leefgebieden zijn belangrijke maat regelen voor een gezonde visstand. De barrières verschillen per vissoort en hebben te maken met hun leefwijze. Barrières kunnen bestaan tussen zoet en zout water, ondiep warm water en diep koud water en kunstwerken (sluizen, stuwen en gemalen). Ook het koppelen van bestaande en potentiële leefgebieden is van belang. Barrières kunnen worden geslecht door aangepast spuibeheer, de aanleg van vistrappen, aalgoten en hevelvispassages. Gemalen vormen een barrière en kunnen vissen doden of verwonden. Daarbij is dus niet alleen de beperking van migratie een probleem, ook het dierenwelzijn is gediend met het oplossen van het knelpunt. Een gebrek aan mogelijkheden voor vismigratie kan voor bepaalde soorten ook waardevol zijn, vooral voor prooivissen zoals de bittervoorn en de kleine en grote modderkruiper. Bovendien is een bodemwoelende vis zoals de brasem niet in alle gebieden welkom. Veel provinciale sluizen en stuwen (zogenaamde kunstwerken) stammen uit de jaren ‘30 van de vorige

70

n

P R O V I N C I E


punten zijn onderzocht door Hoogheemraadschap

Hollands Noorderkwartier (Strategie voor het oplos-

parameters is waaraan de toestand van een waterli-

sen van vismigratieknelpunten in het gebied van

chaam wordt gemeten, is het noodzakelijk om met

Hollands Noorderkwartier. Visie op de aanpak en

de betrokken partijen (waterschappen en Rijkswater

realisatie, februari 2008) en door het Ministerie van

staat) de visstand alsnog in beeld te brengen. Deze

VenW en de Unie van Waterschappen (Nederland

inventarisatie zal ook nuttig blijken voor andere

leeft met vismigratie, februari 2008).

beleidsvelden zoals natuur (onder andere Natura 2000 en EHS).

Van veel vissoorten is de verspreiding in NoordHolland onvoldoende bekend. Zo kan voor driekwart van de Noord-Hollandse KRW-waterlichamen

Doelen voor de lange termijn (2040) n Opheffen

vismigratieknelpunten conform de

geen goede inschatting worden gemaakt van de vis-

planning van het vervangingsprogramma kunst-

stand. Gezien het feit dat de visstand één van de

werken.


2 0 1 0 - 2 0 1 5

n

71


6.5 Oeverbeheer en -inrichting van de provinciale vaarwegen

heffen de vismigratieknelpunten op, con-

form de planning van het vervangingspro-

Analyse

gramma kunstwerken (sluizen, stuwen en brug-

De provincie beschikt over een uitgebreid netwerk

gen). Wanneer aanleg van nieuwe kunstwerken

van vaarwegen. Deze vaarwegen worden onder

onvermijdelijk is, worden deze zodanig inge-

andere gebruikt voor beroepsvaart en recreatievaart.

richt dat vissen ze in beide richtingen optimaal

Ze zijn ook belangrijk voor de ruimtelijke kwaliteit

kunnen passeren. Bij elke renovatie en nieuw-

van het landschap en de natuurwaarde. Voor het vol-

bouw van waterstaatkundige werken, water-

doen aan het principe ‘geen achteruitgang’ en het

krachtcentrales en andere barrières wordt beoor-

behalen van de doelen die horen bij de KRW, is het

deeld of een migratievoorziening noodzakelijk

belangrijk dat de oevers daar waar mogelijk ecolo-

is. Wanneer er vismigratieknelpunten zijn waar-

gisch worden beheerd en ingericht, voor zover de

bij het kunstwerk voorlopig niet wordt vervan-

functies van het water en het landgebruik geen sig-

gen, zoeken we naar een alternatieve manier om

nificante schade leiden (= KRW-‘proof’). Dit geldt

het vismigratieknelpunt op te heffen, mits

ook voor het beheer van de oevers van de overige

kosteneffectief. Bij het verbeteren van de vismi-

oppervlaktewateren in provinciaal eigendom, zoals

gratie mogen geen significant negatieve effecten

wegsloten.

op de instandhoudingsdoelen van Natura 2000-

Het beheer en inrichting in Noord-Holland is KRW-

gebieden optreden.

‘proof’. In principe worden alle oevers ecologisch

n Wij

stimuleren dat de knelpunten van Rijks

beheerd en ingericht in Noord-Holland. Bij bepaalde

waterstaat en de Waterschappen zijn opgelost. Er

soorten oevers is een ecologische inrichting en beheer

worden geen nieuwe vismigratieknelpunten

onmogelijk [bijvoorbeeld vanwege veiligheid, de

gebouwd. Wij stimuleren en (mede-)financieren

vaarwegfunctie, bij een binnenhaven of stedelijk

de totstandkoming van een vissenatlas voor

gebied (een gracht)]. Bij het ecologisch beheer gaat

Noord-Holland. Bij waterkrachtcentrales zijn vis-

het vooral om de rietoevers langs de vaarwegen en

vriendelijke turbines verplicht gesteld.

om de oevers van basaltbeton, met de nadruk op vaarwegen die onderdeel uitmaken van de EHS. Bij


her(aanleg) van oeverconstructies wordt altijd geke-


ken naar mogelijkheden voor natuurvriendelijke

en derden?

oevers, rekeninghoudend met de kosten en baten.

Rijk

De provinciale vaarwegen zijn samen 270 kilometer

n Lost

eigen knelpunten op (verbinding met rijks-

wateren, vooral zoet-zout-zoet). n Draagt

bij aan de totstandkoming van een vis-

senatlas.

lang. Het gaat dus om 540 kilometer oever, waarvan de provincie 440 kilometer (80%) in eigen beheer heeft. De overige 20% is in beheer bij waterschappen, gemeenten, particulieren en bedrijven, waaronder 50% van de Ringvaart en 80% van de Amstel.

Waterschappen n Lossen

de knelpunten op aan de eigen kunst

werken (gemalen en sluizen). n Dragen

bij aan de totstandkoming van een vis-

senatlas.

72

n

P R O V I N C I E

Het onderhoud van de oevers vindt plaats conform de in 2004 door Provinciale Staten vastgestelde strate gie ‘Risico gestuurd Beheer’. Oevers die een gevaar opleveren voor met name de functies vaarweg en waterkering, worden daarbij met voorrang vervangen.


De drukte op het Noord-Hollandse water neemt nog


steeds toe. Dat betekent dat er nog meer dan voor-


heen keuzes gemaakt worden over het gebruik.

en derden?

Leidend zijn onze ambities voor de binnenvaart, het landelijk toervaartnet, de vaarrecreatie Waddenzee, de KRW en Natura 2000. De hoofdfunctie is in begin-

n Mee

te denken over de nieuwe waterfunctiekaart

van Noord-Holland. n Gezamenlijk

met ons het KRW-‘proof’ beheer en

sel leidend voor de inrichting.

de inrichting van de oevers te evalueren en indien

In de op te stellen beheerplannen wordt inrichting op

nodig te verbeteren.

basis van deze hoofdfunctie verder uitgewerkt. Een

n Het

KRW-‘proof’ inrichten en beheren van het

randvoorwaarde daarbij (vanuit de KRW) is dat de

watersysteem dat onder hun verantwoordelijk-

ecologische kwaliteit van het water minimaal

heid valt.

gehandhaafd blijft (geen achteruitgang) en waar mogelijk wordt verbeterd.

6.6 Waterbodems Doelen voor de lange termijn (2040) Duurzaam en klimaatbestendig vaarwegbeheer.

Analyse Sinds de inwerkingtreding van de Waterwet is de


waterbodem een integraal onderdeel van het water-


systeem. Bij ingrepen in de waterbodem is de

Als beheerder dragen we zorg voor de vaarwegen

bescherming van de milieuhygiënische kwaliteit

die in ons eigendom en in ons beheer zijn en voor het

daarmee nog maar één van de doelstellingen van het

nakomen van de gemaakte afspraken over de kwali-

waterbeheer.

teit, de geldende weten regelgeving en het beleid.

De waterschappen zijn ingevolge de Waterwet ver-

Dat betekent:

antwoordelijk voor het beheer van het watersysteem

n Wij

maken per 2012 duidelijk welke wateren we

en daarmee voor het beheer van de waterbodems in

voor welke functie geschikt maken (via een

de regionale wateren. Wanneer de bodem of de oever

nieuwe waterfunctiekaart).

van een oppervlaktewaterlichaam zodanig is veront-

n Wij

beheren onze vaarwegen (voor zover in eigen

beheer) KRW-‘proof’. n Wij

reinigd of aangetast dat de kwaliteit daarvan een belemmering vormt voor het bereiken van de

evalueren, in samenspraak met de water-

gewenste gebiedskwaliteit, zullen de waterschappen

schappen, of ons beheer en de inrichting van de

de noodzakelijke maatregelen opnemen in het water-

oevers van onze eigen vaarwegen voldoende

beheerplan. De gewenste gebiedskwaliteit wordt

KRW-‘proof’ is. Ook de overige oppervlakte

mede afgeleid van de doelstellingen uit de

wateren in provinciaal eigendom en beheer, zoals

Kaderrichtlijn Water (KRW) die gelden voor de che-

wegsloten, worden hierbij betrokken. In dit

mische kwaliteit en het ecologisch functioneren van

onderzoek worden de mogelijke kosten en baten

het watersysteem.

afgewogen. n Wij

streven naar ‘werk met werk maken’, door

De KRW schrijft echter niets concreets voor over

onderhoud van oevers en de KRW zoveel moge-

waterbodembeheer, terwijl er toch een sterke wissel

lijk te combineren, bijvoorbeeld bij het Noord

werking is tussen waterbodem- en waterkwaliteits

hollandsch Kanaal en de Broekervaart tussen het

beheer. Soms worden baggerprojecten waterbodem-

Schouw en Monnickendam.

saneringen – uitgevoerd om de oppervlaktewaterkwaliteit te verbeteren. De ervaring leert dat baggerwerken tot een verbetering van de oppervlaktewaterkwaliteit kunnen leiden.


2 0 1 0 - 2 0 1 5

n

73

Ondanks dit gegeven gaan bevoegde instanties er

werken (sluizen, stuwen en bruggen) zijn vastgelegd

heel vaak van uit dat de invoering van de KRW nau-

in het baggerprogramma. Het totale onderhoud

welijks of geen gevolgen zal hebben voor de omvang

van vaarwegen is opgenomen in de Meerjaren

van de baggeropgave. Ook in Noord-Holland is dit

programma’s. Uit de Netwerkstrategie is gebleken

bij de voorbereiding van de KRW naar voren geko-

dat er op een aantal prioritaire vaarwegen sprake is

men. Een verklaring hiervoor is dat bij de invoering

van achterstallig baggeronderhoud. Voor het oplos-

van de KRW er impliciet van uitgegaan is dat bagger

sen van knelpunten in het huidige netwerk is maar

werken om andere redenen – peilbeheer, nautisch –

deels of op de langere termijn geld gereserveerd in

in voldoende mate zullen plaatsvinden en gefinan-

het baggerprogramma. De keus voor (extra) investe-

cierd worden. In Noord-Holland hebben we te

ringen in beheer en onderhoud maken we mede op

maken met een achterstand bij het baggeren (zie nota

basis van het belang van de vaarweg voor de bin-

Ruimte voor Bagger, 2005). De waterbodem en de

nenvaart in Noord-Holland en de verwachte ontwik-

oppervlaktewaterkwaliteit kunnen aanzienlijk verbe-

keling van overslag en goederenstromen langs de

teren als die achterstand wordt weggewerkt. Via het

vaarwegen. De prioriteit ligt bij de grote vaarwegen,

baggerprogramma willen we de achterstand weg-

waarbij het met name gaat om het Noordzeekanaal, het

werken en ook een bijdrage leveren aan het behalen

Amsterdam-Rijnkanaal, de route over het IJsselmeer,

van de KRW-doelstellingen voor de oppervlakte

de Zaan en het Noordhollandsch Kanaal. In het zuide-

waterkwaliteit.

lijk deel van de provincie zijn de Kostverlorenvaart en de Ringvaart Haarlemmermeer de vaarwegen die

We blijven bevoegd gezag voor waterbodems waar-

waarschijnlijk belangrijker worden.

van we hebben bepaald dat er sprake is van een ernstige verontreiniging die met spoed sanering vereist


(Ingevolge de Invoeringswet Waterwet). Ook blijven

n Alle

wateren voldoen aan de KRW-eisen.

wij verantwoordelijk voor locaties die in het bodem-

n Alle

waterbodems zijn gesaneerd en op de juiste

sanerings programma staan genoemd en waarvoor

diepte.

wij verplichtingen zijn aangegaan. Binnen het stroomgebied Rijn-West, waarvan Noord-Holland


deel uitmaakt, is afgesproken dat alle KRW-effectieve


saneringen van waterbodems (in en buiten KRW-

n Wij

blijven bevoegd gezag voor de waterbodems

waterlichamen) waarvoor middelen beschikbaar zijn

die al door ons als ernstig en spoedeisend zijn

in de periode tot 2015, worden opgenomen in het

beschikt, totdat de sanering is voltooid.

stroomgebiedbeheerplan en dus een resultaat

n Wij

krijgen vooral een coördinerende en toezicht-

verplichting krijgen. Het gaat hier om zowel nutri-

houdende taak, maar blijven bevoegd gezag voor

ëntbaggeren als saneringsbaggeren conform de Wet

ernstige en spoedeisende gevallen totdat de sane-

bodembescherming. Zonodig is nader onderzoek

ring is voltooid. Tot de overdracht zullen we bij

geprogrammeerd. Regulier onderhoudsbaggerwerk

(achterstallig) onderhoud zoveel mogelijk werk

is alleen aangemerkt als KRW-maatregel wanneer de

met werk maken en dus naast binnenvaart ook

maatregel effectief bijdraagt aan het bereiken van de

KRW-doelen dienen. We blijven baggeren in het

KRW-doelen (Adviesnota Schoon Water). Onder

kader van de scheepvaart voor zover het vaarwe-

houdsbaggerwerk is het verwijderen van (achterstal-

gen zijn in beheer van de provincie.

lige) bagger tot op onderhoudsdiepte in met name vaarwegen (profiel als geheel) en de vaargeul.

n Wij hebben een coördinerende rol bij de uitvoering

van het bestuursakkoord dat we met de provincie Utrecht, de Hoogheemraadschappen Amstel, Gooi

74

n

Onze jaarlijkse acties en onze bestedingen aan onder-

en Vecht (AGV), Rijnland, Hollands Noorder

houd van de vaarwegen en de bijbehorende kunst-

kwartier en De Stichtse Rijnlanden hebben geslo-

P R O V I N C I E


ten om in de periode 2008-2011 niet-verspreidbare baggerspecie in rijksdepots te storten. n Wij

baggeren provinciale vaarwegen KRW-

‘proof’.

Fijnmazige versus grootschalige waterberging Fijnmazige maatregelen zijn vloeiend ingepast in een ruimtelijke functie. In stedelijk gebied kan het beeld daarbij uiteenlopen van een waterrijke nieuwbouwwijk tot een grachtengordel of een herontwikkeld haven


gebied. Ook drijvende woningen kunnen deel uit maken van een


fijnmazige oplossingsrichting. Hoewel in het landelijk gebied de

en derden?

inpassing nadrukkelijker samenhangt met de specifieke eisen die het grondgebruik (recreatie, landbouw, natuur) stelt, kan algemeen gedacht

Rijk

worden aan het toestaan van peilfluctuaties, aanleg en verbreden van

n Realiseert

een tijdelijke openstelling (drie jaar)

sloten, aanpassen van slootprofielen, meer open water en kleinschalige

van de Rijksdepots voor niet-verspreidbare

waterbergingen.

baggerspecie uit de regio Rijn-West.

Tot grootschalige maatregelen rekenen wij het inrichten van bergings locaties die als primaire hoofdfunctie waterberging krijgen en daarbij

Waterschappen n Voeren

KRW-maatregelen uit, inclusief sanering

wezenlijke beperkingen stellen aan het huidige grondgebruik in het omliggende gebied.

als deze een belangrijke bijdrage leveren aan het tijdig bereiken van de ‘ecologische en water kwaliteitsdoelen’. Dit dient te gebeuren zonder dat er significant negatieve effecten op instandhoudingsdoelstellingen van Natura 2000-gebie-

6.7 Voorkomen van wateroverlast

den optreden. n Initiëren

en voeren gezamenlijk hergebruikspro-

Analyse

jecten uit en maken optimaal gebruik van

Klimaatverandering leidt in de toekomst tot meer en

bestaande depotruimte, om zo de noodzaak van

extremere buien. Het watersysteem in Noord-

extra depotruimte te verkleinen.

Holland moet zijn ingesteld om pieken in de neer-

n Vormen

in het kader van het Regionaal Bestuurs

slaghoeveelheid op te vangen en zo wateroverlast te

akkoord Baggerspecie een werkgroep. Deze gaat

voorkomen. In het Nationaal Bestuursakkoord Water

onder voorzitterschap van de provincie in kaart

(NBW) 2003 zijn daarom afspraken gemaakt om het

brengen wat op het grondgebied van de water-

watersysteem in 2015 op orde te hebben. In 2007 zijn

schappen de mogelijkheden zijn voor grote her-

deze afspraken geactualiseerd (NBW-actueel). Deze

gebruikprojecten, bijvoorbeeld verondieping van

houden in dat de kans op wateroverlast door inun-

voormalige zandwinputten en civiele projecten

datie vanuit het oppervlaktewater moet zijn vermin-

en werken.

derd tot een maatschappelijk acceptabel niveau. Dit

n De

waterschappen voeren het waterbodembeheer

uit.

niveau is in het NBW vertaald in zogenaamde werknormen voor vijf vormen van grondgebruik. De normen zijn uitgedrukt in de kans dat het peil van het oppervlaktewater het niveau van het maaiveld overschrijdt. De werknormen zijn gebaseerd op basis van de middenvariant van het klimaatscenario 2050 van het KNMI (KNMI ’06 klimaatscenario G). De waterschappen hebben het watersysteem in het landelijk gebied getoetst aan de werknormen uit het NBW volgens de Leidraad toetsing regionale water-


2 0 1 0 - 2 0 1 5

n

75

systemen m.b.t. wateroverlast. Hieruit is de water-

dstructuur, Natura 2000 en ‘Recreatie om de

overlastopgave voortgekomen. Dit is het areaal polderland dat niet aan de werknormen voldoet (zie bij-

Stad’. n Wij

leggen de ruimtelijke consequenties van de

lage 3 Overzicht hectares voor waterberging en opgave).

grootschalige waterbergingen (Haarlemmermeer,

Om de wateroverlastopgave op te lossen hebben de

Bovenkerkerpolder, Horstermeerpolderpolder)

waterschappen maatregelenpakketten opgesteld. Wij

en zoekgebieden voor fijnmazige waterberging

hebben de voorkeur gegeven aan fijnmazige maat

vast in de Structuurvisie.

regelen. Op een aantal plekken waar dit niet kan en er een grote wateroverlastopgave ligt, zijn we trekker


van integrale gebiedsprojecten waarin de waterop-


gave wordt meegenomen (Haarlemmermeer,

en derden?

Bovenkerkerpolder, Horstermeerpolderpolder. Bij

Waterschappen

grootschalige ruimtelijke ontwikkelingen als de Bloemendalerpolder en het Wieringerrandmeer

n Toetsen

klimaatscenario’s.

wordt de wateropgave meegenomen en benutten we kansen voor het combineren van de realisatie van

in 2012 het watersysteem aan nieuwe

n Hebben

de benodigde waterberging in de

waterberging met het verbeteren van waterkwaliteit

Haarlemmermeer, Horstermeer- en Bovenkerker

en de versterking van recreatieve, natuurlijke, land-

polder in 2015 gerealiseerd. Daarbij zijn mooie

schappelijke en cultuurhistorische waarden.

voorbeelden gereed van combinaties van recreatie rond steden met waterberging (Haarlemmer

Doel voor de lange termijn (2040) Het watersysteem is en blijft op orde.

meer en Bovenkerkerpolder). n Hebben

de wateroverlastopgave in 2015 opge-

lost:



gevoerd in combinatie met maatregelen tot

leggen de gebiedsnormen vast in de Water

het verminderen van het watertekort, het ver-

verordening en keuren de maatregelen goed in

beteren van de waterkwaliteit of maatregelen

de waterbeheerplannen.

ter versterking van recreatieve, natuurlijke,

n Wij

verlenen vergunningen voor ontgrondingen.

landschappelijke of cultuurhistorische waar-

n Wij

bewaken de voortgang van de uitvoering van

den;

de maatregelen. n Wij

zorgen voor het instrumentarium voor de

robuust uit te voeren in het licht van het omgaan met onzekerheden en de extremen

nieuwste klimaatscenario’s.

van de nieuwe klimaatscenario’s uit 2006

subsidiëren indien mogelijk via het ILG maat-

voor het oplossen van de wateroverlastop-

regelen voor het tegengaan van wateroverlast waarbij ook provinciale en/of rijksdoelen wor-

n

– door waar mogelijk de maatregelen extra

toetsing van het watersysteem in 2012 aan de n Wij

76

– door fijnmazige maatregelen bij voorkeur uit-

gave;

– Het watersysteem is klimaatproof, dat wil

den gerealiseerd die passen in het ILG-kader.

zeggen: op orde volgens minimaal het mid-

Hiertoe zijn in 2009 de waterdoelen uitgewerkt

denklimaatscenario 2050 van het KNMI uit

(waaronder waterberging, waterkwaliteit en

2000 (KNMI ’06 klimaatscenario G).

waterparels), opgenomen in de ILG-afspraken

Uitzondering op deze planning zijn:

met het Rijk en van financiële middelen voorzien.

– Gebieden waar maatregelen aantoonbaar effi-

Hierdoor is nu ook ILG financiering mogelijk

ciënter en/of integraler kunnen worden uit-

voor waterdoelen buiten de Ecologische Hoof

gevoerd door een tijdstip na 2015 te kiezen,

P R O V I N C I E


bijvoorbeeld vanwege koppelingskansen aan andere projecten;

– Wijken in bestaand stedelijk gebied, waar geen

GGOR - Gewenste gronden oppervlaktewaterregime Voor de bepaling van het GGOR is de Waternoodsystematiek ont

sprake is van een urgente wateropgave: hier

wikkeld door DLG en de Unie van Waterschappen. Voor iedere

moeten maatregelen uiterlijk in 2027 uitgevoerd

vorm van grondgebruik wordt allereerst een optimaal gronden

zijn door gemeenten en waterschappen.

oppervlaktewaterregime bepaald: het OGOR. Vervolgens wordt de

n Leveren

in 2014 gegevens aan voor een evaluatie

van de gebiedsnormen. n Voeren

een watertoets uit bij nieuwe ruimtelijke

feitelijke hydrologische situatie bepaald. Dit is het actuele gronden oppervlaktewaterregime, ofwel het AGOR. Het bepalen van het GGOR begint met de vergelijking tussen de hydrologische werkelijkheid

ontwikkelingen, zodat er geen nieuwe opgaven

(AGOR) en het hydrologische ideaal (OGOR). Aan de hand van het

voor wateroverlast ontstaan.

verschil tussen AGOR en OGOR moet de ernst van de situatie worden ingeschat. Vervolgens worden mogelijke maatregelen integraal

Gemeenten n Houden

in hun bestemmingsplannen rekening

afgewogen en wordt op bestuurlijk niveau een keuze gemaakt. Deze keuze bepaalt het GGOR.

met maatregelen die voortvloeien uit het oplossen van de wateroverlastopgave en passen deze

Wij beschouwen de GGOR-systematiek niet als doel op zich maar als

bestemmingsplannen indien noodzakelijk aan.

een instrument. Met de GGOR-systematiek kan bij de uitwerking van

n Benutten

in overleg met de waterschappen kan-

sen om fijnmazige maatregelen te koppelen aan

waterhuishoudkundige maatregelen een transparante belangenafweging worden gemaakt tussen verschillende vormen van landgebruik.

andere belangen. n Betrekken

waterschappen in een vroeg stadium

bij nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen.

In Noord-Holland zijn twee pilots geweest in het Naardermeer en het Wormer- en Jisperveld. Deze laten zien dat een strikt kader voor de toepassing van de waternoodsystematiek niet wenselijk is gezien de grote verschillen tussen gebieden. Voor alle peilbesluiten verwachten

6.8 Peilbeheer

we een minimale GGOR volgens onderstaand schema:

Analyse Noord-Holland heeft veel uiteenlopende grondge-

Grondgebruik

bruikfuncties en ruimtelijke claims. Iedere grondgebruikfunctie stelt specifieke eisen aan de waterhuishouding. Tegelijkertijd zien wij dat het hydrologisch

AGOR

OGOR

systeem en de veranderende klimaatsomstandig heden beperkingen opleggen aan de mogelijkheden om functies te behouden en te ontwikkelen. Goed

Doelrealisatie

peilbeheer zal enerzijds de gebruiksfuncties zo goed mogelijk faciliteren en daarbij rekening houden met de soms tegenstrijdige eisen van het waterbeheer.

Maatregelen

Anderzijds kan met goed peilbeheer bodemdaling en versnippering van peilgebieden worden beperkt. Dat betekent dat waterschappen belangen integraal en

GGOR

transparant moeten afwegen bij de totstandkoming van een peilbesluit. In bijlage 4 Peilbesluiten staan de uitgangspunten en belangen waarmee waterschappen bij hun peilkeuze rekening moeten houden.


2 0 1 0 - 2 0 1 5

n

77

Doelen voor de lange termijn (2040) n Zorgen

voor waterpeilen die de aanwezige

gebruiksfuncties optimaal faciliteren en doel matig waterbeheer mogelijk maken tegen maat-

en het watersysteem. Geconstateerde kansen en knelpunten worden actief onder de aandacht gebracht van de ruimtelijke ordenaar. n De

waterschappen beschikken voor hun hele

schappelijk aanvaardbare kosten. Bij het facilite-

beheergebied over actuele peilbesluiten en die

ren van functies en de daaruit volgende peilkeuze

sturen ze ons voordat ze worden vastgesteld.

is het landgebruik volgens de provinciale

Peilafwijkingen (open onderbemalingen en

Structuurvisie richtinggevend..

hoogwaterzones) moeten worden voorkomen.

n In

samenspraak met betrokken partijen bezien in

Als er toch sprake is van peilafwijkingen zijn ze

hoeverre peilverhoging van het IJsselmeer tot de

zoveel mogelijk vastgelegd in actuele vergunnin-

mogelijkheden behoort (zie ook hoofdstuk 7.6

gen.

IJsselmeergebied).

n Nemen

in de toelichting op het peilbesluit een

inventarisatie op van de bij de afweging betrok-


ken belangen en beschrijven de manier waarop


de belangenafweging tot stand is gekomen.

n Wij

vervullen niet langer de rol van goedkeurder

n Stellen

jaarlijks een voortgangsrapportage op met

van peilbesluiten. We toetsen of bij de ontwerp-

daarin een vooruitblik op de planning van de

peilbesluiten alle belangen zijn meegewogen en

peilbesluiten en een terugblik op het vergunnen

of het peilbesluit aansluit bij het provinciale

van peilafwijkingen.

beleid. Waar nodig zullen wij gebruik maken van

n Zorgen

voor een evenwichtige en transparante

nieuwe instrumenten, zoals aanwijzingen of ver-

afweging van belangen binnen de invloedsfeer

nietigingsbevoegdheden.

van het peilbesluit volgens de GGOR-methodiek.

n Wij

beoordelen of functiewijzigingen gewenst

zijn wanneer blijkt dat ruimtelijke functies waterhuishoudkundig niet of alleen tegen hoge kosten

6.9 Stedelijk waterbeheer

kunnen worden gefaciliteerd. n Wij

zien er op toe dat er in 2012 voor heel Noord-

Analyse

Holland actuele peilbesluiten zijn die voldoen

Binnen het stedelijk gebied in de Provincie Noord-

aan het provinciale wateren ruimtelijke orde-

Holland is er regelmatig wateroverlast, bijvoorbeeld

ningsbeleid.

na lokaal extreme neerslag. Onder wateroverlast verstaan we schade zoals water in gebouwen, strem-

Wat verwachten we van Rijk,

ming van doorgaande wegen en afvalwater op straat.

Rijkswaterstaat, waterschappen,

Regenwater dat korte tijd op straat staat kan hinder-

gemeenten en derden?

lijk zijn, maar rekenen we hier niet toe. De klimaatverandering kan grote gevolgen hebben

Waterschappen n Houden

bij hun peilkeuze rekening met het

wateroverlast en watertekort en het bevorderen van

beleid van derden en ook met het provinciaal

de waterkwaliteit. Ook het stedelijk gebied zal te

beleid zoals verwoord in dit Waterplan en de

maken krijgen met warme zomers en meer extreme

Structuurvisie. Verder wordt rekening gehouden

buien. De wateroverlast wordt daarbij nog eens ver-

met de uitgangspunten en belangen zoals weer-

groot door de toename van het verharde oppervlak.

gegeven in bijlage 4 Peilbesluiten.

De afvoercapaciteit van het watertransportsysteem

n Brengen

78

n

voor het stedelijk waterbeheer, zoals het omgaan met

bij de analyse en afweging van het peil-

(riolering) is echter niet altijd eenvoudig te vergro-

besluit, waar relevant, knelpunten en kansen in

ten. Soms is dit ook niet wenselijk. Het alternatief is

beeld tussen de ruimtelijke ordening van functies

om meer ruimte te creëren voor waterberging in de

P R O V I N C I E


‘haarvaten’ van het stedelijke watersysteem, in de openbare en particuliere ruimte. Tegenover de toename van extreme buien staat dat


beschermen het bovenlokaal belang bij goed

zomers de grondwaterstand kan dalen. In de histori-

stedelijk waterbeheer (afval-, hemel-, gronden

sche binnensteden kan dat leiden tot verdergaande

oppervlaktewater). We stimuleren het gezamen-

paalrot. Ook het stedelijke groen kan last krijgen van

lijk aanpakken van taken en verantwoordelijkhe-

watertekort. De vraag is dus hoe we een ‘reserve’

den tussen gemeente en waterschap, leidend tot

voorraad aan water kunnen vormen, om het tekort

bestuursakkoorden. We bemiddelen bij afstem-

aan water in droge periodes aan te vullen.

ming tussen waterschap en gemeenten. We bewa-

Door de stijgende temperaturen kunnen boven gro-

ken namens de spelers het verloop van de samen-

tere steden ook makkelijker zogenaamde warmte-

werking tussen gemeenten en waterschappen bij

eilanden voorkomen. Die ontstaan als warmte ’s

het opstellen van het gemeentelijk rioleringplan

nachts vertraagd wordt afgegeven aan de omgeving.

(GRP).

Door de temperatuurstijging kan de (giftige) blauw-

n Wij

toetsen het concept-GRP aan Rijks-, provinci-

alg ook steeds meer in stedelijk water voorkomen en

aal- en waterschapsbeleid. Indien geen rekening

dit kan stankoverlast geven. Ook de kans op botu-

is gehouden met dit beleid of geen overleg is

lisme stijgt. Vanwege die risico’s voor de volks

gevoerd, zullen we – na overleg – onze aanwij-

gezondheid vraagt klimaatverandering om maat

zingsbevoegdheid gebruiken. Dan geven wij aan

regelen.

op welke punten de gemeente het GRP moet wij-

We willen goed omgaan met de onzekerheden van de

zigen (zie bijlage 6 Stedelijk waterbeheer).

klimaatverandering in de besluitvorming over het stedelijk water. Daarbij is samenwerking hét instrument.

n Wij

toetsen het waterbeheerplan op doelmatig

afval-, hemel-, gronden oppervlaktewaterbeheer voor het beheergebied.

In de afgelopen periode is er veel veranderd in beleid

n Wij

onderzoeken samen met de gemeenten en

en wetgeving rond gemeentelijke watertaken en

waterschappen welke cultuurhistorische waar-

samenwerking. De belangrijkste wijzigingen in de

den van stedelijk water behoed en bewaard moe-

wetgeving zijn de nieuwe zorgplichten, de voor-

ten blijven binnen het stedelijk waterbeheer. We

keursvolgorde bij omgaan met afvalwater, de moge-

ontwikkelen een cultuurhistorische waardekaart

lijkheid tot verordeningen en de heffingsbevoegd-

voor stedelijk water met daarin aangegeven de

heid voor de gemeentelijke wateropgave(n).

gevoeligheid van de waterhuishouding. n Wij

onderzoeken en inventariseren hoe we het

Om ervoor te zorgen dat de lasten voor de burgers

stedelijk water klimaatbestendiger kunnen

niet meer stijgen dan strikt noodzakelijk is, moet de

maken. We accepteren geen wateroverlast. We

waterketen in 2015 doelmatiger zijn. In het Nationaal

willen problemen helder in kaart brengen, oplos-

Bestuursakkoord Waterketen zijn samenwerkings

singen niet alleen zoeken in reductie van de kans

afspraken gemaakt voor meer doelmatigheid en

op wateroverlast maar ook in reductie van gevol-

transparantie in de waterketen. Op provinciaal

gen van wateroverlast. We willen draagvlak voor

niveau is het convenant Samenwerking waterketen

investeringen creëren door het economiseren van

Noord-Holland afgesloten in 2007.

klimaatbestendigheid. n Wij


voeren acties uit die voortvloeien uit het

Actieprogramma ‘Uitwerking convenant Samen

steden zijn robuust en klimaatbestendig

werking waterketen Noord-Holland’ en we

ingericht, waardoor er geen structurele water-

bewaken de voortgang van de uitvoering van het

overlast of wateronderlast (droogstand) is in ste-

Actieprogramma.

delijk gebied.


2 0 1 0 - 2 0 1 5

n

79

n Samenwerking

in de waterketen tussen en binnen

met maatregelen voor afval-, hemel-, gronden

waterketensectoren is vanzelfsprekend, de facili-

oppervlaktewater volgens de Wet Gemeentelijke

terende en stimulerende rol van de provincie in

watertaken.

de waterketen is in 2015 niet meer nodig.

n Hebben

de kansen benut om de omgevingskwa-

liteit in de stad te verbeteren door het inpassen


van water, door het terugbrengen van de cultuur-


historische waarde van water.

en derden?

n Hebben

de stedelijke openbare inrichting en

infrastructuur afgewogen naar belangen, zoals

Rijk

water, duurzaamheid, kosteneffectiviteit en

n Handhaaft controle op de uitvoering van gemeente-

lijk beleid via VROM-inspectie.

klimaatbestendigheid. n Houden

rekening met klimaatveranderingen op

het watersysteem en anticiperen hierop.

Waterschappen n Nemen

in het waterbeheerplan het afval-, hemel-,

gronden oppervlaktewaterbeheer en zuiveringsbeleid op en houden rekening met effecten van klimaatverandering op het watersysteem. n Leveren

de waterkwaliteitsinformatie voor het

gemeentelijk waterplan en nemen taken op in de uitvoering. n Geven

n Betrekken

bij bestemmingsplanwijzigingen

vroegtijdig het waterschap en passen de watertoets toe. n Betrekken

bij het opstellen van het GRP in ieder

geval het waterschap en de provincie, en houden rekening met Rijks-, provinciaal en waterschapsbeleid. n Werken

waar mogelijk samen met andere

bij ruimtelijke ontwikkelingen een water-

gemeenten (waardoor mogelijk capaciteitsproble-

advies aan de gemeenten over de effecten op het

men worden opgelost). Gemeenten hebben in

water (de watertoets).

2012 een gezamenlijke watervisie binnen water-

n Beheren

al het gemeentelijk oppervlaktewater in

overeenstemming met de gemeente. n Onderzoeken

het benutten van het effluent van

huishoudkundige eenheden, die leidend is voor hun gemeentelijk rioleringplannen. n Hebben

in 2012 een werkplan voor samenwer-

rioolwaterzuiveringsinstallaties (rwzi’s), bijvoor-

king in de waterketen opgesteld, en voeren acties

beeld als proceswater of voor gesloten systemen

uit van het Actieprogramma ‘Uitwerking conve-

bij de grote rwzi’s als Amsterdam West,

nant Samenwerking waterketen Noord-

Beverwijk, Den Helder en Wevershoof.

Holland’.

n Hebben

in 2012 een werkplan opgesteld voor

n Hebben

in 2012 een bestuursakkoord aanleg en

samenwerking in de waterketen, en voeren acties

beheer Individuele Behandeling van Afvalwater

uit van het Actieprogramma ‘Uitwerking conve-

(IBA) gesloten met het waterschap.

nant Samenwerking waterketen Noord-Holland’. n Hebben

in 2012 een bestuursakkoord aanleg en

beheer Individuele Behandeling van Afvalwater (IBA) gesloten met gemeenten. n Hebben

in 2015 bestuursakkoorden met gemeen-

n Hebben

in 2015 de optimalisatiemogelijkheden

van de uitvoering van beheerstaken van het stedelijk water onderzocht. n Hebben

geen ongesaneerde lozingen meer.

n Hebben

in 2015 bestuursakkoorden tussen

ten over de kwantiteit, kwaliteit en het beheer

gemeenten onderling en/of het waterschap over

van het stedelijk afvalwater.

de kwantiteit, de kwaliteit en het beheer van het stedelijk afvalwater.

Gemeenten n Hebben

in 2013 een verbreed gemeentelijk riole-

ringplan opgesteld volgens de Leidraad Riolering,

80

n

P R O V I N C I E



2 0 1 0 - 2 0 1 5

n

81

82

n

P R O V I N C I E


n

7

n n

Bijzondere gebieden

n n

Enerzijds spreken we over hét Noord-Hollandse landschap,

volle natuurgebieden. Strand, zee, duinen en bad-

anderzijds heeft ieder deel van Noord-Holland zijn eigen

plaatsen zijn toeristische trekpleisters. Dit maakt de

gebiedskenmerken (bewoners, bedrijvigheid en natuur) en

kust, na Amsterdam, tot het tweede toeristengebied

waterkenmerken. De duingebieden aan de Noordzeekust

van Noord-Holland.

worden qua water sterk beïnvloed door de zee. De Haarlem mermeerpolder is een diepe droogmakerij en geheel afhan-

Het rijksbeleid voor de kust is vastgelegd in de derde

kelijk van de zoetwatervoorziening vanuit de Hollandse

kust nota en de Nota Ruimte. De Nota Ruimte

IJssel om de verzilting vanuit het grondwater tegen te

omschrijft voor de kust de volgende doelstelling:

gaan. Westzaan verzoet juist, omdat het IJsselmeer na de

‘waarborging van de veiligheid tegen overstromin-

aanleg van de Afsluitdijk zoet is geworden. Het Gooi ligt

gen vanuit zee met behoud van de (inter)nationale

op de Utrechtse Heuvelrug, grenzend aan het Naardermeer

ruimtelijke waarden, waarbij de gebiedspecifieke

en de Loosdrechtse plassen.

identiteit een belangrijke kernkwaliteit is’. Uit een

Generiek beleid dient versterkt te worden met integrale

evaluatie door het Rijk van de derde kustnota blijkt

gebiedsontwikkeling. Wij zorgen samen met gemeenten,

dat het met de zorg voor de veiligheid goed gesteld

waterschappen, bedrijven en burgers voor maatwerk in het

is. Rijkswaterstaat voert jaarlijks zandsuppleties uit

Noord-Hollandse gronden oppervlaktewatersysteem met

en wij voeren de regie bij de versterking van de

behulp van integrale gebiedsontwikkeling. Een belangrijk

zwakke schakels langs de Noord-Hollandse kust.

instrument voor Noord-Holland is het Investeringsbudget

Aandachtspunt is dat voor het behoud van de zand-

Landelijk Gebied en de bijbehorende ILG-gebiedscommis-

voorraden in het kustfundament op langere termijn

sies. Onze belangrijkste taken zijn het regisseren van het

op regionale schaal bij de Kop van Noord-Holland

proces, het informeren en stimuleren van de samenwer-

meer gesuppleerd moet worden dan in het verleden

kingspartners en het beoordelen van hun subsidieaanvra-

is gebeurd. Wat betreft het ruimtegebruik is de con-

gen. De samenwerkingspartners in de regio voeren de

clusie dat de landelijke doelstellingen uit de derde

gehonoreerde projecten vervolgens uit.

kustnota maar ten dele zijn gehaald. Ruimtelijke kan-

Ten slotte zijn er diverse grote gebiedsprojecten, waarbij

sen aan de kust worden nog onvoldoende benut.

we de regie voeren. De gebiedsprojecten die in dit hoofdstuk aan bod komen zijn vaak integrale projecten met een

In Noord-Holland is door Provinciale Staten in de

groot waterbelang. De teksten zijn samenvattingen van de

streekplanherziening van 2007, conform de opgave

projecten.

uit de Nota Ruimte, de begrenzing van het kustfundament in Noord-Holland vastgelegd. Daarnaast is een zonering van het strand vastgesteld voor ‘jaar-

7.1 Noordzeekust

rond’ exploitatie van strandpaviljoens. Jaarrond exploitatie van strandpaviljoens is van belang voor

Analyse

de verbreding van het recreatief/toeristische product

De Noordzeekust is voor Noord-Holland van grote

aan de kust van Noord-Holland. Daarom stimuleren

betekenis. De duinen beschermen het achterland

we dat in de ‘ja,mits-zones’ (zie bijlage 9 kaart

tegen overstromingen en zijn tegelijkertijd waarde-

Zonering jaarrond strandpaviljoens).


2 0 1 0 - 2 0 1 5

n

83

Een belangrijk speerpunt in deze planperiode is de

studie is in 2004 gestart in het kader van de Ver

aanpak van de zwakke schakels, alsmede de kustver-

nieuwde Toeristische Agenda. Met het faciliteren van

sterking en stedelijke vernieuwing in Zandvoort. Het

pilots in vier kustplaatsen met verschillende proble-

doel is om in 2015 de Noordzeekust minimaal op het

matiek, wil het ministerie inzicht krijgen in de manier

niveau van vijftig jaar veiligheid te hebben gebracht.

waarop het economisch perspectief en de kwaliteits-

Vanwege de verwachte zeespiegelstijging is dit op

verbetering van kustplaatsen vorm kan worden

lange termijn niet voldoende. We zullen in kaart

gegeven. De ervaringen en ideeën van de pilots wor-

brengen welke gevolgen de adviezen van de

den vastgelegd in een handboek dat voor andere

Deltacommissie hebben voor de Noord-Hollandse

kustplaatsen als leidraad kan fungeren. De kustplaat-

kust, waarbij we ons aansluiten bij de aanbeveling

sen Sluis (Cadzand Bad), Noordwijk, Zandvoort en

om in 2050 alle waterkeringen langs de kust aan de

Ameland nemen deel aan de pilot.

nieuwe veiligheidseisen te laten voldoen.

Doelen voor de lange termijn (2040) Daarbovenop adviseert de Deltacommissie om de

Een veilige en aantrekkelijke kust die bijdraagt aan

kustlijn verder zeewaarts te verbreden. In het

het Noord-Hollandse vestigingsklimaat en die zelf

Nationale Waterplan vertaalt het Rijk dit in de ambi-

ook ruimte biedt aan nieuwe ontwikkelingen op het

tie om de kust in 2040 met enkele tientallen meters

gebied van wonen, werken, toerisme en recreatie,

verbreed te hebben. Wij delen deze ambitie en willen

natuur en duurzame energie.

daaraan bijdragen door landzijdig de ruimtelijke kwaliteit fors te versterken. Vooruitlopend daarop


benoemt de Verkenning Costa Hollanda de kansen


die er langs de hele Noordzeekust zijn. Deze verken-

n Wij

pakken de Zwakke Schakels aan zodat ze op

ning is het eerste product van de Kustvisie. De pro-

minimaal vijftig jaar veiligheid zijn gebracht. In

jecten die uit de Kustvisie voortvloeien, worden

het ontwerp en bij de uitvoer van versterkingen

zoveel mogelijk in de periode van dit Waterplan uit-

bekijken we nadrukkelijk in hoeverre de verbete-

gevoerd.

ring kan bijdragen aan de instandhoudingsdoelen

Op Europees niveau zoeken we de samenwerking

voor Natura 2000-gebieden.

met andere Noordzeeregio’s, om kennis en ervaring op het gebied van integraal kustzonebeleid uit te wisselen.

n Wij

voeren de Kustvisieprojecten gericht op land-

zijdige ruimtelijke kwaliteit uit. n Wij

stimuleren gemeenten en helpen om de bad-

plaatsen een duidelijk profiel te geven en hoge We streven naar het naar voren halen van veilig-

kwaliteitseisen te stellen aan de architectuur en

heidsmaatregelen vanwege de mogelijkheid om

de inrichting van de openbare ruimte.

kustbescherming te combineren met andere ontwik-

n Wij

kelopgaven in het kustgebied, zoals verhoging van

gebied van marketing en promotie van de kust

de kwaliteit van de badplaatsen en behoud en ont-

voor toerisme en recreatie.

wikkeling van natuurwaarden in de Natura 2000gebieden. Daarnaast speelt de vraag of de kuststrook ruimte kan bieden aan nieuwe woonlocaties en aan

n Wij

n Wij

ontwikkelen de beheerplannen voor de

nieuwe economische activiteiten, beide om de vitali-

Natura 2000-gebieden in samenwerking met

teit van de kust te versterken.

belanghebbenden. zoeken onder andere via prijsvragen plekken

Kwaliteitsverbetering en versterking van de identi-

voor nieuwe kleinschalige woonlocaties van hoog

teit van kustplaatsen is ook onderwerp van een stu-

niveau.

die van het ministerie van Economische Zaken. De

n

stimuleren gemeenten om exploitanten van

‘jaarrond’ paviljoens aan te trekken.

n Wij

84

leveren ondersteunende activiteiten op

P R O V I N C I E


n Wij

sporen met behulp van het Ontwikkelings

Op de zevende Noordvleugelconferentie (14 decem-

bedrijf Noord-Holland Noord nieuwe economi-

ber 2007) zijn de volgende, voor water relevante

sche activiteiten op en trekken deze aan. We

afspraken gemaakt (zie de cursieve woorden):

geven bestaande activiteiten via innovatie een

1 De metropoolregio Amsterdam profileren op

impuls. n Wij

gaan na welke mogelijkheden (infrastructuur

twee specifieke aspecten:

– Diversiteit (zowel stedelijk, landschappelijk

en voorzieningen) er zijn om de excentrische ligging van de Kop van Noord-Holland en de te

als functioneel).

– Duurzaamheid (in ieder geval energie, klimaatbestendigheid en luchtkwaliteit).

verwachten demografische ‘krimp’ in de toekomst minder nadelig te laten zijn.

2 Er worden twee cruciale inspanningen gepleegd die met water te maken hebben, om de netwerkstad Noordvleugel te ontwikkelen tot de Metro

7.2 Metropoolregio Amsterdam

poolregio Amsterdam:

– Het metropolitane landschap zodanig ontwik-

Analyse

kelen dat de benodigde groen/blauwe kwali-

Door de afnemende betekenis van nationale grenzen voor de economische ontwikkeling, zijn stedelijke

teit voor de metropool ontstaat.

– De metropoolregio Amsterdam duurzaam en

regio’s belangrijke spelers geworden in de wereld-

klimaatbestendig ontwikkelen.

economie. Dit geldt ook voor de Metropoolregio

3 De onderstaande wateropgaven worden erkend

Amsterdam. De Metropoolregio Amsterdam loopt

als urgent en zijn belangrijk voor de ruimtelijke

van de Noordzeekust tot en met het Gooi en van

hoofdstructuur van de metropool. Bovendien zijn

Zeevang tot en met de Haarlemmermeer. Zij concur-

ze leidend voor de toekomstagenda van de

reert met andere grootstedelijke regio’s in Europa,

Metropoolregio Amsterdam voor verdere beleids-

zoals Londen en Parijs. De metropoolregio

vorming:

Amsterdam onderscheidt zich vooral door haar cul-

– Metropolitaan landschap.

tureel erfgoed, historische stadskernen en landschap-

– Duurzaamheid/klimaatbestendigheid.

pen, kust, IJmeer en moderne stadsuitleg.

– Vrije tijd/toerisme/recreatie in de metropool-

Water kenmerkt de Metropoolregio Amsterdam. Het

regio.

ontwikkelingsbeeld Metropoolregio Amsterdam

– Toekomst Haven.

2040 schetst een stedelijk landschap met veel groen

– Schaalsprong Almere/Markermeer-IJmeer/

en blauw, waar meer dan twee miljoen mensen

OV-SAAL.

wonen en een miljoen mensen werken. Een kloppend hart, een robuuste luchthaven, een eigen badplaats,


dooraderd met vervoersverbindingen en ingebed in

Voor het ruimtelijk beleid van de metropoolregio

een groen polderlandschap. De wateropgave in het

Amsterdam zijn twee hoofdopgaven tot en met 2040

metropolitane landschap heeft betrekking op veilig-

geformuleerd. Beide hebben een connectie met

heid, wateroverlast, verdroging en verzilting (zie ‘de

water:

kracht van het landschap’).

n Een

klimaatbestendige, veilige delta: veiligheid

garanderen tegen overstromingen vanuit zee en Het Ontwikkelingsbeeld Noordvleugel 2040 schetst

rivieren en het ruimtegebruik klimaatbestendig

de condities voor de toekomstige ruimtelijke inrich-

vormgeven.

ting van de Noordvleugel, ervan uitgaande dat alle

n Voldoen

aan de vraag naar kwaliteit in de ruimte:

Noordvleugelafspraken in de periode 2010-2030 zul-

een diversiteit aan woonmilieus en woonomge-

len worden gerealiseerd, inclusief de Noordvleugel

vingen, gemakkelijk toegankelijke groenblauwe

projecten uit het Urgentieprogramma Randstad.

gebieden nabij de steden.


2 0 1 0 - 2 0 1 5

n

85


woningbouw. Er is ruimte voor 1 miljoen m3 piek-


berging en ca. 2 miljoen m3 seizoensberging in com-

Wij willen in 2012 de wateropgave in het metropoli-

binatie met recreatieve- en woonfuncties.

tane landschap en klimaat en duurzaamheid omzet-

In de Westflank van Haarlemmermeer willen de

ten tot concrete acties voor de Actieprogramma’s 2020

betrokken partijen ruimte vinden voor een aantal

Metropolitane landschap en 2020 Duurzaamheid/

ambities: het realiseren van een kwalitatief hoog-

klimaatbestendigheid. Uitvoering conform afspraken

waardig gebied met opgaven voor 10.000 woningen,

vastgelegd in de Actieprogramma’s.

waar de waterproblematiek klimaatbestendig is opgelost, waar ruimte is voor 1.600 hectare natuur en recreatie en met een toereikende infrastructuur. Om

7.3 Westflank Haarlemmermeer

dit programma te kunnen realiseren is meer ruimte nodig dan netto beschikbaar is. Het slim combineren

Analyse

van functies moet ruimtewinst opleveren. Hiervoor is

De minister van VROM heeft eind 2004 de provincies

het nodig dat de partners in staat zijn hun eigen doel-

Noord- en Zuid-Holland gevraagd om te onderzoeken

stellingen in één integraal ontwerp te realiseren.

of en waar er in Haarlemmermeer en de Bollenstreek plaats is voor 10.000 tot 20.000 woningen buiten stedelijk gebied in de periode 2010-2030. Daarbij was de vraag in elk geval rekening te houden met de ruimtelijke beperkingen die samenhangen met het beleid voor de luchthaven Schiphol, het Groene Hart en de Greenport Bollenstreek. In de Bollenstreek zal daarom geen grootschalige verstedelijking plaats kunnen vinden. Tot slot moest rekening gehouden worden met de afspraken over de strategische groenprojecten in de Haarlemmermeer en voor de benodigde ruimte voor onder andere waterbeheer, recreatie en infrastructuur. In het project participeerden de gemeente Haarlemmermeer, de gemeente Bennebroek, regio Holland Rijnland als vertegenwoordiger van de Zuid-Hollandse bollengemeenten en het Hoogheemraadschap van Rijnland. In mei 2006 hebben de Colleges van Gedeputeerde Staten van de provincies Noord- en Zuid-Holland de gebiedsuitwerking Haarlemmermeer-Bollenstreek definitief vastgesteld.

Doelen voor de lange termijn (2040) Een strategiekaart is het resultaat van de gebiedsuitwerking. Er is in de gebiedsuitwerking ruimte gevonden voor circa 12.900 woningen op uitleglocaties en daarnaast circa 11.700 woningen binnen de rode contour. In het zuidwestelijk deel van Haarlemmermeer wordt een transformatie voorgestaan naar grootschalige waterberging in combinatie met kleinschalige

86

n

P R O V I N C I E





waterstaat, waterschap, gemeenten en

Het overeind houden van de wateropgave vraagt om

derden?

een provincie die de regie pakt en de nodige instru-

De opgaven voor groen en water zijn kostbaar. Ook

menten inzet om de ambitie overeind te houden. De

de bereikbaarheid van de nieuwe woningen vergt

ruimteclaim voor seizoenen piekberging dient

forse investeringen. Het geld moet komen uit de

expliciet een plek te krijgen in de structuurvisie,

opbrengst van de woningbouw en publieke midde-

waarmee de noodzaak voor dubbel grondgebruik

len. Dit vergt een goede samenwerking en dito

een feit is. Wonen op water is nog betrekkelijk onbe-

afspraken tussen publieke en marktpartijen.

kend en onbemind. Het kennisproject Bouwen met

De Westflank Haarlemmermeer heeft vanuit het Rijk

Water en buitenlandse voorbeelden laten zien wat

de wind in de rug omdat het onderdeel is van het

mogelijk is en de provincie zal dit krachtig inbrengen

Rijksprogramma Randstad Urgent. De hoofdopgave

in de gebiedsontwikkeling om de betrokken partijen

van dit programma is het realiseren van een aantrek-

over de streep te trekken.

kelijk woon-, werk-, en leefklimaat, bereikbaarheid en economische dynamiek in een klimaatbestendige


2 0 1 0 - 2 0 1 5

n

87

delta. Het Ministerie LNV is namens het Rijk trekker

het project en voor de eindsituatie wordt voor-

en heeft met de provincie afspraken gemaakt die een

zien in voldoende water van goede kwaliteit.

snelle en effectieve afstemming tussen beide bestuurs

Fasering

lagen mogelijk maakt.

In hoofdlijnen wordt uitgegaan van de volgende fasering (uit het Masterplan):

7.4 Wieringerrandmeer

1 De eerste spade in de grond (2009-2012). In deze fase wordt met name de Polder Waard-

Analyse

Nieuwland ingericht en komen er geluidwerende

De focus van de provincie en de gemeenten is gericht

voorzieningen langs de A7. De eerste voorberei-

op de publieke doelen in dit project. In de directe

dingen voor de ecologische zone worden

omgeving van het toekomstige Wieringerrandmeer

gestart.

spelen een aantal problemen, die met de ontwikkeling

2 Het Wieringerrandmeer krijgt vorm (2013-2017).

van het randmeer kunnen worden verminderd of

In het eerste jaar van deze tweede fase zijn de

opgelost. Uit divers onderzoek blijkt dat in de toe-

eerste contouren van het meer herkenbaar, het

komst deze problemen groter worden, en dat er ook

water ter plaatse van Polder Waard-Nieuwland

nieuwe problemen zullen komen. Het gaat om sociaal

wordt ingelaten. De zuidelijke dijk van het

economische en maatschappelijke problemen.

Wieringerrandmeer krijgt vorm en aan het einde

De ontwikkeling van het Wieringerrandmeer moet

van de tweede fase (2015) is het Wieringerrand

bijdragen aan de leefbaarheid (het welzijn) van de

meer gevuld met water. Bovendien wonen er dan

regio. Het versterken van leefbaarheid is het resul-

mensen ter plaatse van Polder Waard (middelste

taat van versterking van de sociaaleconomische ont-

schorren, noordelijke schor) en in het bos.

wikkeling, de natuurontwikkeling en het verbeteren

3 Recreëren rond Lago Wirense (2018-2022).

van de waterhuishouding. De doelen voor de ont-

Het knooppunt van de Haukes is gereed. De eco-

wikkeling van het Wieringerrandmeer zijn, in volg-

logische zone op de zuidelijke dijk komt geleide-

orde van belangrijkheid:

lijk tot stand en de recreatieve voorzieningen

n Sociaal-economisch:

een impuls voor de sociaaleco-

worden ontwikkeld. Het gebied voor waterge-

nomische ontwikkeling van de Kop van Noord-

bonden bedrijvigheid nabij de Zuiderhaven

Holland.

wordt bouwrijp gemaakt.

n Ecologisch:

de realisatie van een robuuste ecologi-

sche verbindingsas van IJsselmeer tot Noordzee. n Waterhuishoudkundig:

4 Varen op het randmeer (2023-2032). In deze fase wordt voornamelijk de staande mas-

het in stand houden van het

troute tot stand gebracht. De beweegbare brug-

goed functionerende waterbeheer in de Kop van

gen in de A7 worden uitgevoerd en de schutsluis

Noord-Holland.

wordt gerealiseerd. Wonen en recreatie worden uitgebreid met de laatste wooneilanden, het

Doelen voor de lange termijn (2040) Het beleidsdoel voor water is het in stand houden

wonen in het bos en de locatie waar de recreatiewoningen komen.

van een goed functionerend waterbeheer in de Kop van Noord-Holland:


n Waterbeheer:


berging en afvoer.

n Waterinfrastructuur:

verbetering ontsluiting

vaarwegen (pleziervaart (M4 en ZM4) en beroepsvaart CEMT II). n Leidend

voor de doelstellingen met betrekking

tot de waterhuishouding is dat er in elke fase van

88

n

P R O V I N C I E


Wij willen de activiteiten van fase 1 en 2 (zie boven) realiseren.

7.5 Stelling van Amsterdam

Synergie van functies is één van onze uitgangspunten bij waterberging. De Stelling biedt hiervoor goede

Analyse

mogelijkheden. Bijvoorbeeld door nieuwe vormen

Noord-Holland wordt vanouds gedomineerd door

van waterberging te combineren met oude inunda-

water. Het cultuurlandschap is er in belangrijke mate

tievelden. Door, al dan niet tijdelijk, water aan de

door bepaald (zie hoofdstuk 5.10 Cultuur). Het

voet van de aanvalszijde van de Stelling, kan de her-

waterrijke landschap ontsluit de lokale geschiedenis

kenbaarheid van de verdedigingslijn in het land-

en het maakt die geschiedenis beleefbaar voor de

schap worden vergroot. Concrete mogelijkheden

bezoeker. Daarnaast komt water in het landschap

daarvoor liggen in de Beemster en Zeevang, de

tegemoet aan de toenemende recreatieve behoefte en

Haarlemmermeer en de omgeving van Beverwijk.

draagt het bij aan een eigen lokale culturele identi-

Voor de Beemster en Zeevang willen wij kansen

teit.

benutten als deze zich voordoen in het kader van de

De Stelling van Amsterdam speelt hierin een belang-

invulling van de reguliere wateropgave. Het cultuur-

rijke rol. De Stelling is onderdeel van het Noord-

historisch verkavelingpatroon mag daarbij niet wor-

Hollands cultuurlandschap en sinds 1996 UNESCO Werelderfgoed. Dit

Figuur 5: Stelling van Amsterdam en nieuw Hollandse Waterlinie

vanwege de goed geconserveerde combinatie van verdedigingswerken rond de hoofdstad, inclusief een ingenieus waterhuishoudkundig systeem. Onder andere inundatievelden, dijklichamen, fortgrachten en inlaatsluizen zijn onderdelen die als uniek worden ervaren. In de Vechtstreek valt de Stelling van Amsterdam samen met de Nieuwe Hollandse Waterlinie, van Fort aan het Pampus tot en met het Fort bij Hinderdam. Door het verbod op bouwen in de schootsvelden van de Stelling is er bovendien een relatief open, groene en stille ring rondom de hoofdstad gebleven, met grote recreatieve en toeristische potenties. Ook levert het gebied ruimte voor de invulling van de wateropgave. Wij zijn de eerst verantwoordelijk siteholder voor de Stelling van Amsterdam. Dit betreft ook het gedeelte van de Stelling dat samenvalt met de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Onze opdracht is om de Stelling als Werelderfgoed te behouden en te ontwikkelen.


2 0 1 0 - 2 0 1 5

n

89

den aangetast. Voor de Haarlemmermeer en

zich in het kader van andere ontwikkelingen al

Beverwijk sluiten we aan bij de opgave van de

voordoen.

Noordvleugelpartijen om in het metropolitane landschap de ruimtelijke samenhang en de landschappe-


lijke herkenbaarheid te versterken. De versterking


van de combinatie waterberging en cultuurhistorie

en derden?

verbetert de recreatieve en de economische omge-

n Het

Hoogheemraadschap trekt het proces van

vingskwaliteit. Bovendien draagt het bij aan een leef-

waterberging. Gemeenten en grondbezitters

bare woon- en werkomgeving met een herkenbare

(agrariërs, natuurorganisaties) zijn de belangrijk-

identiteit. In ILG-verband stellen we hiervoor mid-

ste partijen. In 2020 is waterberging gecombi-

delen beschikbaar. In de toekomst is niet uit te slui-

neerd met cultuurhistorie voor 39 hectare nat

ten dat meer delen van de Stelling een waterbehe-

terrein en 2 locaties open water. Dit gebeurt zo

rende functie krijgen.

mogelijk in De Beemster en de polder Zeevang, waar de besluitvorming rond de wateropgave


leidend is. En in het Geniepark in de Haarlemmer

Het behouden en ontwikkelen van het cultuurhisto-

meer met natte infrastructuur als onderdeel, en in

risch erfgoed van de Stelling van Amsterdam als

een parkzone aan de oostkant van Beverwijk met

samenhangend geheel, als drager voor een leefbare

water als onderdeel. Binnen cultuurhistorische,

woon- en werkomgeving met een herkenbare identi-

ruimtelijke- en waterbeleidskaders, zijn water-

teit. Door de combinatie waterberging-cultuurhisto-

berging, recreatie, natuur, en cultuurhistorie met

rie is deze identiteit versterkt.

elkaar gecombineerd. n Waar

historische waterstaatkundige werken nog


een functie hebben in het waterhuishoudkundig


systeem, zien wij een rol weggelegd voor de

n Wij

stimuleren de inzet van waterberging bij de

Stelling bij de uitvoering van de wateropgave.

waterbeheerders. n Voor

de Stelling van Amsterdam werkt het rijk

We doen dat met subsidies en de inbreng van

aan een ‘getrapte’ AMvB voor Nationale

landschappelijke en cultuurhistorische kennis.

Landschappen en Culturele Erfgoederen.

Als er meerwaarde ontstaat voor de Stelling, zijn we bereid ook financieel aan waterberging bij te dragen. We willen nagaan of er in méér gebieden mogelijk-

7.6 IJsselmeergebied

heden zijn om waterberging met cultuurhistorie te

Analyse

combineren. n Wij

hebben ons voorlopig uitgesproken voor de

Het IJsselmeergebied is cruciaal voor de waterhuis-

inzet van een verordening ter bescherming van

houding in Noord-Holland. Daarbij gaat het om vol-

Stellingelementen. De definitieve keuze wordt

doende zoet water en drinkwater voor de inwoners

gemaakt in de Structuurvisie.

van Noord-Holland, om voldoende bescherming

n We

verlenen via het ILG subsidies en bijdragen.

tegen overstromingen en om overtollig water uit te

Onder andere voor herstel en restauratie van his-

kunnen slaan of af te voeren. Het IJsselmeergebied

torische waterstaatkundige werken (damsluizen,

heeft ook bijzondere ruimtelijke kwaliteiten (open

inlaatwerken en dammen) die tot de Stelling (dan

landschap) en ecologische kwaliteiten en draagt bij

wel de Nieuwe Hollandse Waterlinie) behoren.

aan de Noord-Hollandse economie.

Co-financiering is uitgangspunt. We willen zoveel mogelijk aanhaken bij mogelijkheden die

De Deltacommissie heeft geadviseerd om de peilen van het IJsselmeer en het Marker- en IJmeer te ont-

90

n

P R O V I N C I E


koppelen en van het IJsselmeer een strategische zoet-

flexibel peilbeheer, dat inspeelt op toenemende fluc-

watervoorraad voor Noord- en West-Nederland te

tuaties in wateraanvoer tussen de seizoenen, zodat

maken. Daarvoor zou op het IJsselmeer een peilstij-

ook in drogere periodes voldoende zoet water

ging van maximaal 1,5 meter nodig zijn. Hiernaar

beschikbaar blijft. Daarnaast draagt landgebruik dat

wordt eerst onderzoek gedaan en vervolgens wordt

het natuurlijke peil volgt bij aan klimaatbestendig

in 2015 een besluit genomen. Om goed beslagen ten

landgebruik en duurzaam waterbeheer.

ijs te komen in de discussie over de toekomstige pei-

De drie gebiedsdelen in het IJsselmeergebied

len in het IJsselmeergebied stellen wij een Noord-

(IJsselmeer, Markermeer en Randmeren) hebben alle-

Hollandse Stuurgroep in, die GS hierover adviseert.

maal hun eigen betekenis en dynamiek. Het toekomstig peilbeheer versterkt de kwaliteiten van die drie

Het waterpeil van het IJsselmeer is afhankelijk van

gebiedsdelen. Dit geldt in het bijzonder voor de over-

de aanvoer van water door de IJssel (Rijnstroom

gangen tussen land en water.

gebied) en de afvoer via de spuisluizen in de

De veiligheid tegen overstromingen moet voldoende

Afsluitdijk. Het winterstreefpeil van het IJsselmeer

gewaarborgd blijven. Dijkversterkingen moeten voor

gebied ligt nu op NAP -0,40 cm en het zomerpeil op

50 jaar voldoen en dienen dus voldoende robuust te

NAP -0,20 cm. Dat is gekoppeld met het streefpeil

zijn uitgevoerd. Bij de versterking van de Afsluitdijk

van NAP -0,40 cm voor het Amsterdam-Rijnkanaal

hechten we veel belang aan het handhaven van het

en het Noordzeekanaal. De Afsluitdijk beschermt het

huidige landschapsbeeld (een strakke dijk). Wel zien

IJsselmeergebied tegen hoge waterstanden op de

we mogelijkheden voor de ontwikkeling van nieuwe

Waddenzee en de Noordzee, en zorgt er voor dat het

natuur en duurzame energie langs de Afsluitdijk.

water zoet blijft.

Voor ons is een semi-open verbinding met de Waddenzee niet bespreekbaar, vanwege het belang

Volgens de als uitgangspunt gehanteerde klimaats-

van de zoetwatervoorraad van het IJsselmeer (drink-

cenario’s (zie hoofdstuk 2 Klimaatbestendig water

water, doorspoelen). Ook de relatief jonge Wieringer

beheer) nemen de verschillen in de rivieraanvoeren

meerdijk biedt op termijn kansen voor een innova-

tussen de zomer en de winters gemiddeld toe.

tieve en toekomstgerichte aanpak. Voor de Marker

Dezelfde scenario’s laten een stijging van de zeespie-

meerdijken zijn cultuurhistorische en ecologische

gel zien. De wateraanvoer neemt dus toe terwijl er

waarden erg belangrijk.

minder mogelijkheid is om overtollig water onder

Ten slotte moet de bijdrage van het IJsselmeergebied

vrij verval af te voeren naar de Waddenzee. Met de

aan de drinkwatervoorziening ook in de toekomst

geplande uitbreiding van de spuicapaciteit houdt het

gewaarborgd blijven. Nu al zijn meer dan 1 miljoen

Rijk hier al rekening mee. Het is de vraag of dit ook

mensen afhankelijk van drinkwater uit het IJsselmeer.

volstaat voor de periode ná 2050. Misschien zijn dan

Wanneer in het rivierengebied ernstige problemen

ingrijpende maatregelen nodig, zoals een ander peil-

zijn met de inname van water, is het IJsselmeer als

beheer. De Deltacommissie heeft dat voorgesteld,

drinkwatervoorziening ook van landelijke betekenis.

maar een ander peilbeheer in het IJsselmeergebied kan zeer ingrijpende gevolgen hebben voor de


Noord-Hollandse waterhuishouding. Een dergelijke

n Zorgen voor waterpeilen die de aanwezige belangen

keuze vergt een goede onderbouwing, goed inzicht

optimaal faciliteren en doelmatig waterbeheer

in technische en economische gevolgen en draagvlak

mogelijk maken tegen maatschappelijk aanvaard-

in de regio.

bare kosten.

De volgende aandachtspunten zijn voor het toekomstig peilbeheer in het IJsselmeergebied aan de orde. Een klimaatbestendig watersysteem vraagt om een


2 0 1 0 - 2 0 1 5

n

91


7.7 Waddenzee


stellen een stuurgroep in die GS adviseert

over de aanbevelingen van de Deltacommissie. n Wij

Analyse In 2006 heeft het parlement de Derde Nota

leggen de gewenste ruimtelijke ontwikkeling

Waddenzee aangenomen. Deze nota heeft de status

rond het IJsselmeergebied vast in onze Structuur

van planologische kernbeslissing (pkb). Hierin is de

visie, (zie ook hoofdstuk 4.5 Veiligheid buitendijkse

hoofddoelstelling voor de Waddenzee vastgelegd:

gebieden) inclusief de Afsluitdijk.

duurzame bescherming en ontwikkeling van de

n Wij

leggen beleidsmatige randvoorwaarden bij

Waddenzee als natuurgebied en behoud van het

de voorbereiding van een nieuw peilbesluit vast

unieke open landschap. De veiligheid van de bewoners

in een notitie ‘Naar een nieuw peilbesluit voor

wordt gewaarborgd door een goede verdediging

het IJsselmeergebied’ en stemmen deze notitie af

tegen de zee. Ook de bereikbaarheid van de havens

met Rijkswaterstaat, de waterschappen en het

en de eilanden wordt gewaarborgd.

drinkwaterbedrijf in Noord-Holland. De Waddenzee, delen van de eilanden en de Noord


zeekustzone zijn onderdeel van het Europese net-


werk van Natura 2000-gebieden. Ook valt de

en derden?

Waddenzee onder de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW). Deze beoogt de ecologische en chemische

Rijk n Heeft

waterkwaliteit van Europese watersystemen te herde (onderzoeks)opgave om tot onder-

stellen. Deze kaders zijn leidend bij het beheer en

bouwd en gedragen peilbeheer in het IJsselmeer

beleid voor de Waddenzee en voor delen van het

gebied te komen opgenomen in het Nationaal

Waddengebied.

Waterplan. De voorbereiding en onderbouwing

Met Duitsland en Denemarken heeft Nederland

van het peilbesluit vinden plaats in afstemming

afspraken gemaakt over de gezamenlijke doelen voor

met de regio (provincies, waterschappen en

het Waddengebied. Deze doelen en afspraken zijn

gemeenten).

uitgewerkt in de gezamenlijke trilaterale regeringsverklaringen en het Waddensea Plan. Dit betreft

Rijkswaterstaat-IJsselmeergebied n Heeft

afspraken over een afgestemde invoering van

in 2012 een nieuw peilbesluit in voorberei-

Europese richtlijnen, de gezamenlijke nominatie van

ding, waarbij meerdere mogelijkheden worden

de Waddenzee als Werelderfgoed, de bescherming

beoordeeld op de (economische) gevolgen voor

van landschap en cultuurhistorie, de uitvoering van

de waterhuishouding (aan- en afvoer), de veilig-

het gezamenlijke monitoringplan en gezamenlijke

heid (ook buitendijks), de ecologie en de ruimte-

acties op het gebied van kustbescherming in verband

lijke kwaliteit.

met de klimaatverandering. Daarnaast zijn er provin-

n Heeft

in 2015 een onderbouwd en gedragen peil-

ciale, gemeentelijke en waterschapskaders, die bij-

besluit genomen. Tegelijkertijd met het peilbesluit

voorbeeld zijn vastgelegd in streek- en bestemmings-

ligt er een programma met aanpassingen of voor-

plannen en structuurvisies.

zieningen om eventueel aangepast peilbeheer ook mogelijk te maken, gegeven onder andere

In 2004 heeft de Adviesgroep Waddenzeebeleid (de

randvoorwaarden van zoetwatervoorziening,

commissie Meijer) geadviseerd niet alleen een helder

veiligheid, ecologie en ruimtelijke kwaliteit.

beleidskader voor de Waddenzee te ontwikkelen, maar vooral ook om investeringen in natuur én economie van het Waddengebied mogelijk te maken. Een belangrijk instrument voor het initiëren van de

92

n

P R O V I N C I E


ontwikkelingen is het Waddenfonds, dat eind 2006

leren van de ecologische en sociaaleconomische

bij wet werd ingesteld. Het Waddenfonds zal in

ontwikkeling.

evenredige delen worden besteed aan enerzijds natuurherstel en natuurontwikkeling en anderzijds


aan duurzame economische ontwikkeling van het

Het ontwikkelingsperspectief voor het hele

gebied. Een kleiner deel is bestemd voor het tegen-

Waddengebied is vastgelegd in de Derde Nota

gaan van bedreigingen en versterking van de ken-

Waddenzee. De belangrijkste opgaven zijn:

nishuishouding.

n De

Waddenzee is primair een natuurgebied en

een uniek open landschap. De natuurlijke dynaAls uitvloeisel van de Planologische kernbeslissing

miek van de fysische processen in de Waddenzee,

Waddenzee wordt door het Regionaal College

op de Waddeneilanden en in de Noordzeekust

Waddengebied (RCW) het Beheer- en Ontwikkelplan

zone wordt zo min mogelijk beperkt, zodat zich

Waddengebied (BenO-plan) opgesteld. Hierin wordt

nieuwe platen, geulen en jonge duinen kustge-

een groot aantal onderwerpen uitgewerkt. De visies

bieden kunnen ontwikkelen. De rust, weidsheid,

van Rijk, provincies, gemeenten en waterschappen

open horizon en natuurlijkheid (inclusief duister-

krijgen in dit BenO-plan een plaats in het ruimtelijk

nis), zijn gewaarborgd en worden hoog gewaar-

beleid voor het Waddengebied.

deerd.

Het BenO-plan zal het huidige Interprovinciale Beleidsplan Waddenzeegebied (IBW) vervangen. Dit BenO-plan krijgt drie delen: n Deel

A bevat de gezamenlijke visie van alle over-

heden op de bescherming en ontwikkeling van het Waddengebied. Deze visie vormt de basis voor een samenhangende uitwerking van de doe-

n De

waterkwaliteit is zodanig dat flora en fauna

zich optimaal kunnen ontwikkelen. n De

flora en fauna zijn rijk, gevarieerd en aan

wezig in dezelfde hoeveelheden als voor de periode van eutrofiëring. n Het

areaal van de meer natuurlijke kwelders is

vergroot.

len in het beleid van Rijk, provincies, gemeenten en waterschappen. Het RCW stelt Deel A van het

Wat doet de provincie tot 2015? Welke

BenO-plan Waddengebied op.

instrumenten zet de provincie in?

n Deel

B van het BenO-plan wordt een klapper met

plannen die meer in detail aangeven hoe het beheer eruit gaat zien. In de klapper komen onder meer de stroomgebiedbeheerplannen Rijn en Eems voor de Kaderrichtlijn Water en het beheerplan Waddengebied voor Natura 2000, het convenant Vaarrecreatie Waddenzee en het uitvoe-

n Wij

werken de mogelijkheden voor dynamisch

duinbeheer uit. n Wij

reserveren ruimte in de Structuurvisie en spe-

cificeren en bestemmen deze voor dijkversterking. n Wij

voeren het beschermingsbeleid maritieme en

archeologische waarden uit.

ringsplan voor het Waddenfonds. Maar ook pro-

n Wij

voeren het convenant vaarrecreatie uit.

vinciale en gemeentelijke plannen krijgen hier

n Wij

cofinancieren het Waddenfonds.

een plek. Deze plannen worden opgesteld en

n Wij

verkennen kansen en mogelijkheden van de

vastgesteld door diverse organen die daarvoor

werelderfgoedstatus.

verantwoordelijkheid dragen. n Deel

C is het uitvoeringsdeel van het BenO-plan.

Dit deel wordt regelmatig geactualiseerd. De afspraken die in deel A zijn gemaakt, worden in

Wat verwachten we van Rijk, Rijks waterstaat, waterschappen, gemeenten en derden?

deel C uitgewerkt in de maatregelen en projecten

Komen de afspraken genoemd in het BenO-plan

die nodig zijn voor het beheer en voor het stimu-

Waddengebied na.


2 0 1 0 - 2 0 1 5

n

93

7.8 Oostelijke Vechtplassen

regie nemen wij door bij het opstellen van het Natura 2000-beheerplan de KRW maatregelen

Analyse

voor oppervlaktewater en verdrogingsbestrijding

Onder de Natuurbeschermingswet zijn de Oostelijke Vechtplassen als Natura 2000-gebied aangewezen

mee te nemen. n Wij

co-financieren via het ILG KRW-maatregelen

voor 7 habitats, 9 habitatrichtlijnsoorten en 17 vogel-

die uitgevoerd moeten worden in de Oostelijke

richtlijnsoorten. Al deze habitats en soorten zijn

Vechtplassen.

afhankelijk van het water, waarbij een goede tot zeer goede waterkwaliteit bij de meeste soorten cruciaal is. Het gebied heeft als enige in Noord-Holland de

7.9 Bloemendalerpolder

‘sense of urgency’-status gekregen voor de wateropgave (Natura 2000-doelendocument, Ministerie LNV,

Analyse

juni 2006). De ‘sense of urgency’ status geldt voor de

Het gebied Bloemendalerpolder (inclusief de

compleetheid in ruimte en tijd voor het hoofdtype

Gemeenschapspolder) in de gemeenten Weesp en

‘Laagveenmoerassen’. De kwaliteit van met name

Muiden wordt ontwikkeld tot een gecombineerd

kranswierwateren, meren met krabbescheer en fon-

woon-, natuur- en recreatiegebied. De doelstelling is

teinkruiden en de daarbij horende fauna, staat onder

het creëren van een uniek (stads-)landschap als over-

druk doordat de deelgebieden steeds minder worden

gang van stad naar natuur en van grootstedelijk

gevoed door kwelwater. Vervolgens worden ze op

milieu naar Groene Hart, waar wonen op natuurlijke

peil gehouden door vreemd oppervlaktewater (onder

wijze is geïntegreerd in het groen/blauwe raamwerk.

andere uit de Vecht) in te laten. Een belangrijke oor-

Enerzijds is deze ontwikkeling een stedenbouwkun-

zaak van de verminderde voeding door kwelwater is

dige en landschapskundige ontwerpopgave, ander-

dat naburige diepe polders (Bethunepolder en

zijds doorloopt de ontwikkeling een procedureel

Horstermeerpolder) een groot deel van het kwelwa-

traject. Het Structuurplan Bloemendalerpolder is na

ter wegtrekken.

de streekplanuitwerking Bloemendalerpolder/ KNSF-terrein de logische vervolgstap in het spoor

Gezien de relatie tussen waterkwaliteit, waterkwan-

van de ruimtelijke ordening.

titeit en natuur in dit gebied, is het belangrijk dat maatregelen in samenhang worden genomen.

Voor de Bloemendalerpolder is een nieuw landschap

Daarom willen we een gebiedsgerichte aanpak,

ontworpen met vooral woon-, natuur- en recreatieve

waarbij wij de regierol hebben. Samen met de pro-

functies. Bebouwing en landschap zijn met elkaar

vincie Utrecht, het Hoogheemraadschap Amstel,

verweven. Deze verweving komt vooral tot uiting in

Gooi- en Vecht en overige partijen als terreinbeheer-

een aantal nieuwe bebouwingslinten en nieuwe

ders worden maatregelen en geldstromen zodanig

buurtschappen. In de Bloemendalerpolder krijgt een

gecombineerd, dat zowel KRW-doelen als instand-

deel van het woongebied de sfeer van zo’n Vecht

houdingsdoelen voor Natura 2000-gebieden worden

stadje: smalle straten, grachten, een grotere water-

bereikt, inclusief het opheffen van de ‘sense of

partij, hofjes, een sluis. In het landschap komen ken-

urgency’-status.

merkende Vechtstreek elementen terug als een plas, een veenlandschap met bossen, bosjes, weilandjes,


vaarten en rietlanden, en een zone met eventueel een


landgoed en/of bijzondere voorzieningen in de

vervullen een regierol bij de Oostelijke

strook direct langs de Vecht. Centraal in het plange-

Vechtplassen, zodat de maatregelen voor Natura

bied is een openbare waterplas gelegen, die is gekop-

2000, KRW-maatregelen, verdrogingsmaatregelen

peld aan de Vecht en die in relatie staat tot het woon-

en recreatie goed op elkaar afgestemd zijn. Deze

gebied. Aan de oevers van deze plas wordt gedeelte-

n Wij

94

n

P R O V I N C I E


lijk gewoond, de overige delen van de oevers hebben


een natuurlijk karakter, deels mede voor de oever-


recreatie te bestemmen. Het natuurlijke en recreatief

De provincie levert de projectleider die de gebieds-

landschap, met parkbossen, grienden, graslanden en

ontwikkeling trekt. Hij zorgt er via een strak pro-

watergangen, strekt zich verder naar het westen en

gramma van eisen voor, dat de wateropgave (een

noorden uit en raakt de zones met infrastructuur,

kwalitatief en kwantitatief goed watersysteem) een

respectievelijk het Amsterdam-Rijnkanaal en de zone

serieuze plek krijgt in het op te stellen Masterplan

van de A1.

voor de Bloemendalerpolder. Hij bewaakt tevens de financiering van groen en blauw vanuit de woning-


ontwikkeling.

Het is de bedoeling om het plan voor de Bloemen dalerpolder gefaseerd uit te voeren. Eerst komt de


groen/blauwe ontwikkeling aan de orde en, afhan-


kelijk van de uitvoering van de werkzaamheden aan

en derden?

de A1, de nieuwe hoofdontsluitingen. Binnen deze

De opgaven voor groen en water zijn kostbaar. Ook

raamwerken wordt het woongebied gefaseerd ont-

de bereikbaarheid van de nieuwe woningen vergt

wikkeld. Gerekend wordt op een realiseringsperiode

forse investeringen. Het geld moet komen uit de

van circa 12 jaar, tot ongeveer 2020.

opbrengst van de woningbouw en publieke middelen en daartoe is een vaste afdracht afgesproken.

De ruimtelijke opgave betreft de realisering van:

Maar ook in de verdere uitwerking en realisatie van

n Een

de plannen is een goede samenwerking en dito

robuuste ecologische (groen/blauwe) verbin-

ding tussen IJmeer en Vechtplassen. n De

cultuurhistorische zichtlijnen en waarden (van

afspraken tussen publieke en marktpartijen van essentieel belang.

o.a. de Stelling van Amsterdam en de Nieuwe Hollandse Waterlinie) tussen de beide kernen, ter versterking van hun identiteit. n De

7.10 Horstermeerpolderpolder

Vecht als verbindende schakel tussen Muiden

Analyse

en Weesp. n Een

verbeterde bereikbaarheid vanaf de A1 van

Muiden en Weesp. n Het

kwantitatieve ruimtelijke programma voor

natuur, water, wonen, werken en recreatie. n waterkeringen

die het gebied voldoende bescher-

ming geven.

De Horstermeerpolderpolder is een cirkelvormige droogmakerij in het Vechtplassengebied met een oppervlak van 620 hectare. In het centrum van de polder bevinden zich woningen en bedrijven, de rand van de polder bestaat uit agrarisch- en natuurgebied. De polder is om verschillende redenen van

Essentiële voorwaarde voor de realisatie van deze

groot belang voor de waterhuishouding in deze

ruimtelijke opgave, met de door partijen geambi-

regio.

eerde kwaliteit, is dat de A1 ter hoogte van Muiden verlegd en verdiept wordt aangelegd én door middel

Door de lage ligging en door de zandige ondergrond

van een aqua/ecoduct de Vecht kruist. Deze ruimte-

zuigt de polder veel water weg uit de polders en

lijke inpassing van de A1 komt overeen met de

plassen in de omgeving, ongeveer 35 miljoen m3 per

stroomlijnvariant uit de planstudie Schiphol-

jaar. De omgeving moet op peil worden gehouden

Amsterdam-Almere van Rijkswaterstaat, in opdracht

door water uit het boezemsysteem in te laten. Dit is

van het ministerie van Verkeer en Waterstaat.

ongunstig voor de waterkwaliteit en voor bijzondere plantensoorten. Om de kwaliteit van het water en de natuur in de omgeving te verbeteren is ruim 10 jaar


2 0 1 0 - 2 0 1 5

n

95

geleden besloten om het waterpeil aan de rand van de Horstermeerpolderpolder te verhogen. Dit

7.11 Investeringsbudget Landelijk Gebied

gebeurt in combinatie met natuurontwikkeling ten behoeve van de Ecologische Hoofdstructuur.

Analyse

Benodigde gronden worden aangekocht, en met de

Door de Gebiedscommissies Investeringsbudget

inrichting van een deel van het gebied is intussen

Landelijk Gebied (ILG) zijn Uitvoeringsstrategieplan

gestart.

nen (USP) opgesteld, waarin de opgave van de ILGdoelen van het Rijk en de provincie zijn weergegeven

In de afgelopen jaren werd steeds duidelijker dat de

en hoe de gebiedscommissies deze gaan invullen in

Horstermeerpolderpolder daarnaast ook een sleutel-

de periode 2008-2013. Het USP kan beschouwd wor-

rol kan spelen bij het tegengaan van wateroverlast in

den als het plan van aanpak voor de uitvoering van

natte periodes. Uit onderzoek bleek dat natte natuur

de regionale opgave en dient als basis voor de

en waterberging in de Horstermeerpolderpolder

jaarlijks op te stellen uitvoeringsprogramma’s.

goed kunnen worden gecombineerd. Gedeputeerde

Terugkomende thema’s in alle ILG-gebieden zijn:

Staten hebben daarom in 2006 besloten om te streven

n Inzet

van structuuronderzoek en kavelruil om het

naar 834.000 m3 bergingscapaciteit. Bij hevige regen-

tot stand komen van integrale ILG-doelen op het

val kan zo worden voorkomen dat er wateroverlast

gebied van natuur, water, recreatie en landbouw,

ontstaat in de Ankeveense- en Kortenhoefse Polders

te kunnen ondersteunen.

en in de Horstermeerpolderpolder zelf.

n Recreatief

medegebruik van landbouwgebied en

natuur.

Doelen voor de lange termijn (2040) Aan de rand van de polder ligt een natuurgebied met een hoog waterpeil. In natte periodes kan hier tijdelijk 834.000 m3 water worden geborgen.

n Uitbreiding n Integratie

mogelijkheden tot verblijfsrecreatie.

van waterberging met natuurontwik-

keling en recreatie. n Handhaving

van de kwaliteiten openheid, duister

en rust.


n Leefbaarheid

platteland.


verwerven de benodigde gronden.

Voor water liggen er opgaven in het kader van de

n Wij

coördineren de verdere planuitwerking.

waterveiligheid, de waterberging, de waterkwaliteit (KRW) en watertekort. Eén van de natuuropgaven


richt zich op bestrijding van verdroging binnen


Vogel- en Habitatrichtlijn gebieden, EHS en TOP-

en derden?

gebieden. Daarnaast zijn er maatregelen nodig zoals de verhoging van de infiltratie in het Gooi en het

Waterschap n Neemt

aanpassen van de waterwinning.

peilbesluit en zorgt voor de waterhuis-

houdkundige voorzieningen.

Ook de uitvoering van het waterbeleid vraagt een integrale gebiedsgerichte aanpak, dit zien we duidelijk terug bij de totstandkoming van de maatregelen-

Natuurmonumenten n Zorgt

voor de inrichting van natuurgebied.

pakketten van de Kaderrichtlijn Water en het Waterbeleid 21ste eeuw en bij het opstellen van de verdringingsreeksen (watervoorziening in droge periodes) en overstromingsrisicokaarten. We vinden de ILG-gebieden en de bijbehorende structuren een waardevol instrument om samen met belanghebbenden provinciaal waterbeleid uit te voeren. Er is een

96

n

P R O V I N C I E


gebiedsgerichte benadering nodig voor het klimaat-

handel, Landschap Noord-Holland en Milieufederatie

bestendig maken van het watersysteem, de uitvoe-

Noord-Holland. De Gebiedscommissie:

ring van de KRW-maatregelen, waterberging, het

n Brengt

een proces op gang dat leidt tot initiatie-

vergroten van de mogelijkheden van waterrecreatie

ven die bijdragen aan de realisatie van de beleids-

en watersport, de economische benutting van het

doelen van het Rijk en de provincie (versnellen

water en het bepalen in hoeverre water sturend dient

van de uitvoering door te prioriteren en af te

te zijn in de ruimte. Hierdoor kan werk met werk

stemmen met andere subsidieregelingen van pro-

gemaakt worden en kunnen win/win situaties ont-

vincie, Rijk en Europa).

staan.

n Zorgt

voor draagvlak voor het programma en

voor communicatie over de uitvoering in de


regio.

Een gezond en betrouwbaar watersysteem, dat de veerkracht heeft om (plaatselijk)verontreinigingen en klimaatschommelingen op te vangen.

Waterschappen n Nemen

het voortouw bij het realiseren en finan-

cieren van de wateropgave.


n Werken

in het kader van de wateroverlastopgave

concreet aan de realisatie van projecten.

verwerven grond van (meestal) agrarische

gronden voor de realisatie van de ILG-taakstellingen EHS, verdrogingbestrijding en eventueel waterberging. n Wij

hebben de waterdoelen (bijvoorbeeld water-

berging, waterkwaliteit en waterparels) in 2009 uitgewerkt in het ILG, ten tijde van de midterm review van het ILG. n Wij

verstrekken subsidies/financiële bijdragen

voor integrale projecten met waterdoelen. Wij investeren ca. 7 miljoen euro voor integrale projecten in het landelijk gebied voor combinaties van waterberging met natuur, recreatie en cultuurhistorie, 1,8 miljoen euro voor waterkwaliteit en 1,2 miljoen euro voor waterparels. Hierdoor is er nu ILG-financiering mogelijk voor waterdoelen buiten de Ecologische Hoofdstructuur, Natura 2000 en ‘Recreatie om de Stad’.

Wat verwachten we van Rijk, Rijks waterstaat, waterschappen, gemeenten en derden? Gebiedscommissie In de Gebiedscommissie nemen deel: gemeenten, Hoogheemraadschap, Land en Tuinbouw Organisatie, Agrarische Natuurvereniging, Kamer van Koop


2 0 1 0 - 2 0 1 5

n

97

98

n

P R O V I N C I E


n

8

n n

Besturen

n n

In dit Waterplan kiezen we een nieuwe rol jegens water-

Instrumenten, is aangegeven welke instrumenten we

schappen, gemeenten en Rijkswaterstaat om doelen te

kunnen gebruiken.

bereiken. Naast partnerschap zullen we in voorkomende gevallen, en na overleg met de betrokkenen, ook gebruik

De nadruk blijft op de zachtere instrumenten liggen.

maken van ‘harde’ instrumenten, zoals de aanwijzing en

We hechten veel waarde aan goed overleg met water-

de vernietigingsbevoegdheid. Partnerschap met de water-

beheerders en gemeenten. De ‘harde’ instrumenten

beheerders heeft ons veel gebracht, de samenwerking is

zetten we in als provinciale belangen en/of strategi-

verbeterd. Toch werden de gestelde termijnen in het vorige

sche doelen in het geding zijn. In dit Waterplan is

Waterplan niet altijd als hard ervaren en de beloofde pro-

beschreven bij welke provinciale (water)belangen en

vinciale kaders bleven uit.

strategische doelen de provincie instrumenten inzet, zodat betrokkenen pro-actief weten welke rol we

Analyse

innemen. Onze strategische waterdoelen en ons

De uitgangspunten van onze nieuwe rol zijn de

ruimtelijke waterbelang staan verwoord in het

nieuwe sturingsfilosofie van de Structuurvisie, het

kader.

Nationaal Bestuursakkoord Water-Actueel, de IPOUnie notitie ‘Afstemming van taken in het regionaal

De uitvoering van het waterbeleid gaat uit van het

waterbeheer’, de nieuwe Waterwet en Wet ruimte-

principe ‘decentraal wat kan, centraal wat moet’. Dit

lijke ordening. De rolafweging is voor het waterbe-

betekent niet dat we maar één rol vervullen. De rol

leid bijzonder, omdat naast gemeenten juist de

die we kiezen hangt af van onze wettelijke taken en

waterschappen en Rijkswaterstaat het waterbeleid

die van andere partijen, het waterthema, de fase van

vormgeven en uitvoeren. Ook worden er bij het

de beleidsvorming en het provinciale belang. In dit

waterbergingsbeleid en de Kaderrichtlijn Water

Waterplan is per thema onze rol en taak provincie

steeds meer uitvoerende taken gelegd bij private par-

uitgewerkt.

tijen, zoals de drinkwaterbedrijven en de terrein beheerders.

Herverdeling van taken De invoering van de Waterwet heeft voor een aantal

We nemen onze verantwoordelijkheid door strategi-

dossiers geleid tot heroverweging van watertaken

sche kaders en doelen te stellen en het provinciale

van de provincie, waterschap en gemeenten. Dit

belang te definiëren. Vervolgens zullen we waar

betreft de dossiers muskusrattenbestrijding, grond-

nodig de beschikbare instrumenten inzetten om de

waterbeheer, waterbodembeheer (inclusief bagge-

doelen te halen en het provinciale belang te beharti-

ren), vaarwegbeheer en peilbeheer. Het overleg en de

gen. Daarvoor kunnen we verschillende soorten

onderhandelingen over de overdracht met de Noord-

instrumenten hanteren. Deze instrumenten variëren

Hollandse waterschappen en gemeenten zijn gestart

van ‘zacht’, bijvoorbeeld het stimuleren van kennis-

in 2008. Besluiten hierover vinden in de komende

uitwisseling, tot ‘hard’, zoals de vernietigings

jaren plaats. In het kader staat de stand van zaken tot

bevoegdheid van een waterschapsbesluit. In bijlage 7

nu toe weergegeven.


2 0 1 0 - 2 0 1 5

n

99

Strategische waterdoelen en

Heroverweging watertaken door invoering Waterwet

ruimtelijk waterbelang van provincie Noord-Holland

Muskusratten

Met de invoering van de Waterwet is gesteld dat de bestrijding wordt uitgevoerd in het Beschermen n

kader van het operationeel beheer van waterkeringen en oevers door waterschappen.

Strategisch waterdoel: Wij waarborgen met

Uiterlijk 1 januari 2011 moet de overdracht geregeld zijn. Het is aan de waterschappen of

waterschappen en Rijkswaterstaat voldoende

zij de taak zelf gaan uitvoeren of delegeren naar bijvoorbeeld een ander waterschap.

bescherming van mens, natuur en bedrijvigheid tegen

n

overstromingrisico’s via het principe: preventie (het

Grondwaterbeheer

op orde houden van de waterkeringen met aandacht

Met het inwerkingtreden van de Wet Gemeentelijke Watertaken en de Waterwet

voor ruimtelijke kwaliteit), gevolgschade beperken

zorgen gemeenten voor het grondwaterbeheer in stedelijk gebied. De provincie is

(bijvoorbeeld waterbestendig bouwen daar waar

verantwoordelijk voor vergunningverlening voor drinkwaterwinningen, warmte-

nodig) en rampenbeheersing (bijvoorbeeld goede

koude opslag en grote industriële onttrekkingen. Het waterschap is verantwoordelijk

vluchtroutes en informatievoorziening).

voor alle andere grondwaterwinningen. Dat zijn vooral agrarische onttrekkingen en

Ruimtelijk waterbelang: Voldoende ruimte voor

bouwputbemalingen.

bescherming tegen overstromingsrisico’s. Waterbodems Benutten en Beleven n

Ingevolge de Waterwet blijven wij bevoegd gezag voor waterbodems waarvan wij

Strategisch waterdoel: Wij zorgen samen met

hebben bepaald dat er sprake is van een ernstige verontreiniging die met spoed

waterschappen, gemeenten en Rijkswaterstaat

moet worden gesaneerd. Ook blijven we verantwoordelijk voor locaties die in het

dat water in balans en verantwoord benut en

bodemsaneringsprogramma staan genoemd en waarvoor we verplichtingen zijn

beleefd wordt door mens, natuur en bedrijvigheid.

aangegaan. Verder wordt het beheer van waterbodems als integraal onderdeel van het

Wij versterken het watersysteem en de beleving

waterbeheer overgedragen aan de waterschappen.

van het water door deze te combineren met

n

natuurontwikkeling, recreatie en/of cultuurhistorie.

Vaarwegbeheer

Ruimtelijk waterbelang: geen vanuit het waterbelang.

De inwerkingtreding van de Waterwet heeft vooralsnog geen inhoudelijke wijzigingen voor het vaarwegbeheer, maar we gaan nu al aan de slag met het heroverwegen van de

Beheren n

n

taakverdeling. Bij de vaarwegen zijn drie hoofdfuncties/taken te onderscheiden:

Strategisch waterdoel: Wij zorgen samen met

n

Goederenvervoer - beheer vaarwegen voor binnenvaart;

gemeenten, waterschappen, Rijkswaterstaat en

n

Recreatie - beheer vaarwegen voor recreatievaart;

drinkwaterbedrijven voor schoon en voldoende water

n

Watersysteem - beheer waterkwantiteit en kwaliteit.

door een kosteneffectief en klimaatbestendig grond-

De waterschappen en het Rijk zijn in het beheer van vaarwegen verantwoordelijk voor

en oppervlaktewatersysteem.

het watersysteem (kwaliteit en kwantiteit). Het Rijk, de provincie en gemeenten zijn

Ruimtelijk waterbelang: Voldoende ruimte voor

in het beheer van vaarwegen verantwoordelijk voor goederenvervoer en recreatie.

gronden drinkwaterbescherming en voldoende

Op dit moment verrichten onze waterschappen ook bepaalde beheertaken in het

ruimte voor schoon en voldoende oppervlaktewater

kader van goederenvervoer (baggeren bijvoorbeeld) en recreatie (brugbediening

en waterberging.

bijvoorbeeld). Daarnaast verricht de provincie ook bepaalde (bagger)werkzaamheden voor het watersysteem (de provincie verricht namelijk ook onderhoud in wateren waar

Bijzondere gebieden n

Strategisch waterdoel: Wij zorgen samen

zij het vaarwegbeheer heeft dat ten goede komt aan het watersysteembeheer). De taakverdeling is nu per waterschap verschillend.

met gemeenten en waterschappen voor

n

maatwerk in het Noord-Hollandse gronden

Peilbeheer

oppervlaktewatersysteem. We doen dat met behulp

Ingevolge de Waterwet vervullen wij niet langer de rol van goedkeurder van

van integrale gebiedsontwikkeling.

peilbesluiten. Bij de ontwerp-peilbesluiten toetsen we of alle belangen zijn

Ruimtelijk waterbelang: Is afhankelijk van het gebied

meegewogen en of het peilbesluit aansluit bij het vigerende provinciale beleid. Waar

en in hoeverre daar de ruimtelijke belangen van

nodig zullen wij gebruik maken van nieuwe instrumenten, zoals aanwijzingen of

beschermen en beheren spelen.

vernietigingsbevoegdheden.

Volgens een studie van de Wereldbank1) kan de

n Wij

maken ruimtelijke ontwikkelingen mogelijk

overheid bij de invulling van de wettelijke taken de

(waterberging, waterkeringen) of verbieden die.

volgende rollen vervullen, met een afnemende mate

We stellen kaders voor ruimtelijke ontwikkelingen

van regie:

in beeldkwaliteitsplannen via de Structuurvisie.

n Kaderstellend

en toezichthoudend: standaarden defi-

n Wij zullen indien nodig voor het realiseren van een

niëren met als instrument weten regelgeving die

provinciaal doel of het behartigen van een provin-

de minimale normen voor gedrag en prestaties

ciaal belang een aanwijzing geven of instructies

wettelijk vastleggen en toezicht houden.

opnemen in de Waterverordening op grond van de

n Faciliteren:

zich richten op het bevorderen en sti-

muleren van betere prestaties op een bepaald gebied. n Partnerschap:

Waterwet, of een aanwijzing geven, projectbesluit of inpassingsplan op grond van de Wro. n Wij

participeren in de dialoog tussen de

ontwikkelen beleidskaders voor warmte-

koude opslag.

betrokken partijen, om gezamenlijk een kwestie op te lossen door middelen en kennis samen te brengen. Dit kan als deelnemer, voorzitter of faciliterend. n Bekrachtiging:

Toezichthoudend n Wij

keuren de waterbeheerplannen van de water-

schappen goed, zo nodig onthouden we goedhet waterbeleid stimuleren door dit

telkens naar voren te brengen in publieke uitin-

keuring. n Wij

toetsen de gemeentelijke rioleringsplannen

gen, beleidsstukken, publiek inkoop- en aanbe-

en indien nodig kan de provincie een aanwijzing

stedingsbeleid.

geven over de inhoud. n Conform


de Waterwet heroverwegen wij samen

met gemeenten en waterschappen de komende

Onze rol en inzet van instrumenten past bij de doelen

planperiode een deel van de verantwoordelijk

die we willen bereiken. We passen onze rol en de

heden rondom grondwaterbeheer, vaarweg

inzet van instrumenten flexibel aan, afhankelijk van

beheer, muskusrattenbestrijding en waterbodem

de ontwikkelingen op de lange termijn. De rol-, taak-

beheer.

en verantwoordelijksverdeling is helder. We staan

n Wij

toetsen bij de ontwerp-peilbesluiten of alle

klaar voor ‘de toekomst’, opdat Noord-Holland een

belangen zijn meegewogen en of het peilbesluit

prettige en leefbare provincie is en blijft, voor ieder-

aansluit bij het vigerende provinciale beleid.

een.

Waar nodig zetten we onze instrumenten in. n Wij

voeren onze wettelijke toezichtstaak niet


meer dan strikt noodzakelijk uit (houden toezicht


op waterkeringen en bescherming van cultuurhistorie), maar daar waar provinciale belangen of

Kaderstellend n Wij

sturen pro-actief via beleid in het provinciaal

Waterplan. n Wij

strategische doelen in het geding zijn, kunnen we beschikbare instrumenten inzetten. n Wij

inspecteren zwemlocaties. We verlenen ver-

stellen normen (wateroverlast, veiligheid) of

gunningen voor grondwateronttrekkingen en

criteria in de nieuwe Waterverordening op grond

wijzigen vergunningen voor drinkwateronttrek-

van de Waterwet en de Wro, of in de Provinciale

kingen. We verlenen ontheffingen voor sanering

milieuverordening (grondwaterbeschermings

van riolering.

gebieden).

1)

T. Fox, H. Ward en B. Howard (2002) Public Sector Roles in

Strengthening Corporate Social Responsibility Washington DC: The Worldbank.


2 0 1 0 - 2 0 1 5

n

101

Facilitator n Wij

Vechtplassen) en voor onderzoek (bijvoorbeeld

stimuleren de versterking van de Noordzee

kust met ruimtelijke kwaliteit door regie te nemen

naar knelpunten zwemwaterkwaliteit, KRWonderzoek).

en te cofinancieren. n Wij

nemen een regierol bij projecten van provin-

Uitvoerder

ciaal belang, bijvoorbeeld de verdrogingsbestrij-

n Wij

zijn grondwater- en vaarwegbeheerder.

ding in de TOP-gebieden, Wierringerrandmeer

n Wij

voeren de provinciale KRW-maatregelen uit

en Oostelijke Vechtplassen. n Wij

versterken de waterdoelen (waterberging,

waterkwaliteit, verdrogingbestrijding) via

(grondwatermaatregelen, vispasseerbaarheid sluizen en het KRW-‘proof’ maken van ons beleid)

gebiedsgerichte ontwikkeling en het Investerings budget Landelijk Gebied. n Wij

nemen initiatief om water medesturend in de

ruimte te laten zijn door het ontwikkelen van functiefaciliteringskaarten. n Wij

nemen het initiatief om de functies van het

water te heroverwegen, om zo een goede balans te vinden tussen beroepsscheepvaart, recreatie op het water, natuur en de kwaliteit van het water. n Wij

stimuleren bedrijven en regio’s meer zelf-

voorzienend te zijn in hun waterbehoefte middels een subsidieregeling. n Wij

stimuleren het behoud en de ontwikkeling

van waterparels in Noord-Holland. n Wij

stimuleren de uitbreiding van zwemwaterlo-

caties.

Partnerschap n Wij

werken volgens de sturingsvisie en de geac-

tualiseerde samenwerkingsafspraken (inclusief afspraken met Rijkswaterstaat) samen met de waterbeheerders. n Wij

geven samen met de waterbeheerders vorm

en inhoud aan het accountmanagement. n Wij

ontwikkelen samenwerkingsafspraken met

gemeenten, individueel of per regio met gemeenten en waterschap. n Wij

kunnen, op verzoek van het waterschap, voor

belangrijke projecten van provinciaal belang (Herstelplan Loosdrechtse plassen, behalen van KRW-doelen), onze instrumenten beschikbaar stellen. n Wij

ondersteunen waterbeheerders, gemeenten

en derden met cofinanciering voor het nemen van maatregelen (KRW-cofinanciering, Oostelijke

102

n

P R O V I N C I E


Monitoring n Wij

worden geïnformeerd over de uitvoering van

het Waterbeheerplan en de mate waarin de doe-

len uit het provinciaal Waterplan worden bereikt (zie H.10). Hierbij wordt zoveel mogelijk aangesloten bij de bestaande rapportageverplichting

Waterschappen en gemeenten n Nemen

actief deel aan het uitvoeringspro-

gramma.

aan de besturen van de waterschappen.

Waterschappen Wat verwachten we van Rijk, Rijks waterstaat, waterschappen, gemeenten

n Komen

jaarlijks met een voortgangsrapportage

over hun waterbeheerplan.

en derden? Waterbeheerders en gemeenten Algemeen n Voeren

hun watertaken en KRW-maatregelen

n Werken

goed samen bij de uitvoering van hun

eigen plannen.

uit.


2 0 1 0 - 2 0 1 5

n

103

104

n

P R O V I N C I E


n

9

n n

Bijstellen ander beleid

n n

Zowel de Structuurvisie als het Milieubeleidsplan zijn

Ruimtelijke consequenties van het

parallel met dit Waterplan opgesteld en het beleid is onder-

waterbeleid

ling afgestemd. We wegen alle bekende ruimtelijke opgaven uit het Waterplan integraal af bij de vaststelling van

Beschermen

de Structuurvisie. Het provinciaal Verkeer- en Vervoerplan is in 2007 geactualiseerd. We hebben nieuwe beleidsontwikkelingen zoals de Netwerkstrategie Vaarwegen en

Bekende ruimtelijke consequenties n Ruimte

reserveren voor primaire en regionale

Binnenhavens en het programma Water als Economische

waterkeringen, (zie bijlage 9 kaart Regionale water-

Drager overgenomen. De consequenties vanuit de

keringen).

Kaderrichtlijn Water voor het Verkeer- en Vervoerplan

n Ruimte

reserveren voor toekomstige dijkverster-

hebben we aangegeven. Ten slotte geven we aan waarom

kingen, (zie bijlage 9 kaart Planning dijkversterkin-

in dit Waterplan geen MER-plichtige activiteiten beschre-

gen).

ven staan die leiden tot een MER(beoordelings)-plicht voor het Waterplan.

n Strandzonering

Noordzeestrand met bijbehorend

beleid voor ‘jaarrond’ strandpaviljoens: ‘ja mits/ nee tenzij-zones’ (zie bijlage 9 kaart Zonering jaarrond strandpaviljoens).

9.1 Structuurvisie

n Wij

zijn van plan om in de Structuurvisie de pol-

der De Ronde Hoep (ten zuiden van de A9) aan De Structuurvisie en dit Waterplan zijn onderling

te wijzen voor calamiteitenberging als ruimtelijke

afgestemd. In Noord-Holland worden alle bekende

nevenfunctie. Wij voeren hiertoe samen met AGV

ruimtelijke opgaven uit het Waterplan integraal afge-

overleg met de gemeente Ouder-Amstel. Onze

wogen bij de vaststelling van de Structuurvisie.

inzet is dat AGV vóór 2015 voorzorgsmaatregelen kan treffen, zoals beschermende inrichtings-

Water kan een sturende factor zijn in de ruimtelijke

maatregelen op maat in de polder, een specifieke

ontwikkeling. Op sommige plekken, zoals in de

schaderegeling en in het calamiteitenplan vast-

omgeving van dijken, is water vanwege de veiligheid

leggen onder welke omstandigheden de polder

het belangrijkste sturende element in de ruimtelijke

kan worden ingezet.

afweging. Op andere locaties is water volgend. Voor de ruimtelijke aspecten heeft het Waterplan de status van een structuurvisie op basis van de Wet ruimte-

Toekomstige ruimtelijke consequenties n Overstromingsrisicozonering:

aanduiding van

lijke ordening. De ruimtelijke consequenties van het

risicozones -op grond van waterdiepte en aan-

waterbeleid worden hieronder per thema Beschermen,

komsttijd van water na een overstroming- waarop

Benutten en Beleven en Beheren benoemd. Hierbij

een specifiek beleidsregime van toepassing is (bij-

wordt onderscheid gemaakt tussen bekende ruimte-

lage 9 Overstromingsrisicokaart).

lijke consequenties en mogelijke toekomstige conse-

n Aanwijzen

van compartimentering-keringen

quenties.

n Aanwijzen

van vluchtroutes en -plaatsen bij

watercalamiteiten. In de planperiode wordt dui-


2 0 1 0 - 2 0 1 5

n

105

delijk welke wegen van groot belang zijn bij eva-

n Bij

ruimtelijke besluiten moet rekening gehouden

cuaties en hoe deze wegen in ruimtelijke plannen

worden met de mogelijke gevolgen voor het

verankerd moeten worden. Ook kan het belang-

waterbeheer. Indien bepaalde bestemmingen

rijk zijn om ruimtelijk gebieden te reserveren

mogelijke verontreiniging van het zwemwater op

voor de opvang van evacués.

een locatie kunnen hebben, moeten maatregelen

n Bij

de Noordzeekust ontstaat mogelijk nieuwe

worden genomen om deze verontreiniging te

ruimte door het opvoeren van de zandsuppleties.

verminderen. Dit wordt gedaan via de water-

Als dat zo is wordt aangegeven waarvoor deze

toets.

nieuwe ruimte wel en niet kan worden benut. n Aanvullende

voorwaarden voor buitendijkse ont-

wikkelingen aan de Noordzeekust en IJssel- en

Toekomstige ruimtelijke consequenties n Voor

2012 heroverwegen wij samen met belang-

Markermeerkust. Het Rijk geeft aan dat bij de pri-

hebbenden de functies van het oppervlaktewater.

maire keringen langs de meerdijken in principe

Wij verkennen of in onze wateren beroepsvaart,

geen uitbreiding van de bestaande bebouwing is

recreatievaart (motorisch, niet-motorisch, groot

toegestaan in een zone van 100 meter binnendijks

en klein), natuur en cultuur elkaar negatief beïn-

en 175 meter buitendijks. We ontwikkelen in de

vloeden. Uiteindelijk leidt dit tot een heroverwe-

komende planperiode voorwaarden voor de ont-

ging van de functies van het oppervlaktewater.

wikkeling van (bestaande) buitendijkse gebieden. In de ruimtelijke plannen van buitendijkse gebieden is bescherming tegen overstromingen een integraal onderdeel (ophoging, terpen, waterkeringen, evacuatiemogelijkheden).

n Wij

ontwikkelen voor 2012 samen met de water-

schappen functiefaciliteringskaarten. n Heroverweging

aanwijzing van de grondwater-

wingebieden en beschermingsgebieden in het Gooi.

beschermingsniveau met name ten

De komende planperiode stellen wij een gebieds-

aanzien van dijkring 44 bij het Noordzeekanaal

plan op voor grondwaterwinningen in het Gooi

(uit afspraken 7e conferentie Noordvleugel).

om verontreinigingen te saneren en/of te beheer-

n Afweging

sen, als onderdeel van het Masterplan het Gooi.

Benutten en Beleven

We doen onderzoek naar verontreiniging en verdroging rond de grondwaterwinning bij

Bekende ruimtelijke consequenties n Waterwingebieden

en grondwaterbeschermings-

wijziging van de vergunning en begrenzing van

gebieden (zie bijlage 9 kaart Grondwaterbeschermi

de grondwaterwingebieden en beschermingsge-

ngsgebieden). N.B. IJssel- en Markermeer blijven

bieden, op basis van de provinciale milieuveror-

hun drinkwaterbestemming behouden.

dening.

n TOP-gebieden, n Locaties

(zie bijlage 2 kaart TOP-gebieden)

met masterplannen voor warmte-koude

opslag, (zie bijlage 9 kaart Warmte-koude opslag) n De

opslagsystemen kunnen worden

ingepast in woonwijken, kantoor- en industriegebieden. We laten raamplannen opstellen in complexe situaties waarbij meerdere initiatiefnemers

2009) zijn weergegeven op kaart Zwemwater

grondwater willen gebruiken. In deze plannen is

locaties (zie bijlage 9). De lijst zwemwater moet

aangegeven waar warme en waar koude grond-

jaarlijks worden geactualiseerd. Jaarlijks stellen

waterbronnen mogen worden geplaatst, zodat

GS de kaart met zwemwateren in regionale wate-

voorkomen wordt dat deze elkaar negatief beïn-

ren vast en brengen PS hiervan op de hoogte. De

vloeden. We zullen de gemeenten aansporen dit

Rijkswateren met de functie zwemwater zijn

in hun bestemmingsplannen op te nemen.

Rijkswateren.

n

n Warmte-koude

wateren met de functie zwemwater (anno

opgenomen in het Beheerplan voor de

106

Loosdrecht. Dit kan gevolgen hebben voor een

P R O V I N C I E


Beheren

dijk. Daar zal voor het project Amsterdam Connecting Trade voor ongeveer 220 hectare ver-

Bekende ruimtelijke consequenties n De

hard oppervlak naar waterbergingscompensatie

ruimtelijke consequenties van de grootschalige

moeten worden gezocht. Uitgangspunt is daarbij

waterbergingen en zoekgebieden voor fijnmazige

dat die opgave zoveel mogelijk wordt gecompen-

waterberging leiden tot het vastleggen van water-

seerd op de plaatsen waar zich problemen kun-

berging in de Structuurvisie (Haarlemmermeer,

nen voordoen.

Bovenkerkerpolder, Horstermeerpolder). n Wij

n De

toenemende verzilting door klimaatverande-

onderschrijven het in het Streekplan Noord-

ring in enkele gebieden kan er toe leiden dat er

Holland Zuid genoemde Herstelplan Loos

een functiewijziging moet komen, omdat het niet

drechtse Plassen volledig. Waar nodig ondersteu-

langer kosteneffectief is om de verzilting tegen te

nen en bevorderen we de uitvoering ervan.

gaan met het spoelen van zoet water. Deze aspec-

n Wij

zetten waar nodig ons instrumentarium in

ten worden meegenomen bij de functiefacilite-

(zie bijlage 7 Instrumenten) in om de KRW-doelen

ringskaarten die voor 2012 gerealiseerd zullen

voor de gronden oppervlaktewaterkwaliteit in

worden.

principe in 2015 maar uiterlijk in 2027 te bereiken. n Wij

n Binnen

de KRW zijn er onderzoeksmaatregelen

opgenomen die ruimtelijke consequenties heb-

vervullen niet langer de rol van goedkeurder

ben, zoals peilen grondwaterverhoging. Voor

van peilbesluiten. De ontwerp-peilbesluiten die-

het tweede Stroomgebiedbeheerplan 2016-2021

nen, voordat zij door het waterschap worden

kunnen KRW-maatregelen ruimtelijke conse-

vastgesteld, door ons te worden getoetst. Dan

quenties hebben. Met name als de uitvoering van

beoordelen we of alle belangen zijn meegewogen

het huidige maatregelenpakket tegenvalt en extra

en of het peilbesluit aansluit bij het vigerende

maatregelen nodig zijn.

provinciale beleid. Waar nodig zullen wij gebruik maken van nieuwe instrumenten, zoals aanwijzingen of vernietigingsbevoegdheden.

9.2 Provinciaal Verkeer- en Vervoerplan

Toekomstige ruimtelijke consequenties n Combinaties

met waterberging en de stelling van

Het Provinciaal Verkeer- en Vervoerplan (PVVP) is

Amsterdam zijn mogelijk bij: de droogmakerij De

in 2007 geactualiseerd. In dit Waterplan zijn nieuwe

Beemster en de polder Zeevang. Dit betreft 5-15

beleidsontwikkelingen zoals de Netwerkstrategie

hectare. Daarnaast is ruimte voor 25 hectare park-

Vaarwegen en Binnenhavens en het programma

zone, onder andere aan de oostkant van Bever

Water als Economische Drager overgenomen. Vanuit

wijk rond het Fort aan de Aagtendijk.

de Kaderrichtlijn Water moeten we bij onderhoud,

In de Beemster bestaan in principe mogelijkheden

inrichting en beheer van provinciale (vaar)wegen

om de bergingsopgave voor wateroverlast te

rekening houden met de ecologische en chemische

combineren met tijdelijke waterberging rond één

kwaliteit van het oppervlaktewater. Dit houdt in dat

of enkele forten. De inrichting moet zodanig zijn

bij elke renovatie en nieuwbouw van provinciale

dat het unieke cultuurhistorisch verkavelings

sluizen beoordeeld wordt of een migratievoorziening

patroon niet wordt aangetast. Dit verkavelings-

voor vissen noodzakelijk is (zie hoofdstuk 6.4

patroon is onderdeel van het cultuurlandschap

Vismigratie), het oever- en bermbeheer ecologisch

van de droogmakerij De Beemster, dat eveneens

verantwoord moet gebeuren en ten slotte dat bij ver-

de status van werelderfgoed heeft.

nieuwing van kades bekeken moet worden of het

In het oostelijke deel van de Haarlemmermeer

mogelijk is natuurvriendelijke oevers aan te leggen,

zijn er mogelijkheden aan de voet van de Genie

met veel waterplanten en paaigebieden voor vis (zie


2 0 1 0 - 2 0 1 5

n

107

hoofdstuk 6.5 Oeverbeheer en -inrichting van provinciale

de Leidraad Provinciaal Ruimtelijk Beleid. De teksten

vaarwegen).

zijn nu beter toegankelijk en geactualiseerd. De

Voor 2012 hebben we vanuit het Waterplan de func-

Beleidsregels omvatten de meest recent vastgestelde

ties op het water heroverwogen, dit in afstemming

plannen.

met het PVVP, Agenda Recreatie en Toerisme, KRWdoelen en instandhoudingsdoelen voor Natura 2000-

9.5 Plan MER

gebieden.

Voor ons Waterplan 2010-2015 is de verplichting tot

9.3 Milieubeleidsplan

het doorlopen van een plan-MER procedure onderzocht door een extern bureau. Het doorlopen van

Het Milieubeleidsplan is parallel opgesteld met dit

deze procedure is volgens de Wet Milieubeheer

Waterplan. Door de nieuwe Waterwet is het water-

alleen verplicht indien dit Waterplan:

bodembeleid verhuisd van het Milieubeleidsplan

1 Uitspraken bevat die de toon zetten voor de uit-

naar het Waterplan. De komende planperiode stellen

voeringen van MER-(beoordelings)plichtige acti-

we een gebiedsplan op voor grondwaterwinningen in het Gooi om verontreinigingen te saneren en/of te beheersen, als onderdeel van het Masterplan het Gooi. We doen onderzoek naar verontreiniging en verdroging rond de grondwaterwinning bij Loosdrecht. Dit kan gevolgen hebben voor een wijziging van de vergunning en begrenzing van de grondwaterwingebieden en beschermingsgebieden op basis van de Provinciale Milieuverordening. Warmte-koude opslag is zowel een onderdeel van het Waterplan als van het Milieubeleidsplan. Deze onderdelen zijn op elkaar afgestemd. Binnen het Waterplan verzorgen wij de grondwatervergunning en stellen wij raamplannen op in complexe situaties waarbij meerdere initiatiefnemers grondwater willen gebruiken. In deze plannen is aangegeven waar warme en waar koude grondwaterbronnen mogen worden geplaatst, zodat voorkomen wordt dat deze elkaar negatief beïnvloeden.

9.4 Beleidsregels Omgevings beleid Onze beleidsregels voor het ruimtelijke beleid zijn te vinden onder de verschillende beleidsthema’s op onze website. De geactualiseerde teksten voor water staan bij het beleidsthema Water onder de kop Beleidsregels. De beleidsregels stonden voorheen in

108

n

P R O V I N C I E


viteiten. Welke activiteiten dit zijn is vermeld in

Structuurvisie, mits deze parallel aan elkaar wor-

het Besluit MER (VROM, 1994).

den opgesteld en vastgesteld (artikel 7.2, besluit

2 Een passende beoordeling in het kader van de Natuurbeschermingswet 1998 aan de orde is voor

MER). Dit is het geval. n Voor

de versterking van de primaire waterkerin-

activiteiten die in dit Waterplan zijn opgeno-

gen wordt in de plan-MER-procedure voor het

men.

Nationaal Waterplan de nut- en noodzaak onderbouwd (zie 9.1).

Ten aanzien van het eerste punt is gebleken dat een

n De overige MER-(beoordelings)plichtige activiteiten

aantal uitspraken overeenkomen met, of de toon zet-

in dit Waterplan, de aanwijzing van waterber-

ten voor een MER-(beoordelings)plichtige activiteit.

gingslocaties en de wijziging van grondwater

Om verschillende redenen echter vervalt de MER-

onttrekkingen, zijn onvoldoende concreet geformu-

(beoordelings)plicht.

leerd of in omvang te gering.

n Voor

de ruimtelijke reserveringen is er de juridi-

sche mogelijkheid om deze op te nemen in de

Ten aanzien van de tweede mogelijkheid van de juri-

plan-MER-procedure voor de provinciale

dische verplichting voor het opstellen van een plan-


2 0 1 0 - 2 0 1 5

n

109

MER voor dit Waterplan geldt dat de uitspraken in het Waterplan niet leiden tot activiteiten die een significant negatief effect hebben op de instandhoudingsdoelstellingen van Natura 2000-gebieden. Hierdoor bestaat er geen juridische verplichting om

n Oplossen

van provinciale vismigratieknelpunten

(zie hoofdstuk 6.4 Vismigratie). n Sanering

van waterbodems (zie hoofdstuk 6.6

Waterbodems). n Ruimtelijke

reservering, specificeren en bestem-

voor dit Waterplan een passende beoordeling uit te

men voor dijkversterking (zie hoofdstuk 7.7

voeren. Bij de uitvoering van de maatregelen of acti-

Waddenzee).

viteiten moet wel voldaan worden aan enkele voorwaarden om significant negatieve effecten bij voor-

Artikel 19j van de Natuurbeschermingswet verplicht

baat uit te kunnen sluiten. Deze voorwaarden zijn

dat alle uitspraken in het Waterplan die mogelijk een

opgenomen in dit Waterplan:

verslechtering of verstoring van de instandhoudings-

de uitvoering van maatregelen zoals dijkver-

doelen in een Natura 2000-gebied kunnen veroor

sterkingen, sanering van waterbodems, KRW-

zaken, goedgekeurd worden door de minister van

maatregelen die we uitvoeren, anti-verdrogings-

LNV. Deze goedkeuring vragen we aan voorafgaand

maatregelen en het beheer en onderhoud van

aan de definitieve vaststelling van het plan eind

vaarwegen worden significant negatieve effecten

2009.

n Bij

op de instandhoudingsdoelstellingen voorkomen.

Het Noord-Hollandse deel van het waterbeheerplan

n Natura

2000 vormt een wettelijk kader bij die

van Hoogheemraadschap Rijnland is meegenomen

maatregelen en is onderdeel van het begrip

bij de plan-MER van de provincie Zuid-Holland. De

‘ruimtelijke kwaliteit’.

commissie MER heeft geconcludeerd dat het voorgestelde beleid niet negatief scoort, inclusief de Natura

Deze voorwaarden gelden voor beleidsuitspraken over ruimtelijke ontwikkelingen met een definitief of concreet karakter die betrekking hebben op: n KRW-‘proof’

inrichting, beheer en onderhoud

van vaarwegen (zie hoofdstuk 6.3 Oppervlakte waterkwaliteit en hoofdstuk 6.5 Oeverbeheer). n De versterking van primaire waterkeringen (inclu

sief Zwakke Schakels) (zie hoofdstuk 4.2 Primaire waterkeringen en hoofdstuk 7.1 Noordzeekust), regionale waterkeringen (zie hoofdstuk 4.3 Regionale waterkeringen). n Het

vaststellen van de gebieden die prioriteit krij-

gen bij de aanvoer van water ten tijde van een watertekort (zie hoofdstuk 5.1 Zoetwater voorziening). n Het

uitvoeren van de Agenda Recreatie en

Toerisme (zie hoofdstuk 5.8 Toerisme en recreatie) n Alle

provinciale KRW-maatregelen (zie hoofd-

stuk 6.3 Oppervlaktewaterkwaliteit), waaronder:

– anti-verdrogingsmaatregelen in duingebieden;

110

n

– aanleg van stuwen in duingebieden;

– aanleg van natuurvriendelijke oevers.

P R O V I N C I E


2000-gebieden.


2 0 1 0 - 2 0 1 5

n

111

112

n

P R O V I N C I E


n

10

n n

Bewaken

n n

We willen de uitvoering van dit plan versterken en bewa-

stemmen. De gemeentelijke jaarplannen toetsen

ken door met onze partners een uitvoeringsprogramma op

we financieel en evalueren we op doelen.

te stellen. Het eerste uitvoeringsprogramma zal voor de periode 2010-2012 gelden, het tweede programma voor de periode 2013-2015. Dit programma bevat concrete afspra-

Samenwerking partners n Twee

keer per jaar hebben we bestuurlijk overleg

ken per partij. In het eerste programma worden ook con-

met waterbeheerders om ontwikkelingen, knel-

crete tussendoelen voor 2012 en indicatoren geformu-

punten en de voortgang te bespreken. n Eens

leerd.

per jaar is er informeel gezamenlijk bestuur-

lijk overleg met de waterbeheerders.

Evaluatie Waterplan n In

het eerste kwartaal van 2010 evalueren wij de

n Het

Management overleg Water komt drie keer

per jaar bijeen en bereidt het bestuurlijk overleg

totstandkoming van dit Waterplan. In het eerste

voor.

kwartaal van 2014 voeren we een evaluatie uit

n Onze

accountmanagers en die van onze partners

van de uitvoering van het beleid. Dit laatste doen

bewaken de samenwerkingsafspraken en signa-

we voor de opzet en uitvoering van het volgende

leren gevraagd en ongevraagd knelpunten.

Waterplan 2016-2021. n In

n Wij

werken intensief samen met waterbeheerders

het tweede kwartaal van 2012 en het eerste

om problemen en knelpunten bij de uitvoering

kwartaal van 2014 voeren wij een monitorstudie

van de verschillende dossiers (bijvoorbeeld de

met de partners uit, die aangeeft in hoeverre de

dossiers veiligheid en zwemwater) tijdig te kun-

afspraken van het uitvoeringsprogramma zijn

nen signaleren en gezamenlijk naar oplossingen

uitgevoerd. De eerste monitor vormt de input

te kunnen zoeken.

voor het tweede uitvoeringsprogramma. Monitoring Toetsing en beoordeling plannen partners n De

n Voor

de Kaderrichtlijn Water zal conform de lan-

waterbeheerplannen van de waterschappen

delijke lijnen voor het stroomgebiedbeheerplan

toetsen wij om ze goed te kunnen keuren. We

gemeten en gerapporteerd worden aan de EU,

ontvangen jaarlijks ter kennisname een rappor-

zowel wat betreft grond- als oppervlaktewater.

tage over de voortgang van het waterbeheerplan

Daarnaast zal monitoring van (KRW-)maatrege-

(onder andere dijkversterking, calamiteitenbe-

len conform ILG en Natura 2000-afspraken en

strijding, muskusrattenbestrijding, oppervlakte-

andere subsidiemaatregelen plaatsvinden.

waterkwaliteit, wateroverlast). n Wij

n Naast

het KRW-grondwatermonitoringspro-

beoordelen de dijkversterkingsplannen en de

gramma worden in het grondwaterkwaliteits- en

veiligheidstoetsen die de waterbeheerders heb-

kwantiteitsmeetnet metingen aan de kwaliteit

ben opgesteld.

van het grondwater en de grondwaterstand (con-

n De

gemeentelijke rioleringsplannen toetsen wij

inhoudelijk en financieel om er mee in te kunnen

tinue metingen) uitgevoerd. n De

onttrokken en geïnfiltreerde hoeveelheden

grondwater worden geregistreerd.


2 0 1 0 - 2 0 1 5

n

113

n De

onttrokken en geïnfiltreerde hoeveelheden

energie worden jaarlijks geregistreerd en een maal per vijf jaar wordt een energiebalans gemaakt. n De

grondwaterstanden worden continu gemeten.

n De

voortgang van de verdrogingsbestrijding van

Natura 2000-gebieden wordt gemeten in 2010 en 2013, als onderdeel van het ILG-programma. n Jaarlijks

wijzen wij zwemwaterlocaties aan en

houden we de lijst bij met officiële zwemwaterlocaties die aan de EU worden gerapporteerd. n Zwemwaterlocaties

worden jaarlijks beoordeeld

en aan de EU gerapporteerd. n

Natuur: Monitoring van uitvoering van KRWmaatregelen vindt plaats conform ILG en Natura 2000-afspraken.

n Beroepsvaart:

Monitoring vindt plaats via het pro-

gramma Water als Economische Drager en de Netwerk Strategie Vaarwegen. n

Recreatie: Monitoring vindt plaats via de Agenda Recreatie en Toerisme.

n Cultuur:

Monitoring vindt plaats via de Agenda

Recreatie en Toerisme en de Nota Cultuur. n Stelling

van Amsterdam: Monitoring vindt

plaats via Gebiedsprogramma Stelling van Amsterdam. n Metropoolregio:

Monitoring vindt plaats conform

afspraken Noordvleugelconferentie. n Zorgplicht

gemeenten: Monitoring vindt plaats via

de landelijke benchmark-rioleringszorg n Waterketen:

het Rijk meet in 2011 de samenwer-

king in de waterketen op provinciale schaal ten opzichte van de tussenstand in 2009 en de start in 2007.

114

n

P R O V I N C I E


n

11

n n

Betalen

n n

Het Noord-Hollandse waterbeleid wordt bekostigd door

n Regionale

Waterkeringen: Het budget wordt

Rijk, provincie, de drie waterschappen en de in liggende

gebruikt voor het aanwijzen en waar mogelijk

gemeenten. Ieder is verantwoordelijk voor zijn eigen deel

normeren van andere regionale waterkeringen

van het waterbeheer en heeft daarvoor ook zijn heffing-

dan alleen genormeerde boezemkaden. Boven

structuur, zie hoofdstuk 8. Besturen.

dien voor het beschikbaar stellen van instrumen-

Voor de uitvoering van het provinciale waterbeleid komt

tarium voor het toetsen, verbeteren en beheren

de financiële dekking uit de grondwaterheffing en alge-

van regionale waterkeringen en het maken van

mene middelen (waaronder TWIN-H, ILG en Tender

afspraken over het toetsproces en het verbeter-

Water). De integrale afweging van de financiën gebeurt

programma. Bij complexe versterkingen of ver-

bij de Lentenota 2009.

sterkingen met een groot provinciaal belang passen we de projectprocedure toe: we fungeren als

De bestemming van de gelden van de grondwater-

toezichthouder én partner. Tenslotte stimuleren

heffing ligt vast in de grondwaterwet. De opbrengst

we innovatie.

van de grondwaterheffing varieert per jaar en is

n

Veiligheid: Preventie, gevolgschade beperken en cala-

afhankelijk van het aantal vergunningaanvragen

miteiten: Het budget is bestemd voor het ontwik-

voor grondwater waarvoor de provincie verantwoor-

kelen en ten uitvoer brengen van de meerlagen-

delijk is. In het kader van de Waterwet zijn in 2009

benadering bij waterveiligheid (d.w.z. preventie,

de besteding van de grondwaterheffing en de tarie-

gevolgschade beperken en calamiteiten bestrij-

ven heroverwogen.

den). Wij hebben een belangrijke taak bij het beperken van gevolgschade, omdat dit vergt dat

Wij hebben een inschatting gemaakt van de provin-

bij ruimtelijke ontwikkeling rekening wordt

ciale kosten voor het waterbeleid. Hiervoor is de

gehouden met overstromingsrisico’s, o.a. via

meerjaren begroting 2008-2011 gebruikt op basis van

overstromingskaarten. Compartimentering en de

het collegeprogramma ‘Krachtig, in Balans’.

bescherming van buitendijks gebied zijn ook

Voor de uitvoering van het Waterplan 2010-2015 is

onderwerpen die onder het beperken van gevolg-

voor de periode 2009 tot en met 2015 in totaal

schade vallen en de komende jaren nog veel aan-

€ 62.671.850 nodig (zie tabel 1).

dacht vragen (onderzoek en voorlichting). Tenslotte dient de calamiteitenbestrijding verder

a Voortzetting bestaand beleid

geprofessionaliseerd te worden. Wij spelen hierin

een intermediaire en soms coördinerende rol.

Totaal € 19.985.650

Het budget wordt besteed om de volgende beleids-

n

M uskusrattenbestrijding: Momenteel wordt

terreinen voort te zetten:

gewerkt aan de overdracht van de muskusratten-

n Toezicht

op de waterschappen: Budget ten behoeve

bestrijding naar de waterschappen uiterlijk per

van het goedkeuren van waterbeheerplannen van

1 januari 2011. De directie BenU zal voor de peri-

de waterschappen en het behandelen van

ode 2011-2015 het budget afhankelijk van de

beroepszaken tegen waterschapsbesluiten voor

afspraken met de waterschappen te zijner tijd

belanghebbenden.

inbrengen. Het budget is nu geraamd tot en met 2010. O N T W E R P - W A T E R P L A N

2 0 1 0 - 2 0 1 5

n

115

n Zoetwatervoorziening:

Het budget wordt besteed

Egmond aan Zee (gemeente Bergen) en Wijk aan

aan het in kaart brengen van de zoetwaterbe-

Zee (gemeente Beverwijk) vereist. De sanering

hoefte van Noord-Holland, rekening houdend

van beide riooloverstorten wordt financieel

met de klimaatverandering en voor het deelne-

ondersteund door de provincie.

men aan de landelijke discussie rondom het

n Onderhoud

meetnet: Het budget is ten behoeve van

IJsselmeer en de zoetwatervoorziening. Tevens

het onderhouden van de peilbuizen en het inwin-

zal in navolging van de verdringingsreeks voor

nen van data uit het grondwatermeetnet ten

het Amstelland, een verdringingsreeks opgesteld

behoeve van vergunningverlening en beoorde-

worden voor Noord-Nederland. Deze reeksen

ling van beleidsontwikkelingen.

geven de prioriteit in de verdeling van zoet water

n Grondwater kwantiteitsbeheer: Het budget is bestemd

bij zoetwatertekort aan en zijn opgesteld in

voor onderzoek, aanpassen grondwatermeetnet,

samenwerking met de waterbeheerders, de buur-

grondwaterregister, en schadevergoeding voor

provincies en het Rijk. Deze verdringingsreeksen

grondwateronttrekkingen; onderzoek om de

dienen ook gecommuniceerd te worden naar bur-

drinkwaterwinningen te optimaliseren en voor het

gers en bedrijfsleven.

opstellen van beleid om gebruik van de onder-

n Stedelijk

waterbeheer: Het budget is bestemd voor

onderzoek naar het klimaatbestendig maken van

grond incl. warmte koude opslag te reguleren. n Grondwater

vergunningverlening: Het budget is ten

het stedelijk waterbeheer en het versterken van

behoeve van SHV voor kosten gemoeid met de

de cultuurhistorische waarde van water in de

grondwatervergunningverlening.

stad. Het waterbewustzijn van gemeenten stimu-

b Uitvoering beleid TWIN-H

leren we samen met de waterschappen door een

gezamenlijke watervisie op te stellen, samenwer-

Totaal € 20.000.000

king te stimuleren bij de rioleringszorg en orga-

Dit betreft de uitvoering van de TWIN-H gelden

nisatie van een waterketenconferentie.

besteed aan watergerelateerde onderwerpen:

n Sanering

riooloverstorten Wijk en Egmond aan Zee:

In het collegeprogramma 2003-2007 is besloten

n Versterking

dat de Blauwe Vlag op alle Noord-Hollandse

Noordzeekust voor de periode 2011-2014 € 10.000.000

kuststranden moet wapperen. Wijk aan Zee en

Via de TWIN-H investeren wij 10 miljoen euro voor

Egmond aan Zee zijn de enige twee badplaatsen

de periode 2011-2014 in de Noord-Hollandse

in de provincie met een riooloverstort op het

Noordzee kust voor verbreding van strand en dui-

strand. De sanering van de riooloverstorten is

nen en in ruimtelijke maatregelen zoals het aanleg-

voor het verkrijgen van de Blauwe Vlag in

gen van fietsen wandelpaden en strandafslagen. Op

Tabel 1: Raming van de kosten in de periode 2009 tot en met 2015 voor het ontwerp-Waterplan 2010-2015 in Euro’s Productnaam

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

Totaal

a. Voorzetting bestaand beleid b. TWIN-H

7.588.950

7.681.950

1.342.950

842.950

842.950

842.950

842.950

19.985.650

1.400.000

1.400.000

6.300.000

3.900.000

4.500.000

2.500.000

0

20.000.000

976.600

976.600

976.600

976.600

976.600

976.600

976.600

6.836.200

c. Oud voor nieuw beleid d. Intensivering beleid

1.780.000

1.780.000

1.780.000

1.780.000

1.780.000

0

0

8.900.000

0

1.058.333

1.058.333

1.058.333

1.058.333

1.058.333

1.058.333

6.950.000

11.745.550

12.996.883

11.557.883

8.657.883

9.257.883

5.477.883

2.977.883

62.671.850

e. Nieuw beleid Totaal

116

n

P R O V I N C I E


deze manier worden kansen gecreëerd voor recreatie,

in principe een project indienen zolang er afstem-

natuur en wonen. De provincie stimuleert ook andere

ming met het waterschap heeft plaatsgevonden. Wij

partijen, waaronder regionale overheden, de horeca,

geven in deze planperiode prioriteit aan:

natuurorganisaties en projectontwikkelaars, te inves-

teren in de Noord-Hollandse kust.

Water, en

n Versterking

badplaatsen via ISV voor de periode

2011-2013

– onderzoek in verband met de Kaderrichtlijn

€ 3.000.000

Via de TWIN-H investeren wij 10 miljoen euro in

– projecten die stimuleren dat de zoetwaterbehoefte afneemt in Noord-Holland.

Projecten gericht op deze onderwerpen scoren bij de beoordeling daarom hoger dan andere.

gemeenten via het Investeringsbudget Stedelijke Vernieuwing (ISV). De verwachting is dat 3 miljoen

n Beleidsactiviteiten

euro besteed wordt aan kwaliteitsverbetering van de

Het budget beleidsactiviteiten oppervlaktewater

badplaatsen langs de Noordzeekust van Noord-

krijgt ten dele een nieuwe bestemming. Voorheen

Holland voor de periode 2011-2013.

was dit uitvoering waterplan, Implementatie

oppervlaktewater

€ 1.586.200

Kaderrichtlijn Water en water in relatie tot omgeving n

Intergrale ILG projecten landelijk gebied

(wateroverlast, zwemwater en peilbeheer). Nu wordt

combinaties met waterberging

€ 7.000.000

dit budget aan de uitwerking van de beleidsthema’s

Via de TWIN-H investeren wij 10 miljoen euro in

‘Drukte op het water’, ‘Water medesturend in de

landelijk gebied via het Investeringsbudget Landelijk

ruimte’, waterbewustzijn, peilbeheer, wateroverlast

Gebied (ILG). Dit budget is bestemd voor het uitvoe-

en zwemwater besteed.

ren van integrale projecten in het landelijk gebied, waaronder combinaties met natuur, recreatie, cul-

d Intensivering bestaand beleid

tuurhistorie en waterberging.

Totaal € 1.800.000

Inschatting is dat 70% van de 10 miljoen euro nodig

Dit is cofinanciering van projecten om de verdroging

is voor projecten in het landelijk gebied in combina-

van Natura-2000 gebied te bestrijden. Deze gebieden

tie met waterberging (ca. 7 miljoen euro) voor de

hebben prioriteit in het beleid van rijk en provincie.

periode 2009 tot en met 2013. Indien het geld niet

De totale kosten voor bestrijding van verdroging in

opgemaakt wordt in deze ILG periode, wordt het

Natura-2000 gebied zijn als onderdeel van het ILG

overgeheveld naar de volgende ILG periode, uiterlijk

programma geraamd op € 49.8 miljoen euro van 2007

tot en met 2029. Hierdoor is nu ook ILG financiering

tot en met 2013. De maatregelen voor de verdro-

mogelijk voor waterberging buiten de Ecologische

gingsbestrijding zijn opgenomen in het KRW-maat-

Hoofdstructuur, Natura 2000 en Recreatie om de

regelen pakket en er rust dus een resultaatverplich-

Stad.

ting op. De beleidsintensivering heeft betrekking op het geven

c Oud beleid vervangen door nieuw

van een vast subsidie percentage van 25% als provin-

cie, in plaats van een subsidie percentage tussen 15-

beleid

Totaal € 6.836.200

50% afhankelijk van de ‘reguliere’ financieringsbron n Tender

€ 5.250.000

van de derde partij. De nieuwe verdeelsleutel is: Rijk:

De Tender Water is een subsidieregeling van de

50%; Provincie: 25%; Initiatiefnemer: 25% (waterschap,

Provincie Noord-Holland voor co-financiering van

drinkwaterbedrijf of natuurbeheerder).

Water

(haalbaarheids)onderzoek, inrichting en planvoorbereiding die bijdragen aan de realisatie van de doelen

e Nieuw beleid

van dit waterplan. Subsidie wordt uitsluitend ver-

Totaal € 6.950.000

strekt aan organisaties en particulieren die samen-

Het nieuw beleid is ten behoeve van de implementa-

werken op het gebied van waterbeheer. Iedereen kan

tie van de Kaderrichtlijn Water in Noord-Holland.


2 0 1 0 - 2 0 1 5

n

117

KRW maatregelen voor de Provincie Noord-

voor waterschappen en terreinbeheerders om de eco-

Holland

logische kwaliteit te combineren met recreatie, cul-

€ 1.900.000

tuur, Natura 2000 en EHS (bv. Synergieprojecten n Vispasseerbaar

maken van de provinciale sluizen en € 1.000.000

ecologie Vecht). In 2009 zijn de waterdoelen uitge-

De visstand is een van de ecologische parameters

werkt (waaronder waterberging, waterkwaliteit en

van de Kaderrichtlijn Water. Uit onderzoek van

waterparels), opgenomen in de ILG-afspraken met

Ministerie van VenW (2008) en van HHNK (2008)

het Rijk en van financiële middelen voorzien.

blijkt dat diverse sluizen en stuwen in provinciale

Hierdoor is nu ook ILG financiering mogelijk voor

vaarwegen vispasseerbaar gemaakt dienen te wor-

waterkwaliteit buiten de Ecologische Hoofdstructuur,

den voor het behalen van de KRW doelen.

Natura 2000 en Recreatie om de Stad.

n Grondwaterkwaliteit

n Cofinanciering

stuwen

(onderzoek)maatregelen uit-

€ 1.200.000

Waterparels zijn ca. 50 unieke ecologisch waarde-

Uit de KRW grondwater detailanalyse is gebleken

volle wateren in Noord-Holland, die relevant zijn

voeren

dat nader onderzoek naar verontreinigingen noodzakelijk is in ons grondwater, met name om uit te sluiten dat de concentraties chemische verontreinigingen toenemen in de grondwaterlichamen die onder ons beheer zijn. n KRW-‘proof’

maken provinciaal beleid € 300.000

Dit budget is bestemd voor het combineren van provinciaal beleid met het bevorderen van de ecologische en chemische kwaliteit in oppervlaktewater, ofwel het KRW-‘proof’ maken van het provinciale beleid. Het provinciaal beleid dat met de ecologie en chemische kwaliteit van het oppervlaktewater samenhangt en daarvoor in aanmerking komt is het recreatievaartbeleid, de Netwerkstrategie Vaarwegen en Binnenhavens, het programma Water als Economische Drager, het landbouwbeleid (met name bloembollen en glastuinbouw) en het provinciaal vaarwegbeheer (oeverbeheer en -inrichting). Cofinanciering KRW oppervlaktemaatregelen die ook een provinciaal doel dienen € 5.050.000 n Cofinanciering

KRW oppervlaktewater maatregelen

voor synergie met WB21/EHS/Natura 2000 /cultuur/recreatie of economie via ILG

€ 1.800.000

Bij veel projecten waar herinrichting of onderhoud wordt gepleegd aan het oppervlaktewater kan met een extra bijdrage vanuit de provincie een win-win situatie gemaakt worden. Het schept mogelijkheden

n

waterparels via ILG

€ 600.000

118

vispassages Vecht- en vechtplassen en Verbeteren

P R O V I N C I E


voor onze EHS. Wij willen de ecologische kwaliteit

sen. Daarnaast is het een gebied met grote recreatieve

van waterparels door middel van cofinanciering aan

waarden. Ofwel een gebied waar integraal beleid

de terreinbeheerders en waterschappen bevorderen

gewenst is, met regie van de provincie. Deze regie

en bewaken. En wij willen deze mooie stukken

kan de provincie nemen door bij het opstellen van het

natuur beleefbaar maken voor de burgers en recre-

Natura 2000-beheerplan de KRW-maatregelen voor

anten in Noord-Holland door ze zichtbaar te maken

oppervlaktewater en verdrogingsbestrijding mee te

en te verbinden via een wandelen fietsnetwerk.

nemen. Het waterschap en de terreinbeheerder vragen om co-financiering voor de KRW-maatregelen voor

n Cofinanciering

KRW maatregelen in de Oostelijke

Vechtplassen Natura 2000 via ILG

€ 2.050.000

oppervlaktewater, naast de co-financiering van de verdrogingsbestrijding (zie grondwaterbeheer).

De Oostelijke Vechtplassen is een nat Natura-2000 gebied waar vele doelen samenkomen die ook sterk samenhangen: de Natura 2000-instandhoudingsdoelen, de KRW-doelen en de verdrogingsbestrijding om in ieder geval de ‘Sense of Urgency’-status op te los-


2 0 1 0 - 2 0 1 5

n

119

120

n

P R O V I N C I E


n

12

n n

Afkortingen

n n

AMvB

Algemene Maatregel van Bestuur

AGV

Hoogheemraadschap Amstel, Gooi en Vecht

ARK

Nationale Adaptatieprogramma Ruimte en Klimaat

BBV

Besluit Begroting en Verantwoording Provincies en Gemeenten

BenO-plan

Beheer en Ontwikkelplan

BHVBZ

Besluit Hygiëne en Veiligheid Badinrichtingen en Zwemgelegenheden

BRP

Basisrioleringsplan

BRTN

Basis Recreatie Toervaartnet

BWK 2007

Nationaal Bestuursakkoord Waterketen

ECN

Energieonderzoek Centrum Nederland

EHS

Ecologische Hoofdstructuur

EU

Europese Unie

EVZ

Ecologische Verbindingszone

EZ

Economische Zaken

GGOR

Gewenst Grond- en Oppervlaktewater Regime

GRP

Gemeentelijke Rioleringsplan

GS

Gedeputeerde Staten

HHNK

Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier

HIRB

Herstructurering en Innovatief Ruimtegebruik op Bedrijventerreinen

IBA

Individuele Behandelingsinstallatie van Afvalwater

IBW

Interprovinciale Beleidsplan Waddenzeegebied

ILG

Investeringsbudget Landelijk Gebied

Imares

Institute for Marine Resources en Ecosystem Studies

IPO

Interprovinciaal Overleg

ISV

Investeringsbudget Stedelijke Vernieuwing

KAVB

Koninklijke Algemeene Vereeniging voor Bloembollencultuur

KNMI

Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut

KRM

Europese Kaderrichtlijn Mariene Strategie

KRW

Europese Kaderrichtlijn Water

LTO

Land- en Tuinbouworganisatie Nederland

NBW (actueel)

Nationaal Bestuursakkoord Water (actueel)

NIOZ

Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee

nWro

Nieuwe Wet op de ruimtelijke ordening

NZKG

Noordzeekanaalgebied

OAS

Optimalisatie Afvalwater Studies

OV-SAAL

Openbaar Vervoer Schiphol Amsterdam Almere Lelystad

PKB

Planologische Kernbeslissing


2 0 1 0 - 2 0 1 5

n

121

122

n

Plabeka

Platform Bedrijventerreinen en Kantoorlocaties

PS

Provinciale Staten

PVVP

Provinciaal Verkeer en Vervoer Plan

RBO

Regionaal Bestuurlijk Overleg

RCW

Regionaal College Waddengebied

RWS

Rijkswaterstaat

RWZI

Rioolwaterzuiveringsinstallatie

SGBP

Stroomgebiedbeheersplan

TMO

Taskforce Management Overstromingen

TWIN-H

Tweede Investeringsimpuls Noord-Holland

USP

Uitvoeringsstrategie plannen

VenW

ministerie van Verkeer en Waterstaat

VHNG

Vereniging van Noord-Hollandse Gemeenten

WB21

Waterbeleid 21ste eeuw

Wbb

Wet bodembescherming

WED

Water als Economische Drager

WHVBZ

Wet Hygiëne en Veiligheid van Bad- en Zweminrichtingen

WKO

Warmte-Koude Opslag

WRO

Wet op de Ruimtelijke ordening

Wts

Wet tegemoetkoming schade bij rampen en zware ongevallen

Wvo

Wet verontreiniging oppervlaktewater

P R O V I N C I E


n

13

n n

Literatuuroverzicht

n n

n Adviesnota

Schoon Water Rijn-West d.d. juni 2008

n Concept-Nationaal

Waterplan (18 september 2008), Actieplan wateronderwijs.

n Concept-Nationaal

Waterplan (18 september 2008), Canon Nederland Waterland.

n Concept-Nationaal

Waterplan (18 september 2008), Jaarlijkse Watermonitor.

n Deltacommissie, n Deltares n DHV

Samen werken met water; een land dat leeft, bouwt aan zijn toekomst, (2008).

in opdracht van DG Water, Randstad in Zicht (2008).

B.V., PlanMER plicht van het provinciaal Waterplan Noord-Holland inclusief de effecten op

Natura2000, 2008. n EU-guidances,

http://circa.europa.eu/Public/irc/env/wfd/library?l=/framework_directive/gui-

dance_documentsenvm=detailedensb=Titleenxt=1. n Gedeputeerde

Staten van Noord-Holland, Actieprogramma 2020 Duurzaamheid/klimaatbestendigheid,

(2007-2011). n Gedeputeerde

Staten van Noord-Holland, Agenda Recreatie en Toerisme 2004-2007; bruggen naar bui-

ten, (2004). n Helpdesk

Water, www.helpdeskwater.nl.

n Hoogheemraadschap

Hollands Noorderkwartier, Visadvies, Strategie voor het oplossen van vismigra-

tieknelpunten in het gebied van Hollands Noorderkwartier. Visie op de aanpak en realisatie. 22 februari 2008. n KRW

portaal d.d. 17 september 2008, www.krwdoelen.nl.

n Nationaal

Bestuursakkoord Water (-actueel), www.helpdeskwater.nl/aspx/download.aspx?File=/

publish/pages/473/nationaal_bestuursakkoord_water.pdf. n Ministerie

van VenW, Unie van Waterschappen, Nederland leeft met vismigratie, Naar een gestroom-

lijnde aanpak van de vismigratieproblematiek in Nederland, (2008). n Provincie

Noord-Holland, Costa Hollanda, Verkenning in het kader van de Structuur- en Kustvisie,

werkdocument, (2008). n Provincie

Noord-Holland, Cultuur verbindt; Cultuurnota 2005-2008 Provincie Noord-Holland, (2004).

n Provincie

Noord-Holland i.s.m. Alterra, DHV B.V., KNMI, VU, Klimaateffectenschetsboek, www.

noord-holland.nl/projecten/Klimaat/De_gevolgen/ (2008). n Provincie

Noord-Holland, Masterplan grondwatersanering ’t Gooi, http://www.noord-holland.nl/

thema/milieu/bodem/Saneringsprojecten/index.asp?thema=milieuenComponentID=64596enSour cePageID=60967#64596. n Provincie n Public

Noord-Holland, Rapport Referentiewaarden voor aquatische systemen in Noord-Holland, (2006).

Sector Roles in Strengthening Corporate Social Responsibility Washington DC: The

Worldbank T. Fox, H. Ward en B. Howard (2002). n Stuurgroep

het Metropolitane landschap, Actieprogramma 2020 Metropolitane landschap, (2007).


2 0 1 0 - 2 0 1 5

n

123

124

n

P R O V I N C I E


Provincie

Noord-Holland

ONTWERP

Colofon Uitgave Provincie Noord-Holland Postbus 123 2000 MD Haarlem Tel.: (023) 514 31 43 Fax: (023) 514 40 40 Internetadres: www.noord-holland.nl E-mailadres: [email protected] Eindredactie Provincie Noord-Holland Directie Beleid Sector Water Fotografie Willem Kolvoort Grafische verzorging Thieme GrafiMedia Groep Papier Hello matt, houtvrij MC Oplage 700 exemplaren

Haarlem, december 2008


P r o v i n c i e N o o r d - H o l l a n d ONTWERP. Waterplan Beschermen, Benutten, Beleven en Beheren. Provincie Noord-Holland

Recommend Documents