Project Cultuur- en erfgoedpact Lingewaard / Overbetuwe 2014-2016 Versie 13 januari 2014
Inhoud:
DEEL 1:
INTRODUCTIE
1. Aanleiding 2. Voorgeschiedenis 3. Programma cultuur- en erfgoedpact Lingewaard / Overbetuwe 4. Regionale verankering
DEEL 2:
PROJECT
Programma 1.
Anders kijken naar de omgeving in Lingewaard / Overbetuwe een educatief project voor het basisonderwijs
Programma 2:
Verbinden en ontsluiten Koppeling, ontsluiting, beheer en onderhoud van erfgoed / cultuur in Lingewaard / Overbetuwe
Uitvoering: Open Academie Lingewaard, Cees van Herkhuizen Bijlage: begroting met toelichting Nagezonden wordt een overzicht van de activiteitenplanning i.v.m. nog te voeren overleg met de erfgoed / culturele instellingen en het onderwijs
1
DEEL 1: INTRODUCTIE
1. Aanleiding: provinciaal beleid cultuur- en erfgoedpact De provincie wil de vrijetijdseconomie en cultuurparticipatie in Gelderland versterken. Zij wil dit doen door de inzet van cultuur en erfgoed in nauwe samenwerking met gemeenten. Deze samenwerking wil de provincie vastleggen in een cultuur- en erfgoedpact. Gemeenten die op het gebied van cultuur- en erfgoedpact met elkaar en met de provincie samen willen werken, zijn uitgenodigd om hiervoor een programma in te dienen voor de periode 2014 t/m 2016. • condities cofinanciering De provincie verwacht van zo'n programma dat dit gezamenlijke doelen beschrijft die gericht zijn op de versterking van vrijetijdseconomie e.o. cultuurparticipatie. Tevens dient te worden aangegeven hoe deze doelen met de inzet van cultuur- en erfgoed worden gerealiseerd. Ieder cultuur- en erfgoedpact-programma dient minimaal 50% aan cofinanciering te bevatten vanuit de samenwerkende gemeenten. Het programma dient bovendien zorg te dragen voor de borging van de programmaresultaten bij beëindiging van de pactperiode in december 2016. De aanvraag voor cofinanciering aan de provincie op basis van een gezamenlijk programma voor een cultuur- en erfgoedpact moet voor ………. 2014 bij de provincie worden ingediend.
2.
Voorgeschiedenis
Momenteel is er tussen het onderwijs, de erfgoedinstellingen en de cultuurinstellingen op verschillende wijze een goede samenwerking. Van belang is dat de samenwerking met de erfgoedinstellingen evenals met de kunsteducatie instellingen d.m.v. een meerjarenovereenkomst (model CMK) met de verschillende organisaties wordt vastgelegd l waardoor jaarlijks de onderwijsinstellingen structureel in hun onderwijsprogramma gebruik kunnen maken van de erfgoed- en natuurinstellingen en de aan hen toebehorende voorzieningen. Essentieel voor de onderwijsinstellingen is dat de kwaliteit van de inbreng van de instellingen niet altijd consistent is en dat de inhoudelijke programma’s niet altijd aansluiten bij de onderwijsdoelstellingen.
Doelstelling: In navolging van het project Cultuur Met Kwaliteit Lingewaard willen we d.m.v. dit projectvoorstel deze structurele samenwerking realiseren waarbij de eigen kwaliteiten van de verschillende onderwijsinstellingen ingebracht kunnen worden waardoor de kwaliteit van de educatie activiteiten van de instellingen voldoet aan de wensen van het onderwijs. In principe wordt er vanuit gegaan dat de deelnemende scholen jaarlijks met de leerlingen gebruik maken van de voorzieningen en de gastdocent van de erfgoedinstellingen binnen schooltijd. (omzet verzekerd/maximaal gebruik van de lokale voorzieningen) Dit betekent dat wanneer dit gerealiseerd kan worden de scholen maximaal gebruik kunnen maken van de hun omringende voorzieningen en de erfgoed- en natuurinstellingen (alleen in Lingewaard) en er hierdoor van verzekerd zijn dat hun programma in de toekomst door de onderwijsinstellingen wordt afgenomen.
2
3. Programma cultuur- en erfgoedpact Lingewaard / Overbetuwe De gemeente Lingewaard geeft gehoor aan de uitnodiging van de provincie om samen te werken in een cultuur- en erfgoedpact. De deelnemende gemeenten zijn: Duiven, Zevenaar, Westervoort, Rijnwaarden, Overbetuwe, Rozendaal, Rheden, Renkum, Doesburg, Arnhem en Wageningen. Het genereren van aandacht voor de historische rijkdom van dit gebied loopt als een rode draad door het programma heen. De gemeente Lingewaard heeft i.s.m. De Open Academie Lingewaard een plan uitgewerkt voor het basisonderwijs onder de titel: anders kijken naar de omgeving. Dit met als doel het zichtbaar / leefbaar maken van de lokale cultuurhistorie. De gemeente gaat een cofinanciering aan met de gemeente Overbetuwe vanwege het feit dat de doelgroep n.l. leerlingen van het basisonderwijs ook onderdeel uitmaken van de basisstructuur basisonderwijs Overbetuwe. Waar mogelijk en relevant wordt als input voor dit programma gebruik gemaakt van het project CMK dat door een samenwerkingsverband in het Rivierenland wordt ontwikkelt in de periode 2014 / 2016.
4. Regionale verankering Project : Anders kijken naar de omgeving In dit nieuwe programma kiezen wij ervoor om maximaal gebruik te maken van de in deze regio aanwezige expertise en infrastructuur op het gebied van cultuurparticipatie en erfgoed. Ook de coördinatie van de uitvoering van het project wordt voornamelijk door ter zake deskundige regionale culturele erfgoed organisaties uitgevoerd. Een van de voordelen hiervan is dat de opgedane ervaring en kennis ook na afloop van de pactperiode behouden blijft en de samenwerking tussen de deelnemende organisaties op het gebied van cultuurparticipatie en erfgoed wordt geïntensiveerd. Dit is ook van belang voor de borging van de programmaresultaten bij beëindiging van de pactperiode. Kenmerkend voor de verschillende programma’s in het project is, dat telkens wordt gezocht naar verbindingen met kwalitatief goede producten die al bestaan en met veelbelovende projecten die nog in ontwikkeling zijn. Voorbeelden zijn o.m. Fort Pannerden, Grote Kerk Elst, Valkhofmuseum Nijmegen en Airborne museum Arnhem verder zijn op verzoek van diverse organisaties projectideeën ingediend zoals Kasteel Doornenburg (project Floris). Van belang is dat de projecten passen binnen de kerndoelen van het onderwijs waardoor zij jaarlijks herhaald kunnen worden en inpasbaar blijven in de onderwijsleerlijn. Samenwerkingspartners In principe zijn vertegenwoordigers van de 3 schoolbesturen Atos, Batavorum en De Linge positief t.a.v. deze projectaanvraag met in acht name van de onder doelstelling (pagina 4) aangegeven voorwaarden. Immers door de verschillende scholen/leerkrachten zijn al programma’s gerelateerd aan bovenstaande onderwerpen gedeeltelijk uitgewerkt. De wens van het onderwijs is m.n. de vrijwilligers van de verschillende organisaties te scholen zodat zij in staat zijn kinderen in de klas en op locatie goed te begeleiden. Onder de basisscholen en erfgoedinstellingen in Overbetuwe vindt momenteel een inventariserend onderzoek plaats of ook zij willen aansluiten bij dit initiatief. Omdat 6 basisscholen in Overbetuwe die reeds deel uitmaken van de onderwijsbestuur Batavorum waarbij ook scholen in Lingewaard zijn aangesloten wordt veronderstelt dat een positieve instelling aanwezig is. De instellingen waarmee zal worden samengewerkt zijn: Fort Pannerden, kasteel Doornenburg, historische kring Huessen, streekmuseum de Linge, Ambachtencentrum Heteren, Historische kring Gente, Historische kring Bemmel, Historische kring Elst, Streekmuseum Hof van Hessen, Het Valkhofmuseum Nijmegen, Airborne museum Arnhem, 3
Betuws Oorlogsmuseum, Grote Kerk Elst en Stichting Lingewaard Natuurlijk. Verder zal uiteraard worden samengewerkt met De Open Academie Lingewaard (coördinatie, innovatie en thema-advisering), EduArt Gelderland, Gelders Erfgoed en de Gemeentelijke afdelingen cultuurhistorie Lingewaard en Overbetuwe.
DEEL 2: PROJECT Het project voor het cultuur- en erfgoedpact bevat de volgende twee programma’s:
Programma 1. Anders kijken naar de omgeving “Lingewaard / Overbetuwe” Dit is een educatief project voor het basisonderwijs, speciaal basisonderwijs en het speciaal onderwijs. Gebruik wordt gemaakt van reeds bestaande en (deels) nog te ontwikkelen erfgoedprojecten voor de doelgroepen 5, 6, 7 & 8 van het basisonderwijs binnen het kader van de kerndoelen 47, 48, 49 & 50. DOELSTELLING Kerndoelen 47, 48, 49, 50 [thema’s ruimte] 51, 52, 53 [ thema’s tijd] Algemeen moet worden gesteld dat alle kerndoelen bij de uitvoering van de 4 niveaus waar de project aanvraag zich op richt integraal aan de orde gaan komen in de lessen en bezoeken/excursies aan de instellingen. Deze zijn te vinden op; www.kerndoelen.kennisnet.nl Alle basisscholen in Lingewaard maximaal te laten profiteren van de lokale/natuur instellingen op basis van een regierol die het onderwijs d.m.v. het vastleggen in een overeenkomst wil realiseren. In deze overeenkomst moet o.a. worden opgenomen dat iedere school op basis van een eigen onderwijsplanning gebruik kan maken van de voorzieningen (tijd, plaats, periode, thema/onderwerp). In goed overleg tussen onderwijsinstellingen en erfgoedinstellingen en natuurinstellingen en Open Academie Lingewaard moet worden bekeken in hoeverre de programma’s van de instellingen aansluiten op de wensen van het onderwijs.
DOELGROEPEN / leerjaren 5, 6 , 7 & 8 In de leerjaren moet aandacht zijn voor de volgende periodes en hun omgeving. Samenvatting kerndoelen: Groep 5 :
Groep 6:
Groep 7:
Romeinen : een oriëntatie bij de verschillende erfgoedinstellingen welke programma’s zij gerelateerd aan dit onderwerp kunnen aanbieden, in de klas of op lokatie b.v.: bezoek aan de kerk in Elst met oude graftombes en funderingen van een tempel en diverse maquettes van de omgeving of museum het Valkhof in Nijmegen met het jeugd laboratorium (plus 3 lessen in de klas) waarbij gebruik kan worden gemaakt van de site, www.kaart.cc/. Vergelijkingen maken met Googlemaps, zeer interessant omdat je diverse periodes van de omgeving kunt opzoeken. Ook ‘t Ambacht Haalderen kan een rol vervullen Middeleeuwen; een oriëntatie bij de verschillende erfgoedinstellingen welke programma’s zij gerelateerd aan dit onderwerp kunnen aanbieden, in de klas of op lokatie. B.v. Kasteel Doornenburg is een beperkt les pakket aanwezig . Moet worden uitgebreid en personeel worden geschoold industriële ontwikkeling. een oriëntatie bij de verschillende erfgoedinstellingen welke programma’s zij gerelateerd aan dit onderwerp kunnen aanbieden, in de klas of op locatie. (moet nog worden uitgewerkt). 4
Groep 8:
2e wereld oorlog; een oriëntatie bij de verschillende erfgoedinstellingen welke programma’s zij gerelateerd aan dit onderwerp kunnen aanbieden, in de klas of op locatie. Fort Pannerden plus omgeving, goed lesmateriaal aanwezig, ook van de natuur daar kunnen ook lessen worden gegeven. Het Airborne museum Arnhem heeft verschillende les pakketten.
Programma 2: Verbinden en ontsluiten De verschillende programma’s van de deelnemende organisaties op het gebied van cultuur en erfgoed worden met elkaar verbonden en ontsloten, dit materiaal kan ook in de vrije tijd voor andere publieksgroepen worden ingezet. Zowel inwoners en bezoekers moeten dankzij de ontsluiting van gegevens snel hun weg kunnen vinden bij het zoeken van informatie over historie, culturele activiteiten, uitgaanstip en toeristische gegevens. Om gestelde doelstelling en aanpak te kunnen realiseren is het noodzakelijk dat betrokken vrijwilligers van de lokale erfgoedorganisaties worden geschoold waardoor zij in staat zijn leerlingen van het basisonderwijs e.a. te informeren omtrent het historisch erfgoed in de diverse kernen van Lingewaard / Overbetuwe. SCHOLING vrijwilligers en uitwerking thema ‘s Voorgesteld wordt i.s.m. EduArt / Stichting Gelders Erfgoed de cursus begeleiden/rondleiden te introduceren waardoor vrijwilligers in korte tijd op een goed niveau worden gebracht zodat zij maximaal kunnen functioneren. Hierbij moet worden gedacht aan de volgende accenten: - Kennis nemen van ontwikkelingsfase van kinderen - Hedendaags onderwijs - Communiceren met kinderen - Het concipiëren van lesmateriaal In de cursus die verdeeld is over 5 momenten komen de volgende aspecten aan de orde: - Competenties van het begeleiden / ontwikkelingsfase van kinderen Welke kenmerken horen bij diverse leeftijdsgroepen - Hedendaags onderwijs, leercyclus volgens Kolb en meervoudige intelligentie volgen Garner (ervaringsgericht werken) - Communicatie met kinderen, de 4 niveaus van communiceren: inhoud, procedure, relatie, emotie. Dit onderwerp is essentieel omdat uit ervaring naar voren komt dat vrijwilligers hun activiteiten vanuit de inhoud vormgeven - Het concipiëren i.s.m. Stichting Gelders Erfgoed van lesmateriaal dat door leerkrachten in de verschillende klasse niveaus gebruikt kan worden (leskisten) - Praktijk ervaring uitwisselen Samenvatting projectvoorstel: Het project Anders kijken naar de omgeving wordt als raamwerk regio breed ingezet binnen het basisonderwijs en speciaal onderwijs in Lingewaard / Overbetuwe. Wat nodig nog nodig is, is de ontwikkeling van aanvullend educatief materiaal over de lokale historie per gemeente en een aanvullend aanbod (excursies, workshops en/of lessen op school) voor de verdieping en verwerking in een vaste leerlijn binnen de kerndoelen. Toekomst: Het ontwikkelen van een doorgaande leerlijn erfgoededucatie Lingewaard / Overbetuwe in de vorm van een online leeromgeving (website) is in volle gang in de gemeente Rivierenland. Tijdens de projectperiode zal samenwerking worden gezocht om op deze wijze de kennis van de projectopzet op termijn ook te implementeren in Lingewaard / Overbetuwe. Het project groeit met de leerlingen en leerkrachten mee en de uitkomsten van de lessen worden geborgd in het leerlingendossier. Ieder jaar wordt aangesloten bij de materie waar de leerling op dat moment mee bezig is en wordt erfgoed vanaf een ander perspectief benaderd. Eigenlijk wordt de leerling door de basisschoolperiode heen meegenomen in een 5
verhaal van zijn/haar eigen omgeving. Het bevat naast lessen ook informatie en opdrachten voor de leerlingen zelf. Algemeen: De inhoud richt zich op: 1. landelijke thema's die aansluiten bij de tijdvakken. Deze tijdvakken worden ook binnen het geschiedenis onderwijs gebruikt. 2. regionaal materiaal; lessen, verhalen en opdrachten die voor de regio Lingewaard / Overbetuwe interessant en herkenbaar zijn. 3. lokaal materiaal, dat zich specifiek richt op erfgoed in de eigen omgeving hierbij wordt uiteraard ook gebruikt gemaakt van de ontwikkelde canon in Lingewaard en Overbetuwe en in nauwe samenwerking met de gemeentelijke afdelingen archief / archeologie. Door dit te ontwikkelen wordt voor herkenning bij de leerling gezorgd en sluit het nauw aan op de eigen leeromgeving. Deze leerlijn heeft als fundament een jaarlijks terugkerende opzet met een thema uit de omgeving. Doordat dit project voor langere tijd wordt uitgewerkt is bekend wat aan inhoud wel en niet werkt, hebben evaluaties plaatsgevonden en krijgt het in de nieuwe vorm een solide basis binnen het basisonderwijs in Lingewaard / Overbetuwe. Door deze slag, kunnen wij ook al het voortschrijdend inzicht en mogelijkheden van technologie samenbundelen in deze nieuwe digitale variant. Het product kan uitgebreid worden met lokaal materiaal en componenten van bestaande initiatieven. Excursies workshops/lessen voor verdieping en verwerking Een aanbod van excursies en workshops op maat verdiept en verrijkt de lessen en maakt erfgoed tastbaar voor de leerlingen. Deze excursies en workshops sluiten aan bij de thema's en onderwerpen die behandeld worden. De scholen die deel willen nemen aan dit project geven zelf aan welke excursies en workshops zij willen gebruiken ter verdieping en verwerking van de digitale doorgaande leerlijn. De coördinatie van workshops en excursies verloopt via het coördinatiepunt Open Academie Lingewaard. De vakdocenten die de excursies en workshops geven zijn verbonden aan erfgoedinstellingen. Coördinatie en communicatie Het overleg met de scholen en de peiling van de belangstelling gebeurt door Open Academie Lingewaard. Tevens verzorgt Open Academie Lingewaard (samen met de regiegroep CMK) en het directieoverleg schoolleiders Overbetuwe de planning en coördinatie van de lessen en workshops. Het is van belang dat in nauwe samenwerking tussen cultuur- en erfgoedinstellingen, historische verenigingen en de scholen het aanbod wordt door ontwikkeld en aangepast/uitgebreid waar nodig. Dit zorgt voor continuïteit, gebruik van het aanbod en duurzame samenwerkingsverbanden. Het voornemen is aanwezig om op de site van beide gemeentes aparte nieuwspagina’s in te richten voor informatie over deze projecten. Financiën Zie bijlage bij begroting Excursies en workshops: Ook wordt een breed aanbod aan excursies en workshops ontwikkeld waar de scholen een keuze uit kunnen maken. Het project is zo ingericht dat de verwerkingslessen, excursies en workshops nauw aansluiten op elkaar en een duidelijke toegevoegde waarde zijn voor de beleving van (lokaal)erfgoed voor de leerling.
6
Vastleggen lesmateriaal / excursies: Besloten is het materiaal in leskisten beschikbaar te stellen die roulerend kunnen worden ingezet. Hierbij wordt gebruik gemaakt van de reeds aanwezige expertise van EduArt en Gelderse erfgoedinstellingen. Resultaat: Onderwijs: naar verwachting zullen in Lingewaard 40% van de 18 basisscholen, groepen 5, 6, 7 & 8 gaan deelnemen. In Overbetuwe naar verwachting 25% van de 32 basisscholen van de groepen 5, 6, 7 & 8. Totaal betekent dit dat van iedere gemeente 8 scholen gaan deelnemen ( ongeveer 1790 leerlingen). Iedere groep krijgt 6 lessen aangeboden waarvan 2 externe excursies en 4 lessen in de klas uitgevoerd door leerkracht met gastdocent. De leerkrachten krijgen jaarlijks een instructie-bijeenkomst aangeboden voor het verwerken van het lesmateriaal / leskist. Erfgoedinstellingen: Totaal 16 instellingen ( ongeveer 150 personen) hebben aangegeven deel te willen nemen aan de scholings-trajecten die een bijdrage gaan leveren voor het uitvoeren van excursies, gastlessen en leskisten. .
7
