Over grootschalig DNA - verwantschaps
onderzoek
DNA -verwantschaps-onderzoek kan de moord op Marianne Vaatstra oplossen
DNA -verwantschaps onderzoek kan de moord op Marianne Vaatstra oplossen Op 1 mei 1999 is de zestienjarige Marianne Vaatstra om het leven gebracht. Haar lichaam werd gevonden vlak bij Veenklooster. Er is heel veel gedaan om de dader van dit misdrijf te vinden. Dit is helaas nog steeds niet gelukt. Daarom is besloten om een nieuw onderzoek te starten: een grootschalig DNA-verwantschapsonderzoek. Sinds 1 april 2012 mag dit onderzoek volgens de wet. In dit informatieblad kunt u lezen wat zo’n onderzoek voor u en de mensen in uw omgeving betekent. Waarom dit nieuwe onderzoek? Uit al het onderzoek in deze zaak is gebleken dat het bijna zeker is dat de dader van de moord op Marianne Vaatstra in 1999 in de omgeving van de plaats van het misdrijf woonde. Tot nog toe is de dader niet gevonden. Misschien is
hij verhuisd of overleden. In ieder geval deed hij niet mee aan eerder DNA-onderzoek. Met het nieuwe grootschalige DNA-verwantschapsonderzoek is er een kans de dader via zijn familie op te sporen. Het is aannemelijk dat familie van de dader nog wel in deze omgeving woont. Daarom is nu een groep van mannen uitgenodigd die destijds in het gebied woonde. In deze groep kunnen zich familieleden van de dader bevinden. Het is denkbaar dat zij helemaal niet weten dat de dader familie van hen is, terwijl via hen wel de dader gevonden kan worden.
Zoeken naar familie leden van de dader De dader heeft lichaamscellen met zijn DNA achtergelaten op de plaats van het misdrijf. Hierdoor is het DNA-profiel van de dader bekend. Het DNA-profiel van de dader komt niet voor in Nederlandse en buitenlandse DNA-databanken. Daardoor weten we niet wie de dader is. Het DNA-profiel van de dader kan ook worden gebruikt om zijn familieleden te vinden. DNA-profielen van mensen die familie van elkaar zijn, lijken namelijk veel meer op elkaar dan die van mensen die geen familie van elkaar zijn.
Wie zijn gevraagd mee te doen aan het onderzoek? Een grote groep volwassen mannen uit deze omgeving is gevraagd mee te doen aan het onderzoek. Zij hebben een uitnodiging ontvangen om DNA te geven. Deze groep mannen is erg belangrijk voor het onderzoek. Via hun DNA-profielen kan het misdrijf misschien worden opgelost. Als er inderdaad een familielid van de dader in de omgeving woont, is de verwachting dat hij via de gekozen groep mannen wordt gevonden.
Voor het eerst in Nederland
Het is de eerste keer dat grootschalig DNA-verwantschapsonderzoek in Nederland wordt uitgevoerd. Dat komt omdat het pas sinds 1 april 2012 mag volgens de wet. En alleen in heel bijzondere gevallen en als daar speciale toestemming voor is gegeven. De moord op Marianne Vaatstra heeft geleid tot veel onrust en een gevoel van onveiligheid in uw omgeving. Het Openbaar Ministerie en de politie verwachten met deze nieuwe onderzoeksmethode dit misdrijf eindelijk te kunnen oplossen. Daarom hebben zij besloten dit bijzondere en grote onderzoek in deze zeer ernstige zaak te gaan doen.
Uitspraken van deelnemers aan de burgerfora
“ “
Die misdaad is nooit uit het nieuws geweest. Iedereen in onze buurt voelt zich erbij betrokken. Het houdt je aldoor bezig.
Eerst werd gedacht dat de dader uit het asielzoekerscentrum kwam, maar volgens nieuwste informatie kan het ook mijn buurman of een familielid zijn. Dat komt wel heel dichtbij. Toch doe ik mee aan het DNA-onderzoek. Ik wil weten wie het is geweest.
”
“
”
Wat ik hoor en lees over het grootschalige DNAverwantschapsonderzoek stemt mij zeer hoopvol. Hierdoor is de kans veel groter dat de dader gevonden wordt.
”
“
Als ik langs de plek rijd waar Marianne is gevonden, moet ik altijd aan haar denken. Na jaren weten we nog steeds niet wie haar heeft omgebracht. Door mee te doen aan het onderzoek help ook ik mee deze toestand te beëindigen.
”
“
Ik vrees altijd dat de dader opnieuw toeslaat. Daarom vind ik het erg vervelend als mijn dochter uitgaat en alleen moet terugfietsen. Dat kun je niet altijd voorkomen.
” “
“
Ik vind het wel een lastig idee dat doordat ik meedoe aan dit onderzoek bijvoorbeeld een neef van mij ontdekt zou worden als de dader. Maar uiteindelijk vind ik het toch belangrijker dat de moord wordt opgelost.
”
“ Hoe zeker is het dat zo’n onderzoek anoniem blijft? Ik ga eerst de politie hierover om raad vragen voordat ik mijn man adviseer met het onderzoek mee te doen.
Ook Peter R. de Vries heeft vertrouwen in dit nieuwe onderzoek. Dat vind ik wel hoopgevend.
“
”
Er worden in Nederland heel veel mensen vermoord waar niet altijd veel aandacht voor is. Maar deze moord heeft nationale belangstelling gehad. En dit nieuwe onder zoek is ook uniek in Nederland. Dat ik kan meewerken aan zo’n belangrijke zaak, zie ik als een kans.
”
”
“ Het is je plicht als burger
om mee te werken aan dit DNA-onderzoek!
”
Zoals ieder jaar met Koninginnedag gingen ook in 1999 Jan (53 jaar) en Emmie de Vries uit Zwagerbosch naar de Kollumer Kaasdagen. Samen met hun drie kinderen genoten zij van de gezelligheid in het mooie Kollum. Maar de volgende ochtend bereikte hen het afschuwelijke bericht dat Marianne Vaatstra, het 16-jarige meisje uit Zwaagwesteinde, die nacht vermoord was in een weiland aan de Keningswei in Veenklooster. “We zijn er die dag langs gereden met de auto. We wilden zien waar dat arme meisje had gelegen”. Tot op de dag van vandaag leeft de zaak nog steeds bij De Vries. “Dat in jouw buurt zo’n vreselijk misdrijf kan plaatsvinden, houdt je bezig. Nog steeds eigenlijk, zelfs na 13 jaar”. Vooral via de media volgt Jan de zaak. “Ik vind dat politie en justitie in het begin van het onderzoek toch wel wat steken hebben laten vallen, maar na de
uitzending van Peter R. de Vries heb ik echt het gevoel dat zij ontzettend serieus bezig zijn”. In deze uitzending komt het DNA-verwantschapsonderzoek aan bod. Mannen uit de omgeving van het misdrijf wordt gevraagd om vrijwillig DNA af te staan om op die manier de dader op te sporen. “Natuurlijk ga ik daaraan meedoen”, was het eerste wat bij Jan opkwam toen hij ervan hoorde. “Het is eigenlijk je burgerplicht. Iemand die zo’n misdaad heeft gepleegd moet de consequentie aanvaarden, die mag zijn straf niet ontlopen. En het maakt mij niet uit als blijkt dat ik degene ben die hem ontmaskerd heeft”. Wel kreeg Jan een onplezierig gevoel bij het feit dat zijn DNA nu ergens opgeslagen wordt. “Men weet al zo veel van je, en nu krijgen ze ook nog mijn DNA”. Hij is zich in de materie gaan verdiepen en
weet nu: “ze gebruiken het alleen voor DIT onderzoek, daarna wordt het vernietigd. Dat stelt mij gerust, maar als het anders was, had ik nog steeds meegewerkt”. Natuurlijk hebben Jan en Emmie hier ook samen over gesproken. Emmie: “de onderste steen moet bovenkomen. Ook voor de familie van Marianne die al die jaren in onzekerheid leeft. Het moet fijn voor hen zijn om te zien dat de bevolking meeleeft door mee te werken aan dit onderzoek. Daarom vind ik dat Jan mee moet doen. Zelfs als dat het risico meebrengt dat er misschien een ver familielid uitkomt als dader”.
De zoon van Jan was in het jaar dat Marianne werd vermoord 14 jaar oud en ging nauwelijks nog op stap. Maar als hij mocht dan ging de jongen naar Paradiso in Kollum. Daar ging de jeugd uit de buurt meestal naar toe. Jan: “ik weet 100% zeker dat mijn zoon niet de dader is. Maar wat als je die zekerheid niet hebt...”. Jan zwijgt, verzinkt even in gedachten maar zegt dan resoluut: “Ook al zul je als vader in een ethisch dilemma verkeren, de moordenaar moet gevonden worden! Als dit de laatste kans is om hem te vinden, dan moeten we die grijpen. Laten we met z’n allen aan dit onderzoek meewerken, hoe moeilijk die beslissing soms ook is!”
DNA in het kort
Spoor en DNA
DNA-profiel en het Y-chromosomale DNA-profiel
vader
zoon
kleinzoon
schoondochter
kleindochter
moeder
zoon
kleinzoon
schoondochter
kleindochter
dochter
kleinzoon
schoonzoon
kleindochter
neven
Bij het grootschalig DNA-verwantschapsonderzoek wordt eerst gekeken naar het deel van het DNA dat alleen bij mannen voorkomt en niet bij vrouwen. Dit heet het Y-chromosomale DNA. Dit DNA gaat in principe onveranderd over van vader op zoon. Hierdoor hebben alle mannen in dezelfde mannelijke lijn hetzelfde Y-chromosomale DNA-profiel. Ook als er vele generaties tussen liggen. Een man heeft zo bijvoorbeeld hetzelfde Y-chromosomale DNA-profiel als zijn overgrootvader. In de afbeelding zijn de mannen met hetzelfde Y-chromosomale DNAprofiel in groen aangeven: de vader, zijn twee zoons en twee van de drie kleinzoons. De derde kleinzoon heeft een ander Y-chromosomaal DNA-profiel. Hij is namelijk een kind van de dochter van de vader en heeft daardoor een andere mannelijke lijn.
DNA is de afkorting van het Engelse ‘Deoxyribo Nucleic Acid’, > in het Nederlands ‘desoxyribonucleïnezuur’. DNA is de chemische stof waarop de erfelijke eigenschappen staan > die ouders aan hun kinderen doorgeven. elke cel van het lichaam zit DNA. > InDebijna erfelijke informatie op het DNA bepaalt de lichamelijke > eigenschappen, zoals de kleur van de ogen en de huid. Van biologische sporen (zoals bloed, sperma en speeksel) die zijn > gevonden na een misdrijf worden DNA-profielen gemaakt. een DNA-profiel te maken onderzoekt het laboratorium > Om vijftien plaatsen op het DNA. Deze plaatsen verschillen in lengte
>
van persoon tot persoon. Daardoor is een DNA-profiel altijd heel erg zeldzaam. DNA-profielen van mensen die familie van elkaar zijn verschillen, maar lijken meer op elkaar dan die van mensen die geen familie van elkaar zijn. Eeneiige tweelingen hebben hetzelfde DNA-profiel. Bij het grootschalig DNA-verwantschapsonderzoek worden eerst de Y-chromosomale DNA-profielen van de deelnemende mannen vergeleken met het Y-chromosomale DNA-profiel van de dader. Alleen van die mannen die hetzelfde Y-chromosomale DNA-profiel hebben als dat van de dader, wordt ook een DNA-profiel gemaakt. Hiermee kunnen de DNA-deskundigen nog nauwkeuriger zien of mensen verwanten van elkaar kunnen zijn.
ketens van bouwstenen
Vragen Is meewerken verplicht? Meewerken is zeer gewenst, maar niet verplicht. De mannen die zijn uitgekozen voor het onderzoek zijn geen verdachten in deze zaak. Zij zijn daarom ook niet verplicht om aan dit onderzoek mee te doen. Alleen als zij schriftelijke toestemming geven, wordt DNA bij hen afgenomen.
?
Wat gebeurt er met het DNA?
Het afgenomen DNA en de hiervan gemaakte DNAprofielen van de deelnemers aan dit onderzoek worden niet bewaard. Na het onderzoek wordt al het verzamelde materiaal en de hieruit verkregen informatie vernietigd.
Wie mogen mee- doen aan het onderzoek? Mannen die in het jaar van de moord (1999) tussen de 16 en 60 jaar waren. Deze mannen zijn dus nu tussen de 29 en 73 jaar.
Het afgenomen DNA wordt alleen gebruikt om hiervan een DNA-profiel te maken. Dit gebeurt op het Neder lands Forensisch Instituut (NFI). Dit laboratorium in Den Haag is gespecialiseerd in DNA-onderzoek bij misdrijven. Deskundigen van het NFI vergelijken de profielen van de deelnemende mannen met dat van de dader. Zo kunnen zij zien of iemand familie van de dader kan zijn.
Wat gebeurt er als uit het DNA-onder- zoek blijkt dat je familie van de dader kan zijn?
In dat geval zal de politie verder uitzoeken of dit ook echt zo is.
Bekijk ook de website www.politieonderzoekmariannevaatstra.nl
Waarvoor worden de DNA-profielen gebruikt? De DNA-profielen van de uitgekozen mannen worden alleen gebruikt voor dit DNAverwantschapsonderzoek. De profielen worden niet gebruikt bij het onderzoek naar andere misdrijven of overtredingen. De profielen worden ook niet opgenomen of vergeleken met de profielen in een DNA-databank. Dit is bij de wet verboden.
Dat beide broers meedoen is belangrijk. Hoe meer mensen er meewerken, hoe beter. Als twee broers meedoen kan dat extra informatie opleveren.
Kan het ook zo zijn dat iemand een ander stuurt? Nee, dat kan niet. De uitgenodigde mannen moeten zélf komen en kunnen niet een ander sturen. Zij moeten daarom ook een identiteitsbewijs zoals een paspoort of rijbewijs meenemen.
Welke informatie geeft een DNA-profiel?
?
Om DNA af te nemen, haalt een medewerker van de politie een paar keer een borsteltje langs de binnenkant van de wangen. Dit doet geen pijn. Voor de zekerheid en voor eventuele controle worden hiervoor twee borsteltjes gebruikt. De twee borsteltjes en het door de deelnemer getekende formulier hebben een unieke code. Op deze manier is het afgenomen DNA en het hiervan gemaakte DNA-profiel altijd gekoppeld aan de juiste persoon.
Worden DNA en DNA-profiel bewaard?
?
Hoe nemen ze het DNA af?
?
Als iemands broer meedoet, hoeft hij dan zelf niet meer mee te doen?
Een DNA-profiel zegt alleen of mensen familie van elkaar kunnen zijn. Informatie over bijvoorbeeld ziektes of levensverwachting is niet uit een DNA-profiel te halen.
Wanneer begint het onderzoek? Het onderzoek start op 29 september 2012. Voor de afname is een periode van twee weken ingepland. Het zal waarschijnlijk een aantal maanden duren voordat de resultaten van het onderzoek bekend zijn.
Waar en wanneer wordt het DNA afgenomen?
Op zeven afnameplaatsen in Zwaagwesteinde, Twijzelerheide, made by Venture for BestBrandsOfTheWorld - Logo’s and typefaces © 2 Kollumerzwaag, Westergeest,File Kollum, Buitenpost en Twijzel zijn op afgesproken tijden deskundigen aanwezig om het DNA af te nemen. In een persoonlijke brief wordt beschreven waar en wanneer u verwacht wordt. Voor mensen die niet meer in het gebied woonachtig zijn wordt gezorgd voor een geschikte alternatieve afnamelocatie.
Arrondissementspakket Leeuwarden Zaailand 102 Postbus 21035 8900 JA Leeuwarden
Politie Fryslân Amsterdam-Amstelland
Brabant Zuid-Oost
Brabant-Noord
Fryslân
Gelderland-Midden
Groningen
Haaglanden
Holstmeerweg 3A Postbus 269 8901BB Leeuwarden Flevoland
http://www.om.nl/actueel-0/strafzaken/vaatstra http://www.politieonderzoekmariannevaatstra.nl Gooi en Vechtstreek
http://www.politie.nl/Friesland/Bureaus/politie_leeuwarden_regiobureau.asp
[email protected] IJsselland
De foto’s die in deze brochure zijn afgebeeld zijn constructies.
Korps Landelijke Politiediensten
Kennemerland
Midden en West Brabant
Noord- en Oost-Gelderland
Elke gelijkenis met bestaande personen berust op louter toeval. Limburg-Zuid
