Over de Kunstenares In 1951 werd Anneke Kaai geboren in de Gooise vestingstad Naarden die niet zo ver van de kunstmetropool Amsterdam verwijderd ligt. In deze gemeente bevinden zich, in de Naardense Grote Kerk, laat-middeleeuwse plafondschilderingen op hout die de makers bedoelden als beeldverhaal voor de ongeletterde. Je mag deze Naardense Biblia Pauperum – een Europese cultuurschat – rustig opvatten als leidmotief (grondthema) voor het kunstenaarsbestaan van Anneke Kaai. Haar werk is namelijk steeds gedragen door bijbelse motieven, die haar inspireren tot het maken van veelal abstracte expressionistische schilderijen. Van jongs af aan is Anneke Kaai gedreven haar inspiraties uit te tekenen en te schilderen. Ze bezocht de klassieke Gooise Academie voor beeldende kunsten. Aan het eind van de roerige jaren zestig koos Anneke Kaai voor een studie aan de Rietveld Academie te Amsterdam. Daar deed ze vormonderzoek en gebruikte voor haar experimenten allerlei moderne technieken, om haar gevoelens tot uitdrukking te brengen. Na haar afstuderen vond haar rijke beeldenwereld, blootgelegd tijdens het Schrift lezen, vooral weerklank bij gelovigen, die zij wilde inspireren. Veel collegae waren lange tijd sceptisch ten aanzien van haar kunstvormen die zichtbaar vertrouwd zijn met de christelijke tradities. Anneke Kaai’s werk wordt vaak tentoongesteld in kerken, spirituele ruimten, waar door de eeuwen heen, gepreekt, gebeden en gezongen wordt. In deze omgeving vindt men de rust en de stilte om de dialoog aan te gaan met het beeld. Van al haar acht series schilderijen verschenen boeken in verschillende talen. Ook schonk de media regelmatig aandacht aan haar schilderkunst. Eerst in de jaren negentig waren niet-christelijke kaders en minder traditionele kerken in staat opnieuw vrijelijk te reflecteren over kunstwerken als die van Anneke Kaai, kunstenaars die zich met traditionelere religieuze ideeën of bijbelse motieven wensten te verbinden. Anneke Kaai heeft steeds gebruik gemaakt van een beeldentaal die aansluit bij het vocabulaire van de moderne abstractie, getuigend van een expressief en door spontane bewegingen gesensibiliseerd handschrift. Haar schilderkunst omvat met name abstract-expressionistische voorstellingen. In dit boek verkent de kunstenares met dertig portretten van vrouwen uit de Bijbel, het terrein van de realistische schilderkunst – het is een andere vormtaal – deze werken zijn veelal ook zeer expressief van aard. Anneke Kaai exposeerde haar schilderijen in binnen- en buitenland en gaf verschillende presentaties in Amerika. Foto: Adri Boogaard-Both
4
Oscar Laurens Schrover
5
Inleiding Het boek dat voor u ligt, omvat 30 portretten van vrouwen die in de bijbel een bijzondere
Een opvallend element in deze serie is ook dat verschillende portretten in eerste instantie
rol hebben gespeeld. Deze portretten vormen een unieke serie in het werk van Anneke
één gelaatsuitdrukking lijken te hebben, maar dat ze uit twee expressies bestaan. Zo zien we
Kaai, aangezien haar eerdere werken veelal abstractere thema’s uit de bijbel verbeelden.
in het portret van Delila dat het ene oog een toneelspel van verdriet en liefde laat zien. Zij
Na haar opleiding aan de Gooise Academie voor beeldende kunsten en de Gerrit Rietveld
smeekt Simson om de waarheid, maar hij liegt drie keer over de oorsprong van zijn kracht.
Academie in Amsterdam, is zij niet zo veel meer met ‘het portret’ bezig geweest. Haar
Het andere oog toont een sluwe en gemene blik: ‘Nog even, dan heb ik je geheim ontrafeld!’
werken die zij na haar studietijd heeft vervaardigd, zou zij zelf omschrijven met de woorden ‘symbolisch abstract’. Achter de geabstraheerde vormen of achter de totale abstractie schuilt
Bij elk portret is in korte bewoordingen, de bijbelse context van de verbeelde vrouw
een symbolische waarde. Anneke heeft zes series in deze stijl geschilderd. Een uitzondering
geschreven. Deze tekst is ook door Anneke vervaardigd.
hierop maken de series ‘Openbaring’ en deze nieuwe serie ‘Iesjah, portret van een bijbelse vrouw’.
De uitdagende zoektocht van de schilderes heeft geleid tot een zeer afwisselende en expressieve portretserie. De expressie heeft in veel schilderijen een onmiskenbare kracht;
Rond de jaren negentig komt het verlangen bij Anneke op om het portret toch weer
de kijker kan de gevoelens van de afgebeelde vrouw ervaren. Elk portret laat weer een
tot leven te brengen. Zij vervaardigt een drietal portretten als een eerste aanzet, om
totaal andere emotie zien uit het leven van een ‘inspirerende vrouw’ uit de Bijbel. Hopelijk
daar mogelijk in de toekomst mee verder te gaan. Pas na een aantal jaren besluit zij een
voeren de werken van Anneke u mee naar de innerlijke wereld van de desbetreffende ‘Iesjah’
gehele serie aan vrouwen uit de Bijbel te wijden. Ze verplaatst – en verdiept zich in de
(Hebreeuwse woord voor vrouw).
desbetreffende persoon en verbeeldt haar als een eigentijdse vrouw. Riegonda Kaai In sommige portretten is de invloed van de klassieke academie nog zichtbaar. De gezichten zijn meer op een realistische wijze geschilderd maar hebben wel een moderne uitstraling. De gehele serie laat een scala van diverse benaderingen en technieken zien. Anneke’s eigen woorden luiden: ‘Deze serie is qua verbeelding en techniek een zoektocht geworden door de wereld van het portret’. De verf die zij gebruikt is acryl, soms in combinatie met andere materialen. De portretten zijn allemaal op plexiglas geschilderd en hebben een formaat van 60 – 80 cm. In het jaar 2007 heeft Anneke het eerste deel van de serie ‘vrouwen uit de Bijbel’ in de Joriskerk in Amersfoort geëxposeerd. Daarna besluit zij de serie uit te breiden met ruim 12 portretten. Zodoende omvat deze serie nu 30 werken. Bij vier portretten zijn ook abstracties verbeeld, veelal van de innerlijke gevoelens van de vrouwen, zoals u bijvoorbeeld kunt waarnemen bij Lea. Het portret en de abstractie vormen samen een eenheid, maar het portret kan ook als een zelfstandig schilderij getoond worden. Anneke zoekt door middel van deze abstracties aansluiting bij haar andere werk. In de laatste portretten zien we dat haar zoektocht heeft geleid tot bepaalde vondsten in het portret zelf, die de aansluiting bij haar abstracte expressionistische werk realiseren; een goed voorbeeld is het portret van Hanna.
6
7
Eva Genesis 2:16, 17 Genesis 3:6, 7, 20, 23
Twee kanten, één gezicht. Enerzijds: vrede, liefde, geluk, Hof van Eden, paradijs. Anderzijds: als God willen zijn, ongehoorzaamheid, verdriet, verdreven uit Hof van Eden. Eva, moeder van elk mens; één oog: bruin, blauw, groen; Eva, moeder van elk ras. Moeder van jou, moeder van mij.
8
Mirjam I
5. The
Exodus 1:22
When the wo
Exodus 2:1-4
1 Sam
In een waterdichte mand,
This is a wom
verscholen tussen riet wiegend op het water, ligt een Hebreeuws jongetje, drie maanden oud. Het huilt, heeft honger. Zo’n gaaf mensje in de Nijl? Zusje Mirjam als een reiger verscholen tussen riet, houdt nauwlettend broertje Mozes in ’t oog. In een waterdichte mand, verscholen tussen riet wiegend op het water, waag het niet…!
10
O God Almigh
Vrouw van Pilatus
2. Mir
Mattheüs 27:15-19
His sister stood at a Exodus 2:4
A young girl
Worden dromen werkelijkheid? Pilatus’ vrouw droomt: Jezus, onschuldig veroordeeld door haar man: meelijwekkend! Deze droom mag geen werkelijkheid worden! Ze bericht Pilatus, haar man: Houd je handen schoon! Jezus is onschuldig, ik lijd om Hem! Dromen worden werkelijkheid.
Thank you,ngthen our faith.
13
