Over de auteur. over de auteur

Over de auteur

over de auteur

sir ken robinson is een internationaal erkend leidend figuur in de ontwikkeling van creativiteit, innovatie en human resources. Hij heeft gewerkt met overheden in Europa, Azië en de VS, met internationale agentschappen, Fortune 500-bedrijven en een aantal van ’s werelds belangrijkste culturele organisaties. In 1998 leidde hij een nationale commissie over creativiteit, onderwijs en economie voor de Britse regering. All Our Futures: Creativity, Culture and Education (het ‘Robinson-rapport’) werd onder veel bijval gepubliceerd in 1999. Hij was de centrale figuur in de ontwikkeling van een strategie voor creatieve en economische ontwikkeling als onderdeel van het vredesproces in Noord-Ierland. Tevens was hij een van de vier internationale adviseurs voor de regering van Singapore toen dat land een strategie wilde ontwikkelen om de creatieve spil van Zuidoost-Azië te worden. Twaalf jaar was hij hoogleraar educatie aan de Universiteit van Warwick in het Verenigd Koninkrijk, waar hij nu emeritus hoogleraar is. Hij heeft eredoctoraten van de Open University, de Central School of Speech & Drama, Birmingham City University, Rhode Island School of Design, Ringling College of Art and Design en het Liverpool Institute for Performing Arts. Hij werd geëerd met de Athena Award van de Rhode Island School of Design voor verdiensten voor kunst en onderwijs; de Peabody Medal voor bijdragen aan kunst en cultuur in de VS; en de Benjamin Franklin Medal van de Royal Society of Arts voor buitengewone bijdragen aan de culturele relaties tussen

9

Buiten de lijntjes.indd 9 | Elgraphic - Schiedam

08-07-13 16:28

het Verenigd Koninkrijk en de VS. In 2005 werd hij door Time/Fortune/cnn uitgeroepen tot een van hun ‘Principal Voices’. In 2003 werd hij tot ridder benoemd door koningin Elizabeth II voor zijn verdiensten voor de kunst. Hij houdt lezingen over de hele wereld over de creatieve uitdagingen waar bedrijven en het onderwijs mee te maken hebben in de nieuwe wereldwijde economieën. Zijn beroemde lezingen op de jaarlijkse ted-conferentie (2006 en 2010) worden nog steeds bekeken door vele miljoenen mensen over de hele wereld. Ken Robinson werd geboren in Liverpool, als een van zeven kinderen. Hij is getrouwd met Therese Robinson. Ze hebben twee kinderen, James en Kate, en wonen in Los Angeles. Eerder verscheen van Ken Robinson The Element: How Finding Your Passion Changes Everything (Penguin/Viking 2009), een New York Times-bestseller die in twintig talen werd vertaald. (In het Nederlands verkrijgbaar als Het element: als passie en talent samenkomen; Spectrum, Houten (2009)).

10 |

buiten de lijntjes


08-07-13 16:28

Voorwoord

voorwoord

‘We kunnen ons geen weg banen door de complexe omgeving van de toekomst als we hardnekkig in de achteruitkijkspiegel blijven staren. Dan zouden we niet goed bij ons hoofd zijn.’ Creativiteit is de grootste gave van de menselijke intelligentie. Hoe complexer de wereld wordt, hoe creatiever we met die uitdagingen moeten omgaan. Maar veel mensen vragen zich af of ze eigenlijk wel creatief zijn. Buiten de lijntjes vertelt waarom creativiteit zo belangrijk is, waarom mensen denken dat ze niet creatief zijn, hoe het zover is gekomen en wat we eraan kunnen doen. De eerste editie van dit boek stamt uit 2001. Wat je nu in handen hebt, is een compleet nieuwe en herziene versie. Maar waarom een nieuwe versie en hoe nieuw is die eigenlijk? Ik schreef de eerste editie van Buiten de lijntjes in 2000. De eerste reden voor een nieuwe versie is dat er sindsdien heel veel is gebeurd, zowel in de wereld als in mijn wereld. Op vrijwel elk front is het tempo van verandering nog hectischer geworden en de kwesties die de kern van dit boek vormen zijn nog urgenter geworden. Kijk eens naar de veranderingen in de technologie. Tien jaar geleden was internet nog een nieuwigheidje voor de meeste mensen. Er waren geen smartphones of iPods; geen Facebook, YouTube of de meeste social-mediasites die nu wereldwijd de cultuur en de economie transformeren. Er is nog veel meer gebeurd – van de wereldwijde impact van 9/11 tot het

11


08-07-13 16:28

meervoudige effect van de recessie – dingen die tien jaar geleden gewoon niet te voorspellen waren: in politiek, economie, cultuur en milieu. De pure onvoorspelbaarheid van het menselijk bedrijf vormt exact de kern van mijn pleidooi voor het cultiveren van onze creatieve vermogens: in bedrijven, in het onderwijs en in het dagelijks leven. De tweede reden voor deze nieuwe editie is dat ik nu meer te melden heb over veel van de kernideeën in het boek en over wat we moeten doen om ze in praktijk te brengen. De afgelopen tien jaar heb ik deze ideeën gepresenteerd aan en besproken met mensen op alle niveaus op allerhande terreinen, inclusief directeuren van multinationals en non-profitorganisaties, politici, kunstenaars, wetenschappers, studenten, ouders en docenten. Deze ervaringen hebben mijn overtuiging van de noodzaak en de urgentie van het betoog in Buiten de lijntjes versterkt, en de noodzaak om ze aan een nog groter publiek te presenteren. De derde reden is dat niet alleen de wereld de laatste tien jaar is veranderd, maar ik ook. Letterlijk. Toen ik de eerste editie schreef, woonden mijn gezin en ik in Stratford-upon-Avon, een provincieplaatsje in Engeland en de geboorteplaats van William Shakespeare. De nieuwe editie schreef ik in Los Angeles, waar we nu wonen. De architect Frank Lloyd Wright zei ooit dat als je de wereld op zijn kant zou houden, alles wat los zat in Los Angeles zou landen. Net na de eerste editie van Buiten de lijntjes maakten mijn gezin en ik ons los en deden precies dat. Je kunt je voorstellen hoe naadloos de overgang verliep. Sindsdien heb ik door de hele VS gereisd, buitengewone mensen ontmoet en fascinerende initiatieven gezien. Al die ervaringen vinden hun weerslag in deze editie, die niet alleen nadruk legt op ontwikkelingen in Europa maar vooral ook in Amerika en Azië. Het zijn namelijk wereldwijde kwesties. In 2006 sprak ik op de wereldberoemde ted-conferentie (Technology, Entertainment, Design) in Monterey, Californië, en stipte een aantal kernideeën van dit boek aan. Die voordracht is sindsdien meer dan vijf miljoen keer gedownload in honderd landen.1 Let wel, zoon James en dochter Kate toonden me een video van dertig seconden op YouTube van twee katjes die tegen elkaar lijken te praten, die dertig miljoen keer gedownload was. Dus ik blijf het in perspectief zien.

12 |

buiten de lijntjes


08-07-13 16:28

Ik weet wel dat, anders dan die kattenvideo, mijn ted-voordracht is vertoond op grote en kleine conferenties, bijeenkomsten en trainingssessies over de hele wereld. Daardoor is hij tot nu toe gezien door naar schatting honderd miljoen mensen. Dat is een aanwijzing voor de interesse in deze kwesties. Ik hield een tweede ted-voordracht in 2010 en ook daar komt veel respons op.2 In 2008 schreef ik Het element: als passie en talent samenkomen, verschenen in 20093 en sindsdien in vele talen vertaald. Dat boek kijkt naar de aard van persoonlijk talent en creativiteit en de condities waarin dit bloeit. In veel opzichten is Buiten de lijntjes een natuurlijke metgezel van Het element. Het gaat veel dieper in op de noodzaak van ontwikkeling van onze natuurlijke talenten (met name creativiteit), en op hoe en waarom organisaties in het algemeen en onderwijs in het bijzonder die eigenlijk verstikken. Daarom was ik verheugd dat de uitgever met het voorstel kwam om een nieuwe editie van Buiten de lijntjes uit te brengen, om de tiende verjaardag van de eerste publicatie te markeren. Eerlijk gezegd stond me eerst een minder radicale revisie voor ogen. Ik zag me een lang weekend, met een flesje wijn erbij en een spellingchecker, het origineel wat opkalefateren. Maar uiteindelijk heb ik vrijwel het hele boek herschreven: om nieuw materiaal op te nemen, de argumenten scherper aan te zetten en de algehele toon toegankelijker te maken. Dus mocht je de eerste editie hebben gelezen, laat je dat dan niet weerhouden van het kopen (of lenen) en lezen van deze nieuwe uitgave. Het is heel anders in veel opzichten en ik denk dat je genoeg nieuws ontdekt dat een tweede blik de moeite waard maakt. Als je dit boek voor het eerst leest, voor je werk in het bedrijfsleven, het onderwijs of de non-profitsector, of omdat je bezorgd bent over je eigen creatieve potentieel, geloof ik dat je hier heel wat zult aantreffen dat je interesse en aandacht wekt. Mijn doel met dit boek is om individuen te helpen om de diepte van hun creatieve vermogens te begrijpen en waarom ze er mogelijk aan twijfelden; om organisaties aan te moedigen om in hun innovatieve kracht te geloven en de condities te creëren waarin deze tot bloei komt; en om een creatieve revolutie te promoten in het onderwijs. In het originele voorwoord gaf ik drie redenen voor de Engelse titel (Out of our minds) van het boek. En ik heb nog steeds drie redenen. Ten eerste is de


voorwoord

| 13

08-07-13 16:28

menselijke intelligentie diepgaand en op unieke wijze creatief. We leven in een wereld die is gevormd door de ideeën, overtuigingen en waarden van de menselijke verbeelding en cultuur. Onze samenleving is al evenzeer ‘out of our minds’ gecreëerd als uit de natuurlijke omgeving. Denken en voelen gaan niet louter over de wereld zien zoals hij is, maar er ideeën over hebben en ervaring interpreteren om hem betekenis te geven. Verschillende gemeenschappen leven verschillend, overeenkomstig de ideeën die ze hebben en de betekenissen die ze ervaren. We creëren letterlijk de werelden waarin we leven. We kunnen ze ook hercreëren. De grote revoluties uit de geschiedenis zijn vaak ontstaan uit nieuwe ideeën: uit nieuwe manieren van kijken die oude zekerheden vernietigden. Dit is het essentiële proces van culturele verandering. Ten tweede is het realiseren van ons creatieve potentieel een kwestie van ons medium vinden, van in ons element zijn. Onderwijs zou ons moeten helpen dit te bereiken, maar al te vaak doet het dat niet en al te veel mensen worden juist weerhouden van hun ware talent. Ze zijn niet in hun element en in die zin ‘out of their minds’. Tot slot zit er een soort manie achter de huidige richting van het onderwijsbeleid. In plaats van een redelijk debat over de strategieën die nodig zijn in het licht van deze buitengewone veranderingen, klinkt er een vermoeide mantra over het opvijzelen van de traditionele academische standaard. Die standaard werd ontworpen voor andere tijden en andere doelen – zoals ik zal uitleggen. We kunnen ons geen weg banen door de complexe omgeving van de toekomst als we hardnekkig in de achteruitkijkspiegel blijven staren. Als we daarin volharden, zouden we in een meer letterlijke zin ‘out of our minds’ zijn: niet goed bij ons hoofd. Ken Robinson Los Angeles, februari 2011

14 |

buiten de lijntjes


08-07-13 16:28

een

Buiten de lijntjes

buiten de lijntjes

‘Als mensen me vertellen dat ze niet creatief zijn, neem ik aan dat ze gewoon nog niet hebben geleerd waar het eigenlijk om gaat.’ Hoe creatief ben jij? Hoe creatief zijn de mensen met wie je werkt? En je vrienden? Vraag het ze eens bij een volgende gelegenheid. Je zult wellicht verrast zijn door de antwoorden. Ik heb over de hele wereld met mensen en organisaties gewerkt. En overal stuit ik op dezelfde paradox. De meeste kinderen vinden zichzelf uiterst creatief; de meeste volwassenen niet. Dit is ernstiger dan het misschien lijkt.

De toekomst creëren We leven in een wereld die sneller verandert dan ooit en staan voor ongekend grote uitdagingen. Hoe de complexiteiten van de toekomst in de praktijk uitpakken, is in feite niet te zeggen. Cultuurverandering verloopt nooit lineair en is zelden voorspelbaar. Anders waren die legers aan mediawijsneuzen en cultuurvoorspellers overbodig. Op die dynamiek doelde econoom J.K. Galbraith waarschijnlijk toen hij zei: ‘De enige functie van economische voorspellingen is dat ze astrologie respectabel laten lijken.’ Naarmate de wereld steeds sneller draait, roepen allerlei organisaties dat ze mensen nodig hebben die creatief kunnen denken en in teams kunnen

15


08-07-13 16:28

communiceren en werken: mensen die flexibel zijn en zich snel aanpassen. Maar al te vaak kunnen ze die niet vinden. Waarom niet? Mijn doel met dit boek is drie vragen te beantwoorden voor iedereen die serieuze interesse heeft in creativiteit en innovatie, of gewoon het eigen creatieve potentieel wil begrijpen. •

•

•

Waarom is het cruciaal om creativiteit te bevorderen? Zakelijke leiders, politici en pedagogen benadrukken het essentiële belang van het bevorderen van creativiteit en innovatie. Waarom is dit zo belangrijk? Wat is het probleem? Waarom hebben mensen hulp nodig om creatief te zijn? Jonge kinderen lopen over van de ideeën. Wat gebeurt er bij het opgroeien waardoor we onszelf niet meer creatief vinden? Waar hebben we het over? Wat is creativiteit? Is iedereen creatief of zijn slechts een paar uitverkorenen dat? Kan creativiteit worden ontwikkeld, en zo ja, hoe? Iedereen heeft wel eens nieuwe ideeën, maar hoe kan creativiteit worden gestimuleerd als vast en betrouwbaar onderdeel van het dagelijks leven? Als je een bedrijf, een organisatie of een school leidt, hoe maak je creativiteit dan tot een systematische gewoonte? Hoe leid je een cultuur van innovatie?

Creativiteit heroverwegen Om deze vragen te beantwoorden, is het belangrijk om eerst helder voor ogen te hebben wat creativiteit is en hoe het in de praktijk werkt. Er zijn drie gerelateerde begrippen, die ik later zal uitwerken. Dat zijn verbeelding (het proces om ons dingen voor de geest te halen die niet voor onze zintuigen aanwezig zijn); creativiteit (het proces om originele en waardevolle ideeën te ontwikkelen); en innovatie (het proces om nieuwe ideeën om te zetten in praktijk). Over met name creativiteit bestaan diverse misvattingen.

Speciale mensen? Er wordt vaak gedacht dat alleen speciale mensen creatief zijn; dat het een

16 |

buiten de lijntjes


08-07-13 16:28

zeldzaam talent is. Dit idee wordt versterkt door de geschiedenis van creatieve iconen als Martha Graham (1894-1991), Pablo Picasso (1881-1973), Albert Einstein (1879-1955) en Thomas Edison (1847-1931). Bedrijven verdelen het personeel vaak in twee groepen: de ‘creatieven’ en de ‘pakken’. Je kunt de creatieven meestal herkennen aan het feit dat ze geen pak dragen. Ze dragen jeans en ze komen laat binnen omdat ze met een idee worstelen. Ik wil niet suggereren dat de creatieven niet creatief zijn. Ze kunnen zeer creatief zijn, maar als de condities juist zijn kan iedereen dat, inclusief de ‘pakken’. Iedereen heeft enorme creatieve capaciteiten. De uitdaging is om ze te ontwikkelen. Een cultuur van creativiteit moet iedereen erbij betrekken, niet slechts een paar uitverkorenen.

Speciale activiteiten? Er wordt vaak gedacht dat creativiteit met speciale activiteiten te maken heeft, zoals kunst, reclame, design of marketing. Daar kan inderdaad creativiteit bij komen kijken, maar dat ‘Mijn uitgangspunt is dat iedereen geldt voor alles, inclusief wetenenorme creatieve capaciteiten heeft schap, wiskunde, lesgeven, met mensen werken, geneeskunde of als natuurlijk gevolg van zijn menszijn. De uitdaging is om ze te een sportploeg of een restaurant ontwikkelen. Een cultuur van leiden. Scholen hebben soms een creativiteit moet iedereen erbij afdeling ‘creatieve kunsten’. Ik betrekken, niet slechts een paar ben een compromisloze pleitbeuitverkorenen.’ zorger voor meer aandacht voor kunst op school. Ik leg later uit waarom. Maar creativiteit is niet beperkt tot kunst. Er zijn vele redenen voor kunstonderwijs op school, zoals de rol die het speelt in het voeden van creativiteit. Tegelijkertijd kunnen andere disciplines, zoals wetenschap en wiskunde, even creatief zijn als muziek en dans. Overal waar we onze intelligentie gebruiken, is creativiteit mogelijk. Ook op zakelijk terrein zijn verschillende bedrijven creatief op verschillende gebieden. Apple is bijvoorbeeld beroemd om het creëren van nieuwe producten. Andere bedrijven, zoals Wal-Mart, hebben helemaal geen producten


buiten de lijntjes

| 17

08-07-13 16:28

gecreëerd; hun innovatiekracht ligt in systemen, zoals voorraadketenbeheer en prijsstelling. Koffieketen Starbucks is creatief in het verlenen van diensten. Starbucks vond de koffie niet uit, het creëerde een bepaald soort cultuur rond koffie. Nou ja, ze vonden de kop koffie van vijf dollar uit – toch ook een soort doorbraak, vind ik. In elk deel van de organisatie kan innovatie het lot van een bedrijf transformeren. Mijn uitgangspunt is dat iedereen enorme creatieve capaciteiten heeft als natuurlijk gevolg van zijn mens-zijn. De uitdaging is om ze ook te ontwikkelen. En een cultuur van creativiteit moet iedereen erbij betrekken, niet slechts een paar uitverkorenen.

Creatief leren zijn Er wordt vaak gedacht dat mensen creatief worden geboren of niet, net zoals je blauwe of bruine ogen kunt hebben, en dat je er verder niet veel aan kunt doen. Feit is dat je heel wat kunt doen om mensen te helpen creatiever te worden. Als iemand zegt dat hij niet kan lezen of schrijven, neem je niet aan dat hij niet in staat is om te lezen of te schrijven, maar dat het hem gewoon nooit is geleerd. Hetzelfde geldt voor creativiteit. Als mensen me zeggen dat ze niet creatief zijn, neem ik aan dat ze gewoon nog niet hebben geleerd waar het eigenlijk om gaat.

De vrije teugel? Creativiteit wordt soms geassocieerd met vrije expressie, wat deels verklaart waarom sommige mensen huiverig zijn voor creativiteit in het onderwijs. Critici zien kinderen rondrennen en met meubilair gooien in plaats van serieus te werken. Creatief zijn behelst meestal spelen met ideeën en plezier hebben: vreugde en verbeelding. Maar creativiteit is ook op een zeer gefocuste manier aan ideeën en projecten werken, ze in hun beste vorm gieten en al doende kritisch oordelen over wat het beste werkt en waarom. In elke discipline drijft creativiteit ook op vaardigheid, kennis en beheersing. Het gaat er niet om de teugels te laten vieren, het gaat om vasthouden. Waarom zijn deze kwesties überhaupt belangrijk?

18 |

buiten de lijntjes


08-07-13 16:28

Over de auteur. over de auteur

Recommend Documents