Ouderenmishandeling Workshop 15 oktober 2015 Marieke Zelissen GZ-psycholoog MetGGZ
Esther Stoffers Programmaleider Huis voor de Zorg
Programma vanmiddag – Informatie over ouderenmishandeling – Wat verstaan we eronder? – Hoe vaak komt het voor? – Welke vormen? – Hoe te herkennen? – Wat te doen als u het tegenkomt? – Stellingen
Omschrijving ouderenmishandeling – Al het handelen of nalaten van handelen van mensen in een persoonlijke en/of professionele relatie, – waardoor een oudere (herhaaldelijk) lichamelijke en/of psychische en/of materiele schade lijdt dan wel vermoedelijk lijden zal, – waarbij sprake is van een vorm van gedeeltelijke of volledige afhankelijkheid van de kant van de oudere – Ministerie van volksgezondheid, welzijn en sport
Vormen van ouderenmishandeling – – – – – –
Lichamelijke mishandeling Psychische mishandeling Verwaarlozing Financiële Uitbuiting Seksueel misbruik Schending van rechten
Achtergronden van ouderenmishandeling: – Overbelaste mantelzorg oftewel ontspoorde zorg: – Vaak geen sprake van opzet. Vaak niet eens bewust dat ze over de schreef gaan – Komt voort uit : onwetendheid onkunde onmacht – Voor deze mensen kan in de regel veel gedaan worden
Achtergronden van ouderenmishandeling – Moedwillige benadeling: – Meestal betreft het financiële uitbuiting. Maar ook vaak psychisch, soms fysiek – Daders weten meestal goed wat ze doen en zijn niet van plan ermee op te houden – Moeilijk om verandering in het gedrag van de dader te brengen voor hulpverleners – Oudere staat voor de keus: dader confronteren of zelf weggaan uit mishandelingsituatie. – Dat is voor oudere vaak heel moeilijk
Situaties waarin misbruik zich eerder kan voordoen – – – – – –
Toegenomen afhankelijkheid Sociaal isolement Machtsverschuivingen Loyaliteitsgevoelens voor de dader Een geschiedenis van geweld Persoonlijke problemen van de dader
Signaleren: – Sta open voor ouderenmishandeling. – Ben alert op mogelijke signalen. – Ben je bewust van eigen waarden/normen en grenzen. – Meldpunt:
– Veilig Thuis 0800-2000
Lichamelijke mishandeling – Met het lichaam: slaan, schoppen, krabben, knijpen, aan de haren trekken, duwen – Met voorwerpen: snijden, brandwonden maken, vastbinden, mond afplakken – Met medicijnen: drogeren
Psychische mishandeling – – – – – – – –
Schelden Dreigen Pesten Intimideren Treiteren Vernederen Zelfgevoel ondermijnen Op zichzelf, in combinatie, als bijverschijnsel
Seksueel geweld – Met lijfelijk contact: aanranding en verkrachting – Zonder lijfelijk contact: exhibitionisme, ongewenst creëren van seksuele sfeer, ongewenst confronteren met pornografisch materiaal
Financiële uitbuiting – Stelen:cash geld of spullen – Misbruik maken van goedgelovigheid: geld en gebruik van giro/bankpassen voor eigen doelen – Valse beloftes doen – Afpersen
Verwaarlozing – – – – –
Niet voor voldoende eten en drinken zorgen Niet voor voldoende persoonlijke of huiselijke hygiëne zorgen Niet voldoende medische zorg bieden Niet voldoende geestelijke zorg bieden Niet voldoende aandacht, liefde en respect bieden
Schending van grondrechten – – – – –
Beperken van vrijheid, zelfbeschikking of privacy Ongevraagd post lezen of achterhouden Bezoek of telefoon verbieden Iemand nooit alleen laten Iemand onnodig eigen beslissingen onthouden
Waar kun je op letten? – Lichamelijk – Blauwe plekken – Snij, schaaf of brandwonden – Zwellingen – Kneuzingen – Botbreuken – Striemen op het lichaam
Waar kun je op letten? (vervolg) – Psychisch: – Verwardheid – Angst – Overdreven schrikreacties – Woede – Verdriet – Schuchterheid – Apathie – Slaapproblemen – Eetproblemen
Waar kun je op letten? (vervolg 2) – Verwaarlozing – Plotselinge vermagering – Uitdroging – Vervuiling van zichzelf/kleding/huis – Verdriet, wanhoop, woede – Slaap-en eetproblemen – Frustratie,apathie, “klampgedrag”
Waar kun je op letten? (vervolg 3) – Financiële uitbuiting: – Kennelijk geldtekort – Schulden of huurachterstand – Plotselinge geldopnames bij de bank – Grote belangstelling van familie voor geld of bezittingen – Verdwijnen van waardevolle spullen – Onvoldoende voorzieningen in huis
Waar kun je op letten? (vervolg 4) – Seksueel: – Problemen met zitten en lopen – Veelvuldig seksueel getinte gesprekken voeren – Depressie, nachtmerries, slaapproblemen
Waar kun je op letten? (vervolg 5) – Schending van grondrechten: – Geen kennis van persoonlijke post – Geen toegang van vrienden of onbekenden – Geen toestemming het huis te verlaten of zich vrij te bewegen – Geen privacy bij bezoek – Geen zelfbeschikking (dagbesteding)
Aandachtspunten in omgaan met signalen – Onderzoek de situatie – Observeer goed – Houd de frequentie bij – Luister goed – Luister naar “slachtoffer en “dader” – Luister neutraal – Let op lichaamstaal – Wees geduldig – Houd contact met de betrokkenen – Schat het risico in op (verdere) grensoverschrijdingen – Meld de situatie anoniem bij het meldpunt Veilig Thuis en bekijk samen wat er verder zou kunnen gebeuren
Ouderenmishandeling – Het komt voor… – Het gaat altijd om grensoverschrijdingen. Voor een deel zijn die grenzen voor een ieder duidelijk. Voor een ander deel zijn ze persoonlijk. Wat de een normaal vindt, accepteert een ander niet. – Complexe problematiek, die lang niet altijd helder, zichtbaar en te omschrijven valt. – Er is dus een groot grijs gebied waarin het niet bij voorbaat duidelijk is hoe een situatie ingeschat moet worden: is hier sprake van mishandeling, hoe ernstig en moet er eventueel ingegrepen worden.
Ouderenmishandeling – – – –
Komt op tal van manieren voor Soms een bewuste misdaad Soms een uit de hand gelopen situatie Soms een grensoverschrijding, waarbij niemand eigenlijk iets slechts in de zin heeft – Zoveel voorbeelden, zoveel omstandigheden – Iedere situatie is uniek
Vragen
Stelling 1 Bij mijn buren hoor ik vaak geruzie, brekend glas, vallende stoelen. Ik vermoed dat de oude man die bedlegerig is mishandeld wordt door zijn vrouw. Wat doe ik? O Zelf gaan praten met de vrouw O Dochter inschakelen O Hulpverlener inschakelen O Niets, ik wil ze niet (ten onterechte) beschuldigen
Stelling 2 Mijn partner is af en toe de weg kwijt. Soms loopt ze ‘s nachts in haar pyjama de straat op. Nu sluit ik altijd de deur van de slaapkamer af, en als ze dan opstaat, dan word ik wakker van het gerammel aan de deur.
De huisarts zegt dat het eigenlijk niet mag, dat het een vorm van mishandeling is. Maar ja wat moet ik dan doen?
Stelling 3 Ik kom weleens bij een oudere mevrouw in de straat. De laatste keer dat ik daar was er geen koffie meer in huis en alleen wat oud brood. Mevrouw zegt dat ze zelf geen boodschappen meer kan doen, het is haar te zwaar. De dochter heeft geen tijd meer vanwege haar drukke baan. Ik heb ook weinig tijd, maar ja, wat kan ik doen?
