Orthopedie
Een gebroken heup
www.catharinaziekenhuis.nl
Inhoud Een gebroken heup . ........................................................................... Dijbeenhalsbreuk (collum-fractuur) .............................................. Breuken in de verdikking van de heupkop (pertrochantere fracturen) ............................................................ Breuken ónder de verdikking van de heupkop (subtrochantere fracturen) ............................................................ Klachten en diagnose .................................................................... Besluit tot operatie ........................................................................ Behandeling van een gebroken heup ................................................. De operatie .................................................................................... Uw opname ........................................................................................ Mogelijke risico’s en complicaties ...................................................... Na de operatie .................................................................................... Uitslaapkamer ............................................................................... Weer op de verpleegafdeling ........................................................ Fysiotherapie ................................................................................. Eerst verantwoordelijk verpleegkundige ....................................... Ontslag uit het ziekenhuis .................................................................. Vervoer .......................................................................................... Na uw opname ................................................................................... Algemene leefregels na een gebroken heupoperatie .................... Aanvullende leefregels na een kophalsprothese . ......................... Aandachtspunten .......................................................................... Wanneer neemt u direct contact op? ................................................. Verhinderd .......................................................................................... Vragen................................................................................................. Contactgegevens ................................................................................
Patiëntenvoorlichting:
[email protected] ORT002 / Een gebroken heup / 18-07-2014
2
3 3 3 4 4 4 4 4 6 6 7 7 7 8 8 8 9 9 9 10 11 11 12 12 12
Een gebroken heup U bent via de Spoedeisende Hulp in het Catharina Ziekenhuis binnengekomen. Daar is gebleken dat uw heup gebroken is. Samen met de orthopeed heeft u en/of uw familie besloten dat u geopereerd moet worden.
Om goed voorbereid te zijn, is het belangrijk dat u voldoende kennis heeft over het heupgewricht, slijtage van het heupgewricht en de operatieve vervanging van dit gewricht door een kunstheup. In deze folder vindt u hier meer informatie over. Het is goed u te realiseren dat voor u persoonlijk de situatie anders kan zijn dan hier is beschreven.
Een gebroken heup
Een gebroken heup komt regelmatig voor bij oudere mensen. Oudere mensen vallen meestal in of rondom hun eigen huis. De oorzaak kan verschillend zijn: van een stoepje dat u niet ziet, een matje waarover u uitglijdt, tot duizeligheidklachten die leiden tot een val. De heup kan op verschillende manieren breken. De meest voorkomende heupfracturen zijn: Dijbeenhalsbreuk (collum-fractuur)
Bij de dijbeenhalsbreuk ontstaat de breuk in het bovenste gedeelte van het dijbeen ongeveer 2,5 tot 5 cm van de heupkop af. Deze breuk ligt binnen het heupkapsel. Hierdoor kan de bloedvoorziening naar de afgebroken kop in gevaar komen waardoor deze kan afsterven. Breuken in de verdikking van de heupkop (pertrochantere fracturen)
Een breuk in de verdikking van de heupkom bestaat vaak uit meerdere delen en is hierdoor minder stabiel en stevig. 3
Breuken ónder de verdikking van de heupkop (subtrochantere fracturen)
Breuken onder de verdikking van de heupkom komen minder vaak voor. Klachten en diagnose
Na een val heeft u veel pijn. Meestal kunt u niet meer lopen of staan op het aangedane been. Vaak ligt uw been naar buiten gedraaid en lijkt het korter. Bij binnenkomst in het ziekenhuis zijn er röntgenfoto’s gemaakt van uw beide heupen. Op de foto is te zien waar precies het bot gebroken is en hoe ver de verschillende stukken uit elkaar staan. Besluit tot operatie
Wanneer blijkt dat de heup gebroken is, wordt in overleg met u en uw familie een besluit genomen over een operatie. Bij een gebroken heup is het belangrijk om waar mogelijk zo vlug mogelijk te behandelen. U heeft de beste kans op herstel en de minste kans op complicaties als u zo snel mogelijk weer uit het bed kunt. Daarom wordt bijna altijd gekozen voor een operatie om de botten aan elkaar te zetten, of een kunstheup (prothese) te plaatsen. Zelfs als uw conditie niet goed is.
Behandeling van een gebroken heup
De operatie
Om bij het heupgewricht te kunnen komen, maakt de orthopedische chirurg een snee aan de zijkant van uw bovenbeen. Afhankelijk van het soort breuk kan de operatie op verschillende manieren plaatsvinden: • Kophals prothese; • Dynamische heup schroef (DHS); • Gecannuleerde schroeven; • Intra medullaire heupschroef (IMHS). 4
De kophalsprothese De heupkop wordt vervangen door een kunstheup, die bestaat uit een kop met daaraan een steel. Deze operatie duurt ongeveer één tot anderhalf uur.
De dynamische heup schroef De eigen heupkop wordt behouden en de heup wordt gerepareerd met een plaat en een schroef. Dit moet zo snel mogelijk gebeuren om de doorbloeding van de heupkop niet in gevaar te brengen. Deze operatie duurt ongeveer een tot anderhalf uur.
5
Gecannuleerde schroeven Hierbij worden de breukdelen met schroeven vastgezet in een operatie die ongeveer een uur duurt. Intra medullaire heup schroef (IMHS) Dit is een pen in het bovenbeen met een grote schroef in de heupkop. Deze operatie duurt ongeveer anderhalf uur.
Uw opname
Een heup breken gebeurt onverwachts. Daarbij is het vaak nodig om de operatie met spoed uit te voeren. Hierdoor is de opname voor u ook onverwacht. Vaak wordt u nog dezelfde dag geopereerd. U mag daarom niet meer eten, drinken of roken vanaf het moment dat u bent opgenomen totdat u bent geopereerd.
Mogelijke risico’s en complicaties
Gelukkig treden na een heupoperatie meestal geen complicaties op. Er zijn verschillende complicaties bekend: Beschadiging aan de zenuw Omdat er sneden in de huid worden gemaakt, kan een huidzenuw beschadigd raken. Dit geeft een doof gevoel in een gedeelte van de huid. Meestal verdwijnen deze klachten in de loop van de tijd vanzelf. Een enkele keer is dit echter blijvend. Ook kan er een beschadiging van de grote zenuw optreden die zorgt dat u de voet omhoog kan bewegen. Dit kan gevoelsstoornissen en krachtsverlies in de voet geven (Klapvoet). 6
Als de zenuw alleen overrekt is, geneest dit meestal vanzelf. Infectie Een wondinfectie is een vervelende complicatie. De kans hierop is echter erg klein. Om infecties te voorkomen krijgt u tijdens en na de operatie antibiotica. Trombose en longembolie. Bij trombose ontstaan er bloedstolsels in de bloedvaten. Als bloedstolsels een bloedvat afsluiten, ontstaat een embolie. Het weefsel dat door dit bloedvat wordt voorzien van zuurstof, krijgt dan te weinig bloed. Hierdoor kan schade aan dat weefsel ontstaan. Om dit te voorkomen krijgt u gedurende zes weken, één keer per dag bloedverdunnende medicijnen toegediend via een injectie, tenzij uw arts u iets anders voorschrijft. Veelal gaat het om een spuitje dat u, eenmaal thuis, zichzelf één keer per dag moet toedienen.
Na de operatie
Uitslaapkamer
Na de operatie gaat u naar de uitslaapkamer. Hier wordt uw toestand heel goed in de gaten gehouden: uw bloeddruk, polsslag en ademhaling worden regelmatig gecontroleerd. Daar wordt in sommige gevallen ook een controlefoto van uw heup gemaakt. Na één tot twee uur gaat u, als u goed bent hersteld, weer terug naar de verpleegafdeling. Weer op de verpleegafdeling
Op de verpleegafdeling controleren wij uw toestand ook regelmatig. Het kan zijn dat u nog wat slaperig of suf bent. Sommige patiënten voelen zich na de operatie misselijk en hebben geen zin in eten. In uw arm zit een infuus. Mogelijk bevat de wond een drain (een dun slangetje om operatievocht af te laten lopen). Fysiotherapie
Na de operatie krijgt u dagelijks fysiotherapie. Hierbij wordt aandacht besteed aan spierversterkende oefeningen, het lopen en traplopen met krukken (of ander loophulpmiddel). 7
De dag na de operatie wordt (zo mogelijk) gestart met het lopen en dit wordt per dag uitgebreid. De leefregels en zaken waar u op moet letten worden met u doorgenomen. Traplopen De fysiotherapeut leert u ook traplopen. Let hierbij (ook eenmaal thuis) op het volgende: • Trap op: eerst het niet geopereerde been een tree hoger zetten, dan het geopereerde been en de elleboogkruk bijzetten; • Trap af: eerst de elleboogkruk met het geopereerde been een tree lager zetten, dan het niet geopereerde been bijzetten; • U heeft hierbij een stevige trapleuning nodig. Eerst verantwoordelijk verpleegkundige
Op de verpleegafdeling Orthopedie werken we met het systeem van eerst verantwoordelijk verpleegkundige: EVV. U kunt uw vragen of klachten met de EVV bespreken. Een EVV probeert twee keer tijdens uw opname langs te komen en bespreekt dan zaken met u zoals: • Hoe ervaart u de zorg? • Bent u voldoende op de hoogte van de behandeling? • Zijn alle voorbereidingen thuis getroffen en zijn eventuele hulp en hulpmiddelen goed geregeld als u thuis komt. Als deze verpleegkundige niet aanwezig is kunt u natuurlijk ook bij een andere verpleegkundige terecht.
Ontslag uit het ziekenhuis
Als de specialist en de fysiotherapeut hiermee akkoord gaan, kunt u na ongeveer vijf dagen het ziekenhuis weer verlaten. U krijgt dan de volgende papieren mee: • een controleafspraak na twee weken bij de verpleegkundig specialist Orthopedie op de polikliniek Orthopedie; • controleafspraak met de orthopeed op de polikliniek Orthopedie, ongeveer 6 weken na de operatie; • een verwijzing voor het maken van een röntgenfoto. Deze moet u vóór de afspraak met uw orthopeed laten maken; 8
• een verwijzing voor fysiotherapie en een overdracht aan uw eigen fysiotherapeut. Vervoer
U mag niet zelf naar huis rijden. Regel daarom dat iemand anders u naar huis brengt.
Na uw opname
Algemene leefregels na een gebroken heupoperatie
Het is heel belangrijk dat u zich aan de onderstaande leefregels houdt! Het is heel belangrijk dat u zich aan de onderstaande leefregels houdt! De eerste zes weken na de operatie moet u met twee krukken (of ander loopmiddel) blijven lopen. Of u volledig of gedeeltelijk het geopereerde been mag belasten, is afhankelijk van de soort breuk. Uw orthopeed bespreekt dit met u. • Lopen: De eerste zes weken na de operatie moet u met twee krukken (of ander loophulpmiddel) blijven lopen. Of u volledig of gedeeltelijk het geopereerde been mag belasten, is afhankelijk van de soort breuk. Uw orthopeed bespreekt dit met u. In overleg met uw fysiotherapeut en orthopeed wordt het lopen met krukken afgebouwd. Als u te vroeg met een kruk gaat lopen, loopt u het risico dat u een verkeerde houding gaat aannemen. Overleg dit daarom altijd eerst. • Los staan: In de eerste twee maanden kan en mag u los staan, u moet alleen opletten dat u niet gaat lopen of tegelijkertijd een draaibeweging maakt. Staan, bijvoorbeeld bij een aanrecht, kan en mag dus. • In de eerste twee maanden moet u de benen wat gespreid houden bij het zitten en liggen. Leg hiervoor een kussen tussen uw benen als u in bed ligt. • In de eerste twee maanden mag u uw benen niet over elkaar leggen. • Autorijden: wanneer u weer zelf mag autorijden, verschilt per persoon. In overleg met uw behandelend arts mag u meestal na ongeveer zes weken weer proberen zelf auto te rijden. Dit mag alleen als u geen krukken meer nodig heeft. Lees vooraf de polisvoorwaarden van uw verzekeringsmaatschappij door. 9
• Fietsen: na ongeveer zes weken mag u in overleg met uw behandelend arts weer fietsen. Gebruik hierbij een damesfiets vanwege de lage instap. Het is aan te raden van tevoren te oefenen op een hometrainer. • Douchen/ in bad gaan: u mag gaan douchen als de hechtingen verwijderd zijn. Dit gebeurt na ongeveer 14 dagen. U mag de eerste zes weken alleen met een zitplank gaan zitten in een ligbad. U mag deze periode dus niet in bad gaan liggen, omdat u dan te diep zit. Als u zich zeker genoeg voelt, kunt u wel staand douchen in bad, zoals in een gewone douchecabine. • Schoenen: het is verstandig om schoenen te dragen die vast aan de voet zitten en een brede hak hebben. Ook kunt u het beste instappers dragen, omdat u hierbij geen veters hoeft te strikken. Draag de eerste drie maanden geen hoge hakken of slippers. Hierbij is de kans te groot dat u struikelt en een verkeerde beweging maakt of valt. • Sex: na de operatie en de herstelperiode van minimaal zes weken kunt u voorzichtig weer proberen hoe sex voor u is. Medisch gezien zijn hier dan geen belemmeringen meer voor. • Wondverzorging: de wond moet schoon en droog blijven. De huid rondom de hechtingen/nietjes kan er wat rood of geirriteerd uitzien. Als na veertien dagen de hechtingen/nietjes verwijderd zijn, wordt deze roodheid minder. Tot die tijd is een pleister ter bescherming van de hechtingen voldoende. Aanvullende leefregels na een kophalsprothese
• Slaap de eerste zes weken op uw rug met een kussen tussen uw benen, net als tijdens uw verblijf in het ziekenhuis. Tijdens de eerste controle na uw opname, bekijkt de arts of u weer op uw zij mag slapen. Als u toch heel af en toe op uw zij wilt gaan liggen, om uw stuit te ontlasten, zorg dan dat er altijd een kussen tussen uw knieen ligt. U mag dan alleen op uw geopereerde zijde liggen, zodat het geopereerde been niet naar binnen kan buigen. U mag de eerste zes weken niet op uw buik gaan liggen. • Breng uw knie niet in de richting van uw neus, bijvoorbeeld om uw nagels te knippen. 10
• Trek niet op de ‘gewone manier’ uw kous en schoen aan van het geopereerde been. Als u stevige instapschoenen draagt, heeft u alleen een lange schoenlepel nodig om uw schoenen aan te trekken. Bij veterschoenen heeft u bij het strikken van veters gedurende twee maanden hulp nodig. • Buk niet vanuit een stoel. • Buig niet ver over de tafel heen. • Buk niet vanuit een staande houding met de benen naast elkaar. Zet hierbij het geopereerde been iets achter het niet geopereerde been. De fysiotherapeut leert u hoe u iets van de grond kunt oprapen. • Hurk niet • Ga niet met de benen over elkaar zitten. • Ga niet op een lage stoel of kruk zitten. Aandachtspunten
• Na de operatie is uw heup pijnlijk. De eerste drie maanden wordt de pijn geleidelijk aan minder. • Het is heel normaal dat u de eerste drie maanden na de operatie wat zwelling in de voet en/of het onderbeen heeft. Het dik worden van het been vermindert door uw been hoog te leggen. De zwelling is over het algemeen's avonds het grootst en vermindert als u goed de oefeningen blijft doen en de operatie langer geleden is. • Drie keer per dag tien minuten oefenen is voldoende. Voert u de oefeningen serieus uit, maar overdrijf niet. U merkt vanzelf wanneer u te veel gedaan hebt, de heup voelt dan stram en stijf aan. • Als u in het ziekenhuis gestart bent met bloedverdunnende injecties dient u deze gedurende zes weken te blijven gebruiken. Indien u voor de operatie al bloedverdunnende middelen gebruikte via de trombosedienst, gaat u hier na de operatie gewoon mee door.
Wanneer neemt u direct contact op?
U dient contact op te nemen als een van de onderstaande problemen ontstaat: • als de wond gaat lekken; • als de wond rood of dik wordt en/of meer pijn gaat doen; • als u niet meer op het geopereerde been kunt staan, terwijl dit daarvóór goed mogelijk was; 11
• als u temperatuurverhoging krijgt boven de 38°C en u zich niet lekker voelt. Tijdens kantooruren neemt u contact op met de polikliniek Orthopedie. Buiten kantooruren kunt u contact opnemen met de Spoedeisende Hulp.
Verhinderd
Kunt u niet naar uw afspraak komen? Geef dit dan zo snel mogelijk door aan de polikliniek Orthopedie. Er kan dan een andere patiënt in uw plaats komen.
Vragen
Mocht u na het lezen van deze folder nog vragen hebben, dan kunt u die stellen aan uw behandelend arts of de verpleegkundige van de verpleegafdeling Orthopedie. Ook kunt u tijdens het telefonisch spreekuur op maandag t/m vrijdag van 12.00 tot 13.00 uur bellen naar de polikliniek Orthopedie.
Contactgegevens
Catharina Ziekenhuis Telefoon 040 - 239 91 11 www.catharinaziekenhuis.nl Spoedeisende Hulp 040 - 239 96 00 Polikliniek Orthopedie 040 - 239 71 80 (telefonisch spreekuur van 12.00 tot 13.00 uur) Verpleegafdeling Orthopedie 040 - 239 80 00 Routenummer(s) en overige informatie over de afdeling Orthopedie kunt u terugvinden op www.catharinaziekenhuis.nl/orthopedie.
12
13
14
15
Michelangelolaan 2 – 5623 EJ Eindhoven Postbus 1350 – 5602 ZA Eindhoven
