Oplossingsrichtingen klimaatverandering: techniek, gedrag en beleid Ton van Dril 17 November 2014
Overzicht • Wereld • Europa • Nederland • Technieken • Gedrag • Beleid
Een gemiddeld nederlands huishouden gebruikt:
• 47000 MJ (1484 m3) gas • 12000 MJ (3312 kWh) elektriciteit • 35000 MJ (1000 liter) motorbrandstof
GHG emissions
GHG emissions accelerate despite reduction efforts - most emission growth is CO2 from fossil fuel combustion and industry. Source: IPCC AR5, SPM WG-III, 2014.
4
GHG emission pathways
Without more mitigation, global mean surface temperature might increase by 3.7°C to 4.8°C over the 21st century. Source: IPCC AR5, SPM WG-III, 2014. 5
WEO 2013
EU-climate road map 2050 • Ambitieniveau CO2 energie: -86% versus -80% • Sectorale verdeling: Consistent • NL specs: – Veel industrie – Veel gas
7
EU energy road map
Scenario’s in de EU energy road map: aandelen verschillende primaire energiebronnen
8
Primair verbruik NL, PJ
Broeikasgasemissies NL, Mt CO2 eq
WEO 2013
Investment flows
Substantial reductions in emissions would require large changes in investment patterns. Source: IPCC AR5, SPM WG-III, 2014.
12
80% broeikasgasreductie in 2050 in NL Nederlandse actie voor de Europese low carbon roadmap (PBL en ECN)
http://www.ecn.nl/docs/library/report/2011/o11076.pdf 13
Vier strategiën om uitstoot te verminderen • Minder energie gebruiken: – Energiezuinige technieken en gedragsverandering
• Elektriciteitsproductie die minder uitstoot veroorzaakt: – Hernieuwbare energie, b.v. zon, wind – Kernenergie
• Biomassa voor warmte en transport • Afvangen en opslaan van CO2 (CCS)
14
Het systeem van 2050 NL: vijf grote blokken CO2-afvang en -opslag
Biomassa
Overige broeikasgassen
Energiesysteem Energiebesparing
14-
CO2-vrije elektriciteit en elektrificatie
Methoden voor elektriciteitsopwekking Aardwarmte
Kern
Wind
Zon
Waterkracht
Biomassa Fossiele brandstof 16
Bron: www.actewagl.com.au
Besparingspotentieel EU
Cumulative installations for PV
Source: EC-JRC, PV Status Report 2013. 18
Zon • Nederland is niet echt een ‘zonland’ • Zon levert elektriciteit en warmte • De opbrengst is variabel • Nu nog een erg klein deel van energieproductie
• De kosten dalen snel
19
Learning curve for PV
Source: EC-JRC, PV Status Report 2013. 20
Wind • Traditionele energiebron • Snelle ontwikkeling wereldwijd • In Nederland en op de Noordzee nog veel mogelijkheden • De opbrengst is variabel • Inpassing in het landschap kan een probleem zijn
21
Source: GWEC, 2013.
Waterkracht • Wereldwijd de grootste hernieuwbare bron voor elektriciteit • Niet veel toegepast in NL • Stroming, Getijde
Bron:
23
www.nuon.com
Aardwarmte • Veel mogelijkheden in gebieden met vulkanen, b.v. IJsland • Warmte voor huizen, gebouwen, kassen • In NL nog niet voor elektriciteit
Bron: www.installatiebedrijfvleeshouwers.nl
24
Biomass and biofuels
25
Biomassa • Import: NL produceert maar weinig biomassa • Biomassa kan kolen en gas in centrales vervangen • Ook toepassing in de chemie en brandstofproductie als vervanger van aardolie • Biomassa voor energie concurreert met voedsel • Productie vanbiomassa is niet altijd duurzaam • Samen met CCS een sink! (BECCS)
Bron: CSIRO
26
Kolen>Gas • • • • •
Gas is al belangrijk in NL Gas wordt gebruikt voor warmte en elektriciteit Gascentrales zijn efficiënt en flexibel Gas is schoner dan kolen Gas > kolen wordt internationaal gezien als belangrijke reductieoptie
Bron: www.werkenbijelectrabel.nl
27
Conventional CCS… and air capture
Source: Lackner et al., 2012.
Source: IPCC, 2005. 28
CCS: Afvangen en opslaan van CO2 • Geeft mogelijkheid om door te gaan met fossiele bronnen • Opslag onder land of onder zee • Extra kosten en energie
29
Keteneffecten CO2
30
Overzicht hernieuwbaar NL
Doel hernieuwbaar NL
Raming hernieuwbaar, PJ, in vastgesteld/voorgenomen beleid
Low-carbon energy technologies
Annual new capacity requirements, according to five models (averages in colour), in a scenario that likely meets the 2°C target.
Framing Het doel is duidelijk, de techniek is er, op termijn levert het alleen maar geld op, dus politici: kom met beleid, waar wachten jullie op? (+complottheorieën) Echter ook: • Doelen: afweging tussen ideaal lange termijn en concreet/SMART zie recente Europese besluitvorming • Techniek: moet vaak doorontwikkeld worden om aan te passen aan de concrete situatie: hoe maak je van een grachtenpand een nul-energiepand, hoe ga je met je elektrische auto met caravan naar Frankrijk? • Perceptie van kosten: een groot deel van de kosten en baten loopt niet via de markt en vereist instrumentering en politieke consensus • Instrumentering: vereist op consensus gericht besluitvormingsproces • Implementatie: regelgeving is uit, diversiteit van belangen
Oplossingen Oplossingen
Kosten, aanvullende voordelen, financiële prikkels
Consensus zoeken, doelgroep aanwijzen, timing, inpassen in beleidskaders
Beleidsvisie en Doelstelling
Innovatiebeleid
Fiscaal beleid, beprijzing
Regelgeving, subsidies, programma’s
Kosten/baten afweging, barrières overwinnen, sociale druk, publieke acceptatie Implementatie Implementatie
Techniek, gedrag, structuur, volume
Instrumenteren Instrumenteren
Analyse, agenderen, doelen stellen
Aantrekkelijkheid Aantrekkelijkheid
Probleem Probleem
Beleidsmodel
Communicatie, green deals, nudge
EU and national policies are basically consistent: • • • • • • •
Developing visions Energy efficiency improvement Renewables stimulation Emission reduction Market development and competition Infrastructure development and access Stimulating innovation and technological learning
However: • Real costs are often underestimated or neglected • Energy understanding, technology perception, social acceptance, behavior, decision processes are still not well addressed
Some basics of energy policies What is the problem? Climate change? Depletion? Dependence? • Uncertainties about prioritizing goals (clean, affordable, secure) • Uncertainties about solutions • Different interests
Wicked problem
39
Uncertainty about the implementation of “no regret” options Euro per ton CO2
40
Differences in cost perception • • • • •
Business perception of cost effectiveness Direct costs and benefits for the national economy Cost reduction of learning Job creation and competitive benefits of greening the economy External costs and damages of climate change and air pollution: uncertainties and discounting issues • Abatement costs and adaptation costs
SEO (2010)
41
International instruments • Joint Implementation / Clean development Mechanisms (up to Kyoto) • National Appropriate Mitigation Actions (NAMAs) – – – – – – –
Channel for finance Channel for finance Access to energy Health/pollution abatement benefits Capacity building Transformational movements International acknowledgement wrt climate mitigation
CO2 prijs in Euro/ton (NEV 2014) •
Economische crisis veroorzaakt grote CO2 bubbel
•
Hernieuwbaar en besparingsbeleid verlagen druk
•
In dat licht zijn de 2030 doelen (-43%) niet heel stevig
•
Market stability reserve kan lichtpuntje zijn
Recommendations for the ETS: • Increase pressure in the ETS by reducing the current surplus with at least 2 GT • Adjust ETS pressure to the ambitions and implemented policies for efficiency, renewables, CCS and nuclear • Increase ETS coverage and international alignment of emission trading • So make the ETS adjustable to international economic and policy developments • Be thoroughly predictable on how adjust (central bank?) • Address competition issues, border taxes if necessary
Energy Efficiency Directive • EU 2007 energy package states: a 20% energy saving is necessary, compared to baseline • The 2007 projections stated 1842 Mtoe in 2020, so >>>>>>1474 Mtoe has to be achieved (absolute primary levels!) • 2011 Energy efficiency plan: “the union is not on track” • 2012 Directive in force. Obligations on roadmap buildings, renovation of public buildings, public procurement, industry audits, cogeneration, waste heat, etc. • Cornerstone is the article 7 obligation for energy suppliers of 1.5% annual additional end use energy efficiency improvement for the 7 years up to 2020. • Autonomous savings and EU policies + 1.5% additional lift annual savings to 2%+ • June 2014: the Commission assessed the union is heading for 19% so some additional effort is needed
Diluting the Energy Efficiency Directive, article 7 • • • • •
Obligations for suppliers may be replaced by other policies Transport may be excluded 1.5% may become 1.125% based on several exemptions Calculation methods and scope may be chosen by Member States Additionality may have a broad interpretation
A first evaluation of the EED • The original ambitions were unrealistic, so dilution by MS was to be expected • Unfamiliar and unintuitive methodologies may cause policy inefficiencies • A lean interpretation will make Netherlands look good • A risk of suboptimal solutions for the long run • Continued public acceptance problems with efficiency policies • NEV 2014 states that with planned policies, the target is within reach • The Energy Agreement (NL) sets more stringent targets
Subsidieregeling Duurzame Energie+ (SDE) en andere.. • Subsidieert het onrendabele deel van een groot aantal hernieuwbare energie categorieën. Kasuitgaven oplopend tot 3 mld/jaar • Salderingsbeleid: kost tot 2020 enkele honderden miljoenen aan belastingderving. Op termijn ook verandering van de kostenstructuur bij de energieleveranciers. • Afval gerelateerd beleid: verplichting leidt tot doorberekening naar burger via gemeenten, waterschappen, etc.
SDE (Nederland)
EEG (Duitsland)
Staatssteunregels (9 april 2014) SDE EEG Vanaf 1 januari 2016 (tenzij <500 kWe of innovatie): • Steun in de vorm van marktpremie • Programmaverantwoordelijkheid voor ontvanger van steun • Geen productieprikkel bij negatieve prijzen Vanaf 1 januari 2017 (tenzij <1 MWe of innovatie): • Steun via biedingsproces • Biedingsproces is technologie-neutraal (“niet discriminatoir”).
Kostenontwikkeling hernieuwbaar • Verbeterde techniek is kosteneffectiever • Schaalvoordelen productie (lage lonen routes) • Risicoperceptie: een procent minder risicopremie maakt een groot verschil: betrouwbaar beleid betaalt zichzelf terug • Er zijn ook afnemende schaalvoordelen: – – – –
Ongunstiger locaties voor wind, zon en water Duurdere, want duurzamere biomassa Afkopen/compenseren van maatschappelijke weerstand Grondkosten
Forse daling kosten wind op zee mogelijk
Energieakkoord • Waardevolle consensus over hernieuwbaar en CO2 • Sterk bepaald door Europese doelen (uitvoeringsplan EU-beleid) • Meer zekerheid over uitvoering convenanten voor Wind op Land, Woningcorporaties. • Moeizaam compromis, en noodzaak tot verder bouwen aan vertrouwen. • Korte termijn scope (2020-2023)
53
Samenvatting • We gebruiken heel veel energie, grotendeels van fossiele bronnen • Dit neemt wereldwijd toe in opkomende landen • De opgave is dus ongekend groot: verschillen tussen “veilige” en “baseline” impliceren: er is een enorme omslag nodig • Technologische oplossingsrichtingen zijn er voldoende, maar we kunnen nu nog niet selectief zijn • Beleid maken is ook een vak: het is nodig in de hele cyclus • Maak slim gebruik van de bijkomende voordelen • Onderschat de kosten en financiering niet • Met mooie producten is “rationeel” economisch gedrag wel te omzeilen
Wat doet de overheid? • Doel NL in 2020: 14% duurzame energie -20% CO2
• • • • •
Energiebelasting Stimuleringsregeling Duurzame Energie Emissiehandel Convenanten Normen voor voertuigen, nieuwbouw en apparaten
55
Belangrijke issues en aanbevelingen 1. Consistentie van beleid – Kies voor de robuuste lijnen en depolitiseer die – Let op flankerend beleid en co-benefits
• ‘Uitgewerkt Deltaplan voor NL -80% in 2050’ • Wel ruwe schetsen maken en bijstellen • Biobased Economy als robuust element uitwerken
56
2. Innovatiebeleid: – Beleid(sperspectief) voor gehele innovatiecurve – Wees initieel breed, maar zorg voor focus en massa wanneer de markt in zicht komt
• Biobased innovaties stimuleren is één, maar waar blijft de “SDE voor hernieuwbare materialen”?
57
3. O ja, de burger/eindgebruiker! – Betrek die vroeg bij ontwerp – ‘Echte’ medezeggenschap – Co-benefits en mede-eigenaarschap
• Stramien beslissen-aankondigen-verdedigen • Creëer ruimte voor co-creatie, vroege interactie • Wettelijke procedures, proeftuinen
58
4. NL en EU- en mondiale ontwikkelingen: – Neem nationaal beleidsvrijheid waar aanwezig – Ontwikkel een energiediplomatie – gericht op eigenbelang in de transitie – niet (alleen) op gevestigde belangen
• Transport: – Fiscaal beleid, b.v. road pricing – Samenwerking met België en Duitsland rond waterstofinfra?
59
5. Transitie kent winnaars en verliezers – Zet in waar NL kracht ligt meer winnaars – Ondersteun verliezers met omvormen of ’sociaal plan’. – Accepteer dat het pijn doet hier en daar
60
6. Markten, netten, finance – Ook hier zijn veranderingen nodig: leer van andere sectoren en modellen – Constructies voor hoge up-front kosten
• E-sector: misschien capaciteitsmarkt nodig, bestaat al in eenvoudige vorm • Slimme netten: ja, mits… • Huurarrangementen voor investeringen in b.v. GO
61
7. Timing en lock-ins: – Vooral bij trage sectoren – Zorg voor een lange adem, stuur voorzichtig bij – Vier de tussenstappen
• Industrie-transitiebeleid. Is dat er eigenlijk, naast de MJA’s en convenanten?
62
