Opleiding als scheidslijn?

USBO

Universiteit Utrecht

Opleiding als scheidslijn? Mark Bovens

USBO


Begrippen Politieke wetenschap •

Cleavage (Lipset & Rokkan, 1971)

Elementen (Bartolini & Mair 1990) •

sociale structuur

•

attitudes

•

institutioneel

USBO


Elementen Structuur: verschillende sociale groepen • • •

segmentatie segregatie stratificatie

Attitudes: verschillende normen • •

opvattingen preferenties

Institutioneel: verschillende organisaties • •

maatschappelijk politiek

USBO


Begrippen Deegan-Krause (2006) • Tegenstelling: één element • Scheidslijn: twee elementen parallel • Breukvlak: drie elementen parallel

Attitudes Instituties

Instituties

Attitudes


Structuren

Structuren Attitudes

Scheidslijn

Structuren

Scheidslijn

Breukvlak

Instituties

Instituties


Structuren

Scheidslijn

Instituties

Attitudes

Structuren

Breukvlak

USBO


Klassieke breukvlakken Religie • katholieken, protestanten, ‘openbaren’ • confessioneel - seculier • KVP, AR, CDA, SGP versus de rest Economie • arbeiders versus ondernemers • links – rechts • SDAP, PvdA, SP, VVD

USBO


Scheidslijnen Platteland-stad • boeren versus stedelingen • Groene Front, Boerenpartij Generaties • Jongeren versus ouderen • Ouderenpartijen, G500, 50+

USBO


Opleiding Hoog • HBO/WO Middelbaar • MBO/HAVO/VWO Laag • LO/VMBO

Q: Hoog versus laag: scheidslijn of breukvlak?

USBO


Onderzoeksvragen 1. Duidelijk te onderscheiden sociale groepen? • • •

segmentatie segregatie stratificatie

2. Verschillende attitudes? • •

preferenties opvattingen

3. Verschillende organisaties? • •

maatschappelijk politiek

USBO


Sociale segmentatie Q: Is er überhaupt sprake van substantiële groepen? Demografie: sterke groei aantal hoger opgeleiden Volkstelling 1960 (14 jaar<): • Hoog: • Middelbaar: • Laag:

85.000 (1%) 218.000 (3%) 7.368.900 (96%)

CBS 2011 (15-64 jaar) • Hoog: • Middelbaar: • Laag:

3.035.000 (27%) 4.408.000 (40%) 3.455.000 (33%)

USBO


Segregatie Q: leven die groepen in gescheiden werelden? • sociaal: vrienden, partners, scholen • ruimtelijk: wonen

USBO

Vriendschappen


(Bron: Van der Houwen, Kloosterman, Te Riele 2010: 191)

USBO


Sociale segregatie Vriendengroepen • 60% in meerderheid zelfde opleidingsniveau • L: 24% meer vrienden van andere niveaus • H: 13% meer vrienden van andere niveaus

Partnerkeuze • • •

85% vrijwel gelijk opleidingsniveau WO met LO: 2 op de 1000 (0,02%) toename homogamie onder hoger opgeleiden

Onderwijs • • •

segregatie naar opleidingsniveau ouders H: bijzondere signatuur, categorale scholen L: buurtscholen

USBO


Homogamie naar geboortecohort (bron: Te Riele et al 2012)

% 60

50

40

30

20

10

0 voor 1930

1930-1939

1940-1949

Vrouw hoger dan man

1950-1959

Gelijk niveau

1960-1969

1970 en later

Man hoger dan vrouw

USBO


Ruimtelijke segregatie Wonen • • •

H: 50-65% stedelijk, met name universiteitssteden, oude binnensteden, 19e eeuwse gordel, villawijken L: naoorlogse wijken, buitenring, groeigemeenten, krimpgebieden gentrificatie en Vinex: weinig sociale contacten H-L (vgl Blokland & Van Eijk, 2010)

•

‘bakfietsen versus rolluiken’

USBO


USBO


Stratificatie Q: verschillen in welvaart en welbevinden? Inkomen • L: 26.000; H: 49.000 (CBS, 2009) • lichte toename verschil 2001-2010 (SCP 2011)

Arbeidsmarkt • arbeidsparticipatie: L: 47,2% ; H: 83,5% (CBS, 2010) • werkloosheid: L: 8,7%; H: 3,7% (CBS, 2010) • meritocratisering neemt af door diploma-inflatie?

USBO


Stratificatie Gezondheid • • •

L: meer chronische en psychische ziekten (VMBO 2x zoveel als WO) L: levensverwachting 7 jaar korter H: 20 jaar langer leven in goede gezondheid

Welbevinden: leefsituatie-index SCP • • •

1974: verschil 20 punten 2006: verschil 25 (H: 110; L: 85) 2010: verschil iets kleiner

USBO


Sociale tegenstelling? Algemeen beeld: • • • •

enorme toename aantal hoger opgeleiden H en L ongeveer even groot H: homogener dan L (immigranten, ouderen) H: toename homogamie

• hoge mate van sociale en ruimtelijke segregatie • forse verschillen in welvaart en welbevinden • die verschillen lijken niet toe te nemen

USBO


Attitudes Q: verschillen in opvattingen en preferenties? Niet wat betreft issues op oude breuklijnen • religie • links-rechts Wel wat betreft sociaal-culturele issues • immigratie • integratie • EU • criminaliteit

USBO

Andere preferenties


Opleiding

Opvattingen over politieke strijdpunten Laag

Middel

Hoog

L-H

Minderheden – volledig aanpassen (7) behoud cultuur (1) Europese eenwording – te ver (7) nog verder (1)

5.4

4.9

4.3

1.1

4.8

4.4

3.7

1.1

Asielzoekers – terug sturen (7) meer toelaten (1)

4.9

4.6

4.0

0.9

Criminaliteit – te licht bestraft (7) te zwaar bestraft (1)

6.0

5.9

5.3

0.7

Kerncentrales – niet bouwen (7) snel meer bouwen (1)

4.6

4.2

4.0

0.6

Inkomensverschillen – kleiner (7) groter (1)

5.2

5.0

4.7

0.5

Euthanasie – toegestaan (7) verboden (1)

5.8

5.8

5.8

0.0

Bron: NKO 2010

USBO


Andere opvattingen Opleiding belangrijkste voorspeller voor: (Dekker/SCP 2009): • sociaal vertrouwen • pro multiculturele samenleving • pro Europa (De Koster et al 2010): • etnocentrisme • autoritarisme • etnische (in)tolerantie Maar vooral onder onkerkelijken

USBO


Normatieve tegenstelling? Algemeen beeld • geen tegenstelling H-L bij klassieke issues • wel flinke tegenstellingen bij culturele issues • H: libertair, permissief, kosmopolitisch • L: autoritair, repressief, nationalistisch • scheidslijn vooral onder onkerkelijken

USBO


Institutionele tegenstellingen Q: verschillen in organisaties? Maatschappelijke organisaties • • •

H veel meer lid dan L weinig verschil bij traditionele breuklijnen grote verschillen: milieu, 3e wereld, mensenrechten

USBO


Lidmaatschap maatschappelijke organisaties en opleiding Bron NKO 2006

Laag

Middel

Hoog Ratio

Kerk of levensbeschouwelijke organisatie

37

32

35

0.95

Buurt-, wijk of gezelligheidsvereniging

30

27

30

1.0

Vakbond

18

20

22

1.2

Sportvereniging

31

43

47

1.5

Milieu- en natuurorganisatie

20

27

46

2.3

Organisatie gericht op de derde wereld, mensenrechten of vrede

12

17

34

2.8

Beroepsorganisatie of beroepsvereniging

7

10

27

3.9

USBO


Institutionele tegenstellingen Politieke organisaties opkomst sociaal-liberale en groene partijen (jaren zeventig) • D66, GroenLinks • pro: multiculti, EU, 3e wereld, milieu; permissief • electoraat: hoog opgeleid

opkomst nationalistische partijen (vanaf 2002) • SP, LPF, TON, PVV • sceptisch: multiculti, EU, klimaatverandering; repressief • electoraat: laag opgeleid

USBO


Stemgedrag & opleiding Europese verkiezingen juni 2009 (bron: TNS NIPO) % gediplomeerden PVV die stemmen op:

SP

PvdA

D66

GL

33%

10%

16%

5%

2%

25%

11%

10%

8%

4%

11%

8%

11%

11%

14%

3%

4%

14%

23%

21%

Opleidingsniveau:

LBO MBO

HBO

WO

USBO


Stemgedrag & opleiding Europese verkiezingen juni 2009 (Bron: TNS NIPO) 35 30 25

LBO MBO HBO WO

20 15 10 5 0 PVV

SP

PvdA

D66

GL

USBO


Stemgedrag & opleiding Tweede Kamerverkiezingen juni 2010 (bron NKO 2010) 25 20 15 10 5 0 CDA

PvdA

VVD

Laagopgeleiden

PVV

SP

D66

Middelbaar opgeleiden

Groen Links

CU

SGP

Hoogopgeleiden

BE CH DE DK FR GB

Socialist Left Green party Estonia Greens

NL

The Green League

D66

Groen Links

Green Party

Liberal Democrats

Les Verts

New Alliance

Danish Social Liberal Party

Green Party

Green Liberals

Green Party

Ecolo

Groen!

USBO Universiteit Utrecht

Green & left liberal parties and education (%, source ESS, 2008)

25

20

15

10

5 Low

0 Middle

FI NO SE EE

High

USBO


Populist parties and education (%, source ESS, 2008) 35

30

25

20

Low

15

Middle High

10

5

0

Vlaams Swiss Danish Front Belang People's Peoples National Party Party BE

CH

DK

FR

PVV

LPF

NL

True Finns

Progress Party

FI

NO

USBO


Institutionele tegenstellingen? Algemeen beeld: • geen verschillen traditionele organisaties • grote verschillen sociaal-culturele organisaties • culturele tegenstelling in partijlandschap na 2002 • scheidslijn naar opleidingsniveau • maar: geen expliciete verwijzingen • geen Partij vd Academici of Partij Voor VMBO


Instituties

Attitudes


Structuren


Scheidslijn

Structuren

Scheidslijn

Breukvlak

Instituties

Instituties


Structuren

Scheidslijn

USBO


Conclusie Scheidslijnen: sociaal + attitude: bij culturele issues & onkerkelijken sociaal + instutioneel: niet de jure, wel de facto attitude + instutioneel: D66, GL versus SP, TON, PVV

Breukvlak: • • • •

vooral onder onkerkelijken langs sociaal culturele scheidslijn sinds 2002 maar niet expliciet

Opleiding als scheidslijn?

Recommend Documents