op reis |
BRASIL! Nog tot half juli is Brazilië gastland van het WK voetbal. Brasil is overigens de voetbalnatie bij uitstek. Maar zijn de Brazilianen ook gek van de fiets? En kun je er een mooie en zorgeloze fietsvakantie beleven? Grinta! fietste door São Paulo, Rio de Janeiro en Belo Horizonte om uiteindelijk te finishen aan de prachtige stranden in de buurt van Salvador de Bahia. ›
SAMENSTELLING KRIS CLERCKX › CARTOON LEO
Grinta! | 135
M
et meer dan 20 miljoen inwoners, de voorsteden meegeteld, is São Paulo met voorsprong de grootste metropool op het zuidelijk halfrond. Vanop de hoogste wolkenkrabbers, zoals het Edificio do Banespa of het Edificio Italia, lijkt de stad een ondoordringbaar woud van staal, glas en beton. Daarbovenop heeft São Paulo een slechte reputatie als het op verkeersfiles aankomt. Meer dan twee uur vastzitten in het dichtslibbende verkeer is geen uitzondering voor wie de stad op een ochtend probeert binnen te rijden (of ‘s avonds terug naar huis wil). Noch de files, noch de verstedelijkte omgeving beloven weinig goeds voor mijn eerste fietskilometers op Braziliaanse bodem, maar tot mijn verrassing blijkt São Paulo een fietsgekke stad te zijn. Zeker op een zondagochtend, wanneer tienduizenden mensen met de tweewieler onderweg zijn. Sinds 2012 vindt elke zondag een autoluwe of zogenaamde ciclofaixa plaats.
> Tot mijn verrassing blijkt São Paulo een fietsgekke stad te zijn. < Meer dan 50 km aan straten, waaronder ook twee rijstroken op de drukke avenida Paulista, worden dan telkens opnieuw vrijgemaakt voor fietsers. Om de veiligheid te waarborgen staat op elk kruispunt een seingever. Zo worden in totaal elke week meer dan 1000 seingevers ingezet. Een grote bankinstelling biedt gratis huurfietsen aan.
Iedereen op de fiets
Sinds kort zorgt de organisatie Bike Tour São Paulo voor een combinatie van toerisme en fietsen. Met medewerking van de stad en enkele sponsors bieden ze op de avenida Paulista en aan het Teatro Municipal elke zondag korte maar gratis fietstochten aan. Als buitenlander krijg je ook een koptelefoon ter beschikking met Engelse uitleg over de belangrijkste bezienswaardigheden. “Dit fietsproject is ontstaan uit liefde voor deze chaotische stad”, licht de jonge initiatiefnemer Daniel Morial toe. “Mijn broer heeft zijn auto verkocht, hij was de files beu. Nu promoten we samen de fiets. Met dit project kunnen we iedereen de kans bieden om São Paulo eens op een tweewieler te laten ervaren: jong en oud, rijk en arm, Braziliaan 136 | Grinta!
< Totale fietsgekte: aanschuiven voor een fiets.
en niet-Braziliaan. En met jou nu hier iemand uit België, toch wel het land van de fiets. Wat zijn jullie sterk in internationale wedstrijden.”
Goed voor de conditie
Bike Tour São Paulo is een best gezellig initiatief maar een sportieve inspanning kun je hun tochtjes bezwaarlijk noemen. Samen met Caio, een bevriend architect uit São Paulo, trek ik op pad voor een meer sportieve rit door de stad. “Die autovrije zondagen zijn een fantastisch initiatief”, klinkt het bij Caio. “De inwoners van São Paulo komen op zondagochtend opnieuw naar buiten. De fiets wint het voor een keer van de wagen. En het is ook fantastisch voor mijn conditie. Wekelijks trek ik er nu enkele uurtjes op uit met de fiets. Ik zou ook graag tijdens de week de fiets wat meer gebruiken maar op het traject naar mijn architectenbureau liggen enkele pittige hellingen.
> Ik sta perplex. Zelfs in een fietsgek land als België zie je dergelijk enthousiasme voor de fiets niet vaak. < Zonder inspanning geraak ik er dus niet en ik kan het me echt niet permitteren om al riekend naar het zweet klanten te ontmoeten.” Algauw begrijp ik Caio, want in São Paulo dient er echt wel af en toe stevig geklommen te worden. Vooral de straten, die vanuit het historische centrum naar de op een plateau gelegen avenida Paulista leiden, zijn stevige kuitenbijters van anderhalve tot twee kilometer lang.
Aanschuiven voor een fiets <
< Kleurrijk Brazilië.
Na het klimwerk in het centrum van de stad begeven we ons achtereenvolgens naar het Parque Ibirapuera en naar het Parque Villa-Lobos. Aan de ingang van de beide parken kunnen fietsen worden gehuurd en op de twee plaatsen staat een lange wachtrij van geïnteresseerden. Ik sta perplex. Zelfs in een fietsgek land als België zie je dergelijk enthousiasme voor de fiets niet vaak. Nadeel van die recente Braziliaanse belangstelling voor de fiets is dat het in de beide parken een beetje te druk is om als sportieve fietser even een tandje bij te steken. Gelukkig heeft
mijn fietsgezel Caio terreinkennis en in zijn wiel volg ik hem naar een breed fietspad aan de Rio Pinheiros. “Ook op weekdagen kun je hier ongestoord en volledig autovrij komen fietsen”, weet Caio, die de snelheid geleidelijk aan opvoert en even zijn én mijn fietsconditie wil testen. Over een afstand van afstand van minstens 10 km (en net zoveel km terug) komen we onderweg voorbij aan moderne torenwijken in volle opbouw, om enkele honderden meter verderop dan weer zicht te hebben op favela’s. Ook dat is São Paulo, arm en rijk naast elkaar. Een vervelend nadeel van dit traject langs de Rio Pinheiro is de stank van de rivier. Vooral als het water laag staat, verraadt die aanhoudende geurhinder dat de Rio Pinheiros een open riool is. Tot daar dus de zuurstofkuur in een miljoenenmetropool.
Levensgevaarlijke missie
Na de fietsverkenning door São Paulo is mijn plan om met de fiets richting Rio de Janeiro te reizen, een tocht van ongeveer 400 km. In theorie is dat gemakkelijk op twee of drie dagen te doen, en afgaand op de kaart belooft het ook een aangename rit langs de kust te worden. Maar de reacties op het plan zijn vernietigend. Vrienden en kennissen in São Paulo zijn rechtuit: “Dat kun je niet maken! Je geraakt de stad niet eens levend uit! Dat wordt je dood.” Ik lach de beoordelingen weg maar enkele dagen later besef ik aan welke onmogelijke en vooral levensgevaarlijke missie ik ben begonnen. Eerst gaat het door de oostelijke favela’s van São Paulo, waar de straten van een wel heel bedenkelijke kwaliteit zijn en gps-coördinaten niet helemaal up-to-date. Een lekke band behoort hier tot de voor de hand liggende risico’s. En dan hebben we het nog niet over de daar residerende drugsbaronnen, die fietsers maar hele rare wezens vinden. Wanneer de buitenwijken van São Paulo achter me komen te liggen, blijf ik met stress verder fietsen. Op een veel te drukke baan, waar vrachtwagens rakelings aan me voorbij zoeven, zie ik me als fietser verplicht om een imaginaire pechstrook op te zoeken. Glas en afval aan de kant van de weg doen me slalommen, puffen, vloeken en vallen, waarna ik beslis om op te geven en terug naar São Paulo te keren. Opnieuw moet ik me een weg zoeken door enkele favela’s en opgejaagd door een vallende duisternis haal ik een gemiddelde van ver boven de 30 km/uur. Een dag later gaat het uiteindelijk met de bus richting Grinta! | 137
>
< Copacabana op twee wielen.
Rio de Janeiro. Ontgoocheld over het misgelopen fietstraject, maar wel alive and kicking.
Aan het strand van Copacabana
Net als São Paulo heeft ook Rio de Janeiro van zondag ‘fietsdag’ gemaakt. Tussen de wijken Flamengo en Leblon kun je over een afstand van bijna vijftien kilometer langs de prachtigste
stranden van Rio fietsen zonder je te hoeven meten met een wagen. Heerlijk ontspannend … tot ongeveer 9 uur. De autovrije boulevards zijn immers zo populair geworden, dat de drukte van het autoverkeer een beetje gecounterd wordt door andere fietsers, joggers en wandelaars, die hun zondagvoormiddag sportief willen doorbrengen. Wie kan het hen kwalijk nemen? De meeste bewegingsvrijheid is er op de
> Ik wil naar Rio fietsen. Vrienden en kennissen zijn rechtuit: ‘Dat kun je niet maken! Dat wordt je dood!’ < 138 | Grinta!
wegen in het Parque Flamengo, waar naar alle waarschijnlijkheid in 2016 de start-en aankomststreep van de olympische wegrit zal worden getrokken. Een andere populaire plek om toertjes op de tweewieler af te leggen, ook op weekdagen, is het Lagoa Rodrigo de Freitas. Een tochtje rond het meer bedraagt zeven kilometer. Tijdens die rit heb je de hele tijd zicht op het Christusbeeld, dat 700 meter hogerop over Rio lijkt te waken.
Klimtraining in de favela’s
Als sportieve fietser mag het uiteraard allemaal wat hoger, verder en zwaarder zijn. Vanaf de oevers van het Lago
< Zelfs de street art staat in het teken van de fiets.
Rodrigo de Freitas fiets ik westwaarts met als bestemming het Nationaal Park van Tijuca om nadien af te zakken naar het 20 km lange strand van Tijuca. Om de grote wegen naar Tijuca te mijden, zoek ik me een kleinere baan door het residentiële kwartier in de wijk Gavea. Waar ik me echter op miskijk, is dat deze baan naar het einde toe heel steil begint te stijgen én me naar Rocinha leidt. Met meer dan 70000 inwoners is Rocinha een van de grootste favela’s van ZuidAmerika en daar fiets ik dus doodleuk op mijn eentje door … helemaal niet op mijn gemak, al geven enkele bemande politieposten me toch een wat veiliger gevoel. Enkele kilometers verderop bereik ik dan
< Armzalig parcours door de favela van Rocinha.
> Met meer dan 70000 inwoners is Rocinha een van de grootste favela’s van Zuid-Amerika en daar fiets ik dus doodleuk op mijn eentje door. <
mijn eerste doel: het Nationaal Park van Tijuca, waar me een volgende klim wacht. Op een smalle maar goed geasfalteerde baan gaat het over een afstand van bijna vier kilometer naar de Vista Chinesa, dat een van de mooiste uitzichtpunten op Rio blijkt te zijn. Goed voor een wow-moment en wat rust voor de benen. In de afzink naar het strand van Tijuca blijf ik nog een tijdje verder fietsen in het groen en in de deugddoende schaduw van het Nationaal Park van Tijuca. Met watervallen en nog meer mooie uitzichtpunten aan de kant van de weg voel ik me heel ver weg van de drukte in de metropool van Rio. Fietsen in Rio is dus best te doen. Grinta! | 139
>
BRAZILIË PRAKTISCH
Brazilië
Salvador
Fietsen in São Paulo
Tijdens de week is het opletten geblazen maar de autoluwe zondagen zijn een immens succes. www.ciclofaixa.com.br www.ciclofaixa.spturis.com.br
Belo Horizonte Rio de Janeiro São Paulo
Fietsen in Rio
Dankzij de vele buitenlandse toeristen is de fiets er al een hele tijd ingeburgerd. Huren is in Rio geen probleem … behalve op ‘fietsdag’ zondag, want de meeste verhuurcentra van fietsen zijn die dag gesloten. Niet bepaald logisch. Fietsverhuurcentra -ook koersfietsen- in de buurt van Copacabana en Ipanema: Special Bike in Copacabana (www.specialbikebotafogo.com.br); Ciclovia Zona Sul (Rua Francisco Otaviano 55); Bike & Lazer in Ipanema (www.bikelazer.com.br)
Fietsen in Belo Horizonte
Van alle bezochte Braziliaanse steden heeft Belo Horizonte op vlak van fietsaanbod nog de verste weg af te leggen, al biedt de bergachtige omgeving rondom de stad wel mooie fietsmogelijkheden. Op voorwaarde uiteraard dat het niet stormt of stortregent. Voor praktische vragen, richt je tot
[email protected]
Fietsvakantie in Bahia Wie in een rustig en authentiek decor de fiets op wil, zit goed met een fietsvakantie vanuit Hotel Tree Bies in Subauma. De Belgische gastheer Bart zal er bovendien alles aan doen om het verblijf in de beste omstandigheden te laten verlopen. www.treebies.com.br
Reizen naar Brazilië
Vanuit Brussel kun je met Air Europa dagelijks naar Madrid, van waaruit interessante verbindingen zijn naar São Paulo en Salvador. De helpdesk van Air Europa helpt je ook daadwerkelijk (in het Frans of het Engels) met vragen in verband met fietstransport of andere praktische zaken. www.aireuropa.com
140 | Grinta!
Revolutie op de fiets
Een volgende Braziliaanse bestemming wordt Belo Horizonte in de staat Minas Gerais. Het geaccidenteerde terrein en prachtige natuur rondom de stad geven me zin om er op zijn minst twee dagen volop tegen aan te gaan. Aangezien er van uitgestippelde fietsroutes in deze streek nog geen sprake is, reken ik op de terreinkennis van Pedro. Hij is een jonge twintiger, die compleet gek is van de fiets: “De fiets is voor mij een levensstijl”, vertelt Pedro. “Helaas is in deze stad de auto nog koning en dat willen we veranderen. Af en toe komen we met honderden fietsactivisten samen en leggen we het verkeer in de stad lam. Een fantastische ervaring. Check maar eens op youtube onder de titel ‘Massa Critica’ en dan zie je dat onze acties effect hebben.” Behalve activist blijkt Pedro ook een fietskoerier te zijn: “Samen met enkele vrienden heb ik Dizzy Express opgericht. We zijn nog een bescheiden zaakje, maar hopen op een dag er van
te kunnen leven.” En Pedro is echt wel gek van de fiets. Een van zijn andere hobby’s is fietspolo: “Pure fun, maar wel heel belastend voor je fiets en catastrofaal voor je portemonnee. Ik moet me na elke wedstrijd heel wat nieuw materiaal kopen.” Veel minder hip en trendy is onze fietservaring in de omgeving van Belo Horizonte. Tot twee keer toe zien we ons verplicht om onze fietstocht te annuleren. Stormachtig weer en hevige regenbuien maken het keer op keer onmogelijk om er op uit te trekken. De kracht van de storm is zelfs zo sterk dat enkele dakplaten van het vernieuwde Mineirão-stadion wegwaaien. Het stilzitten in de hotelkamer zorgt voor de nodige ontgoocheling, maar het netwerk van Pedro’s fietsvrienden weet me algauw op te beuren: “We nodigen je uit om in september terug te komen. In Mariana organiseren we dan de Iron Biker, dé strafste mountainbikerace in Latijns-Amerika. En dan schijnt de zon wel!”
< Gezelligheid troef in Bahia.
< Fietskoerier in Belo Horizonte.
Langs paradijselijke stranden
Na de drie steden, waar de Rode Duivels tijdens het WK voetbal de Belgische eer verdedigden, reis ik verder naar Salvador, hoofdstad van de staat Bahia. Op zoek naar een rustig en verrassend fietsgebied trek ik noordwaarts voor een tocht langs de paradijselijke stranden van Bahia. Een heel interessante manier om je in deze streek gemakkelijk te oriënteren, is de Linha Verde. Sinds de jaren negentig verbindt deze baan Salvador de Bahia met de Aracuja, hoofdstad van de staat Sergipe. De mooi geasfalteerde baan werd bewust op ongeveer vijf kilometer van de kust aangelegd, zodat vissersdorpjes, badplaatsen en de kust zelf zo ongerept mogelijk zouden blijven. En dat is goed gelukt! Mijn uitvalsbasis wordt Subauma, een klein en authentiek vissersdorp op 120 km van Salvador. De Belg Bart Van Aelst beheert daar samen met zijn Braziliaanse echtgenote Tenize een hotel, waar je alleen al voor het ontbijt
speciaal naar toe zou komen. Vers geperst sinaasappelsap, een portie vers fruit, krachtige koffie en je bent klaar voor een stevige dagtrip met de moutainbike. Met lokale fietsgids Marcus, die ook de barman is in het hotel, trek ik erop uit.
> Met watervallen en nog meer mooie uitzichtpunten aan de kant van de weg voel ik me heel ver weg van de drukte in de metropool van Rio. < Ons eerste doel is Cruzeirinho, een houten kruis op de top van een heuvel in de onmiddellijke omgeving van het dorp. Het pad naar boven is doenbaar maar zowel Marcus als ik mispakken
< Jonge fietsartiest in Subauma.
ons aan het losse zand. De laatste dertig meter naar de top zien we ons verplicht de fiets te duwen. Allebei voelen we ons een beetje beschaamd maar boven aan het kruis is het vooral genieten geblazen van het mooie uitzicht op het kleine Subauma en de weidse en woeste oceaan. Verderop combineren we goed lopende zandpaden en mooi geasfalteerde wegen. We houden even halt aan een waterval, de Cachoeira do Peixe, en een andere traditionele fietsersstop is de Bar dos Amigos in Sitio Novo. Net daar worden de plannen gemaakt voor de volgende fietstochten, die ons naar nog mooiere plekken leiden. Zo gaat het daaropvolgende ochtend, bij zonsopgang, naar de lagoa azul. De kosmos, de rust, stilte en het paradijsgehalte van deze plek staan er in wel heel schril contrast met de chaos in de favela’s van São Paulo, waar deze fietstrip door Brazilië begon. Maar net dat is Brazilië: een land van extremen, die je op de fiets nog eens extra intens beleefd. ■ Grinta! | 141
