OP CD: GRATIS PARAGON NTFS FOR MAC OS X 8.0 T.W.V. 14,95 SORRY DAT IK HIER WERK! FACEBOOK- KILLER? 44

OP CD: GRATIS PARAGON NTFS FOR MAC OS X 8.0 T.W.V. € 14,95 PC-ACTIVE | SEPTEMBER 2011

UITGEMOLKEN! Mobiel internet wordt duur 22

251 JAARGANG 23 | 2011

BROWSERKEUZE

14

Microsoft blundert

ONGELUKJE!

18

Zes datahersteltools

MMC DEEL 1

28

NOTEBOOKS VOOR DE 2E KLAS | TARIEVEN MOBIEL INTERNET | HARDDISK REANIMEREN | GOOGLE+

Windows-beheertool

BIBBLE

SORRY DAT IK HIER WERK!

Eerste klas notebooks in de tweede klas 52

32

Lightroom-alternatief

NAS VOOR NIKS

40

FreeNAS versie 8.0

DIEPER IN EXCEL

48

Draaitabellen

LACIE CLOUDBOX

58

T S TE

Buitenshuis back-uppen

DSP-ONTVANGERS

62

Analoge radio is terug!

ECOMSTATION 2

72

HARDDISK DOOD?

OS/2 houdt dapper stand

ALDI'S CRYPTO HD

REANIMEER 'M ZELF!

68

82

RFID & USB

MORSBESTENDIG?

86

Toetsenbord te water

FACEBOOKKILLER? 44

GRATIS DATAHERSTELTOOLS Undelete 360 2.11.17 PC Inspector File Recovery 4.0 CD Recovery Toolbox 1.1.17.0 Unstoppable Copier 5.2 ICE ECC 2.7

SOFTWARE

EN VERDER

Bibble 5.2.2 FreeNAS 8.0 MediaBase 1.2.2 Start Menu XP CubeDrift 1.10 PC Decrapifier VLC Media Player 1.1.11

Mozilla Firefox 6.0 NL Internet Explorer 9 NL Adobe Reader 10.1.0 NL FastStone Image Viewer 4.6 7-Zip 9.20 Windows Media Player 11 NL PDFCreator 1.2.0

WWW.PC-ACTIVE.NL NR. 251

JAARGANG 23 | SEPT. 2011

€ 6,99

NEMEN DENKENDE COMPUTERS DE WERELD OVER? Cover-3.indd 1

26-08-2011 18:21:57

* Alle in deze advertentie vermelde prijzen zijn incl. btw en verzendkosten. Afbeeldingen kunnen afwijken. Deze actie is geldig zolang de voorraad strekt. **Deze prijs geldt uitsluitend in combinatie met een computer uit ons Back-to-School-assortiment. Dit assortiment is te vinden op redcoon.nl.

15,6" Notebook

500 GB harddisk / 4 GB geheugen

Art. nr. B310262

439,-

Intel HD Graphics videokaart GEEN VERZENDKOSTEN

*

Maak een perfecte start met ons exclusieve Back-to-School Pack:

= 29,95**

Alleen op www.redcoon.nl

redcoon.nl is beter!

 Makkelijk en snel bestellen  Scherpe prijzen  Snelle levering

 24 uur per dag winkelen  Enorm assortiment  Vertrouwd en veilig kopen

AMD Fusion C50 Dual-Core 500 GB harddisk / 4 GB geheugen ATI Mobility Radeon HD 6250

369,-

Aspire 5253-C54G50MN 15,6" Notebook Art. nr. B303368

GEEN VERZENDKOSTEN

*

Intel, het logo van Intel, Intel Inside, Intel Core en Core Inside zijn handelsmerken van Intel Corporation in de Verenigde Staten en andere landen. Voor meer informatie over de Intel processor rating, gaat u naar www.intel.nl/stars.

Intel® Core™ i3 380M Dual-Core

NP-RV511-A03NL

Maak een perfecte start met ons exclusieve Back-to-School Pack:

= 29,95**

Alleen op www.redcoon.nl

Europa's webwinkel voor elektronica redcoon Benelux B.V. | Havendijk 26 | 5017 AM Tilburg | Nederland Bestellingen & klantenservice: tel. 0900 - 7 33 26 66 (€ 0,18 per min.) Gratis online chatservice via www.redcoon.nl Ma - vr: 08.00 - 17.30 uur, za: 08.30 - 13.30 uur (op feestdagen gesloten)

Untitled-2 1

23-8-2011 10:10:24

INHOUD

KEERZIJDE(S)

22 UITGEMOLKEN! KPN jaagt klanten weg In plaats van met de markt mee te evolueren heeft KPN ervoor gekozen klanten van zich te vervreemden. De tarieven voor mobiel internet rijzen de pan uit. Is het tijd om over te stappen?

44 GOOGLE+ Meer oog voor privacy

52 PARDON! IK WERK HIER! NOTEBOOK IN DE TWEEDE KLAS Sorry dat ik op uw schoot zit, maar ik probeer hier te werken… In de huidige NS-treinen is het nog nooit zo onhandig geweest om een laptop mee te nemen. Gelukkig wilde een aantal fabrikanten ons helpen.

inhoud blad.indd 3

VOORWOORD

Het is onrustig aan het sociale media-front. Terwijl Hyves in relatief korte tijd een groot deel van de markt heeft verloren aan Facebook, is er alweer een nieuwe kaper op de kust: Google+.

Rond de jaarwisseling gonsde het in de media van de rellen in Egypte. Deze vrijheidsstrijd sloeg al snel over naar buurlanden en men begon zelfs te spreken van een Arabische Lente. De activisten communiceerden met elkaar via Facebook en Twitter, waardoor de regimes in die landen zich genoodzaakt zagen de bevolking dwars te zitten door het internet af te sluiten. De ‘vrije wereld’ sprak er schande van. In diezelfde vrije wereld, in GrootBrittannië, vonden onlangs rellen plaats in onder andere Londen, Manchester en Birmingham. Enkele dagen lang kregen we dreigende beelden voorgeschoteld van samenscholende jongeren die al plunderend de straten doortrokken. Ze communiceerden met elkaar via onder andere BlackBerry Messenger, waardoor de Britse regering zich begon af te vragen of het mogelijk was de bevolking dwars te zitten door messenger-functies te blokkeren. De Libische onderminister van Buitenlandse Zaken Khaled Kaim sprak er schande van. Sommige zaken moet je af en toe zwartwit tegenover elkaar zetten, ter lering... ende vermaak. Uiteraard zit er letterlijk een wereld van verschil tussen de situatie in de Arabische wereld en die in GrootBrittannië, maar in beide gevallen willen regeringen ongewenste uitwassen van technische vooruitgang een halt toeroepen. Of in ieder geval de mogelijkheid hebben stiekem te kunnen meekijken met alles wat die techniek mogelijk maakt. Aftappen, meekijken, bespioneren en in de gaten houden - Big Brother is watching you. Maar niet alleen regeringen maken zich schuldig aan gesnuffel, ook bedrijven willen het liefst alles van u weten. Via deep packet inspection, cookies en het bijhouden van zowel uw zoekresultaten als uw gpscoördinaten worden we van onbekende burger tot een profiel gemaakt. En dan hebben we toch weer diezelfde overheid nodig om onze privacy te beschermen. Kortom, er zit altijd een keerzijde aan de medaille. Diverse zelfs. Gelukkig hebben wij de vrijheid en mogelijkheden zelf te bepalen hoe we tegen die keerzijdes aankijken. Ook in dit nummer van PC-Active bieden we u weer voldoende denkstof om daar een mening over te vormen. Jeroen Geelhoed Hoofdredacteur [email protected]

26-08-2011 09:53:07

, STRATO blijft continu vernieuwen date. to up en ig il ve jd ti al s er rv se de dus zijn En dat voor een uitstekende prijs.

Peter Verstappen

Peter Verstappen www.musictube.nl

STRATO Virtual Windows Server

Nu voor de prijs van een Linux!

Virtual Windows Server voor de beste prijs en hoogste performance.

Kijk voor meer info op:

€/ mnd.

d Tij

Traffic onbeperkt TUN/TAB Harde schijf (RAID 1) tot 200 GB Werkgeheugen (RAM) tot 4 GB

vanaf

el

ijk e actie!

strato.nl/server of bel ons gratis: 0800 265 8909

Virtual Windows Server S voor € 9,90 voor de eerste 6 maanden. Daarna heb je een contractduur van 6 maanden en een prijs van € 12,90 per maand. Alle prijzen excl. btw.

STR0911_NL_AZ_VServer_A4_v2 1 Untitled-1 1

12.08.119: 28:5 09:26 19- 8-2011 4

ALGEMEEN

32 BIBBLE 5 FOTOBEWERKINGSSOFTWARE Bibble is een prachtig stukje fotobewerkingssoftware dat gek genoeg nog niet zo bekend is in Nederland. Dit artikel zal daar - samen met de trial op onze maandelijkse cd - ongetwijfeld verandering in brengen.

6 8 12 14

KORT NIEUWS INBOX LINUX-NIEUWS ABORT, RETRY, FAIL?

Hoe schudt u een browserkeuzescherm? 61

WORD ABONNEE

En krijg een boek! 76 77

PRIVACY WORD ABONNEE

78

HET LAB

En krijg een horloge! Hack een CloudBox 84 86

BOEKEN LEUK OF MEUK?

94 97

HCC!COMPUSERS WAMMES’ COLUMN

Morsbestendig toetsenbord

Einde van de pc? 98

OP PAGINA 66 VINDT U DE INHOUDSOPGAVE VAN DE GRATIS CD-ROM BIJ PC-ACTIVE

VOLGEND NUMMER

SOFTWARE 16

SHAREWARE

MediaBase 18

FREEWARE

Herstel uw data

36 LERENDE ALGORITMEN RISE OF THE MACHINES? Wie is er aansprakelijk als uw bewakingsrobot een indringer doodt? Machines krijgen steeds meer rechten, maar ook meer plichten. Utopie of doemscenario?

28

MICROSOFT MANAGEMENT CONSOLE

32 40 48

BIBBLE 5 FREENAS 8.0 DRAAITABELLEN

Hardware en software beheren

Leuke twist in Office 2010 Excel

HARDWARE 52

KLEINE NOTEBOOK-TEST

Lekker werken in de tweede klas 58

LACIE CLOUDBOX

62

DSP-ONTVANGERS

Perfecte back-up of black box? Digitale radio van de toekomst

68

68 82

Promedia 500 GB RFID

FRANKENSTEIN 2.0 REANIMEER EEN HARDE SCHIJF Uw harde schijf heeft het begeven? Geen probleem. Dan vervangt u de kapotte onderdelen toch gewoon? Dat gebeurt immers ook in de medische wereld.

REANIMEER UW HARDDISK! HARDE SCHIJF MET VERSLEUTELING

ACHTERGROND 22

NIEUWE TARIEVEN MOBIEL INTERNET

De stand van zaken bij vier aanbieders 27

TOKYOFLASH

36 44

LERENDE ALGORITMEN GOOGLE+

Tijdsaanduidingen van nul tot nu

Meer privacy-bewust dan Facebook 65

OPSTAPJE NAAR GOOGLE

Nederlands succesverhaal Python 72

ECOMSTATION 2

OS/2 houdt dapper stand 90

DENKWERK

DNA-computers

inhoud blad.indd 5

26-08-2011 09:52:35

KORT NIEUWS Milieuvriendelijke hosting Het Franse hostingbedrijf OVH heeft fors geïnvesteerd om ondernemingen innovatieve cloud computing-diensten te kunnen aanbieden. In Roubaix heeft het bedrijf daarom nieuwe en bijzonder milieuvriendelijke hostingruimten gebouwd. In een tijdsbestek van zes maanden heeft OVH - zonder enige vorm van overheidssteun - meer dan tien miljoen euro in cloud computing geïnvesteerd. Voor een groot deel van zijn aanbod, bijvoorbeeld Private Cloud, garandeert de hoster voortaan een vrijwel volledige hardwarebeschikbaarheid: 99,99999 procent. Om dit resultaat te realiseren heeft OVH gekozen voor een geheel redundante infrastructuur: van iedere server, opslagruimte of netwerkroute zijn er twee. Voor de cloud-diensten heeft het bedrijf daarom 3500 servers en 220 opslagensembles met een hoge beschikbaarheid moeten aanschaffen. In de meeste computerruimten worden ventilatoren gebruikt om de servers te koelen en airconditioning om de lucht te verversen. Deze systemen gebruiken behoorlijk veel energie, soms net zoveel als de machines die zij koelen. Daarom heeft OVH besloten een geheel nieuwe methode te gaan gebruiken om de hardware op de juiste temperatuur te houden. In iedere ruimte wordt een systeem van vloeibare koeling gebruikt, zonder airconditioning. Dit is niet alleen een milieuvriendelijk systeem, het lage energieverbruik komt in gunstige zin ook terug in de prijzen, benadrukt OVH. “Door de lagere energiekosten van onze servers profiteren onze klanten altijd van de laagste tarieven.” HTTP://WWW.OVH.NL/

Denk mee met PC-Active! Wat vindt u van PC-Active? Dat zouden wij als redactie graag van u horen. Daarom zijn we van start gegaan met een lezersonderzoek. Welke soort artikelen waardeert u het meest of wat vindt u juist dat er anders moet in ons blad? Laat het ons weten. Met de resultaten uit dit lezersonderzoek kunnen we PC-Active beter afstemmen op uw behoeften. De vragen zullen u tussen de tien en vijftien minuten kosten. Omdat we wat van uw tijd vragen, maakt u ook nog eens kans op leuke prijzen. Via de onderstaande link kunt u deelnemen aan het lezersonderzoek. Uiteraard worden uw gegevens vertrouwelijk behandeld. HTTP://WWW.PC-ACTIVE.NL/LEZERSONDERZOEK

Geluk bij een ongeluk... Wie zijn of haar notebookvoeding weet te vergeten in de trein, kan zichzelf wel voor z’n kop slaan. Die dingen zijn duur om te vervangen. König weet voor een heel redelijke prijs, ongeveer 74 euro, een zeer uitgebreide vervanging te regelen, die geschikt is voor zowat alle notebooks tot 120 watt. Op grond van de aangesloten plug selecteert de voeding het voltage, dat bovendien door middel van een lcd’tje te controleren valt. Bovendien is het apparaat voorzien van een extra usb-uitgang. Altijd handig! HTTP://WWW.KONIGELECTRONIC.COM/

6

PC-ACTIVE | Nr. 251 – 2011

Kort nieuws.indd 6

25-08-2011 16:26:42

NIEUWS

| KORT

TLS wil ov-chipkaarten laten ‘exploderen’ Trans Link Systems wil ov-chipkaarten die gekraakt zijn, door middel van een elektromagnetische puls opblazen vanuit de in- en uitcheckpoortjes. Om kaarten nu ongeldig te maken wordt er slechts een bitje veranderd, maar deze is achteraf met de juiste software en een RFID-lezer eenvoudig weer terug te zetten. Op die manier kan de gekraakte ov-chipkaart opnieuw gebruikt worden. Dat zal niet meer mogelijk zijn, nu TLS deze hardere maatregelen neemt. Om een gekraakte ov-chipkaart te laten ploffen is wel een software-update nodig voor de detectiepoortjes, die bij het passeren van een ongeldige kaart een hogere stroomdosering kunnen geven. Daardoor ontstaat kortsluiting in de RFID-chip, waarna deze kapot gaat en dus niet meer gebruikt kan worden. De methode is nogal omstreden, omdat niet duidelijk is wat het effect is op andere RFID-kaartjes. Als een reiziger met een gekraakte ov-chipkaart langs een poortje gaat met zijn portemonnee, bestaat de kans dat andere RFID-kaarten er ook de brui aan geven. Ook zouden er gezondheidsrisico’s aan deze methode kleven, doordat bij het opblazen van de chip schadelijke stoffen vrij kunnen komen. Het nieuws van de nieuwe antikraakmethode komt van een klokkenluider binnen TLS, die zich meldde bij onderzoeksjournalist Brenno de Winter.

Anti PowerPoint Partij Een Zwitserse politieke partij wil een verbod op het Microsoft Office-programma PowerPoint. Deze presentatiesoftware zou te saai zijn en de Zwitserse bevolking 1,7 miljard euro aan verloren arbeid kosten. Mensen zouden hun tijd verdoen door naar een PowerPoint-presentatie te kijken. De Anti PowerPoint Partij of APPP wil nu honderdduizend handtekeningen verzamelen om een referendum over PowerPoint in gang te zetten. In Zwitserland worden petities met honderdduizend handtekeningen in het parlement behandeld en zijn uitslagen van referenda bindend voor overheidsbeslissingen. De voorzitter van de APPP, Matthias Pöhm, hoopt in oktober bij de verkiezingen het parlement in te kunnen met zijn partij. HTTP://WWW.ANTI-POWERPOINT-PARTY.COM/

Terrorisme tegen nanosmurrie Een terroristische organisatie die zich verzet tegen nanotechnologie, heeft tenminste twee bomaanslagen op wetenschappers in Mexico opgeëist. In augustus liepen twee hoogleraren aan het technologisch instituut van Monterrey verwondingen op. In april en mei waren er al aanslagen geweest tegen een professor die onderzoek doet naar ‘micro-elektromechanische systemen’. De terroristen noemen zichzelf Individuen Die Neigen naar het Wilde en worden gesitueerd in de hoek van de dierenrechtenactivisten. Ze zijn beïnvloed door de Amerikaanse Unabomber Ted Kaczynski. Deze tegenstander van de moderne beschaving stuurde van 1978 tot 1995 bombrieven naar wetenschappers en luchtvaartmaatschappijen. De Latijns-Amerikaanse groep is bang dat nanodeeltjes zichzelf ongecontroleerd gaan voortplanten. Het resultaat zal een ‘grijze smurrie’ zijn, die het leven op aarde mogelijk zal uitroeien. Dit grey goo-concept werd in 1986 geïntroduceerd door wetenschapper Eric Drexler, die er onder meer het sciencefictiongenre mee verrijkte.

PC-ACTIVE | Nr. 251 – 2011

Kort nieuws.indd 7

7

25-08-2011 16:27:21

INBOX MAIL VAN LEZERS

HENK VAN DE K AMER (HK)

KO VAN ZEEL AND (K Z)

REAGEREN? Vragen kunt u sturen naar [email protected]. Of surf naar ons forum ‘Ik heb een probleem!’ [1] en stel uw vraag. Dit kan zonder registratie. Alleen als u op de antwoorden wilt reageren is aanmelden noodzakelijk.

Jubileumprijsvraag (1) Ik ben bezig aan de wedstrijd in PC-Active en strand op de vraag over Henk van de Kamers eerste e-mailadres. Ik ben momenteel aan het zoeken op diens sites, maar ik heb geen idee waar ik moet beginnen. Misschien is het de bedoeling wel om het gewoon aan Henk te vragen, al betwijfel ik dat. Dus: kunt u - indien u niet bereid bent het antwoord te geven - mij eventueel een zetje in de goede richting geven? Sven Vandecasteele, e-mail

Het was inderdaad niet de bedoeling om het direct aan mij te vragen, maar de nodige lezers hebben dit toch geprobeerd. Voor zover ik kan nagaan, staat het adres ook nergens direct op één van mijn websites. Wat echter wel op de website staat, zijn het allereerste Het Lab-artikel [2] en mijn cv [3]. In beide teksten is te vinden dat ik onderzoek heb gedaan bij de vakgroep Plantenfysiologie aan de Universiteit van Amsterdam. Dat was in de tijd voordat ik bij PC-Active werkte. In de aflevering van Het Lab staat de algemene kreet groenalg in combinatie met andere woorden, waarmee mijn bijdragen in een Usenetgroep - toen nog voor serieuze zaken - over het onderzoek over Chlamydomonas zijn terug te vinden. En in die berichten staat het e-mailadres [email protected], dat we toen deelden. (HK)

Jubileumprijsvraag (2) Ik snap dat jullie de prijsvraag niet te makkelijk willen maken. Maar vraag 5 - over wie een website maakte naar aanleiding van een artikel in 1996 - of

Google geeft het antwoord

8

Brieven.indd 8

vraag 13 over het eerste e-mailadres van Henk gaan wel heel erg ver! Ik verwacht de antwoorden op deze vragen vanavond in het blad te vinden? Owanneke, forum

Beide antwoorden stonden volgens mij niet in het feestnummer, dus dat zal een tweede teleurstelling zijn geworden. Toch zijn beide vragen prima te doen, al gaat het inderdaad wat verder dan gebruikelijk. Hoe u op het antwoord van vraag 13 kunt komen, staat hierboven uitgelegd. Voor vraag 5 moet u gewoon Google gebruiken, maar ook hier gaat dat iets lastiger dan normaal. Het koppelteken in PC-Active wordt door allerlei nieuwe systemen niet geaccepteerd, zoals we ook te laat ontdekten bij onze Twitter-actie. Bij Google moet u onze naam dan ook tussen dubbele aanhalingstekens zetten. Typ “pc-active” eerste website 1996 in, waarna de negende hit leidt naar Tweakers. Daar begon iemand met de vraag ‘Hoe ben jij begonnen als webdesigner?’. Eén van de antwoorden is dus ons artikel uit 1996. (HK)

Lenen? In de column van Wammes Witkop in het jubileumnummer schrijft hij over zijn bezoek aan de Aldi. Het was hem niet gelukt de SD-kit met tot vier SD-kaartjes in Raid0 over usb 2.0 aan te schaffen. Als het de bedoeling was om daar in PC-Active een recensie van te schrijven, bied ik u mijn SD-kit te leen aan. H.J. Zijlstra, e-mail

We wilden deze inderdaad in de rubriek Leuk of Meuk? bespreken. Maar ondertussen hebben we via een andere route de benodigde spullen verkregen. Dus dat artikel komt eraan. In ieder geval hartelijk dank voor het aanbod; dat waarderen wij absoluut. (HK)

PC-ACTIVE | Nr. 251 – 2011

25-08-2011 16:31:20

INBOX

Downloads in IE9 Op de site van onder meer ABN Amro en VISA bestaat de mogelijkheid om na het inloggen afschriften of overzichten te downloaden. Wanneer ik dit doe met Internet Explorer 8 - ver.8.0.6001.18904 - verschijnt er keurig een volgend scherm waarna de file kan worden weggeschreven naar de juiste locatie. Doe ik dezelfde handelingen met Internet Explorer 9 - ver.9.0.8112.16421, zowel de 32- als 64-bits-versie dan verschijnt de vraag wat ik wil doen met generate?reportkey=131627eb00f_42314231. Ik kan dat bestand niet opslaan of er iets zinnigs mee doen. Verder puzzelen leert dat downloads die niet via https worden opgehaald, gewoon goed gaan. Er zal vast ergens een vinkje zijn, maar welke dat is, heeft niemand mij tot op heden kunnen vertellen. Om iedere download op een ‘oudere’ pc te moeten doen, lijkt me geen vooruitgang in techniek. Enrico Versfelt, e-mail

In versie 9 van Internet Explorer werkt het inderdaad minder makkelijk, omdat de beveiliging veel strenger is geworden. De oplossing voor uw probleem is beide banken toe te voegen aan de veilige websites en - misschien niet noodzakelijk, maar werkt wel makkelijker - ze ook aan te merken als sites die cookies mogen plaatsen op de computer. Dit gaat als volgt: helemaal rechts in IE9 ziet u een icoon dat op een tandwiel lijkt en daaronder zitten de instellingen van de webbrowser verstopt. Klik op Internetopties en dan de keuze Vertrouwde websites. Hier voegt u bijvoorbeeld https://www.abnamro.nl - sommige banken gebruiken een aparte site en dan moet u natuurlijk deze gebruiken - in. Hetzelfde doet u in de websites van het tabblad Privacy. Daarna moet u na het inloggen alles weer normaal kunnen downloaden en opslaan. Onder het pijltje van de knop Opslaan zitten meer opties, waaronder de mogelijkheid om de juiste locatie te kiezen. (KZ) Omdat wij alle antwoorden ook meteen naar de vragensteller sturen, kregen we even later de volgende toevoeging: “Bedankt voor de duidelijke uitleg. Helaas was deze niet volledig, omdat ik na het uitvoeren nog steeds een melding kreeg dat het niet mogelijk was om iets te downloaden. Na weer eens in de instellingen te zijn gedoken en met wat speurwerk op internet, bleek dat ik een vinkje had staan bij Do not save encrypted pages to disk. Door deze uit te vinken werkt alles weer als vanouds.” Waarvan akte. (HK)

Leuk of laat maar? Een paar weken geleden kreeg ik een mail van Paradigit met het aanbod een HP Officejet 6500A aan te schaffen: van 119 euro voor vijftig euro. Omdat zowel mijn oude printer als de scanner ouderdomsverschijnse-

len begon te vertonen, leek het mij een aardig voorstel. Het eerste deel van de korting bestond uit negentien euro winkelkorting en de andere vijftig euro door een oude - maar nog wel werkende - printer in te leveren. Ik had nog een Epson Stylus die ik wel kon missen. De korting kreeg je niet zomaar. Na het invullen van vijf formulieren met serienummers, factuurnummers, winkels, prijzen en het lichten van mijn halve doopceel wordt er op één van de laatste pagina’s gevraagd om een IBAN en een Swift-nummer. Op zoek naar een bankafschrift dus, waarop bij mij althans alleen een BIC-nummer staat. Voor ik erachter was dat die twee hetzelfde zijn, was ik al in een time-out gelopen en kon ik opnieuw beginnen alles in te vullen. Kunnen ze niet vooraf zeggen wat er allemaal klaar moet liggen? Dan het regelen van een afhaaldatum. Op mijn eerste registratie wachtte ik twee dagen op de beloofde mail. Na een telefoontje kreeg ik een datum toegewezen: 19 juli zonder de beloofde pakbon. Kort daarop volgde een tweede datum met pakbon. Het bleek niet mogelijk een bepaald uur te prikken. Omdat ik ervan uitging dat de laatste afhaaldatum definitief was, was ik de negentiende niet aanwezig, terwijl de koerier toch langs was geweest. De volgende dag is het nog wel goed gekomen, maar is dit het allemaal waard? Ik zou nu zeggen: laat maar, het is meuk, tenzij u echt slecht in de slappe was zit. Zouden ze er trouwens achter zijn gekomen dat de tankjes in de ingeleverde Epson leeg zijn? Hein Stanoph, e-mail

Google geeft het antwoord

Grappige variant op onze rubriek. Om betalingen binnen Europa makkelijker te maken is de bancaire sector al jaren bezig om onze bank- en gironummers om te zetten naar een alfanumerieke reeks van maximaal 34 tekens. Dit International Bank Account Number of IBAN [4] is uniek voor de hele wereld. Ons huidige nummer wordt uitgebreid tot tien tekens via de nodige voorloopnullen. Dus mijn gironummer 3526061 wordt 0003526061. Vervolgens wordt een deel van de BIC of Bank Identifier Code [5] hergebruikt om zo een koppeling te maken tussen alle oudere systemen. Mijn nummer wordt dus NLxxINGB0003526061, waarbij xx een controlegetal is dat op een wat complexe manier wordt berekend [4]. U kunt uiteraard ook de berekening door een website [6] laten doen en het resultaat ziet u in de screendump. U ziet dat BIC en IBAN twee verschillende zaken zijn, maar dat de laatste vroeger bekend stond als SEPA, Single Euro Payments Area. In de toekomst zullen de nieuwe nummers vaker worden gebruikt, waardoor u iets

PC-ACTIVE | Nr. 251 – 2011

Brieven.indd 9

9

25-08-2011 16:32:04

INBOX

minder problemen had gehad. Desondanks hebt u gelijk dat de actie heel veel werk met zich meebrengt. (HK)

Gravel (1) Zo’n gravel lijkt me tof om te hacken. Mijn idee is te booten vanaf een SD-kaart. Is mij ook gelukt met een Mio - Windows CE 4.2 - alsook een goedkope Chinese tablet. Patrick Janssens, e-mail

Dat klonk ons interessant in de oren en dus hebben we de voor dit soort ideeën beloofde Commodore Gravel opgestuurd. Wie nu trouwens wakker schrikt, we hebben er nog een aantal liggen! Een tijdje later kregen we de beloofde update van lezer Patrick: “Ik heb alle mogelijke toetscombinaties uitgeprobeerd. Als men het Reset-knopje en de joystick achteraan tegelijk indrukt en loslaat, komt u in het ‘selftest programma’. Daarmee kan van alles worden gedaan, behalve dus het bedachte booten. Zo kunnen partities worden geformatteerd en opnieuw opgebouwd, maar daarmee ben ik mijn set-up kwijtgeraakt. Niet dat dit zo belangrijk is, want men kan er toch niets mee doen. Ik heb het geheel opengemaakt om de boel volledig spanningsloos te maken, maar helaas zit er een klein batterijtje op het bordje gesoldeerd. Afkoppelen van de grote batterij is niet voldoende. Tot slot heb ik een e-mail gestuurd naar het Nederlandse bedrijf Alten PTS met een aantal vragen.” In het mailtje gaf Patrick aan de ‘trotse’ eigenaar te zijn van een Gravel en het antwoord is dan ook: “Klopt, voor de Gravel in pocket hebben wij de software geschreven. Wij zijn er net zo ‘trots’ op als jij...” Verder wordt aangegeven dat men gaat kijken of één van de collega’s die toen aan dit project hebben gewerkt, een mogelijke oplossing weet om de set-up te omzeilen. We moeten niet te veel hoop hebben, maar wie weet. Zodra deze PC-Active uit is, zullen we een exemplaar naar Alten PTS sturen om zo te laten zien dat meer mensen belangstelling hebben in een oplossing. (HK)

systeem te bestuderen. Ik heb toen enkele koppelingen aangepast om zo de navigatiesoftware Navigon te kunnen draaien. Hopelijk kan Henk van de Kamer hiermee iets bereiken in zijn Gravel-project. Dirk Kerkhofs, e-mail

Wij hebben wel gekeken naar de usb-interface en hebben een optie gezien om daar meer mee te doen dan alleen maar het geheel te gebruiken als dom duimpje. Alleen konden wij de software niet vinden. Mogelijk dat het genoemde programma de oplossing is. Om dat uit te zoeken hebben we ook Dirk een Gravel toegestuurd. Zoals gezegd hebben we voor andere interessante ideeën nog een paar exemplaren liggen. Stuur een e-mail naar [email protected] en wie weet krijgt u er gratis één thuis. (HK)

Mappenprobeem Na een zoveelste update van Windows 7 Home zijn de pictogrammen in de map Afbeeldingen gewijzigd. Deze geven de foto niet meer weer in miniatuur. Bij dubbelklikken opent de foto in het aangewezen programma. Hoe kan ik het miniatuur van de foto terug in het pictogram krijgen? Jan Broer, e-mail

Het is onwaarschijnlijk dat dit door een update komt. Veel waarschijnlijker zijn per ongeluk ergens in een map de instellingen gewijzigd en is vervolgens op de keuze Toepassen op alle mappen geklikt. Gelukkig is dit gemakkelijk te corrigeren via Mapopties in de betreffende map; zie de screendump hieronder. Mocht dit niet het gewenste resultaat hebben, dan kunt u ook de knop Standaardinstellingen herstellen gebruiken. Hierdoor worden wel andere door u aangepaste mappen teruggezet op wat Windows logisch vindt. (KZ)

Gravel (2) Ik heb een tijd geleden bij Blokker een gps gekocht tegen een dumpprijs. Hierop stond navigatiesoftware van zeer slechte kwaliteit. Op het internet kwam ik een hack tegen om Windows CE alsnog te dwingen om andere software te installeren [7]. Dit kan via CeRegEditor en door het apparaat te benaderen via usb. In het register brengen we dan een wijziging aan in de sleutel HKey_Local_Machine\init\Launch50. Deze heeft de waarde YFLoader.exe of PvShell.exe in modernere versies. De nieuwe waarde wordt explorer. exe, waarna we die kunnen gebruiken om het bestands-

10

Brieven.indd 10

Miniatuurweergaven herstellen

PC-ACTIVE | Nr. 251 – 2011

25-08-2011 16:33:28

Dagbladen opgelet! Mooi artikel in #246 van april over die digitale Ja/Nee-sticker. Dit soort items zou minimaal ook in landelijke kranten moeten komen. Het enorme voordeel van PC-Active is wel, dat het blad niet zomaar even wordt weggegooid, en een krant wel. Hoe dan ook is het uitzonderlijk dat een tijdschrift bereid is iets te doen ‘tegen het eigen brood’, want een deel daarvan komt tenslotte van reclame. Jur, e-mail

In het artikel gaan we voor mijn gevoel niet in tegen reclame, alleen tegen de enorme papierberg waar we niets mee doen. We geven al aan dat sommige reclame best nuttig kan zijn, maar dat iedereen baat heeft bij andere informatie. En juist daar kunnen digitale vormen het milieu enorm helpen. In ons tijdschrift staat de nodige reclame, maar gezien de prijs zal een adverteerder dat alleen doen als hij denkt de doelgroep te bereiken. Zodra iets serieus geld kost, gaat men nadenken. Spam - de digitale reclame - en reclamefolders zijn gewoon te goedkoop en daardoor krijgen we uitwassen waar niemand op zit te wachten. (HK)

Novac-driver Met belangstelling heb ik Henk van de Kamers artikel gelezen over usb-support op een floppy-opstartdiskette onder DOS [11]. Helaas werkt de link naar de Novac-driver niet meer. Ik heb gezocht, maar een meubelzaak, boek of Facebookpagina hebben niet zoveel met een driver gemeen. Daarnaast vraag ik mij af of dit gaat werken als er ook nog eens een PCMCIA-interface tussen zit. Desondanks zou het leuk zijn als DOS de usb-device herkent. Dus als u de Novac-driver weer weet te vinden, ga ik toch een poging wagen. André Huijs, e-mail

De link was inderdaad weer dood, maar omdat ik weet waarop ik moet zoeken, had ik al snel een nieuwe locatie gevonden. Verder ontdekte ik dat meer mensen usb onder DOS nodig hebben en ook dat een aantal programmeurs er mee bezig is. Het lijkt erop dat de ooit door mij gebruikte Novacdriver in de vorm van di1000dd.sys kan worden vervangen door een USBexFAT-driver. De Panasonic-driver - deze zorgt voor de communicatie met de hardware - blijft nodig, maar misschien dat ook deze door iemand gaat worden vervangen. Tenslotte is ook het aansturen van usb-duimpjes onder zowel Windows als Linux gestandaardiseerd. Dus met die gegevens moet het ook voor DOS zijn te doen. De PCMCIA-interface zal het iets complexer maken, maar ik denk niet dat deze tussenstap roet in het eten zal gooien, mits we hiervoor ook een driver hebben. (HK)

INFORMATIE [1] [2] [3] [4] [5] [6] [7] [8] [9] [10] [11]

http://forum.pc-active.nl/viewforum.php?f=19 http://www.hetlab.tk/afleveringen/hetlab-199804 http://www.vandekamer.com/henk/cv http://nl.wikipedia.org/wiki/International_Bank_Account_Number http://nl.wikipedia.org/wiki/Bank_Identifier_Code http://www.ibannl.org/banken/ing.php http://msdn.microsoft.com/en-us/library/ms924527.aspx http://osxbook.com/book/bonus/ancient/vpc/images/win311.gif http://www.youtube.com/watch?v=VRT0G6-EM5U http://www.guidebookgallery.org/screenshots/win31 http://www.hetlab.tk/artikelen/dos-bootdiskette-met-usb

PC-ACTIVE | Nr. 251 – 2011

Brieven.indd 11

11

25-08-2011 16:34:04

LINUX NIEUWS

TEKST : KOEN VERVLOESEM

Poetsbeurt voor KDE

Linux gaat decennium 3.0 in

De open source-desktopomgeving KDE heeft versie 4.7 uitgebracht. Wat vooral opvalt, is dat het uiterlijk flink is gepolijst. Zo bevat KDE 4.7 nieuwe icoontjes en verbeterde Gtk-thema’s om Gnome-applicaties beter in de desktopomgeving te laten integreren. Ook de performance van window manager Kwin is verbeterd, net als de support voor oude hardware die slechts beperkte OpenGL-ondersteuning heeft. Ook wat betreft netwerkbeheer gaan KDE-gebruikers erop vooruit: Bluetooth-tethering, 3G, VPN, MAC spoofing en andere geavanceerde opties zijn allemaal verbeterd. Verder is het handig dat de display manager KDM nu Grub2 ondersteunt. Als u in het aanmeldvenster op het knopje om te herstarten klikt, krijgt u de keuze tussen de verschillende aanwezige besturingssystemen. Ook de meegeleverde applicaties hebben een update gekregen. Zo ondersteunt Marble nu navigatie met stemondersteuning in verschillende talen, kan Gwenview diverse afbeeldingen naast elkaar tonen en is digiKam 2.0 van de partij.

Na de introductie van Linux-kernel 2.6.39 stuurde Linus Torvalds een opmerkelijke e-mail rond. Daarin gaf de geestelijk vader van de kernel aan dat hij van het hoge derde versienummer af wil. De nieuwste release heet dan ook Linux 3.0, mede omdat de kernel nu zijn derde decennium ingaat. Ondanks het nieuwe eerste versienummer gaat het hier echter niet om een speciale release met veel nieuwigheden. Hij is verder vrij inwisselbaar. Een belangrijke toevoeging in Linux 3.0 is wel die van de storage back-end voor de hypervisor Xen. Dit is het laatste onderdeel dat nog in de kernel nodig was om als Dom0-gastheer voor de Xen-hypervisor te functioneren en zo virtuele machines te kunnen draaien. Meer geavanceerde functies, zoals suspend-to-RAM en het doorgeven van usb-apparaten aan virtuele machines, werken in de 3.0-kernel echter niet met Xen. Deze functionaliteiten zitten voorlopig alleen in commerciële Xen-producten. Maar het is nu wel eindelijk mogelijk om met een ongepatchte kernel uw Linuxdistributie als Xen-gastheer te gebruiken. Uiteraard kon dit ook al met de KVM-hypervisor, die al sinds 2007 in de kernel is ingebakken. Verder ondersteunt de Radeon DRM/KMS-driver nu ook de graphics core in AMD Llano-processors. Audio-uitvoer via HDMI is standaard uitgeschakeld in de driver, omdat er soms problemen voorkomen. De WiFi-stack heeft nu ondersteuning gekregen voor Wake on Wireless Lan (WoWLAN), maar de WiFidrivers moeten dit nog implementeren. Aan het experimentele bestandssysteem Btrfs zijn weer tal van verbeteringen doorgevoerd. Daardoor is het aanmaken van bestanden vijftien procent sneller en het verwijderen hiervan twintig procent. Tot slot is ook de ARM-code opgeschoond. Die had Torvalds de laatste maanden sterk gekritiseerd.

HTTP://KDE.ORG

HTTP://KERNEL.ORG

12

PC-ACTIVE | Nr. 251 – 2011

Linux nieuws.indd 12

25-08-2011 16:36:53

NIEUWS

| LINUX

Hier is CentOS 6.0 Acht maanden na de release van Red Hat Enterprise Linux - kortweg RHEL - 6.0 is nu ook CentOS 6.0 uitgekomen. Het gaat om een kloon van de zakelijke Linux-distributie van Red Hat, die een gratis alternatief biedt voor wie de commerciële support van dat bedrijf niet nodig heeft. CentOS 6.0 is min of meer identiek aan RHEL 6.0. Er zijn slechts elf pakketten aangepast, waaronder de webbrowser Firefox, de pakketbeheerder Yum en het installatieprogramma Anaconda. Verwijderd zijn Red Hat-specifieke pakketten zoals abrt-plugin-bugzilla, redhat-release-* en packages die met de supportdienst Red Hat Network hebben te maken. Geïnteresseerde gebruikers kunnen dvd-images downloaden voor 32- en 64-bit x86-systemen, evenals een live-cd die een Gnome-desktop aanbiedt met onder andere gthumb, Gimp, Firefox, Thunderbird en Pidgin. HTTP://CENTOS.ORG

Sabayon Linux 6 Core Na de release van Sabayon Linux 6 heeft deze afgeleide van Gentoo Linux nu ook vier nieuwe Core-edities uitgebracht, die zijn gericht op systeembeheerders en gevorderde computerenthousiastelingen. De SpinBase-editie biedt een minimale Linux-installatie en kan bijvoorbeeld worden ingezet voor een home-server. Op deze versie zijn alle Sabayonreleases gebaseerd. Met behulp van de tool Molecule kunt u ook zelfaangepaste Sabayon ISO-images maken, gebaseerd op SpinBase. De ServerBase-editie lijkt erg op SpinBase, maar heeft een Linux-kernel die voor servers is geoptimaliseerd. En de OpenVZ-editie is een virtualisatietemplate om Sabayon in de containtergebaseerde virtualisatieoplossing OpenVZ te draaien. De CoreCDX-editie biedt bovenop SpinBase een minimale grafische omgeving aan met de window manager Fluxbox. Toepassingen moet u zelf installeren, want er is niets overbodigs geïnstalleerd, zelfs geen webbrowser. Daardoor hebt u helemaal vrij spel om uw distributie naar wens te configureren. Alle Core-edities van Sabayon 6 zijn te downloaden in 32- en 64-bit ISO-bestanden voor x86 en deze files zijn ook eenvoudig naar een usb-stick te schrijven. Onder de motorkap draait Linux-kernel 2.6.39 met het bestandssysteem Ext4 - of optioneel Btrfs. Aan 128 MB RAM en 2 GB hardeschijfruimte hebt u voldoende. HTTP://WWW.SABAYON.ORG

Flash en Linux weer vriendjes Al jaren loopt het niet echt van een leien dakje: 64-bit Linux-support voor Adobe Flash. De Linux-edities die Adobe uitbracht, waren vaak oudere versies en in juni vorig jaar stopte het bedrijf zelfs met de release van 64-bit versies. Daardoor moesten 64-bits Linux-gebruikers zich tevredenstellen met 32-bits versies via wrapper-code. Enkele maanden later begon Adobe echter previews uit te brengen van een 64-bit Flash Player, zowel voor Linux en Mac OS X als Windows. Ondertussen maakt de 64-bit Linux-versie ook onderdeel uit van de bèta van Adobe Flash Player 11 en lijken de problemen binnenkort te zijn opgelost. Nieuw zijn de Stage3D API’s die 2D- en 3D-graphics kunnen versnellen via de grafische processor. Dat vereist onder Linux een OpenGL 1.3-implementatie. Verder is er ook ondersteuning voor G.711-audiocompressie en H.264/AVCvideocodering voor wanneer Flash beelden van een webcam opneemt. HTTP://LABS.ADOBE.COM/TECHNOLOGIES/FLASHPLATFORMRUNTIMES/FLASHPLAYER11

PC-ACTIVE | Nr. 251 – 2011

Linux nieuws.indd 13

13

25-08-2011 16:37:40

HOE SCHUDT U EEN BROWSERKEUZESCHERM?

ABORT, RETRY, FAIL! TEKST : KOEN VERVLOESEM

Hoe husselt u een lijst met webbrowsers op een willekeurige manier door elkaar? Dat lijkt nogal eenvoudig. Maar toen Microsoft dit probeerde, kwam Internet Explorer steevast achteraan te staan. Foutje!

T

en gevolge van een onderzoek van de Europese Commissie naar trustvorming werd Microsoft eind 2009 tot een grote concessie gedwongen. De softwaregigant zou bij het installeren van Windows voortaan een webpagina tonen waarop gebruikers de kans krijgen om alternatieve webbrowsers te downloaden. De afspraak was dat alle browsers bij elk bezoek in een willekeurige volgorde zouden worden getoond om ze allemaal evenveel kans te geven. Een journalist van de Slowaakse site DLS.sk ontdekte begin 2010 echter dat er iets mis was met de webpagina. De webbrowsers werden helemaal niet in een willekeurige volgorde getoond, en wat zelfs vreemder was: Microsofts Internet Explorer kwam bij het testen door de journalist veel vaker achteraan dan de concurrenten! Meer dan de helft van de keren werd Internet Explorer op de laatste plaats getoond en Google Chrome kwam verdacht vaak voor in de eerste drie posities. Er verschenen dan ook onmiddellijk complottheorieën dat Microsoft misschien uit onderzoek had ontdekt dat de vijfde positie vaker zou worden gekozen dan de eerste.

op zijn blog tot de conclusie dat de programmeurs van Microsoft gewoon een grote fout hadden gemaakt. Wat was er aan de hand? Om dit uit te leggen moeten we eerst een paar stappen terug gaan. Eerst kopieerde Weir de JavaScript-code uit de browserkeuzewebsite en zette hij die in een eigen htmlbestand. Vervolgens liet hij de keuze tienduizend keer draaien in Internet Explorer. Het resultaat zette hij in de 3D-grafiek die u ziet op de rechterpagina. Hier is duidelijk te zien dat de toekenning van posities aan de browsers niet willekeurig is. Internet Explorer heeft een veel hogere kans om op plaats 5 te belanden, Chrome op plaatsen 1 tot en met 3 en Safari op plaats 4. Toen Weir dezelfde code op Firefox uitvoerde, waren de resultaten vreemd genoeg anders. Internet Explorer kwam nu vaker op de eerste drie posities, terwijl Safari vaker op plaats 5 voorkwam. De IBMmedewerker voerde ook een statistische analyse uit, de Chi-kwadraattest, waarmee hij met grote waarschijnlijkheid aantoonde dat de resultaten echt niet willekeurig zijn.

Gewoon een fout

Het probleem dat Microsoft met zijn browserkeuzepagina moest oplossen, staat in de computerwetenschappen bekend onder de naam random shuffle,

De waarheid was echter veel eenvoudiger, ontdekte IBM-medewerker Rob Weir. Deze astrofysicus kwam

14

Zelfverzonnen algoritme

PC-ACTIVE | Nr. 251 – 2011

Abort Retry Fail.indd 14

25-08-2011 16:39:23

ABORT, RETRY, FAIL!

| ALGEMEEN

Omdat Math.random() altijd een willekeurig getal tussen 0 en 1 als uitkomst heeft, geeft de functie RandomSort dus een getal tussen -0,5 en 0,5. Nu wordt deze waarde gebruikt als vergelijkingsfunctie om te sorteren, bijvoorbeeld als volgt: aBrowserOrderTop5.sort(RandomSort); De waarde van de vergelijkingsfunctie RandomSort voor twee elementen heeft de volgende betekenis: • < 0 als het eerste element voor het tweede element moet komen; • 0 als beide elementen gelijk zijn; • > 0 als het eerste element na het tweede element moet komen. Het probleem is dat het sorteren van een rij altijd aan een aantal voorwaarden moet voldoen om consistent te zijn: • als a < b, dan b > a; • als a > b, dan b < a; • als a = b, dan b = a; • als a < b en b < c, dan a < c; • als a > b en b > c, dan a > c; • als a = b en b = c, dan a = c. Deze voorwaarden gelden voor normale vergelijkingsfuncties. Doordat de vergelijkingsfunctie van Microsoft echter elke keer een willekeurige waarde tussen -0,5 en 0,5 teruggaf, was de kans klein dat aan al deze logische eisen werd voldaan. Het resultaat was de nodige inconsistentie. Afhankelijk van welk sorteeralgoritme JavaScript standaard onder de motorkap uitvoerde, werden er gewoon lukraak wat browsers omgewisseld. Maar er zat geen enkele statistisch onderbouwd systeem achter. Doordat het resultaat van het onderliggende sorteeralgoritme afhing, verschilden de resultaten ook onder Internet Explorer en Firefox.

Hoe moet het dan wel? Als oplossing verving Rob Weir de functie om de lijst te schudden door een JavaScript-implementatie van

(bron: Rob Weir)

ofwel willekeurig schudden. We beginnen met een rij van waarden en willen als resultaat op dezelfde elementen uitkomen, maar dan in een willekeurige volgorde. In ons geval zijn de waarden de namen van webbrowsers. Er zijn verschillende algoritmes bekend om dit probleem goed op te lossen, maar Microsoft gebruikte geen enkele hiervan. Er werd gekozen voor een zelfverzonnen, maar verkeerd algoritme. De programmeur had de rij van de browsers gesorteerd met de ingebouwde JavaScript-functie sort, waarbij hij gebruikmaakte van de volgende customvergelijkingsfunctie: function RandomSort (a,b) { return (0.5 - Math.random()); }

De schudresultaten onder Internet Explorer

het Fisher-Yates-schudalgoritme, dat al sinds 1938 bekend is. Het resultaat was een volledig willekeurige verdeling. Een statistische analyse met de Chikwadraattest toonde aan dat de vervangende code wel een willekeurige verdeling over de posities liet zien. Weir verbaasde zich erover dat de elementaire fout in de Microsoft-code zolang onopgemerkt kon blijven en dat de Europese Commissie blijkbaar zelfs geen audit uitvoerde van Microsofts browserkeuzescherm. Kortom, het lijkt een eenvoudige opdracht om een lijst willekeurig te schudden, maar dat is het niet. Het is een complex probleem waarvoor heel wat kennis van statistiek nodig is. Het is daarbij niet verstandig het wiel opnieuw te laten uitvinden door een derderangsprogrammeur.

Luie fabrikanten Overigens liep het enkele maanden later weer fout. De Poolse versie van het browserkeuzescherm bevatte een JavaScript-fout. Daardoor brak het script af, werd de schudfunctie nooit aangeroepen en had de lijst altijd dezelfde volgorde. Blijkbaar werkte nog altijd dezelfde slechte programmeur aan Microsofts browserkeuzescherm en had die niet eens de moeite genomen om de syntax van zijn JavaScript-code te controleren. Moraal van het verhaal: zelfs de grootste softwareproducenten zijn te lui om heel eenvoudige code te testen op hun juistheid.

INFORMATIE Browserkeuze http://www.browserchoice.eu Rob Weirs analyse http://www.robweir.com/blog/2010/02/ microsoft-random-browser-ballot.html

PC-ACTIVE | Nr. 251 – 2011

Abort Retry Fail.indd 15

15

25-08-2011 16:39:52

DATABASE VOOR AL UW COLLECTIES

MEDIABASE TEKST : JAN ROZ A

Wilt u het overzicht houden over uw games, films en boeken? Dan moet u er wel gegevens over vastleggen. En dat is precies waar MediaBase voor is bedoeld.

H

oeveel boeken en dvd’s hebt u thuis? En weet u nog precies aan wie u wat hebt uitgeleend? Welke software hebt u allemaal en op welk medium hebt u die opgeslagen? Vragen die heel normaal zijn en waarop u snel een antwoord hebt dankzij MediaBase. Dit is namelijk een databaseprogramma dat speciaal is bedoeld om gegevens vast te leggen over boeken, films, games, muziek en software. Al die media hebben natuurlijk hun eigen specifieke kenmerken, en ook daar hebben de makers van MediaBase rekening mee gehouden.

Overzichtelijk, maar… MediaBase ziet er keurig verzorgd uit en de gegevens zijn overzichtelijk gerangschikt. De linkerzijde bevat een gedeelte van waaruit zoekacties worden gestart en een vijftal knoppen voor het kiezen van het soort gegevens dat u wilt vastleggen. Per type medium worden verschillende zaken vastgelegd. Zo kan van boeken worden opgenomen wie de uitgever is, wie de illustraties heeft gemaakt en wie de vertaler is, terwijl deze rubrieken bij films zijn vervangen door items als acteurs, regisseur en speelduur. Bij software zijn juist weer data als licentiesleutel, besturingssysteem en systeemeisen belangrijk. De auteurs van MediaBase hebben hier goed over nagedacht; u kunt eigenlijk alles kwijt wat u maar zou willen vastleggen.

Bij filmgegevens kunt u vanuit het invoerscherm rechtstreeks op internet zoeken naar fragmenten van de desbetreffende productie en direct een link hiernaar opslaan bij de gegevens. Het tabblad Import helpt u nog meer tijd te besparen. Hiermee kunt u namelijk via bekende online winkels allerlei gegevens ophalen, die dan automatisch worden ingevuld in de daarvoor bestemde velden bij de items in uw collectie. Ook kunt u via Facebook gegevens van MediaBase uitwisselen met anderen. Helaas heeft het programma ook wat onduidelijkheden en zelfs echte onvolkomenheden. Zo is MediaBase voorzien van een knoppenbalk boven in het scherm. En hoewel een aantal knoppen wel in een pop-up aangeeft wat ze zouden moeten doen, gebeurt er niets nadat erop wordt geklikt. Het is sowieso verwarrend dat in deze balk knoppen aanwezig zijn om een nieuwe gegevensrecord aan te maken of een bestandsrecord te verwijderen. Ze doen in de praktijk namelijk niets, terwijl de knoppen ook al aanwezig zijn in het linkervenster en daar wel werken. Als we vervolgens de Help-informatie raadplegen om te kijken of we misschien iets verkeerd hebben begrepen, blijkt die zo summier te zijn dat we daar niet echt wijzer van worden. Er is dus duidelijk nog wel wat ruimte voor verbetering in MediaBase.

CONCLUSIE MediaBase is een fraai programma waarmee makkelijk een administratie kan worden aangelegd van al uw boeken, muziek, films, games en software. Bovendien is het zeer prettig geprijsd. Alleen is het te hopen dat een volgende versie beter is gedocumenteerd en dat de onduidelijkheden dan zijn weggenomen.

MediaBase 1.2.2 Auteur: Toepassing: Systeem: Registratie:

16

Shareware.indd 16

Team Blitz UG Database Windows XP/Vista/7 € 14,95

PC-ACTIVE | Nr. 251 – 2011

25-08-2011 16:41:00

SHAREWARE

| SOFTWARE

HANDIG HULPJE VOOR HET START MENU

START MENU XP

D

e één vervloekt het en de ander vindt het een zegen: het Windows Start Menu. Voor iedereen die vindt dat het beter kan, heeft OrdinarySoft Start Menu XP uitgebracht. De voorloper van dit programma, toen nog toegesneden op Vista, bestaat al sinds 2005. Intussen is er ook een editie voor Windows 7. Versie 4 van de software is op dit moment alleen nog maar in de XP-editie beschikbaar, maar hij werkt ook prima onder de andere Windows-versies. Waar u bij het originele Windows-menu moet klikken om een submenu te openen, gaat dit bij Start Menu XP vanzelf, zodra u de muis een ogenblik stil houdt op een item in het menu. Het enige wat u nog hoeft te doen, is de muis naar de uiteindelijke keuze te bewegen en deze te starten door erop te klikken. Dat spaart dus per menu minimaal een muisklik uit - niet schokkend, maar wel makkelijk. In de gratis editie moet u het helaas doen met de menu-indeling zoals die is; in de Pro-versie kunt u via een apart venster alle menugroepen beheren, nieuwe groepen toevoegen

of bestaande groepen verwijderen. In deze versie kunt u ook kiezen welk programma uit een submenu moet starten op het moment dat de gebruiker in het hoofdmenu op het submenu klikt.

Start Menu XP 4 Auteur: Toepassing: Systeem: Registratie:

OrdinarySoft Windows-menu Windows XP/Vista/7 Gratis/€ 19,99

SOKOBAN-SPEL IN EEN NIEUW JASJE

CUBEDRIFT

E

en computer is niet alleen bedoeld voor het serieuze werk; een spelletje op zijn tijd moet ook kunnen. CubeDrift, een puzzelgame die u heel wat hoofdbrekens kan kosten, is een variant op het welbekende Sokoban. Maar waar u bij dat laatste spel een blokje positie voor positie kunt verschuiven, is dit in CubeDrift niet mogelijk. Hierin schuift een blokje zover door totdat het een blokkade tegenkomt. Dat betekent dus extra denkwerk voor u, want soms zult u niet recht op het doel moeten afgaan, maar enkele blokjes eerst moeten gebruiken als hulpstuk om een ander exemplaar op de juiste plek te krijgen. Grafisch ziet CubeDrift er zeer verzorgd uit en na registratie krijgt u ook de beschikking over een level editor, waarmee u ook eigen spelniveaus kunt ontwerpen. De zelfaangemaakte levels kunt u, als u dat wilt, via de CubeDrift-website delen met andere spelers. Wilt u dus even uw hersens pijnigen met wat anders dan zakelijke activiteiten, dan is CubeDrift een uitstekende keuze.

CubeDrift Auteur: Toepassing: Systeem: Registratie:

Dextrogames Spel Windows XP/Vista/7 $ 19,95

PC-ACTIVE | Nr. 251 – 2011

Shareware.indd 17

17

25-08-2011 16:41:28

HERSTEL UW DATA

HANDIGE FREEWARE TEKST : PIE TER - CORNELIS AVONTS

Paniek! Data lijken plotseling verdwenen. Een belangrijk bestand is beschadigd, of anders raakt de data-cd met daarop uw file corrupt. En een back-up hebt u niet. Als u door zo’n ramp wordt getroffen, kunnen gespecialiseerde datahersteltools uitkomst bieden.

Undelete 360 2.11.17 Een overzichtelijke lijst van ‘verwijderde’ bestanden De naam van het programma, Undelete 360, zegt het al: het gaat om een tool waarmee u verwijderde bestanden kunt terughalen. Het is onze ervaring dat Undelete 360, samen met het populaire Recuva, tot de betere freewares in dit genre behoort. Belangrijk is in elk geval dat u zulke tools nooit installeert op de

partitie waarop u data wilt terughalen. Het gevaar is groot dat u net door deze installatie de gegevens overschrijft. Het is daarom goed om te weten dat Undelete 360 ook in een ‘draagbare’ versie is te downloaden. De werkwijze is even logisch als eenvoudig. U geeft eerst aan welke partities - FAT of NTFS - de tool op verwijderde bestanden moet doorzoeken. Na afloop

Undelete 360 2.11.17

18

Freeware.indd 18

PC-ACTIVE | Nr. 251 – 2011

25-08-2011 17:06:08

FREEWARE

krijgt u dan de verschillende bestandstypes te zien waartoe de gevonden files behoren, inclusief het aantal bestanden per type. Deze files laten zich overigens ook per map groeperen. Met een ingebouwd filter kunt u de resultaten verder afbakenen op criteria als omvang, naam en datum. Klikt u zo’n bestandstype of map open, dan duiken in het rechterpaneel de bijbehorende bestanden op, inclusief onder meer een herstelindicatie: overschreven, slecht, middelmatig, goed of zeer goed. Blijkt het bestand onbeschadigd en de extensie ondersteund - dan toont Undelete 360 u een preview. Ook kunt u van elk bestand de fysieke sector/cluster opvragen. Handig voor gebruikers die van plan zijn het dataherstel met behulp van een fysieke sectoreditor aan te pakken. Gegevens effectief terughalen doet u dan via de knop Herstel - uiteraard naar een ander medium. U kiest zelf of u daarbij de oorspronkelijke mappenstructuur wilt behouden en of u ook ADS-informatie wilt terughalen.

| SOFTWARE

PC Inspector File Recovery 4.0

PC Inspector File Recovery 4.0 Informatie: http://www.pcinspector.de

Undelete 360 2.11.17 Informatie: http://www.undelete360.com

PC Inspector File Recovery 4.0 Hulp bij gewiste bestanden, geformatteerde partities en verdwenen stations PC Inspector File Recovery is al enkele jaren in de running, maar staat als datahersteltool voor FAT- en NTFS-partities nog altijd zijn mannetje. Er is wel een gedeeltelijke overlapping met tools als Recuva en Undelete 360. Hoewel, overlapping: het is nooit uitgesloten dat de ene tool alsnog iets weet op te vissen waar een andere faalt. Verder laat File Recovery zich met name ook handig inzetten in twee verwante probleemsituaties: u hebt een partitie per abuis geformatteerd - in dat geval kiest u Find lost data in het openingsmenu - of een stationsletter blijkt plotseling niet meer op te duiken. Selecteer in het laatste geval Find lost drive. Bij die optie moet u wel eerst de fysieke schijf aanduiden, in de hoop dat de tool daaruit de - logische - stationsletter weet op te diepen. Is het station eenmaal gescand, dan hoeft u in het hoofdvenster van File Recovery alleen maar de juiste map te openen: Deleted of Lost. Als het goed is, vindt u dan in één van beide mappen uw verwijderde of verdwenen gegevens terug. Ten slotte duidt u in het rechterpaneel dan de gewenste bestanden aan en kiest u Save to. De producent biedt ook nog PC Inspector Smart Recovery 4.5 aan. Dat product is in eerste instantie bedoeld om verdwenen data, en met name foto’s en filmclips, op geheugenkaartjes als flash- en SD-cards terug te halen. Net als File Recovery wordt ook dit programma echter niet meer doorontwikkeld. Onder Vista en Windows 7 dient u het bovendien als administrator uit te voeren.

CD Recovery Toolbox 1.1.17.0 Een reële kans om alsnog data op te halen uit lichtbeschadigde schijfjes. CD Recovery Toolbox, dat overigens ook onder een lichtgewijzigde naam en in een iets oudere versie opduikt, is bedoeld om bestanden uit een - licht - beschadigde cd, dvd, HD-dvd of Blu-Ray Disc te lichten. Dat kan schade zijn ten gevolge van krasjes of vlekken, maar bijvoorbeeld ook door een onvolkomen brandproces. U hoeft alleen maar naar het juiste station te verwijzen, de doellocatie aan te duiden en duidelijk te maken welke van de eventueel teruggehaalde be-

CD Recovery Toolbox 1.1.17.0

PC-ACTIVE | Nr. 251 – 2011

Freeware.indd 19

19

25-08-2011 17:07:02

SOFTWARE

| FREEWARE

standen of mappen u wilt terughalen. Klein detail: u dient wel eerst het schijfje in te brengen en dan pas de tool te starten. Een min of meer vergelijkbare functionaliteit biedt het populaire programma IsoBuster 2.8.5. Ook deze tool is erop gericht data op te vissen uit lichtbeschadigde schijfjes. Wel kleeft aan de gratis variant van IsoBuster een aantal beperkingen. De verschillen tussen de gratis versie en de commerciële Pro-variant van circa 26 euro komen vooral neer op het ontbreken van support en van ondersteuning voor UDF- en HFS(+)-bestandssystemen. Wel even opletten dat u tijdens de installatie niet ongewild extra software mee-installeert.

CD Recovery Toolbox 1.1.17.0

Eerst verwijst u via de knop Verkennen op het tabblad Kopiëren naar de bron - het beschadigde medium - en vervolgens naar het doel: een map op een ander medium. Zodra u op Kopiëren drukt, gaat de tool aan de slag. Het gehele proces kunt u in detail volgen, waarbij u ook verneemt hoeveel beschadigde bestanden er zijn aangetroffen. Het programma tracht zoveel mogelijk data in te lezen en probeert zo nodig de nog te redden stukken tot één bestand aan elkaar te rijgen. We raden u wel aan eerst het tabblad Instellingen door te lopen, omdat u hier de werking van de tool kunt bijstellen. U kunt onder meer aangeven dat u eerst alle onbeschadigde bestanden wilt veiligstellen en het is ook mogelijk in te stellen hoeveel keer Unstoppable Copier zijn leespogingen moet hernieuwen. De schuifknop laat u bij voorkeur staan boven Beste gegevensherstel tenzij u erg gehaast bent.

Informatie: http://www.oemailrecovery.com/cd_recovery.html

Unstoppable Copier 5.2 Lukt het niet meteen, dan misschien wel na een paar pogingen… Lukt het u niet om voldoende data terug te halen met CD Recovery Toolbox of anders met IsoBuster, gun Unstoppable Copier van Roadkil dan eens een kans. U kunt dit programma zowel in een installeerbare als in een standalone versie downloaden en u voert het bij voorkeur als administrator uit.

Unstoppable Copier 5.2 Informatie: http://www.roadkil.net/downloads.php

ICE ECC 2.7 Voorkomen is beter dan herstellen We kunnen ICE ECC met recht een datahersteltool noemen, maar u moet dit programma dan wel ter preventie inzetten. U moet namelijk eerst een zogenoemd error correction code- of ecc-bestand creëren

Unstoppable Copier 5.2

20

Freeware.indd 20

PC-ACTIVE | Nr. 251 – 2011

25-08-2011 17:07:23

FREEWARE

voor gegevens die u voor datacorruptie wilt behoeden. ICE ECC analyseert dan de betreffende gegevens op grond waarvan het programma ‘Reed Solomon’foutcorrectiecodes berekent. Die worden dan in een apart ecc-bestand opgeslagen. Blijken één of meer bestanden uit uw data naderhand corrupt, dan hebt u een goede kans die beschadiging ongedaan te maken. Het volstaat het bijbehorende ecc-bestand te selecteren, Verify aan te klikken en zowel de bronmap als de doelmap aan te duiden. Als het goed is, zal ICE ECC dan de originele data naar die doelmap schrijven. Specifiek voor cd-, dvd- en Blu-Ray-media is er nog de tool dvdisaster 0.72. Bij het ter perse gaan van dit tijdschrift is 0.72 de meest stabiele versie, zowel voor Windows als voor Mac OS X. Moet u het schijfje nog branden, dan integreert u de ecc-code in het ISObestand, waarna u dat met uw vertrouwde brandsoftware naar een schijfje overzet. Het is ook mogelijk dat dvdisaster een ISO-bestand inclusief ecc-code van een al bestaand schijfje voor u creëert. Echt gebruiksvriendelijk kunt u dvdisaster niet noemen, maar wel vindt u op de site een aantal ‘howtos’ die u door de preventie- en reddingsscenario’s gidsen.

ICE ECC 2.7 Informatie: http://ice-ecc.en.softonic.com

File Repair 2.1.1 Uit een corrupt zip-archief zijn vaak nog heel wat bestanden te redden. Het opsporen van verdwenen bestanden vergt natuurlijk een totaal andere tool dan het herstellen van corrupte files. Degelijke tools van dit laatste type blijken lastig te vinden, althans in het freewarekamp. Ook al lopen de resultaten naar onze ervaring erg uiteen, een aantal programma’s willen we u toch niet onthouden. Mogelijk dat net één van deze tools één van uw corrupte bestanden weet te herstellen… File Repair 2.1.1, overigens van dezelfde makers als Undelete 360, profileert zich in elk geval als een allround hersteltool en kan volgens de producent overweg met zowat alle Office-bestanden, pdf’s, zip- en rar-archieven en tal van mediafiles. De werking kan nauwelijks eenvoudiger. U verwijst naar het bestand en als het goed is, levert de Start Repair-knop u een nieuw bestand met teruggehaalde data op. Helaas blijkt de praktijk vaak weerbarstig. Gaat het specifiek om een beschadiging in een zip-bestand of in een docx-, xlsx- of pptx-bestand - want dat zijn ook archiefbestanden! - dan bent u beter af met de gespecialiseerde tool DiskInternals ZIP Repair 1.1. Hierbij wijst u zowel het corrupte archiefbestand als het gewenste doelbestand aan, waarna het hulpmiddel u de bestanden toont die het uit het corrupte archief wist te lichten en deze vervolgens naar het

| SOFTWARE

ICE ECC 2.7

doelbestand worden geschreven. Het programma blijkt vaak goed werk af te leveren. Specifiek voor Office-bestanden - dus doc(x), xls(x), ppt(x), odp, odt en ods - is er nog Corrupt office2txt. Uit de naam blijkt al dat dit programma er niet zozeer op is gericht beschadigingen ongedaan te maken - hoewel dat in principe wel mogelijk is voor OpenOffice.org-bestanden - als wel tekst uit zo’n bestand te redden en die naar een eenvoudig txtbestand over te hevelen. Daarvoor maakt het programma op de achtergrond dankbaar gebruik van diverse andere tools.

File Repair 2.1.1 Informatie: http://file-repair.en.softonic.com

File Repair 2.1.1

PC-ACTIVE | Nr. 251 – 2011

Freeware.indd 21

21

25-08-2011 17:07:37

NIEUWE MOBIELE TARIEVEN JAGEN KLANTEN WEG

ALSTUBLIEFT, HIER IS UW REKENING! TEKST : RONALD SMIT

KPN is zich dit voorjaar rotgeschrokken. Opeens kwam het bedrijf tot de ontdekking dat de melkkoe sms dood is. En bovendien dat het mobiel bellen, de tweede grootverdiener, flink terugloopt. De boosdoener is het gratis internet dat bij vele mobiele abonnementen zit. Dus wordt dat aan banden gelegd en meerverbruik opeens fors berekend.

22

PC-ACTIVE | Nr. 251 – 2011

Mobiel internet.indd 22

25-08-2011 17:08:59

MOBIELE TARIEVEN

M

obiel internet is volwassen geworden. Het is heel normaal om onderweg te mailen of te websurfen op uw smartphone of 3G-tablet. Een slimme marktpartij had deze ontwikkeling zien aankomen en had erop ingespeeld. KPN deed dat niet en reageert defensief en klantonvriendelijk. Het bedrijf piept dat het door mobiel internet fors inkomsten misloopt. Die vervelende consumenten sturen immers geen sms’jes meer, maar in plaats daarvan een vrijwel kosteloos e-mailbericht. Nog schandelijker is een programma als Skype, waarmee u bijna gratis kunt telefoneren in plaats van te hoeven betalen voor de nog altijd forsgeprijsde mobiele belminuten. En omdat KPN nog altijd geen moderne, toekomstgerichte strategie heeft, is besloten om de internettarieven te verhogen.

| ACHTERGROND

Gebruik Skype! Deze nieuwe tarieven betekenen een enorme stap terug in de tijd, want u moet weer gaan opletten hoeveel data u verstookt. Omdat mobiele telefoons en tablets inmiddels allemaal zijn voorzien van een moderne browser die niets onderdoet voor zijn pcbroertje, zijn de speciale mobiele websites al jaren op hun retour. We hebben vastgesteld - zie kader - dat het opvragen van een gemiddelde webpagina ergens tussen de één en twee megabyte kost. Dat is vergelijkbaar met wat KPN gebruikt in de knullige uitleg over wat u met een megabyte kunt doen [1]. Daarin wordt Skype niet genoemd, want het zit onze voormalige monopolist waarschijnlijk nog steeds niet lekker dat ze dit populaire stukje software niet via Deep Packet Inspection kan verbieden. Gelukkig blijkt het dataverkeer van Skype reuze mee te vallen: een

Hoe hebben we gemeten? Om het dataverkeer te meten hebben we een Nokia N900-smartphone met standaardbrowser, die Flash aankan, gebruikt. Tijdens het websurfen verzorgde de applicatie IPTraf een keurig in poorten onderverdeeld overzicht van het dataverbruik. In de tabel hieronder zijn de meetresultaten samengevat. De voor mobiel gebruik geoptimaliseerde sites genereren op het eerste gezicht weinig data, maar schijn bedriegt hier. De aangeboden informatie is op mobiele sites immers vaak over diverse onderliggende pagina’s verdeeld. Dat doet het totale dataverkeer toenemen alvorens u de gewenste gegevens hebt gevonden.

Meting van Skype-verkeer met de Nokia

PC-ACTIVE | Nr. 251 – 2011

Mobiel internet.indd 23

23

25-08-2011 17:09:19

ACHTERGROND

| MOBIELE TARIEVEN

Hoe te besparen Eigenlijk zou dit kader goed passen bij een artikel van een jaar of tien geleden, maar helaas moeten wij het schrijven in 2011. De eerste vraag die u moet stellen is: heb ik mobiel internet wel nodig? Op het werk, school of thuis is altijd wel een WiFi-netwerk voorhanden. Bent u meestal daar online, dan kunt u mobiel internet beter laten voor wat het is. Dat halfuurtje in de trein kunt u ook wel zonder en zo bespaart u heel veel geld en onaangename verrassingen! Als mobiel internet voor u helemaal niet nodig is, dan moet u ondanks de reclames die het tegendeel beweren, eens kijken of u niet beter af bent met prepaid, waar de kosten veel beter in de hand zijn te houden. Ook wisselen van provider is dan een stuk makkelijker. Kwestie van een nieuw prepaidpakketje kopen en klaar is Kees. Gaat u toch aan het mobiel internet, let dan vooral op de volgende zaken: Vermijd het opvragen van websites met veel afbeeldingen of kies - voor zover ze nog bestaan - voor een mobiele variant. Schakel internet uit als u het niet gebruikt; uw telefoon verbruikt ook op de achtergrond veel data! Vermijd mailen van foto’s en verzoek uw contacten alleen in geval van hoge nood grotere bijlagen te mailen. Neem een extra Gmail-account dat u alleen gebruikt voor noodgevallen. Gebruik om te bellen zoveel mogelijk Skype. Ook met een SkypeOut-abonnement bent u dan nog altijd goedkoper uit dan bij normaal mobiel bellen. Schakel assisted gps ofwel agps direct uit. Dit systeem communiceert via internet om sneller de initiële positie na inschakelen van de gps te bepalen. Beter anderhalve minuut wachten totdat er een lock is. Gewone gps is in tegenstelling tot agps niet gekoppeld aan internet. Pas op bij navigeren via de mobiele telefoon. Steeds meer navigatiesoftware downloadt tijdens het gebruik de benodigde kaartgegevens van internet. Dat loopt na verloop van tijd flink in de papieren! Vermijd multimedia. Dus geen videoclips bekijken en onderweg geen internetradio beluisteren. Hebt u kinderen in huis, leg de nieuwe situatie dan duidelijk uit en maak heldere afspraken om conflicten en totaal uit de hand gelopen rekeningen te voorkomen.

• • • • • • • • •

achttien minuten durend Skype-naar-Skype-gesprek zette tijdens onze test circa 6 MB op de klokken. Naast de winkelbonnetjes aan het eind van dit artikel ziet u de datakosten per megabyte in de door ons gekozen abonnementen. Vermenigvuldig dit met 0,3 en u ziet dat deze ver onder de prijs zitten van een belminuut buiten uw bundel. Wij zetten dan ook serieuze vraag-

Als u niet gebruikmaakt van Skype, dan bent u zelfs een dief van eigen portemonnee tekens bij Skype als grote boosdoener. Met de nieuwe tarieven bent u zelfs een dief van eigen portemonnee als u niet gebruikmaakt van Skype!

12 MB voor niks Ook op de achtergrond genereren mobiele telefoons en tablets ongemerkt heel wat dataverkeer. Denk bijvoorbeeld aan dat leuke gadget met het weerbericht en het synchroniseren van uw mail of Twitter-feeds, maar ook aan het controleren en doorvoeren van updates. Door ons mobieltje eens een nachtje door te meten zagen we na zeven uur ‘niks doen’ 12 MB dataverkeer op

de teller verschijnen, omgerekend zo’n 41 MB per dag. En voor ons gevoel doen we geen gekke dingen. Rondvragen bij andere mensen levert wisselende cijfers op, maar bijna niemand komt onder de tien megabyte per dag uit. En al dat ‘niets doen’ kost dan al meer dataverkeer dan KPN, Vodafone en T-Mobile in de berichtgeving beweren. Als u een beetje geluk hebt, gaat een deel van de data via uw WiFi-netwerk, maar met de nieuwe tarieven zijn we een flinke stap terug in de tijd gegaan. U kunt mobiel internet nu namelijk beter alleen maar aanzetten op het moment dat dit echt nodig is. Kijkend naar onze meetwaarden concluderen we dat de goedkoopste abonnementen een lachertje zijn, zoals KPN zelf ook op overtuigende wijze laat zien op de reeds genoemde website.

Dure grap Onze ervaringen gedurende het schrijven van dit artikel laten zien dat een PC-Active-lezer tenminste een mobiel-internetabonnement nodig heeft met een datalimiet van 500 MB. Dat is voor normaal gebruik nog altijd weinig, waardoor het zaak is aan de hand van het kader ‘Hoe te besparen’ even te checken op onnodig sluipverbruik. Met de genoemde limiet zijn we virtueel gaan shoppen bij een aantal providers in den lande: KPN, Vodafone en T-Mobile, plus als vergelijking het Duitse Simyo. Helaas is het vergelijken van prijzen erg lastig, mede omdat u wordt gedwon-

Hoeveel kost een MiB bij de vier aanbieders?

24

Provider

KPN

Vodafone

T-Mobile

Simyo Duitsland

cent/MiB

2,3

4,9

1,5

1,0

PC-ACTIVE | Nr. 251 – 2011

Mobiel internet.indd 24

25-08-2011 17:09:38

MOBIELE TARIEVEN

Personal SIM Bel - SMS - WebXL nu.nl Telegraaf 9292ov NS storing Buienradar YouTube (5 min) Skype (18 min) Dagje niets doen Totaal

1,9 4,7 4,0 2,2 2,1 35,6 13,4 95,2

ct. ct. ct. ct. ct. ct. ct. ct.

€ 1,59

Bel + SMS + Web Smart nu.nl Telegraaf 9292ov NS storing Buienradar YouTube (5 min) Skype (18 min) Dagje niets doen

4,0 10,1 8,6 4,6 4,6 75,9 28,5 202,8

ct. ct. ct. ct. ct. ct. ct. ct.

Totaal

€ 3,39

| ACHTERGROND

gen - toch eens uitzoeken of dit geen koppelverkoop is? - om naast dataverkeer ook de nodige belminuten en sms’jes af te nemen. Om de prijs per megabyte te bepalen hebben we de prijs van een abonnement zonder internet - of zeer beperkte contracten - vergeleken met de prijs van eentje met ongeveer hetzelfde aantal belminuten en sms’jes. Waar nodig hebben we van de eerste uit de twee omliggende abonnementen een prijs bepaald die exact overeenkomt. De resultaten ziet u hiernaast weergegeven op bonnetjes. Klinkt lastig? Laten we Vodafone als voorbeeld nemen [2]. Een Bel+Sms+Web Smart-abonnement met 500 megabyte en 100 minuten-bundel kost u € 42,50 per maand. Voor een abonnement zonder dataverkeer met 65 minuten moet u vijftien euro betalen; voor één met 125 minuten wordt dat twintig euro per maand. Hieruit berekenen we dat een uur extra dus vijf euro kost en daarmee komen we voor het niet-bestaande 100 minuten-abonnement op € 17,95 per maand. U moet het verschil tussen beide - nu vergelijkbare - abonnementen voor het dataverkeer betalen; dus 2.455 eurocenten gedeeld door 500 komt neer op het exorbitante getal van 4,9 eurocent per megabyte. Een minuut Skype is dan 1,6 eurocent/minuut en een sms’je als pure data grofweg 0,001 eurocent. Waarmee overduidelijk is waarom de datatarieven omhoog moesten. Er wordt inderdaad grof verdiend aan die totaal overbodige belminuten en berichtjes.

Conclusie iSmart 150 nu.nl Telegraaf 9292ov NS storing Buienradar YouTube (5 min) Skype (18 min) Dagje niets doen Totaal

1,2 3,1 2,6 1,4 1,4 23,2 8,7 62,1

ct. ct. ct. ct. ct. ct. ct. ct.

€ 1,04

Flat Internet nu.nl Telegraaf 9292ov NS storing Buienradar YouTube (5 min) Skype (18 min) Dagje niets doen Totaal

0,8 2,1 1,8 0,9 0,9 15,5 5,8 41,4

ct. ct. ct. ct. ct. ct. ct. ct.

€ 0,69

Hoe we de zaak ook bekijken, er is maar één conclusie mogelijk: KPN is de weg volledig kwijt als het gaat om mobiel internet. De kostprijs is sinds 5 september op zeer kunstmatige wijze omhoog gestuwd. We durven inmiddels te stellen dat het zaak is om uw mobiel internet zo snel mogelijk op te zeggen als het voor u niet van levensbelang is. Mocht dat wel het geval zijn, dan bent u in Nederland voorlopig het best uit bij T-Mobile. Bij die aanbieder hebt u veel meer keuze als het gaat om de verdeling van het maandbedrag over belminuten, sms’jes en megabytes aan dataverkeer. U kunt zelfs voor een overzichtelijk bedrag verrassingen afkopen. Kwade tongen beweren trouwens dat Vodafone en in mindere mate T-Mobile er indirect door KPN toe zijn gedwongen om hun tarieven te verhogen. Want een enorme toestroom van nieuwe klanten kunnen deze bedrijven eenvoudigweg niet aan. Waarmee KPN ook zonder prijsafspraken indirect zijn zin krijgt.

INFORMATIE [1] http://www.kpn.com/prive/mobiel/ abonnementen/Wat-is-een-MB.htm?icid=cmmobiel-abonnementen-plein-watiseenmb [2] http://www.vodafone.nl/klantenservice/ tarieven_en_voorwaarden/Overzicht_tarieven/

PC-ACTIVE | Nr. 251 – 2011

Mobiel internet.indd 25

25

25-08-2011 17:13:12

PC-ACTIVE HET MEEST SPRAAKMAKENDE COMPUTERTIJDSCHRIFT NU OP IPOOK A SLEC D! HTS

€4,9

9

@PCActive

LIKE PC-ACTIVE OP EN MAAK KANS OP EEN LEXMARK PRINTER T.W.V. € 129,-

VOLG PC-ACTIVE OP EN MAAK KANS OP EEN ICY BOX IB-NAS6210 T.W.V. € 139,-

PCA-Media 2.indd 26

26-08-2011 18:16:57

TIJDSAANDUIDINGEN VAN NUL TOT NU

DE WEG NAAR TOKYOFLASH TEKST : HENK VAN DE K AMER

Dankzij moderne chips is het mogelijk om de tijd op minder voor de hand liggende manieren weer te geven. Dat bewijzen de fraaie klokjes van Tokyoflash. Maar waarom meten we de tijd eigenlijk zoals we dat doen?

H

ebt u zich wel eens afgevraagd waarom er zestig seconden in een minuut zitten? Of 24 uur in een dag? Vroeger was dat misschien heel logisch, maar stel nu eens dat we op dit moment een indeling voor een moderne klok moeten maken. Er gaan 1.440 minuten in een dag en voor de meeste doeleinden is een indeling van grofweg een minuut nauwkeurig genoeg. Dus waarom een dag niet opdelen in duizend stukken? Exact, dat is wat het Zwitserse bedrijf Swatch in 1998 ook dacht. En zo ontstond de Swatch Internet Time [1].

@833 Het is vrij makkelijk om onze ‘normale’ tijd om te rekenen naar het systeem van Swatch. Vermenigvuldig het aantal uren met zestig, tel het aantal minuten erbij op en deel door 1,44. Ook andersom is niet zo moeilijk. U hebt vast al omgerekend dat @833 gelijk is aan 20:00 ofwel het moment dat het Journaal begint. Wie de Gnome-desktop gebruikt en de klok instelt op internet, kan eens proberen of het indelen van een dag op deze manier niet veel handiger is. Een andere tijdnotatie is gebaseerd op het in computers veel gebruikte hexadecimale getallensysteem [2]. Dit is voor veel mensen een stuk complexer dan

de decimale indeling. Dus de kans dat deze het gaat halen, lijkt ons klein. In ieder geval is het systeem niet beschikbaar in Gnome of andere bekende systemen. Het idee is dat in een dag 86.400 seconden zitten en dat is bijna gelijk aan de 65.536 waardes die we in een 16-bits getal kunnen stoppen. Een seconde wordt dus 1,32 keer zo lang, waarna we diezelfde 20:00:00 na afronden kunnen herschrijven als .D556. Voordat iemand gaat roepen dat de Chinezen en Fransen in een ver verleden al een decimale tijd hebben bedacht [3], bij deze. De gedachte is om een dag op te delen in honderdduizend stukken; ofwel een seconde in de decimale tijd wordt iets korter. De tijd voor het achtuurjournaal wordt daarmee 8:33:33, wat u kunt controleren door de 72.000 seconden te delen door 0,864.

Abonneecadeau Terwijl Swatch ooit een alternatieve tijdsaanduiding bedacht, gaat Tokyoflash [4] nog een stapje verder. Dankzij moderne chips en productieprocessen maakt deze Japanse fabrikant bijzondere horloges die elk op een andere manier de tijd weergeven. De oplage voor elke serie is beperkt, dus de kans dat u iemand anders met een soortgelijk exemplaar tegen het lijf loopt, is klein. Twee voorbeelden van deze bijzondere ontwerpen ziet u op deze pagina. Een aantal Tokyoflash-klokjes hebben we speciaal voor nieuwe abonnees van PC-Active geregeld. Zie pagina 77 voor de details.

INFORMATIE [1] http://en.wikipedia.org/wiki/Swatch_Internet_Time [2] http://en.wikipedia.org/wiki/Hexadecimal_time [3] http://en.wikipedia.org/wiki/Decimal_time [4] http://www.tokyoflash.com/en

PC-ACTIVE | Nr. 251 – 2011

Tokyo Flash.indd 27

27

26-08-2011 13:30:55

MICROSOFT MANAGEMENT CONSOLE (1)

ONDER CONTROLE TEKST : PIE TER - CORNELIS AVONTS

Zoals elk hedendaags besturingssysteem bevat ook Windows talrijke onderdelen en functies die elk op zich de nodige configuratie vergen. Daarom voorziet Windows in een modulair opgebouwde console van waaruit u allerlei software en hardware kunt beheren: de Microsoft Management Console.

D

e kans is groot dat u het Windows Configuratievenster opent, steeds wanneer u één of andere systeemfunctie of een onderdeel wilt aanpassen of optimaliseren. Ondanks de ingebouwde zoekfunctie blijft het echter vaak een hele opgave om snel het juiste item te vinden. Op een Windows 7-computer telden wij meer dan vijftig pictogrammen. Om één en ander te stroomlijnen heeft Microsoft echter al sinds Windows 2000 een meer gecentraliseerde beheerapplicatie ontwikkeld van waaruit u het systeem op een overzichtelijker - want modulaire - manier kunt beheren: de Microsoft Management Console of kortweg MMC. Zo’n MMC kunt u zien als een container waarbinnen u specifieke beheermodules kunt onderbrengen, bijvoorbeeld ActiveX snap-ins. Windows bevat standaard al heel wat van deze ‘containers’: stuk voor stuk bestanden met de extensie .msc, die staat voor MMC Snap-in Control file. De meeste bevinden zich in de map %windir%\System32(\nl-NL) en ze laten zich eenvoudigweg met een dubbelklik opstarten. In de tweede aflevering van deze reeks nemen we de interessantste mogelijkheden van een aantal modules onder de loep, maar laten we eerst even kijken hoe u uw eigen console samenstelt.

Eigen consoles Om een goed idee te krijgen van de modulaire opbouw van zo’n console start u bijvoorbeeld die voor

28

MMC -1.indd 28

computerbeheer op. Druk op Windowstoets + R en voer het commando compmgmt.msc uit. U merkt hier meteen de typische driedeling op: in het linkerpaneel de al opgenomen modules, in het midden de eigenlijke beheeropties van een geselecteerde module en rechts zo nodig opdrachten die bij de module horen. De opgenomen modules zijn in ons geval weer ingedeeld in drie groepen: systeemwerkset, opslag, service en toepassingen. U kunt een eigen console maken met zelfgekozen modules. Dat doet u met het commando mmc. U kunt met een compleet lege console beginnen, maar zich ook op een al bestaand exemplaar baseren. In dat laatste geval kiest u Bestand, Openen en verwijst u naar het desbetreffende msc-bestand. Vervolgens opent u het menu Bestand en kiest u Module Toevoegen/verwijderen. Een dertigtal beschikbare modules verschijnt nu in het linkerpaneel en al naar gelang de toegevoegde module duikt een dialoogvenster met bijkomende opties op. Verder kunt u afhankelijk van de geselecteerde module via de knop Uitbreidingsmodules bewerken instellen welke functionaliteit u al dan niet graag aan de module had toegevoegd. Standaard worden alle beschikbare extensies toegevoegd, maar u hoeft slechts de optie Alleen geselecteerde uitbreidingsmodules inschakelen aan te stippen en de vinkjes te verwijderen naast de niet-gewenste functies. Op deze manier kunt u bijvoorbeeld de extensie Afdrukrijweergave bij de module Afdrukbeheer uitschakelen.

PC-ACTIVE | Nr. 251 – 2011

26-08-2011 08:15:07

MICROSOFT MANAGEMENT CONSOLE

Creëert u een console met verschillende modules, zoals bij compmgmt.msc, dan is het belangrijk enige structuur in de moduleboom aan te brengen. U doet er dan goed aan één of meer mapknooppunten toe te voegen. Stel, u wilt enkele modules onder de mapnaam Troubleshooting verzamelen. Dan gaat u als volgt te werk. Voeg uit de lijst met beschikbare modules het item Map toe. Druk op de knop Geavanceerd en plaats een vinkje bij De module mag worden gewijzigd. In het uitklapmenu bij Module kiest u nu het item Map, waarna u de gewenste modules aan dit knooppunt toevoegt. Zodra u met OK bevestigt en opnieuw in het hoofdvenster van de console belandt, kunt u vanuit het contextmenu de mapnaam naar wens aanpassen. Uw console opslaan doet u uiteraard via het menu Bestand, Opslaan, maar weet wel dat u de console in verschillende modi kunt bewaren. Die bereikt u vanuit het menu Bestand, Opties. U kunt kiezen tussen vier modi: van de erg soepele auteursmodus tot de zeer strenge gebruikersmodus. Kiest u voor één van de gebruikersmodi, dan kunt u de beweegruimte nog verder inperken door een vinkje te plaatsen bij Wijzigingen in deze console niet opslaan en het te verwijderen bij De gebruiker kan weergaven aanpassen. Niets hoeft u er overigens van te weerhouden uw consoles in twee modi op te slaan, bijvoorbeeld de auteursmodus voor uzelf en een gebruikersmodus voor de anderen. Vanuit dit venster kunt u trouwens ook zorgen voor een geschikte titel en eventueel een ander pictogram voor uw console. Een hele reeks iconen vindt u alvast in het bestand %windir%\System32\shell32.dll.

Gepersonaliseerde beleidsregels U kent inmiddels de weg naar de MMC-modules, u weet hoe u uw eigen consoles kunt creëren en hoe u eventuele beperkingen oplegt. In de rest van dit artikel en in het vervolgdeel concentreren we ons op een aantal belangrijke modules en reiken we u handige tips aan. Op die manier kunt u Windows op snelle wijze helemaal naar uw hand zetten. De editor voor lokaal groepsbeleid is een uitgelezen manier om tal van uiteenlopende restricties aan de gebruikers op te leggen. Helaas ontbreekt gpedit in de niet-zakelijke Windows-versies, omdat Microsoft het eigenlijk bedoeld had voor bedrijven met een Active Directory-omgeving. Nu kunt u deze op een niet-legale manier toevoegen [1] maar eigenlijk is gpedit een grafische schil voor registeraanpassingen en kunt u dus alles ook via Regedit doorvoeren. Een uitgebreide lijst [2] in xlsx-formaat met de juiste sleutels en waarden is afdoende. Ook kunt u de gewenste aanpassingen doorvoeren op een machine die wél ondersteuning biedt voor gpedit, waarbij u tegelijk de aanpassingen in het register monitort. Dat kan met de gratis tool Process Monitor [3], waarbij u de functie Show Registry Activity activeert en u op de procesnaam mmc.exe filtert; druk op Ctrl+E (Capture Events) net voor u de aanpassing in gpedit doorvoert.

| SOFTWARE

Oudere Windows-versies hadden weinig mogelijkheden om de opgelegde restricties tot specifieke gebruikers dan wel gebruikersgroepen te beperken. Windows Vista en 7 voorzien in een meer ‘granulaire’ oplossing, waarbij u de beleidsregels per gebruiker kunt instellen. Belangrijk evenwel is dat u de groepsbeleids-objecteditor dan niet via gpedit.msc opstart, maar als een module aan MMC toevoegt. Uit de lijst met Beschikbare modules kiest u dan Groepsbeleidsobjecteditor. Vervolgens drukt u op de knop Bladeren en selecteert u de gebruiker op wie u het ‘groepsbeleid’ wilt toepassen. Terug in het hoofdvenster van de console merkt u dat het lokale beleid voor die gebruiker is toegevoegd. Vouwt u dit item open, dan kunt u hier - net als bij gpedit.msc - de gewenste beperkingen instellen. Op dezelfde manier kunt u zo’n module nu ook voor de andere gebruikers toevoegen.

Filters en monitoring Windows en sommige applicaties loggen op de achtergrond tal van gebeurtenissen oftewel events. U bereikt deze logs via de mmc-module eventvwr.msc - event viewer - die u bij voorkeur als administrator opstart. U kunt hiervoor een snelkoppeling naar eventvwr.msc aanmaken. In het linkerpaneel van de module ziet u de diverse logboeken opgesomd, over een drietal groepen verdeeld: Windows-logboeken, Logboeken Toepassingen en Services - met een uitgebrei-

Met MMC kunt u Windows geheel naar uw hand zetten de subgroep van Microsoft  Windows-toepassingen en Aangepaste weergaven. In deze laatste groep krijgen gefilterde logboeken een plaats. Standaard treft u hier al het item Beheergebeurtenissen aan, dat de waarschuwingen, fouten en kritieke gebeurtenissen uit alle logboeken verzamelt. Handig als u bij het troubleshooten snel wilt inzoomen op mogelijke oorzaken. U kunt trouwens ook zelf een gefilterde weergave creëren. Op het Acties-paneel kiest u dan Aangepaste weergave maken, waarna u op het tabblad Filter alle gewenste criteria invult. Zo is het mogelijk alleen de - kritieke - fouten te zien verschijnen van het bestandssysteem binnen een bepaalde periode. Een andere optie is u automatisch te laten waarschuwen zodra een welbepaalde gebeurtenis zich voordoet. Dat gaat als volgt. Selecteer de betreffende gebeurtenis in een logboek of aangepaste weergave - van uw keuze en kies in het rechterpaneel of in het contextmenu Taak aan deze gebeurtenis koppelen. De Windows-taakplanner taskschd. msc start op en u dient enkele stappen te doorlopen: 1) Verzin een geschikte naam voor de taak. 2) Vul de juiste trigger in; deze is al ingevuld. 3) Bepaal de gewenste actie: Een programma starten,

PC-ACTIVE | Nr. 251 – 2011

MMC -1.indd 29

29

26-08-2011 08:15:53

SOFTWARE

| MICROSOFT MANAGEMENT CONSOLE

Een stevige greep uit de MMC-consoles

Een e-mailbericht verzenden of Een bericht weergeven. Afhankelijk van de gekozen actie legt u nog bijkomende gegevens vast. 4) Leg de taak vast. Voor u echter op Voltooien drukt, kunt u een vinkje plaatsen bij Het dialoogvenster Eigenschappen van deze taak openen […]. Dat geeft u nog de gelegenheid bijvoorbeeld bijkomende voorwaarden te bepalen, zoals: Uitvoeren ongeacht of gebruiker wel of niet is aangemeld of De taak alleen starten als de computer op netstroom werkt. Handig is ook de samenvattende weergave in het middenpaneel van de Logboeken-module. Die krijgt u alleen te zien als u in het linkerpaneel Logboeken lokaal - hebt geselecteerd. In de bovenste rubrieken leest u dan meteen af welk type gebeurtenis - kritiek, fout, waarschuwing, informatie, controle geslaagd/ mislukt - er hoeveel keer is opgetreden binnen het afgelopen uur, die dag en die week. U hoeft een gebeurtenis dan maar aan te klikken voor meer informatie. Zeer gedetailleerd is die overigens meestal niet en de Help online-link brengt u zelden verder. U bent er vaak meer bij gebaat als u naar de bron en het event-id googelt of die informatie doorspeelt aan een service [4], waar u meestal ook feedback van medegebruikers krijgt. Wie de volledige mogelijkheden van de door ons genoemde dienst wil, betaalt 29 dollar per jaar.

Objecttoegang controleren en geef aan of u Geslaagde pogingen dan wel Mislukte pogingen of beide wilt vastleggen, waarna u de module afsluit. Uiteraard moet u nu nog aangeven welke objecten u wilt controleren. Om een bestandsmap te controleren navigeert u met de Verkenner naar die map. Vervolgens opent u het eigenschappenvenster, gaat u naar het tabblad Beveiliging en drukt u op de knop Geavanceerd. Open nu het tabblad Controlebeleid, bevestig met Doorgaan en druk op Toevoegen. Tot slot voegt u de gebruikersaccounts toe die u wilt monitoren (via Geavanceerd, Nu zoeken) en duidt u de acties aan die u wilt controleren. Nu hoeft u alleen maar eventvwr.msc te openen en binnen de Windows-logboeken het beveiligingslogboek te ontsluiten. Hier vindt u dan de - overigens erg gedetailleerde - auditlogs. Voor meer feedback dubbelklikt u op zo’n item en doorloopt u met name het bovenste paneel op het tabblad Algemeen.

Volgende keer In dit artikel hebben we gezien hoe u zelf een MMC-console samenstelt en hebben we zowel de groepsbeleidsobjecteditor als de Windows-logboeken gedetailleerd bekeken. In deel twee komen enkele andere interessante - en vaak iets minder bekende consoles aan bod.

Auditfunctie De module Logboeken vertelt u bijvoorbeeld wie heeft geprobeerd bepaalde mappen te benaderen, maar ook of iemand zich tijdens uw afwezigheid heeft trachten aan te melden. Een auditfunctie dus, en die moet u wel eerst activeren via alweer een andere MMC-module: Lokaal beveiligingsbeleid - die net als de groepsbeleidsobjecteditor ontbreekt in de Homeedities. U start die op via secpol.msc, waar u achtereenvolgens Lokaal beleid en Controlebeleid opent. Open nu, bij wijze van voorbeeld, in het rechterpaneel het item

30

MMC -1.indd 30

INFORMATIE [1] http://www.thewindowsclub.com/ add-group-policy-editor-gpedit-msc-to-windows-7home-and-starter-editions [2] http://www.microsoft.com/download/en/ details.aspx?displaylang=en&id=25250 [3] http://technet.microsoft.com/en-us/sysinternals/ bb896645 [4] http://www.eventid.net

PC-ACTIVE | Nr. 251 – 2011

26-08-2011 08:16:22

COME TO

THE DARK SIDE Experience the power of the DARK SERIES – with our high-end series that represents the maximum level of performance in the be quiet! product range.

MAXIMUM POWER in the DARK POWER SERIES – with a stable and safe output of up to 1200W, an excellent efficiency of up to 93% certified with 80PLUS Gold* and with SilentWings fan. *Except 1000W and 1200W, certified 80PLUS Silver.

MAXIMUM COOLING in the DARK ROCK SERIES – due to special thermal management with airflow-optimised design of the lamellas, cooling-efficient heat-pipe arrangement and up to two SilentWings fans. MAXIMUM SILENCE thanks to SILENTWINGS TECHNOLOGY – with special anti-vibration mountings, flow-optimised fan blades and FDB bearings with a copper core integrated in all products of the DARK SERIES. Find out more about our DARK SERIES and further products from be quiet! at:

www.be-quiet.com

be-quiet.com

Get it here: www.alternate.nl www.azerty.nl www.4allshop.nl www.dynabyte.nl www.informatique.nl www.salland.eu www.zercom.nl www.cdromland.nl

Untitled-5 1 224033_BQ_INTER_engl_210x297mm.indd 1

Hardware Info, PC Active

5- 5- 06.04.11 2011 14:59: 10:04 38

FOTOBEWERKINGSSOFTWARE VERDIENT ERKENNING

BIBBLE 5 TEKST : MARCO FRISSEN

Bij het noemen van raw-bewerkingssoftware zult u wellicht meteen denken aan Lightroom van Adobe. Maar er is een veel minder bekende applicatie die al veel ouder is: Bibble. Deze software is in Nederland nog nauwelijks bekend en het is tijd dat daar verandering in komt.

V

oor fotografen is de juiste software van groot belang. PhotoShop blijft de standaard, maar is eigenlijk helemaal niet gemaakt voor wie snel veel beelden wil bewerken. Het gebruik wordt extra ingewikkeld doordat alle camerafabrikanten hun foto’s in een eigen formaat opslaan. Daarom leveren ze vaak eigen software mee, die de raw-bestanden kan inlezen en bewerken. Helaas laten die programma’s aan kwaliteit, snelheid en gebruiksvriendelijkheid vaak te wensen over en ondertussen hebben diverse makers van raw-bewerkingssoftware de markt betreden. De bekendste is wellicht Adobe met zijn Lightroom. Er is echter een veel minder bekende applicatie die al veel ouder is: Bibble. En die verdient vanwege een aantal bijzondere functionaliteiten meer aandacht.

Huiskat Bibble bestaat al sinds 1999, toen Nikon zijn eerste goedverkopende dSLR introduceerde, de D1. Oprichter Eric Hyman van het Amerikaanse Bibble Labs vond de software die de fabrikant leverde van zodanig slechte kwaliteit dat hij maar besloot om zelf een applicatie te maken, vernoemd naar zijn huiskat

32

Bibble.indd 32

Bibble. In de jaren die volgden, is Bibble een echt independent bedrijfje gebleven, met alleen Hyman als eigenaar en tevens programmeur. In 2004 kwam Bibble versie 4 uit, de eerste die ook door een groter publiek werd gebruikt. Op de Photokina van 2006 werd Bibble 5 aangekondigd, maar de release liet op zich wachten tot eind 2009. Momenteel is de software bij versie 5.2 aanbeland en staat hij op een goede derde plaats na Lightroom en Apples Aperture. In Europa is Bibble vooral populair in Frankrijk en Duitsland, waar ook vertaalde versies beschikbaar zijn. In Nederland is het product niet zo bekend.

Niet destructief Bibble 5 is ontwikkeld in Qt, een cross-platform user interface toolkit, die we verder uitleggen in het kader op de rechterpagina. Dus de software werkt op zowel Windows-machines als de Mac, maar ook onder Linux. Op alle platforms ziet Bibble er hetzelfde uit. Dat maakt het voor mensen die in een multiplatformomgeving werken erg makkelijk. Bibble 5 bestaat al veel langer dan Lightroom en ze hebben een aantal kenmerken duidelijk van elkaar overgenomen. De interface bijvoorbeeld. De don-

PC-ACTIVE | Nr. 251 – 2011

26-08-2011 09:41:29

BIBBLE 5

| SOFTWARE

mogelijkheden is de leercurve van Bibble wel steil. Om u op weg te helpen heeft Bibble Labs een groot aantal video tutorials op zijn website geplaatst, alsmede de uitgebreide handleiding. Maar nog belangrijker is dat Bibble Labs een actief forum heeft. Hier helpen gebruikers elkaar en worden tips gegeven door de programmeurs. Ook zijn hier de laatste versies van de software, die nog niet formeel zijn uitgebracht, voor een publieke bètatest beschikbaar. In de Verenigde Staten worden ook workshops Bibble gegeven. Duitsland is helaas het enige Europese land waar zulke cursussen worden gegeven.

Een rondleiding

kere achtergrond met lichte tekst is door Lightroom ingevoerd en nu heeft ook Bibble deze donkere achtergrond. Zo komen foto’s beter uit, want er is minder afleiding. Speelt u wat meer met Bibble, dan merkt u al snel dat het een totaal andere aanpak hanteert en het alleen maar in de basis met Lightroom kan worden vergeleken. Beide programma’s ondersteunen immers bijna alle camera’s. En beide bewerken raw-bestanden op een niet-destructieve manier. Er wordt dus nooit iets aan het originele bestand veranderd. Als fotograaf wilt u immers altijd terug kunnen naar uw originele versie. In Bibble worden alle wijzigingen aan bestanden opgeslagen in een xml-tekstbestand. Omdat dit een standaardformaat is, kunt u deze files dus heel eenvoudig inlezen. Nog leuker wordt het als u de xml-bestanden gebruikt als invoer - of uitvoer! - voor bijvoorbeeld scripts. Inmiddels komt de interface van Bibble 5 op het kleurenpalet na weinig meer met Lightroom overeen. Bibble heeft ervoor gekozen dat al uw tools overal beschikbaar zijn, in welke fase van uw workflow u ook zit. U wordt niet gedwongen tot een bepaalde manier van werken. Maar mede door de uitgebreide

Laten we eerst eens de grote lijnen van de Bibbleinterface bekijken. Aan de linkerkant zijn de fotomanagementtaken zichtbaar: alles wat heeft te maken met het kopiëren, importeren, verplaatsen, exporteren en printen. Bibble 5 geeft de gebruiker de mogelijkheid de foto’s te importeren naar een catalogus of gewoon direct op het bestandssysteem te werken. De catalogus is een Bibble-map waarin informatie over de foto’s wordt opgeslagen. De gebruiker kan kiezen op welke manier de catalogus wordt opgebouwd; hij bevat ofwel alleen referenties naar de originele bestanden ofwel hij importeert ook de fysieke bestanden. Voor de functionaliteit maakt het weinig uit. Het enige waaraan u bij deze keuze moet denken, is de hoeveelheid beschikbare opslagcapaciteit. In de catalogus worden ook de wijzigingen opgeslagen. Gebruikt u deze map, dan krijgt u ook uitgebreide zoekmogelijkheden tot uw beschikking. Hiermee kunt u heel snel zoeken op bepaalde criteria. Bij Bibble kunnen er diverse catalogi zijn en deze kunnen individueel op verschillende locaties staan. Zo kan er ook een centrale catalogus zijn waarmee diverse gebruikers werken. Verder kan de gebruiker ook gewoon direct op het bestandssysteem werken, zonder enige vorm van import. Op die manier kunnen bestanden die op een Compact Flash-kaart staan heel snel worden aangepast zonder dat er tijd verloren gaat. Handig wanneer u onderweg bent.

Wat is Qt? Qt is een multiplatform user interface toolkit, in de jaren negentig gemaakt door Trolltech Software. Met Qt kunnen programmeurs op elk platform dezelfde elementen van de gebruikersinterface aanspreken, waardoor hun applicaties makkelijk op verschillende systemen kunnen worden uitgebracht. Er zijn verschillende versies van Qt, waaronder Qt/Windows, Qt/X11 en Qt/ Mac. De Unix-versie Qt/X11 is onder de licentie GPL uitgebracht en hiermee is ook een groot aantal andere versies gemaakt. Voor bijna elk platform is er wel een Qt beschikbaar. Het principe is eenvoudig: programmeurs schrijven hun programma’s in C of C++ en de compiler van Qt zorgt ervoor dat het naar gelang het doelsysteem de juiste toolkit meelinkt. Sinds 2009 is Nokia de eigenaar van de Qt-toolkit. Het bedrijf komt volgend jaar met een grote update.

PC-ACTIVE | Nr. 251 – 2011

Bibble.indd 33

33

26-08-2011 09:41:57

SOFTWARE

| BIBBLE 5

Overzicht van Bibbles interface

Batch-functionaliteiten De belangrijkste fotomanagementhulpmiddelen van Bibble zijn wel de uitgebreide batch-functionaliteiten. Die kunnen zowel voor invoer als uitvoer worden gemaakt. Eén enkele batch kan diverse acties bevatten. Een voorbeeld is het kopiëren van de inhoud van een Compact Flash-kaart naar de externe harddisk, waarbij de foto’s een andere naam krijgen, er meteen een bepaalde kleurcorrectie wordt toegepast en de plaatjes tegelijk ook nog naar een catalogus worden geïmporteerd. Tot slot worden de foto’s als kleine jpg opgeslagen op een netwerk-drive, zodat de klant ze kan bekijken. Ook kan een batch foto’s exporteren als tif en daarnaast als kleine jpg. Wellicht kunt u ook nog een web gallery aanmaken voor op uw site. Veel kan semiautomatisch gebeuren in combinatie met het zogenoemde Watched folders-mechanisme. Dit kijkt naar een specifieke folder en zodra daar een bestand in komt, wordt een bepaalde batch uitgevoerd. Bibble bevat niet alleen een enorme keuze aan inge-

Bibble Survival Guide Naast de diverse films op de Bibble-site en de online handleiding is er tot nu toe één boek dat verder gaat dan de standaardhandleiding: de Bibble Survival Guide door Andreas Siegert en de auteur van dit artikel. In dit Engelstalige boek beschrijven zij hoe u Bibble optimaal kunt inzetten. De Guide, die voor zowel beginners als gevorderde fotografen en Bibblegebruikers is geschreven, is uitsluitend als e-book te koop in het pdf-formaat - zonder Digital Rights Management. De standaard-pdf kan op zowat elk apparaat worden gelezen. Het boek kost 23 euro. http://bibblesurvivalguide.com

34

Bibble.indd 34

bouwde functies, maar ook een aantal automatische opties. Die zijn erg handig voor het snelle werk of beginnende gebruikers. Eén specifieke alleskunner is Perfectly Clear. Dit algoritme kan met één druk op de knop het contrast, de scherpte en de kleuren van een foto aanpassen. Het is niet door de programmeurs van Bibble zelf gemaakt, maar door Athentech, een Amerikaans bedrijf gespecialiseerd in wetenschappelijke beeldmanipulaties. Onder een gelijksoortig contract is ruisbestrijder Noise Ninja ingebouwd. Deze plugin - een door derde partijen geschreven toevoeging op de software - voor PhotoShop is aangepast voor Bibble en direct in de applicatie gebouwd. De licentie is een beetje bijzonder. Hebt u geen Noise Ninja-plugin of -applicatie geïnstalleerd, dan komt er in Bibble alleen een basisfunctionaliteit beschikbaar. Hebt u Noise Ninja wel al op uw computer, dan krijgt u een geavanceerd menu in Bibble te zien, waarmee u veel fijnere controle kunt uitoefenen. Dan is er nog een heel palet aan andere tools, van het histogram, via de kleurfilters, tot scherpte- en contrastregelaars. Ook zijn er twee tegenpolen: de highlight recovery en fill light tool. De eerste probeert overbelichte delen van uw foto nog enigszins structuur te geven, terwijl de laatste juist schaduwpartijen wat lichter probeert te maken. Deze tools zijn handig voor foto’s met veel contrast.

Layers en regions Twee features van Bibble 5 vindt u in geen enkele andere applicatie: de selectieve bewerkingen en de pluginmogelijkheden. Het bewerken van kleuren,

PC-ACTIVE | Nr. 251 – 2011

26-08-2011 09:42:20

BIBBLE 5

scherpte en witbalans kan op de foto als geheel, maar ook op specifieke selecties daarvan. Dit is bij veel andere raw-applicaties mogelijk, maar Bibble gaat hier heel ver in. De programmeurs hebben goed gekeken hoe gebruikers in PhotoShop met regio’s werken; daarin wordt immers gewerkt met lagen en selecties. Nu, ook Bibble kent beide verschijnselen. Alleen worden de selecties bij Bibble regio’s genoemd. Het principe is simpel: door middel van de Layer-tool maakt u een nieuwe laag aan voor het type bewerking dat u wilt doen. In deze laag maakt u selecties ofwel regio’s die deze bewerking op specifieke delen van de foto uitvoeren. Een laag is dus eigenlijk een groep van regio’s die dezelfde instellingen hebben. Regio’s kunnen worden gedupliceerd, maar ook gecreëerd. Overlappende regio’s kunnen elkaars effect verdubbelen of halveren. De selectiemogelijkheden zijn erg uitgebreid, van eenvoudige cirkel tot ingewikkelde polygoon. Ook is er een kwastoptie om uw selectie te ‘schilderen’. Bij de regio’s kan de doezelaar worden ingesteld en ook de transparantie van een laag of regio kan worden ingesteld. Bijzonder is dat de regio’s met de foto mee vervormen. Hebt u een object geselecteerd en gaat u met een andere tool de foto vervormen, zodat ook het object vervormt, dan beweegt de selectie gewoon mee met de vervorming. Bruikbaar voor perspectiefcorrectie.

Andrea Praktisch alle bewerkingen die u op de hele foto kunt doen, kunnen ook in een selectie worden uitgevoerd, inclusief de bewerkingen van plugins. De Bibbleontwikkelaars hebben gratis een uitgebreide SDK en dito API beschikbaar gesteld, zodat anderen hiermee plugins voor Bibble kunnen schrijven. Deze toepassingen werken in de raw-workflow en niet alleen op geconverteerde bestanden of voor exportdoeleinden. Er zijn misschien wel vijftig exemplaren beschikbaar en het aantal groeit nog steeds. Veel plugins voegen functionaliteit toe die Bibble niet heeft of die u heel bewerkelijk kunt bereiken met de standaardtools. Zo is er Andrea, die de analoge films emuleert. Deze plugin bevat de eigenschappen van zo’n dertigtal films die op de markt zijn - of waren - en bijbehorende ontwikkelinstellingen en papiersoorten. Zo kan de gebruiker kiezen om de Ilford FP-4-film gedurende acht minuten in Ilfotec HC te ontwikkelen en op Ilford Multigrade-papier met hardheid 2 af te drukken. Ideaal voor fotografen die veel in de doka hebben gewerkt, want alle bekende termen komen in deze toepassing weer terug.

Leuke extra’s Andere plugins richten zich onder meer op het toevoegen van logo’s, tekst of randen in of om uw foto. Ook zijn er hulpmiddelen voor de fotografen van architectuur die vervormingen in perspectief corrige-

| SOFTWARE

Layers en regions

ren. Weer andere simuleren vignettering of een grad filter. Kortom, als u alle plugins wilt leren gebruiken, bent u wel een paar weken verder. Van de meeste van deze stukjes software zijn gratis versies te downloaden. Andrea heeft een gratis basisversie, met maar een beperkt aantal films en papiersoorten. Voor de volledige versie betaalt u 25 dollar, wat haar meteen tot één van de duurdere plugins maakt. De prijs van de commerciële soorten zit gewoonlijk tussen de tien en twintig dollar. Bibble 5 is er in twee edities. De Pro-versie kost $ 199,95 en de Lite-versie $ 99,95. In Europa kan de software ook worden gekocht via distributeur Application Systems Heidelberg. Daar kost Bibble Pro € 169,99 en Lite € 79,99. Naast enkele functionele zaken is het grote verschil tussen de twee versies de licentievorm. Koopt u de Pro-versie, dan hebt u een licentie voor alle platforms. U kunt dus zowel de Windowsen Mac- als de Linux-versie installeren met dezelfde licentie. De Lite-licentie is alleen voor één specifiek platform geldig. Het is mogelijk om hem eerst uit te proberen. Er is een onbeperkte demoversie te downloaden die veertien dagen blijft werken, maar speciaal voor PC-Activelezers hebben de mensen achter Bibble de testperiode verlengd tot 31 oktober 2011! Dus kunt u op uw gemak uitproberen of Bibble inderdaad iets voor u is. De huidige versie is 5.2.2. Het team is echter al druk bezig met een nieuwe update. Die zal zich vooral richten op verbeteringen op het gebied van beeldkwaliteit en stabiliteit.

INFORMATIE Bibble Labs http://bibblelabs.com Bibble Labs-forum http://support.bibblelabs.com Application Systems Heidelberg http://www.application-systems.de/bibble

PC-ACTIVE | Nr. 251 – 2011

Bibble.indd 35

35

26-08-2011 09:42:40

DENKENDE MACHINES MOETEN AAN DE KETTING

LERENDE ALGORITMEN TEKST : HENNY VAN DER PLUIJM

Lerende machines doen hun intrede in de maatschappij. Het verschaffen van burgerrechten is onvermijdelijk voor hun functioneren. Maar voor de controle op hun werking is nieuwe wetgeving nodig.

D

e dag zou op de Amerikaanse effectenbeurs Wall Street bekend komen te staan als die van de ‘flash crash’. Op 6 mei 2010 verdween zevenhonderd miljard dollar beurswaarde in tien minuten tijd, terwijl een kwartier later alles weer bij het oude was en niemand begreep hoe dat kon gebeuren. Volgens het officiële onderzoek door de Amerikaanse beursautoriteiten, dat vijf maanden duurde, was de krach veroorzaakt door een grote verkooporder van 4,1 miljard dollar. Althans, dat was wat de krantenkoppen meldden. Maar uit het onderzoek bleek duidelijk dat deze order de daling alleen in gang had gezet. De krach zelf werd veroorzaakt door duizenden computerprogramma’s die zich bezighielden met high frequency trading: beurshandel waarbij algoritmen voor extreem korte tijd posities innemen.

Lerende algoritmen Deze gebeurtenissen hebben een nieuwe werkelijkheid op de beurzen ingeluid. Zou er over enkele jaren een nieuwe flash crash plaatsvinden, dan zou het zelfs met een officeel onderzoek van jaren onmogelijk zijn te verklaren wat er op zeker moment was gebeurd. De intrede van high frequency trading heeft zich de afgelopen vijf jaar op de beurzen afgespeeld. Een nieuw verschijnsel dat in het verlengde daarvan ligt,

36

is dat een kleine maar sterk groeiende proportie van de algoritmen waarmee op de beurs wordt gehandeld, een ‘lerend’ karakter heeft. Deze algoritmen zijn zo ontworpen dat ze hun werking voortdurend aanpassen aan de omstandigheden. Ze ‘leren’ van hun eigen succes en falen, van winstgevende en verliesgevende transacties. Vanaf het moment dat ze beginnen met leren, kunnen zelfs de bouwers van deze algoritmen niet meer achteraf vaststellen waarom ze een bepaalde positie hebben ingenomen, laat staan dat de beursautoriteiten dat kunnen. Amerikaanse beurshandelbedrijven die op dit moment al gebruikmaken van lerende algoritmen zijn Rebellion Research, Cerebellum Capital en Getco. Lerende software, dat verdient wellicht enige uitleg. Het mechanisme achter deze lerende systemen bestaat uit ‘neurale netwerken’. Dat zijn in feite simulaties van de menselijke hersenen waarbij een kunstmatig brein wordt gebouwd dat beschikt over kunstmatige software-neuronen. Een klassiek software-algoritme bestaat uit één of meer inputs, een verwerkingsproces en een enkele output. Bij zo’n klassiek algoritme is de relatie tussen de inputs en de outputs onder alle omstandigheden dezelfde, zodat de uitkomst ook altijd dezelfde is. Bij een neuraal netwerk weten we nooit van tevoren wat de uitkomst van een proces zal zijn. Zo’n netwerk bestaat uit een verzameling van zogenoemde ‘neuronen’, die connecties of associaties

PC-ACTIVE | Nr. 251 – 2011

Slimme machines.indd 36

26-08-2011 09:45:12

LERENDE ALGORITMEN

hebben met andere neuronen en met begrippen en betekenissen. Deze neuronen verwerken nog steeds een vooraf vastgelegd aantal inputs, maar ze proberen ‘associaties’ te vinden tussen deze inputs en allerlei eigenschappen, betekenissen en begrippen die in één of meer tabellen liggen opgeslagen. Aan de hand van die vergelijking worden één of meer outputs geproduceerd.

Is een kip een zoogdier? Bijvoorbeeld: als de taak van een neuraal netwerk eruit zou bestaan om te bepalen welk soort dier een kip is, ontleedt het de kip in eigenschappen als ‘vleugels’, ‘snavel’ en ‘legt een ei’. Het netwerk beschikt over een aantal tabellen waarin associaties liggen opgeslagen tussen de kip en de diersoort die ‘vogel’ wordt genoemd. Als het goed is, zijn deze associaties sterker dan de associaties met ‘zoogdier’, die eigenschappen heeft als ‘staart’, ‘vacht’ en ‘zoogt jongen’. Het neurale netwerk produceert op basis van de gevonden associaties dus de output ‘vogel’. Deze werkwijze is onprecies, maar heeft als grootste voordeel dat het neurale netwerk kan leren. Stel dat het systeem de kip onterecht als een zoogdier had geclassificeerd, dan zou de menselijke gebruiker van het systeem de feedback geven dat de uitkomst foutief is. Het neuraal netwerk verwerkt deze feedback door de associaties tussen ‘kip’ enerzijds en ‘staart’, ‘vacht’ en ‘zoogt jongen’ anderzijds zwakker te maken door er een lagere score aan te geven. Na één of meer van deze feedbacks zal het systeem de kip niet meer als een zoogdier aanmerken, maar met een andere indeling komen. Neurale netwerken zijn, net als menselijke hersenen, vooral goed in patroonherkenning. Buiten de beurshandel worden ze bijvoorbeeld ingezet bij de

| ACHTERGROND

identificatie van personen op luchthavens, op militaire installaties en in andere openbare gebouwen via irisscans of vingerafdrukherkenning. Daarnaast worden neurale netwerken gebruikt op uiteenlopende terreinen als militaire robotica, sociale netwerken en zoekmachines. De meeste banken controleren de validiteit van geldtransacties met software gebaseerd op deze netwerken. Ook de Belastingdienst zet dergelijke kunstmatige intelligentie in, bijvoorbeeld om fraude te traceren.

Nagebouwde hersenen Machine-intelligentie - de definitie ervan zal altijd problematisch blijven - is een wenkend perspectief waarmee toepassingen kunnen ontstaan die tot voor kort ondenkbaar waren. Maar op maatschappelijk niveau ontstaat op termijn een reusachtig probleem. De kern daarvan is dat het verschil tussen machine-intelligentie en menselijke intelligentie niet van kwalitatieve aard is, maar puur kwantitatief. Software-neuronen zijn exact gemodelleerd naar de menselijke hersenen en dat betekent dat menselijke intelligentie niet meer uniek is. De menselijke hersenen onderscheiden zich nog slechts in de hoeveelheid informatie die ze kunnen verwerken en opslaan. Onze hersenen bestaan uit ongeveer honderd miljard neuronen die elk rond de zevenduizend connecties hebben met andere neuronen. Een typisch lerend software-algoritme bestaat anno 2011 uit enkele honderden tot duizenden neuronen, die elk een paar verbindingen hebben met andere neuronen. Grotere neurale netwerken kunnen in principe worden gebouwd, maar de beschikbare hardware is nog niet snel genoeg om een neuraal netwerk met de kracht van een menselijk brein lucratief te maken. Op de zwaarste mainframes kan een neuraal netwerk van

De beurs raakte van slag door lerende algoritmen

PC-ACTIVE | Nr. 251 – 2011

Slimme machines.indd 37

37

26-08-2011 09:45:55

ACHTERGROND

| LERENDE ALGORITMEN

die omvang momenteel al wel degelijk worden nagebouwd, maar de gemiddelde laptop is nog niet krachtig genoeg voor een maatschappijbrede verspreiding van dergelijke kunstmatige intelligentie. Het slimste neurale netwerk dat voor een laptop kan worden gebouwd, zou anno 2011 ongeveer de denkkracht van een krekel bereiken. De Wet van Moore brengt daar echter verandering in. Deze ervaringswet, die de exponentiële capaciteitstoename van hardware beschrijft, zorgt ervoor dat de hardware-capaciteit die vereist is voor een neuraal netwerk op ‘mensni-

Maatschappij transformeert door lerende software en meer capaciteit hardware veau’, binnen twintig jaar beschikbaar komt op een gemiddelde laptop. En uiteraard is dat dan weer een momentopname. De capaciteitstoename blijft daarna op dezelfde voet doorgaan.

Verlies van de controle Binnen enkele decennia is de vraag daarom niet meer wie er handelt op de beurs, maar wat. Het is niet meer de vraag wie in een ziekenhuis de injectie bij de patiënt toedient, maar welk lerend algoritme dat heeft besloten. In een veldslag is het niet meer de vraag wie de raket heeft afgevuurd, maar welk algoritme dat nodig vond. En voor al die toepassingen van lerende systemen zal gelden dat mensen er niet meer achter kunnen komen, omdat het systeem dat de beslissing nam, zich inmiddels verder heeft ontwikkeld. De komende twintig tot dertig jaar zullen daarom het

Onder de loep: high frequency trading High frequency trading is beurshandel waarbij algoritmen voor extreem korte tijd posities innemen. De winstgevendheid van high frequency handel staat los van de economie. De algoritmen vergelijken doorlopend duizenden koersen en speuren naar kleine onregelmatigheden tussen de koersen onderling. De winstgevendheid hangt wel af van de snelheid van de computer waarop het algoritme draait. Een positie in een aandeel kan het ene moment voordelig zijn; een microseconde later kan deze zijn verouderd. Het programma dat de meeste gegevens het snelst verwerkt, is in het voordeel. Maar op 6 mei 2010 bleek dat high frequency trading de financiële wereld compleet kan ontregelen. Eén verkooporder leidde tot een pandemonium waarbij duizenden high frequency algoritmen gedeelten van het bewuste optiecontract opkochten om deze meteen weer door te verkopen op een markt die de order niet aankon. Een halfuur lang waren duizenden programma’s onophoudelijk bezig gedeelten van het contract aan elkaar te verkopen, terwijl de prijs verder en verder daalde. De bredere beurzen daalden mee, omdat veel beursalgoritmen zo geprogrammeerd staan dat ze een pauze inlassen bij heftige neerwaartse bewegingen, ook als die elders plaatsvinden.

38

tijdperk worden waarin de mens de controle over een gedeelte van de technologie die voor hem werkt, compleet zal verliezen. Toch leidt het geen enkele twijfel dat de maatschappij de komst van deze ‘slimmere’ systemen zal omarmen. Bedrijven hebben steeds intelligentere algoritmen nodig om concurrerend te blijven. Burgers willen steeds betere oplossingen op het gebied van mobiliteit, veiligheid, zorgrobots et cetera. Ook zal de samenleving als geheel een stuk productiever worden om bijvoorbeeld de kosten van de vergrijzing financieel te dragen. De intrede van lerende software in combinatie met exponentiële capaciteitstoename leidt daarom onvermijdelijk tot een maatschappelijke transformatie. De basis daarvan is dat de beperkingen van computers niet meer zullen samenhangen met de softwareprogramma’s die er af-fabriek op zijn geïnstalleerd, maar met de vrijheid en zelfstandigheid die de algoritmen is gegund om zelf beslissingen te nemen. Lerende systemen zijn, net als mensen, flexibel en individueel. Ze kunnen nieuwe taken leren, produceren betere uitkomsten naarmate ze langer bestaan en de uitkomsten zijn onvoorspelbaar. Het gevolg is dat op maatschappelijk niveau een fundamenteel knelpunt ontstaat: toekomstige machine-intelligentie zal niet optimaal kunnen functioneren in een ondergeschikte rol. De ondergeschiktheid aan de mens was vanzelfsprekend zolang machines alleen opdrachten uitvoerden, maar vanaf het moment dat machines sneller en beter beslissingen kunnen nemen, gaat deze verhouding knellen.

Doos van Pandora Een voorbeeld. Toekomstige beursalgoritmen kunnen alleen worden gecontroleerd door andere lerende algoritmen. Om deze taak te kunnen uitvoeren, zullen deze echter het recht moeten hebben op toegang tot de benodigde informatie. Zowel de leverancier als de eigenaar van de software kan echter niet inschatten welke informatie er nodig is en op welk moment. Dit impliceert dat dergelijke algoritmen zelfstandig moeten kunnen beslissen waar, wanneer en bij wie de benodigde informatie moet worden opgevraagd. Ze zullen toegang moeten hebben tot normaliter besloten databanken en een budget moeten hebben om informatie te kopen. Ook zullen complexe lerende systemen de vrijheid moeten hebben om te kunnen bepalen welke taak op zeker moment prioriteit heeft: zoals extra informatie inwinnen of nieuwe hardware inkopen om de verwerkingscapaciteit van de gastcomputer op te voeren. Zonder dergelijke vrijheden of rechten kan een controlerend algoritme in de toekomst zijn werk niet doen. Het gunnen van rechten aan machines is onvermijdelijk, maar opent een Doos van Pandora waarbij het ene recht het andere oproept. Beslissen over een upgrade betekent het kunnen beschikken over een bankrekening. Eigendom van een bankrekening betekent het

PC-ACTIVE | Nr. 251 – 2011

Slimme machines.indd 38

26-08-2011 09:46:07

LERENDE ALGORITMEN

| ACHTERGROND

Big Dog, een experimentele transportrobot

recht op privacy. Aansprakelijk zijn voor schade betekent het recht om een financiële buffer op te bouwen en verzekeringen af te sluiten. Een buffer aanleggen betekent het recht om vergoedingen te ontvangen voor werkzaamheden. Enzovoort. Machines als zelfstandige entiteiten is een onvermijdelijke uitkomst, te meer omdat geen enkele menselijke betrokkene, zoals de eigenaar, de gebruiker of de leverancier, verantwoordelijk kan worden gesteld voor de handelingen van lerende machines. Stel, een lerende robot is door een Amerikaans bedrijf aan het Nederlandse leger geleverd als terreinbewaker. Het terrein wordt door activisten betreden en de robot gaat tot arrestatie over. Als de machine een fout maakt met fatale afloop, zal de leverancier zich verschonen door te stellen dat hij niet kan anticiperen hoe een lerend systeem zich gedraagt na activering. Het ministerie van Defensie zal geen aansprakelijkheid aanvaarden, omdat het niet kan vastleggen wat de robot heeft geleerd en de technologie deels geheim is. Aansprakelijkheid kan alleen worden aanvaard voor een voorspelbare uitkomst, die er bij een lerend systeem niet is. Onder de traditionele verhoudingen, waarbij mensen verantwoordelijk zijn, bestaat hier geen uitweg. De keerzijde van deze ontwikkeling is dat lerende algoritmen minder goed zullen zijn te controleren naarmate ze meer vrijheden krijgen. Dat geldt ook voor de algoritmen waaraan controletaken worden uitbesteed. Een uitweg is om schadelijke systemen uit de roulatie te nemen, dat wil zeggen: buiten wer-

king te stellen. Dat is binnen de huidige wetgeving onmogelijk, aangezien momenteel alleen de illegale activiteiten die met software worden uitgevoerd, kunnen worden bestraft. Men denke aan de verspreiding van kinderporno of het opzetten van een zombienetwerk. Het probleem met complexe systemen is echter dat ze schade kunnen aanrichten zonder iets illegaals te hebben gedaan. Als de beurskrach van 6 mei 2010 bijvoorbeeld twee uur later had plaatsgevonden, was het bedrijf Procter & Gamble, met een intrinsieke waarde van tweehonderd miljard dollar, bij sluiting van de beurs nog maar 280 miljoen waard geweest. De onderneming had surseance van betaling moeten aanvragen en duizenden medewerkers moeten ontslaan.

Nieuwe wetgeving De komst van lerende machines betekent dus niet alleen dat deze vergaande rechten moeten krijgen, maar ook dat er mechanismen komen om dergelijke systemen, wellicht tijdelijk, uit de roulatie te nemen. Daarvoor is nieuwe wetgeving nodig die het mogelijk maakt om algoritmen aan te pakken die niet worden ingezet voor klassieke illegale activiteiten, maar door hun onvoorspelbare karakter wel grote schade veroorzaken. Mogelijkheden zijn deze algoritmen te blokkeren of openbaarheid van de broncode te eisen. De uitvoering van deze taak zou kunnen worden toebedacht aan een onafhankelijke toezichthouder, die wellicht ook een meldpunt voor schadelijke algoritmen inricht.

PC-ACTIVE | Nr. 251 – 2011

Slimme machines.indd 39

39

26-08-2011 09:46:21

IS EEN UPGRADE DE MOEITE WAARD?

FREENAS 8.0 TEKST : FILIP VERVLOESEM

Van het populaire FreeNAS, waarmee u een pc omtovert tot multifunctionele NAS, is onlangs versie 8.0 verschenen. Maar let op als u wilt upgraden. Versie 8 bevat weliswaar verschillende nieuwe features, heel wat oude mogelijkheden zijn weer verdwenen! In dit artikel bekijken we of een upgrade de moeite waard is.

F

reeNAS is een op FreeBSD gebaseerd besturingssysteem, ontwikkeld als gratis alternatief voor een NAS. U kunt FreeNAS installeren op gewone pc-hardware, zoals een zuinig Atom-systeem of een oudere pc die u niet meer gebruikt. Qua filesharing ondersteunt het besturingssysteem heel wat protocollen, zoals SMB, AFP, NFS, FTP en iSCSI, maar ook zaken als een BitTorrent-client en UPnP-server ontbreken niet. Dat maakt FreeNAS een goede optie als u een kant-enklare NAS te duur of te beperkt vindt en ook geen homeserver wilt aanschaffen en beheren. Maar FreeNAS 8.0 is niet noodzakelijk een verbetering als u nu al versie 0.7 gebruikt. De nieuwe versie is immers from scratch herschreven en niet alle features van de voorganger hebben dat proces overleefd. Na de release van FreeNAS 0.7 had de hoofdontwikkelaar overigens aangekondigd te stoppen met het FreeNAS-project. De bedoeling was om een soortgelijk systeem te ontwikkelen op basis van Debian Linux: OpenMediaVault. De ontwikkeling van FreeNAS werd al snel overgenomen door iXsystems, een bedrijf dat FreeBSD-servers en -diensten aanbiedt. Sindsdien werkt een vijftal ontwikkelaars fulltime aan FreeNAS, terwijl de 0.7-versie nog door enkele vrijwilligers wordt onderhouden. Van OpenMediaVault is echter nog geen initiële release beschikbaar. FreeNAS is gelukkig nog steeds open source én gratis beschikbaar. iXsystems biedt wel FreeNAS-gebaseerde appliances aan voor bedrijven, met extra features - zoals clustering - én uitgebreide ondersteuning. Dat verklaart meteen waarom vooral de erg op thuisgebruikers gerichte features, zoals de mediaserver en BitTorrent-client, zijn gesneuveld in

40

FreeNAS.indd 40

versie 8.0. De focus van FreeNAS ligt dus duidelijk op het delen van bestanden en niet op leuke extra’s die nutteloos zijn in een bedrijfsomgeving.

Handen uit de mouwen FreeNAS installeren is nog steeds een fluitje van een cent. U hebt de keuze uit een .iso-bestand met installer of een voorgeïnstalleerd systeem in .tar.xz-image dat u rechtstreeks kunt uitpakken op een usb-stick. Voor die laatste procedure hebt u wel extra tools nodig onder Windows: 7Zip en Physdiskwrite. Installeren vanaf het .iso-bestand is niet veel moeilijker: in welgeteld drie stappen bent u door de installatie heen! U kunt eigenlijk alleen kiezen welke schijf u wilt gebruiken. Zaken zoals netwerkinstellingen moet u - indien nodig - na installatie nog aanpassen. Nieuw is dat u een schijf niet meer kunt gebruiken om zowel FreeNAS te installeren - op één partitie als uw data te bewaren - op een tweede partitie. De geselecteerde schijf wordt immers verdeeld in twee partities van 1 GB groot. Beide worden gebruikt voor het FreeNAS-systeem, zodat u in geval van een mislukte upgrade eenvoudig kunt terugvallen op de vorige versie. De rest van de schijf kunt u echter niet benaderen om data te bewaren. De ontwikkelaars raden u dan ook aan om een usbstick of Compact Flash-kaart van minimaal 2 GB te gebruiken als boot-schijf. Een bestaand systeem upgraden vanaf versie 0.7 wordt niet ondersteund. U kunt oude volumes normaliter wel importeren na een herinstallatie met versie 8.0, maar al uw instellingen bent u dan wel kwijt. Een migratieassistent voor een upgrade vanaf versie 0.7 is overigens gepland voor FreeNAS 8.1.

PC-ACTIVE | Nr. 251 – 2011

26-08-2011 10:05:44

FREENAS 8.0

| SOFTWARE

Vast ip-adres

ZFS-features

Als de installatie is afgerond en u het systeem hebt herstart, komt u terecht in het vertrouwde consolemenu. Standaard is FreeNAS geconfigureerd om via DHCP een ip-adres aan te vragen. In dit menu ziet u dan ook het ip-adres dat u moet gebruiken om de webinterface te openen. Het is wel handig als uw NAS een vast ip-adres heeft. Zo kunt u hem ook nog steeds bereiken zonder tussenkomst van een router of DHCP-server. Dat kunt u dus het best aanpassen voordat u verder gaat. FreeNAS ondersteunt ook netwerkset-ups die u niet snel in thuisnetwerken aantreft, zoals VLANS - dat zijn diverse virtuele netwerken binnen hetzelfde fysieke netwerk - en link aggregation - diverse netwerkinterfaces combineren om de beschikbare bandbreedte te verhogen of om defecten in uw netwerkinfrastructuur op te vangen. U hebt het console-menu alleen nodig voor de initiële netwerkconfiguratie. Zodra de webinterface bereikbaar is, kunt u de netwerkinstellingen ook daar aanpassen.

FreeNAS 8.0 biedt echter meer dan alleen maar een strakke interface. De grootste vernieuwing is ongetwijfeld de verbeterde ondersteuning voor het ZFS-bestandssysteem. Dat was reeds in FreeNAS 0.7 beschikbaar, maar werd nog niet erg aangeraden. De ZFS-ondersteuning van het onderliggende FreeBSD 7.2 werd zelfs omschreven als ‘experimenteel’. De webinterface gaf dan ook slechts toegang tot een deel van de mogelijkheden van ZFS. Zo moest u voor ZFS-snapshots nog terugvallen op de commandline. Voor de power-user misschien geen bezwaar, maar hét pluspunt van FreeNAS was nu net dat u absoluut niets hoefde te begrijpen van het onderliggende BSDsysteem. Voor de meeste FreeNAS-gebruikers bood ZFS dus nog niet erg veel voordelen in vergelijking met het standaard UFS-bestandssysteem. In FreeNAS 8.0 is dat echter veranderd. De ontwikkelaars geven zelf aan dat de focus vanaf nu vooral op ZFS ligt. In de toekomst zullen meer en meer features enkel beschikbaar zijn bij gebruik van ZFS. Onder het onderdeel Storage vindt u nu al enkele opties die zijn voorbehouden aan ZFS. Eerst en vooral zijn er de ZFSsnapshots. In het overzicht van beschikbare volumes en datasets - een soort subdirectories met eigen quota en compressie-instellingen - kunt u snel een snapshot maken door op de vierde knop van links te klikken. Enkele seconden later verschijnt de snapshot dan onder ZFS Snapshots. In dat venster kunt u de snapshot klonen, verwijderen of ernaar terugkeren. Helaas is het nog niet mogelijk om individuele bestanden uit

Nieuw jasje Die webinterface heeft trouwens een grondige facelift ondergaan. De nogal statische pagina’s van FreeNAS 0.7 zijn vervangen door een erg dynamisch geheel van knoppen, tabbladen, verplaatsbare pop-upvensters en een uitklapbare boomstructuur als navigatiebalk. Op het eerste niveau in de navigatie vindt u zes onderdelen: Account, System, Network, Storage, Sharing en Services. Die hoofdonderdelen zijn bereikbaar via grote knoppen bovenaan het venster én via de uitklapbare menubalk links. Een klik op een item opent dit in een nieuw tabblad in het rechtervenster. Standaard zijn de drie subonderdelen van het Systemmenu reeds geopend: Reporting - met grafieken van processor- en geheugengebruik - alsmede Settings algemene systeeminstellingen zoals de tijdzone - en System Information - met onder andere de FreeNASversie, hostname en uptime van uw NAS. Submenu’s van de andere vijf hoofdonderdelen worden gelukkig zelden in een aparte tab geopend. Zo is er één exemplaar voor het onderdeel Sharing en de submenu’s Apple, Unix en Windows zijn via een tweede tabbalk bereikbaar. U kunt dus maximaal een tiental tabbladen openen en u bent nooit meer dan twee klikken verwijderd van elk ander item. Wel is het jammer dat de bladen niet steeds in dezelfde volgorde staan, maar in de volgorde waarin u ze opent. Ook kunt u de tabbladen niet herordenen zoals bijvoorbeeld in Firefox - en blijven de geopende tabbladen niet bewaard na het uit- en weer inloggen. En een klik op de Refresh-knop in de browser geeft een onverwacht resultaat: alle geopende tabs worden gesloten en u komt weer op de beginpagina terecht. Een aparte Refresh-knop in de FreeNAS-interface zal dit euvel wellicht verhelpen. De nieuwe interface kan dus toch nog op enkele punten worden verbeterd...

In deze webinterface kunt u maximaal tien tabbladen openen een ouder snapshot te herstellen. Via de webinterface is het steeds een alles-of-niets-operatie, al krijgt u wél die mogelijkheid via de commandline. Onder Periodic Snapshot Tasks kunt u FreeNAS op gezette tijden automatisch snapshots laten maken, iets wat vroeger enkel via cron mogelijk was. U kiest gewoon een mountpoint en stelt naar wens het schema, het interval en de retentieperiode in. Bijvoorbeeld: één snapshot per uur, op weekdagen tussen 9:00 en 18:00 uur en elk snapshot wordt drie maanden bewaard. Op die manier hoeft u zich geen zorgen meer te maken over back-ups, aangezien FreeNAS die voor u maakt! Uiteraard kiest u dan wel voor een ZFS-mirror (Raid1) of een RaidZ-volume (Raid5). Anders verliest u nog steeds data bij een defecte schijf.

Off-site back-up Helemaal leuk wordt het pas als u een tweede FreeNAS-systeem hebt, liefst nog op een andere locatie. Dan kunt u onder ZFS Replication immers een

PC-ACTIVE | Nr. 251 – 2011

FreeNAS.indd 41

41

26-08-2011 10:06:05

SOFTWARE

| FREENAS 8.0

Een volledig nieuwe interface

volledig ZFS-volume, inclusief snapshots, kopiëren naar het andere systeem. In combinatie met automatische snapshots beschikt u zo steeds over een off-site backup die - in ons voorbeeld - maximaal één uur oud is. Zelfs als uw FreeNAS-server - mét alle schijven - finaal de geest geeft, kunt u nog steeds uw data herstellen. U installeert gewoon een nieuw FreeNASsysteem, voert de ZFS-replicatie eenmaal in omgekeerde richting uit - van de tweede FreeNAS-server naar de nieuwe - en klaar is Kees.

Systeemvereisten Al dat leuks heeft echter één nadeel: de systeemeisen van FreeNAS zijn niet mals. Vroeger draaide het besturingssysteem prima op Mini-ITX-systemen met een AMD Geode, Via C7 of Intel Atom-processor en minimaal 256 MB RAM. Ook FreeNAS 8.0 kunt u nog op dergelijke systemen draaien, maar dan blijft u het beste van ZFS af. De geavanceerde ZFSmogelijkheden vergen immers héél wat meer van de hardware dan het klassieke UFS-bestandssysteem. De ontwikkelaars van FreeNAS raden sterk aan om ZFS slechts te gebruiken op 64-bits systemen met minstens 6 GB (!) RAM. Wilt u bovendien meer dan 6 TB aan opslag beheren via ZFS, dan mag u nog rekenen op 1 GB extra RAM per terabyte extra ruimte. Minder RAM dan de aanbevolen hoeveelheid kan tot performanceproblemen leiden, al hangt dat wellicht ook af van uw precieze verwachtingen.

Geen bottleneck Anderzijds biedt FreeNAS wél de nodige tools om zelf een echte high-end NAS te bouwen. Zo kunt u een SSD toevoegen aan een harddisk-based ZFS-volume als dedicated cache, waardoor de leessnelheden dramatisch worden verhoogd. Ook de netwerkdrivers vormen niet direct een bottleneck, met ondersteuning

42

FreeNAS.indd 42

voor 10 Gigabit Ethernet-kaarten en link aggregation. U hebt uiteraard speciale - ofwel dure - hardware nodig om daarvan te profiteren, maar de mogelijkheid is er alvast.

Upgraden? We haalden reeds eerder aan dat niet alle features van FreeNAS 0.7 zijn herschreven voor versie 8. Zo zijn de BitTorrent-client en webserver verdwenen, evenals de UPnP- en DAAP-mediaservers. Ook UPSondersteuning zult u tevergeefs zoeken. De bedoeling is wel dat al deze features op termijn terugkomen door middel van plugins. De basisversie van FreeNAS bevat in de toekomst slechts de features die nu reeds in versie 8.0 zitten en via plugins kunt u extra software installeren. Voor FreeNAS 8.1 is er in ieder geval al een multimedia plugin pack gepland. Ook een migratieassistent om een FreeNAS 0.7-systeem te upgraden naar 8.1 zou dan beschikbaar moeten zijn. Gebruikt u FreeNAS 0.7 en kunt u niet zonder de multimediamogelijkheden of wilt u uw systeem niet herinstalleren, dan kunt u beter wachten op FreeNAS 8.1 alvorens te upgraden. Wilt u echter de ZFS-snapshots en remote replicatie gebruiken of geeft u niet om multimedia, dan is FreeNAS 8.0 zeker al het proberen waard!

INFORMATIE Download FreeNAS http://sf.net/projects/freenas/files/FreeNAS-8 Systeemvereisten http://doc.freenas.org/index.php/ Hardware_Requirements

PC-ACTIVE | Nr. 251 – 2011

26-08-2011 10:06:24

Untitled-3 1

14-7- 2011 11:53: 38

GOOGLE+ HEEFT MEER OOG VOOR PRIVACY

FACEBOOK-KILLER? TEKST : MARCO FRISSEN

Facebook komt steeds meer onder vuur te liggen vanwege de zorgen van gebruikers om hun privacy. Met zijn nieuwe sociale netwerk neemt Google deze bezwaren serieus. Maar is dit genoeg om Facebook te verslaan?

G

oogle had tot op heden nog niet echt veel succes in de wereld van de social networks, die internationaal door Facebook wordt gedomineerd en waar Hyves in Nederland nog een aardig partijtje meeblaast. Googles laatste twee pogingen in dit veld zijn op een mislukking uitgelopen. Zo werd Google Buzz al na een paar weken aan de kant geschoven. Dat kwam mede doordat veel mensen hun Twitter- en Facebook-accounts zonder meer aan Buzz koppelden, waardoor er heel veel dubbele berichten rondgingen. Deze dienst had ook als grote nadeel dat ze echt in Googles e-maildienst was verankerd. Dus iemand zonder Gmail had geen Buzz. Googles andere poging zag er veelbelovend uit: Google Wave. Het zou het neusje van de zalm worden wat betreft samenwerken. Tja, na een klein jaar heeft Google ingezien dat het toch niet echt een succes was en de stekker er virtueel uitgetrokken. Wave had weer het probleem dat het voor nieuwe gebruikers totaal onduidelijk was wat ze er nu eigenlijk mee konden. Het was ook niet echt een sociaal netwerk, maar meer een verzameling van besloten clubs die informatie met elkaar deelden. Technisch zat het allemaal prachtig in elkaar, maar de gebruikers lieten het snel links liggen. Dat de technologiemedia er lovend over schreven, mocht niet baten.

44

Google+.indd 44

Net als in real life En ineens is Google daar weer met iets nieuws: Google+. Deze dienst is volgens de makers zelf gebaseerd op de echte sociale omgang tussen mensen. Ons sociale netwerk in real life is opgebouwd uit kringen: u hebt uw vriendenkring, uw familie, uw collega’s en kennissen. En wellicht hebt u ook uw eigen kring binnen uw sportclub. Op dezelfde manier deelt u bij Google+ dus uw virtuele sociale netwerk in. De nieuwe dienst zorgde aanvankelijk vooral voor opwinding, doordat gebruikers slechts na uitnodiging lid kon worden worden. Inmiddels kan iedereen met een Google-account - dus niet alleen Gmailers, maar ook bijvoorbeeld Google-bloggers - zich aanmelden. De hoofdpagina van de dienst bestaat uit een lijst met updates. Het gaat dan om berichten van mensen die u aan een bepaalde kring hebt toegevoegd. Google+ kent dus niet zoiets als een publieke tijdslijn à la Twitter. Doordat u van tevoren kunt aangeven wie uw bericht kan lezen, kunt u ook besluiten of de ontvangers al dan niet het bericht mogen doorsturen. In het Engels noemt Google+ dit Reshare, wat vergelijkbaar is met het ReTweeten bij Twitter. Het concept van de kring is waarschijnlijk interessant voor merken, die hier heel eenvoudig gerichte reclame en informatie mee kunnen verspreiden. Op dit moment is Google terughoudend met het toela-

PC-ACTIVE | Nr. 251 – 2011

26-08-2011 10:08:51

GOOGLE+

ten van bedrijven op zijn nieuwe sociale netwerk en speelt de interactie zich voornamelijk af tussen personen. De zoekgigant gaat hierin zelfs zover dat accounts zonder echte naam worden geblokkeerd. Dit heeft in het begin voor veel ophef gezorgd, doordat Google het zonder waarschuwing leek te doen. Nu krijgen gebruikers eerst een waarschuwing voordat het bedrijf tot actie overgaat. Op korte termijn komt er trouwens wel specifieke functionaliteit voor bedrijven en organisaties.

Virtueel uitgaan Een andere belangrijke functionaliteit van Google+ bestaat uit de zogenoemde Hangouts. Dit zijn videochats met maximaal tien personen tegelijk. Zodra iemand een Hangout start, zullen mensen in diens kring een bericht hiervan zien en door een eenvoudige klik kunnen ze eraan meedoen. Ook hier geldt weer het principe dat de persoon die deze virtuele uitgaansplek start, kan bepalen wie toegang krijgt. Het is ook mogelijk een publieke Hangout te starten, waar iedereen zich bij kan aansluiten. In een Hangout kunnen gebruikers ook samen naar YouTube-clips kijken. De kwaliteit van de virtuele hangplekken varieert en is uiteraard voor een groot deel afhankelijk van de camera die de mensen gebruiken. Het mechanisme erachter werkt echter al erg goed en vloeiend. Een Hangout-scherm toont de deelnemers op een rij onderaan het scherm. Wie aan het woord is, komt groot in beeld. Zodra iemand anders iets zegt, schakelt het scherm automatisch over naar de desbetreffende persoon. Gebruikers kunnen ook één deelnemer kiezen die permanent in beeld is.

| ACHTERGROND

Mobiele app Google+ is ook als app voor Android-toestellen en de iPhone te downloaden. In deze versie hebt u dezelfde functionaliteit als op de website, behalve de Hangouts. Wel heeft Google een multi-user chat beschikbaar, genaamd Huddle. Hiermee stuurt u berichten naar andere Google+-gebruikers. Het kan gaan om een één-op-één-bericht, maar ook om een groeps-chat met honderd mensen. Gelukkig hebt u niet het risico van berichtenspam, daar u eerst een Huddle moet accepteren voordat u mee kunt doen. Wat de mobiele operators hiervan gaan vinden, is nog de vraag. Het is immers weer een alternatief voor sms, iets wat de laatste maanden nogal onder de aandacht kwam door alle berichtgeving rondom traffic shaping en DPI. Maar met de nieuwe wetgeving zal er weinig zijn wat de aanbieders hieraan kunnen doen.

De mogelijkheden van een Hangout zijn bijna onbeperkt. Zo zijn er al mensen geweest die zo een virtuele kookavond hebben gehouden. Anderen spelen samen gitaar, hoewel de vertraging hier wel een nadeel kan zijn. Hangouts kunnen zeker nuttig zijn voor kennisoverdracht en eventueel studiebegeleiding. Het is afwachten tot welk maximaal aantal deelnemers de huidige functionaliteit in de toekomst zal uitgroeien. Een virtuele collegezaal zal er voorlopig nog niet in zitten. In ieder geval heeft YouTube al aangekondigd dat het live streaming gaat aanbieden voor Hangoutgebruikers. Voor de liefhebbers van aggregatie van nieuwsitems zijn er de Sparks. Dat is een manier om internetartikelen over één bepaald onderwerp te groeperen. Google+ heeft een groot aantal categorieën beschikbaar gemaakt, waarmee internetzoekresultaten auto-

Het is rustig in deze Hangout

PC-ACTIVE | Nr. 251 – 2011

Google+.indd 45

45

26-08-2011 10:09:22

ACHTERGROND

| GOOGLE+

matisch worden gefilterd en met één druk op de knop kunnen worden bekeken. Vindt u bijvoorbeeld ruimtevaart interessant, dan hoeft u dit alleen maar in te voeren en op te slaan als Spark. Hierna zal de Spark Ruimtevaart op uw hoofdpagina staan, zodat u met één klik de laatste links rondom dat onderwerp

Een virtueel college zit er voorlopig nog niet in kunt zien. Deze artikelen kunt u dan eventueel weer met mensen in uw kringen delen. Net na de introductie van zijn nieuwe sociale netwerk maakte Google bekend dat het Picasa als zodanig staakt. De fotodienst gaat verder onder een andere naam en onder de Google+-vlag. Een sociaal netwerk is immers niets zonder fatsoenlijke foto- en video-

hosting. De oude limiet van Picasa is opgeheven en binnen Google+ is de opslagcapaciteit voor foto’s - en trouwens ook video’s! - ongelimiteerd. Hier zit een klein addertje onder het gras: foto’s groter dan 2.048 x 2.048 pixels worden automatisch verkleind. Ook mogen video’s niet langer zijn dan vijftien minuten, maar wel in 1080p HD-formaat. De fotopagina in Google+ is opgesplitst in een aantal onderdelen, met als eerste de foto’s van mensen in uw kringen. Hier ziet u in één oogopslag welke foto’s van vrienden, bekenden en collega’s er allemaal zijn gedeeld en hoeveel mensen de foto van commentaar hebben voorzien. Foto’s op je telefoon is een ander onderdeel dat vooral interessant is voor mensen met een Android-telefoon. De Google+-app voor dit platform heeft de mogelijkheid om alle foto’s die u maakt, automatisch naar deze map te sturen. Ze zijn echter alleen voor uzelf zichtbaar, totdat u besluit om een foto te delen. Ook hier denkt Google aan uw privacy.

Geen followers, maar kringen Het belangrijkste kenmerk van Google+ zijn de zogeheten kringen. Anders dan bij Twitter en Facebook bepaalt u bij Google+ vooraf wie welke berichten kan lezen. Maakt u een kring Vrienden aan en stuurt u alleen daar een bericht heen, dan kunnen mensen die niet in deze kring zitten, dat bericht ook niet lezen. U kunt berichten naar diverse kringen sturen, maar ook publiek maken. In het laatste geval kan iedereen het zien. Een andere optie zijn de extended of uitgebreide kringen. Bij deze keuze kunnen de personen in uw kringen het bericht zien, maar ook de Google+’ers die zich bij de ontvangende partijen in een kring bevinden. Het lijkt misschien niet erg intuïtief, maar als u er een tijdje mee werkt, valt het allemaal best mee. Als iemand u aan een kring toevoegt, krijgt u daar een bericht van. U kunt dan kiezen of u hem of haar ook aan een kring toevoegt. Doet u dat niet, dan komen de berichten van die persoon in Binnenkomend aan. Deze berichten staan niet op uw hoofdpagina. U wordt dus niet snel overladen met berichten die u eigenlijk niet wilt zien. Bij het ter perse gaan van dit blad is Google+ nog steeds in bèta en wordt er nog flink aan gesleuteld. Zo is het nog niet zo heel lang mogelijk om de volgorde van uw kringen te veranderen. In het begin moest u proberen die rangschikking te bepalen door wat trucjes in naamgeving. Nu kunt u ze gewoon in een volgorde slepen, die door heel het systeem heen geldig is.

46

Google+.indd 46

PC-ACTIVE | Nr. 251 – 2011

26-08-2011 10:09:47

GOOGLE+

| ACHTERGROND

Foto’s uit de kringen van de auteur

De presentatie van de foto’s ziet er uitstekend uit en het aanmaken van albums is relatief eenvoudig. Door een aantal foto’s te uploaden en deze set een naam te geven hebt u snel een album gemaakt, waarna u alleen nog maar hoeft aan te geven wie het kan zien. Het album kunt u vervolgens met een bericht op Google+ delen, zodat uw contacten er commentaar op kunnen geven. Individuele foto’s op Google+ kunnen ook worden bewerkt. Eenvoudige aanpassingen, zoals zwart-wit maken, contrast aanpassen, verscherpen en roteren, zijn allemaal direct beschikbaar op de site.

Zijn uw foto’s veilig? Google+ heeft ook weer de nodige discussie op internet weten los te maken onder de fotografen. Velen zagen de gebruikersovereenkomst als dubieus en men dacht in eerste instantie dat Google+ alle foto’s die u plaatst, naar believen kon gebruiken. Maar het bleek uiteindelijk een storm in een glas water te zijn, want de eigenaars houden het copyright. Google wilde overigens wel de mogelijkheid hebben om de foto’s te gebruiken voor promotie van Google+. Opvallend aan de dienst is voorts het totaal nieuwe uiterlijk vergeleken met wat we van Google gewend zijn. De zoekreus heeft aangekondigd dat al zijn sites dezelfde lay-out zullen gaan gebruiken. Als voorproefje is er voor Gmail en Calendar een template beschikbaar gemaakt, zodat u al voortijds kunt wennen aan het nieuwe uiterlijk. Deze verandering heeft vast ook te maken met de Chromebooks, die nu overal te koop zijn. Omdat deze computers gemaakt zijn voor internet - en vooral Google - heeft de maker er veel baat bij als de gebruikers ook een uniforme gebruikerservaring hebben. Hun ‘desktop’ zal de Google-

omgeving zijn en Google+ wellicht hun hub naar de rest van het internet.

Wat gebeurt er nu? Over de toekomst van Google+ lopen de meningen uiteen. Velen zeggen dat dit de Facebook-killer kan zijn; anderen denken eerder dat microblogsites zoals Tumblr er last van zullen hebben. In ieder geval waren er een maand nadat de dienst open was voor iedereen met een Google-account, al meer dan twintig miljoen gebruikers. Maar dat zijn vooral early adopters en Google-fans. De vraag zal zijn of de Hotmailen Yahoo-mensen over gaan stappen of gewoon op Facebook blijven. Feit is dat het notoir privacyonvriendelijke Facebook er een geduchte concurrent bij heeft. Maar doordat Google in het verleden ook niet altijd prudent is omgegaan met de gegevens van gebruikers, is het nog maar afwachten of de mensen uit Mountain View hun belofte zullen waarmaken.

Plus één Op alle sites van Google, en zeker ook binnen Google+, komen we hem tegen: de +1-knop. Hij is vooral te vergelijken met de ‘Like’-knop op Facebook; alleen heeft +1 meer functionaliteit. Iedere keer als iemand bij een zoekresultaat, blogpost, website of Google+-artikel op de +1-knop drukt, geeft hij of zij expliciet aan dat dit artikel waarde heeft. Het systeem van Google zal deze waarderingen gebruiken om zoekresultaten te optimaliseren, zodat de items met de meeste +1-kliks hoger in de lijst komen. Dit geldt niet alleen voor de normale Google Search, maar nu ook voor Google+. Hier is zelfs in het gebruikersprofiel een aparte +1-tab zichtbaar, waarop alle door die gebruiker ge-plus-één-de artikelen staan. Ideaal, want als Wammes Witkop een artikel ge-plus-éénd heeft, moet het wel interessant zijn, toch?

PC-ACTIVE | Nr. 251 – 2011

Google+.indd 47

47

26-08-2011 10:10:11

LEUKE TWIST IN OFFICE 2010 EXCEL

DRAAITABELLEN TEKST : HANS NIEPOTH

Office 2010 bevat een aantal weinig bekende functies. Wie er dieper op ingaat, merkt echter dat er prachtige mogelijkheden zijn. De draaitabel bijvoorbeeld, een krachtige, maar onderkende functie in Excel.

E

en draaitabel is kortweg een dynamische weergave van de gegevens in een database. Het kan een frequentieverdeling of een kruistabel zijn, waarin de gegevens interactief op verschillende manieren zijn weer te geven, te rangschikken of te groeperen. De draaitabel bewijst vooral zijn nut bij grote dataverzamelingen. De functionaliteit is in Excel 2010 fors uitgebreid. Zo is het maximaal aantal records geen sta-in-de-weg. Excel 2010 kan 1.048.576 rijen bevatten; de kans dat u tegen een limiet aanloopt, is niet groot meer. Bovendien maakt het programma gebruik van multi-threading. Beschikt u over een pc met een multicore-processor, dan moet dat ook de snelheid ten goede komen.

Als voorbeeldbestand gebruiken we in dit artikel een bestand met meteodata, dat we van de KNMI-site hebben gedownload (http://www.knmi.nl/datacentrum/). Het bevat een keur aan gegevens omtrent de temperatuur, windsnelheid, windrichting, neerslag, bewolking en ingestraalde energie per dag. Vooral interessant voor de meteoroloog en de weerenthousiasteling, maar voor ons bleek dit bestand goed bruikbaar om alle draaitabelfuncties te benutten. In principe is elke datacollectie en ieder enquêtebestand in een draaitabel te gebruiken. Een voorwaarde bij het maken daarvan is wel dat de gegevens in kwestie, een databasestructuur hebben, waarin de rijen de records van de onderzoekseenheden zijn. De rijen

De lijst met te gebruiken velden

48

PC-ACTIVE | Nr. 251 – 2011

Draaitabellen.indd 48

26-08-2011 10:25:06

DRAAITABELLEN

| SOFTWARE

De tabel wordt gevuld

moeten per kolom vergelijkbare items bevatten en in de eerste rij dienen veldlabels te staan. Deze worden in de draaitabellen als naam voor de rij-, kolom-, paginaen gegevensvelden gebruikt. Als u een database hebt die u wilt gaan gebruiken voor draaitabellen, moet u het volgende bedenken: het is niet handig om variabelen die niet-getalsmatige kenmerken zoals Man en Vrouw of Auto en Geen Auto beschrijven, te vertalen naar waarden als 1 en 2. Het is wel mogelijk om deze waarden met de functie Verticaal-zoeken te koppelen aan labels, maar het is slimmer er vooraf voor te zorgen dat die tekstlabels in de database staan.

Beginnen maar U vindt de functie Draaitabel onder Invoegen | lintcategorie Tabellen, waar u op het icoon Draaitabel klikt. Het volgende dialoogvenster biedt verschillende opties. Excel selecteert alvast het volledige databereik voor u, maar u kunt ook zelf een selectie maken of een externe gegevensbron gebruiken. De bron hoeft niet per se een Excel-sheet te zijn, maar mag ook een Access-database zijn. Verder kunt u ervoor kiezen op hetzelfde tabblad te werken of een nieuw tabblad te beginnen. We kiezen voor een nieuw tabblad en het hele bereik. Op dit nieuwe blad staat een lijst met draaitabelvelden klaar en een wizard die adviseert velden uit de lijst te selecteren. Voor wie al bekend was met de draaitabel, is Excel 2010 toch even wennen. Moest u in eerdere versies de veldnamen uit het taakvenster naar de rij- en kolomgebieden in het werkblad slepen, nu is het een kwestie van aan- en uitvinken en verslepen tussen de ‘neerzetgebieden’, zoals Microsoft de vakjes noemt.

De eerste veldnaam die u aanvinkt, wordt direct geheel links op het scherm gepresenteerd als rij met alle verschillende waarden die in de database worden aangetroffen. Wilt u bijvoorbeeld een tabel maken met de neerslag verdeeld over de meetstations, dan selecteert u eerst het veld STATION. De rij met mogelijke stations staat nu op het scherm. In de lijst met draaitabelvelden verschijnt in het vakje Rijlabels de veldnaam STATION, maar de tabel heeft nog geen inhoud. Die krijgt de tabel pas als u het vakje ∑-waarden vult. Daartoe slepen we vervolgens

Man en Vrouw vertalen in 1 en 2 is niet verstandig het veld RH, de gemeten neerslag per etmaal, naar het neerzetgebied ∑-waarden en direct daarop verschijnen de gevonden aantallen bij de labels.

Totalen per meetstation Het resultaat is echter niet wat we verwachtten. De cijfers zijn de ‘aantallen van RH’, het aantal in de database gevonden metingen per station. Om de totaal gemeten of gemiddelde hoeveelheid weer te geven moet u de waardeveldinstelling wijzigen. Daartoe opent u het dropdownlijstje bij Aantal van RH in het vakje ∑-waarden en selecteert u de regel Waardeveldinstellingen. Op het eerste tabblad van het dialoogvenster zien we een lijstje met de soorten berekening die we kunnen loslaten op de gegevens

Spreiding van neerslag

PC-ACTIVE | Nr. 251 – 2011

Draaitabellen.indd 49

49

26-08-2011 10:25:24

SOFTWARE

| DRAAITABELLEN

Een draaitabel kan... draaien

van het geselecteerde veld. Het moet dan wel om een veld gaan waarmee is te rekenen, bijvoorbeeld een uitgegeven bedrag of - zoals in ons voorbeeld - de gemeten neerslag tot op de tiende millimeter. Andere waardeveldinstellingen zijn Gemiddelde, Min, Max of Standaardafwijking. We kiezen nu voor Som. Omdat de veldnaam RH niet zoveel zegt, kunnen we in het dialoogvenster in het vakje Aangepaste naam meteen een duidelijker naam opgeven die dan boven de rij labels verschijnt. Na een klik op OK verschijnen nu de totalen per meetstation. De waarden die worden weergegeven, schommelen zo rond de 27 centimeter voor het eerste halfjaar, wat heel plausibel is, gezien het droge voorjaar. Drie stations blijken de waarde nul te hebben. Zeer waarschijnlijk zijn daar geen metingen verricht - een blik in de database bevestigt dat - en om het beeld niet te verstoren zouden ze uit de reeks moeten worden verwijderd. Dat is vrij eenvoudig. Elk veld is namelijk te filteren.

U opent hiervoor de dropdownlijst van een veld via het pijltje naast de veldnaam, waarna u de labels die u niet wilt weergeven uitvinkt en de labels die u juist wel wilt zien, van een vinkje voorziet. Een gefilterd veld wordt daarna aangegeven met een trechtertje. Het dropdownvenster biedt eveneens opties om de labelrijtjes te sorteren op alfabet - zowel op- als aflopend - en de waarden die in de tabel worden weergegeven in te perken; dan worden bijvoorbeeld alleen de waarden groter dan 10 getoond. Ook een heel veld is als filtervariabele te gebruiken. Daarvoor gaan we nu het rapportfilter benutten en we slepen het veld WEEK naar het vakje Rapportfilter in de draaitabelveldenlijst. In de vroegere Excel-versies heette dit het paginagebied, maar de werking is hetzelfde. Stel dat we alleen de cijfers over het eerste kwartaal willen zien, dan selecteren we de weken 1 tot en met 13 en deselecteren we de overige. We moeten hierbij aantekenen dat het gebruik van filters in de database zelf geen nut heeft, omdat deze niet worden doorgevoerd in de draaitabel.

Volgende stappen

De waarden als percentages

50

Hierna kunt u de draaitabel op verschillende manier uitbreiden. U kunt bijvoorbeeld een tweede en derde veld toevoegen met de gemiddelde minimum- en maximumtemperatuur door de velden daarvoor naar het vakje ∑-waarden te verslepen en als waardeveldinstelling Gemiddeld te kiezen. Een andere mogelijke uitbreiding is het creëren van een kruistabel. Om bijvoorbeeld de spreiding van de neerslag over de weken in beeld te brengen sleept u het veld WEEK naar het vakje Kolomlabels. Hier stuiten we echter op een klein probleempje: de reeks W1, W2 tot en met W13 valt moeilijk automatisch te sorteren. W1 wordt nu direct gevolgd door W10 en niet door W2. Dat was te voorkomen geweest door W1 meteen al te noteren als W01, maar fraai is het niet. Gelukkig zijn de labels ook handmatig te sorteren en dat zal zo nu en dan voorkomen. U kunt een label selecteren, de cursor op de rand plaatsen en - als de vierpijlige cursor verschijnt - de hele kolom verslepen naar de gewenste plek. Een aardige oefening is verder

PC-ACTIVE | Nr. 251 – 2011

Draaitabellen.indd 50

26-08-2011 10:25:41

DRAAITABELLEN

de Kolom- en Rijvelden te verwisselen, waardoor de tabel als het ware een kwartslag draait. Een draaitabel heet niet voor niets een draaitabel. Verder kunt u de tabel configureren met de door u gewenste lettertypen en -groottes. Zelfs voorwaardelijke opmaak behoort tot de mogelijkheden, zodat u bijvoorbeeld extreme waarden een kleurtje kunt geven. De volgende stap zou kunnen zijn dat u de aantallen liever ziet als percentages. Daartoe openen we het dropdownlijstje bij Som van neerslag in het vakje ∑-waarden en selecteren we weer de regel Waardeveldinstellingen. Dit keer selecteert u vervolgens het - tweede - tabblad Waarden weergeven als en daarna in het keuzelijstje % van kolomtotaal, waarna u op OK drukt. Behalve kolompercentages kunt u net zo makkelijk kiezen voor rij- of totaalpercentages. Andere opties zijn een percentage ten opzichte van een ander label of het verschil met een ander aan te wijzen label. Nieuwe berekeningen in Excel 2010 in de functie WAARDEN WEERGEVEN ALS zijn Percentages van de bovenliggende rij of kolomtotalen, Positie van klein naar groot en Positie van groot naar klein. Het aantal decimalen kunt u aanpassen via een druk op de knop Getalnotatie. Een fraaie eigenschap van de draaitabel is verder dat u hem eenvoudig kunt kopiëren. Zo kunt u bijvoorbeeld de kolompercentages weergeven zonder de eerste tabel kwijt te raken.

Labels inbedden Tot slot nog een laatste manier van presenteren: labels zijn ook nog in te bedden. Door het veld WEEK in het vakje Rijlabels onder het veld STATION te zetten, wordt WEEK ingebed in het eerste veld. Omgekeerd is ook mogelijk. Door op het pijltje naast de veldnaam te drukken kunt u een veld omhoog of omlaag bewegen. Het leuke van deze manier van presenteren is dat labels kunnen worden in- en uitgeklapt door op de plus- en mintekens naast de labelnaam te klikken. In het voorbeeld zijn de weerstations Leeuwarden en Lelystad ingeklapt. Onder Veldinstellingen | Indeling & afdrukken kunt u onder meer bepalen of u labels wilt herhalen en de positie van de subtotalen opgeven.

Opties en weergave Een klik op een willekeurige plek in een draaitabel opent in het lint de categorie Hulpmiddelen voor draaitabellen met twee tabs: Opties en Ontwerpen. Die laatste geeft voorbeelden van tabelstijlen die u ‘live’ kunt uitproberen door de cursor er overheen te bewegen. Andere opties zijn het vet weergeven van koppen, het al dan niet weergeven van groeps- en eindtotalen en het om-en-om van een streepje voorzien van rijen. Een handige nieuwe functie is de Slicer. Deze zet een klein venster op het scherm waarin u buiten het menu om snel labels kunt filteren. Op het tabblad Opties is de bron te wijzigen, de tabel te vernieuwen - draaitabellen worden niet automa-

| SOFTWARE

Draaigrafieken Behalve draaitabellen kent Excel ook draaigrafieken. U kunt ermee beginnen vanuit de data met Invoegen | Draaigrafiek om vervolgens op dezelfde wijze als bij de draaitabel het bereik en een locatie op te geven. Maar u kunt ook een bestaande draaitabel omzetten in een grafiek. Hierbij zijn de mogelijkheden dezelfde als die bij het ontwerpen van een ‘gewone’ grafiek. Onder de Hulpmiddelen voor draaigrafieken vindt u categorieën voor Ontwerpen, Indeling en Opmaak. Daarin maakt u een snelle keuze voor grafiektype als kolom-, lijn-, staaf- en cirkelgrafiek met keuze uit een tiental voorgedefinieerde indelingen en kleuren, maar een grafiek is ook geheel naar eigen inzicht te ontwerpen. Labels, assen, legenda en achtergrond zijn tot in de kleinste details in te stellen.

tisch bijgewerkt wanneer de brongegevens wijzigen - en zijn verschillende rapportindelingen te kiezen, zoals een compacte weergave om te printen of een overzichtsweergave zonder celranden. Verder kunt u veldkopteksten aan- en uitschakelen. Tot slot vindt u onder Opties | Opties een uitgebreid dialoogvenster met instellingen die betrekking hebben op standaardweergave van de tabel, zoals de weergave van lege cellen en het inspringen van labels. Onder Opties | Veldinstellingen vindt u ook een alternatieve route naar de waardeveldinstellingen en een mogelijkheid een nieuw - berekend - veld aan te maken. Als u de 0,1 graden van het KNMI liever omwerkt naar hele graden, is dat in wezen erg eenvoudig.

Oefening baart kunst Zijn draaitabellen moeilijk? Nee, maar het is een complexe functie en enige kennis van statistiek is een pre. Het aantal mogelijkheden en instellingen is groot. Maar ook hier geldt: oefening baart kunst. U kunt te allen tijde een veld toevoegen of verwijderen en een instelling aanpassen. De volgorde waarin u instellingen verandert is niet van belang. U kunt diverse velden per neerzetgebied gebruiken en deze op verschillende manieren inbedden. In feite kunt u het zo ingewikkeld en uitgebreid maken als u zelf wilt. Daarbij zullen de functies die u voor een cd-collectie gebruikt anders zijn dan die voor een bestand met meteogegevens. Sommige opties zijn in dit artikel niet aan de orde gekomen, bijvoorbeeld groeperen, maar op de grafische mogelijkheden van Excel komen we zeker nog eens terug.

PC-ACTIVE | Nr. 251 – 2011

Draaitabellen.indd 51

51

26-08-2011 10:26:00

LEKKER WERKEN IN DE TWEEDE KLAS

NOTEBOOK TEST TEKST : MARK GAMBLE EN HENK VAN DE K AMER

Groter is niet altijd beter. Wie regelmatig in de tweede klas reist, weet dat uit ervaring. Met forse laptops zit u niet fijn binnen de beperkte ruimte en bovendien wilt u zich geen breuk tillen aan apparaten met zware accu’s. Wij testten zes oplossingen voor dit probleem.

Z

omaar een serie notebooks testen, dat doen wij bij PC-Active liever niet. Dat is namelijk wel erg saai. We kunnen rustig aannemen dat echt slechte apparaten niet lang op de markt zullen blijven. Omdat een groot deel van de redactie met de trein reist, kwamen we in een brainstormsessie al snel op patsers met een breedbeeld-notebook. De ruimte in de tweede klas is zeker tijdens de spits erg krap en dan is het niet fijn om naast iemand met zo’n enorm apparaat te zitten, laat staan er zelf zo eentje mee te zeulen. Naar aanleiding van onze eigen ervaringen hebben we het volgende verzoek bij een aantal laptopfabrikanten neergelegd: “Breedbeeld-laptops zijn mooi, behalve in de tweede klas van de trein tijdens de spits. Daarom is PC-Active voor de sociale treinreiziger op zoek naar een krachtige laptop met twee bijzondere eisen: het geheel mag niet breder zijn dan

35 centimeter en hooguit 2,5 kilo wegen. Een lange batterijduur van minstens zes uur is natuurlijk een pre, evenals andere extra’s binnen de genoemde eisen.”

Op schoot Achteraf zijn we met deze aanvraag nog te enthousiast geweest. Het tafeltje in een standaard intercitydubbeldekstrein, die momenteel het meest worden ingezet op de langere afstanden, is slechts dertig centimeter breed. Ook moet u het geheel niet te ver openklappen, want anders komt de klep tegen de rugleuning van de stoel voor u aan en schuift de laptop van het tafeltje zo in uw schoot. Over schoot gesproken, er zijn ook treinen waarin het gemak van een klaptafeltje ontbreekt. Aangezien sommige laptops flink warm worden, is dat zeker iets om op te letten voordat u een exem-

De smalle tafeltjes in een intercitydubbeldekstrein

52

PC-ACTIVE | Nr. 251 – 2011

Notebook 2e klas.indd 52

26-08-2011 10:31:01

NOTEBOOK-TEST

plaar aanschaft. Binnen de gestelde breedte van 35 centimeter en een beeldschermverhouding van 16:9 is 15,8 inch het maximaal haalbare als we even geen rand meerekenen. Met een goed ontworpen rand zou vijftien inch mogelijk zijn, maar geen van de geteste exemplaren komt hier in de buurt. Een ander probleem is het gewicht. Wie een laptop in de trein gebruikt, doet dat in veel gevallen voor de langere afstanden. Zelf zitten we regelmatig zo’n drie uur per dag in de trein, dus dat vergt wat van de accu’s. Nu kan een notebook dankzij de huidige energiebeheersfuncties het nodige verbruik besparen, maar dat mag natuurlijk niet ten kostte gaan van de lichtopbrengst of reactiesnelheid.

Hoe hebben we getest? Alle laptops hebben we op de weegschaal gezet en we hebben de maten opgenomen. De kandidaten voldoen aan de gestelde eisen. Ze gaan dus allemaal door naar de volgende ronde. Hiervoor is Windows 7 eerst compleet up-to-date gebracht, waarna de PCMark 07-testsoftware is geïnstalleerd. Deze benchmark is speciaal bedoeld voor Windows 7. We kozen voor een volledige testsuite. Dat is de voorgestelde standaard en deze wordt drie keer herhaald voordat een getal wordt getoond. Om uit te sluiten dat op de achtergrond draaiende taken te veel invloed hebben, draaien we het geheel ook nog eens zelf drie keer. De getallen in onze tabel zijn de gemiddeldes uit deze drie tests. De variatie was over het algemeen minder dan vijf procent. De PCMark 07-test is uitgevoerd terwijl de apparaten via netstroom waren verbonden. Alle laptops zijn voorzien van ddr3-geheugen in verschillende hoeveelheden. Het maximum plaatsbare geheugen is bij alle modellen 8 gigabyte. Ook zijn alle laptops voorzien van WLAN- en LAN-aansluitingen en is overal een HDMI-aansluiting voor een extra scherm aanwezig. Vier van de zes laptops hebben een dvd-speler en -brander, maar Blu-rayspelers ontbreken in zijn geheel bij deze modellen. De schermen hebben allemaal een 16:9-breedbeeldverhouding en een maximale resolutie van 1366 bij 768 pixels.

ACER ASPIRE TIMELINEX 4830TG De Acer valt op door de mooie vormgeving, zijn grote toetsenbord en donkerblauwe kleur. Het geheel vertoont veel gelijkenis met de Packard Bell-notebook in deze test. Met uitzondering van een aantal onderdelen zijn deze notebooks vrijwel identiek. Ook de prestaties van beide produ c t e n

| HARDWARE

liggen hierdoor niet ver uit elkaar. De Acer moet het met iets minder geheugen doen, maar heeft wel weer een snellere harde schijf. De adviesprijzen van de Acer en Packard Bell zijn gelijk, maar de laatste biedt een langere garantieperiode. Het is op zich niet vreemd dat de Acer en de Packard Bell op hardwaregebied zoveel overeenkomsten vertonen, want in 2007 heeft Acer via de overname van Gateway ook aandelen in Packard Bell verworven. Waarschijnlijk worden beide merken in dezelfde fabrieken vervaardigd. Erg handig op de Acer is de zogenoemde PowerSmartknop. Een druk hierop zorgt ervoor dat bepaalde onderdelen energiezuiniger worden en de laptop minder stroom verbruikt. Tijdens de benchmarktest hebben we deze functie echter niet ingeschakeld.

DELL VOSTRO 3350 De cover is gemaakt van aluminium en heeft een opvallende, donkerrode kleur. De laptop voelt solide aan en ook het toetsenbord is prettig door de lege ruimte

Bloatware Af-fabriek worden veel pc’s en laptops geleverd met handige, maar meestal ook minder nuttige, software. Bij de apparaten in deze test valt het over het algemeen nog wel mee, maar de meeste mensen zullen toch niet zitten te wachten op dertigdagenversies van McAfee- of Norton-antivirusprogramma’s, extra zoekbalken voor de browser of beperkte back-uptools. De belangrijkste reden dat u dergelijke programma’s toch terugvindt op een nieuwe pc of laptop, is puur marketingtechnisch: de softwarebedrijven kunnen zo reclame maken voor hun producten en betalen aan de laptopfabrikant een bepaald bedrag om hun software via die methode te verspreiden. Denk echter niet dat dit voordeeltje aan de klant wordt doorberekend, want dat zal in de meeste gevallen niet zo zijn. Sommige laptopfabrikanten en winkelketens durven u ook nog eens geld te vragen om een bloatware-vrije versie van Windows af te leveren… Er bestaan gelukkig ook tools om in één klap van alle bloatware op een nieuwe pc of laptop af te komen. Eén van de meest bekende programma’s is dan de freeware-tool PC Decrapifier. Deze software vindt u ook terug op onze cd-rom.

PC-ACTIVE | Nr. 251 – 2011

Notebook 2e klas.indd 53

53

26-08-2011 10:31:48

HARDWARE

| NOTEBOOK-TEST

eSata/usb-aansluiting op de Dell Vostro

tussen de letters. Een bijzonderheid op deze Dell is een vingerafdrukscanner. Qua overige aansluitingen valt de gecombineerde eSata/usb-aansluiting op [1]. De afvoer van warme lucht zit aan de onderkant. Moet u bij gebrek aan een normale zitplaats de laptop in de trein op schoot nemen, dan wordt het onaangenaam warm. Na het opstarten zien we een zwart-wit gespikkeld bureaublad met uiteraard reclame. Maar deze zult u snel vervangen, omdat de teksten onder de icoontjes anders onleesbaar zijn. Om het geheel up-to-date te brengen moest ook Service Pack 1 - dat toch echt al vijf maanden voor onze test is uitgebracht

Accu-test Het testen van de accuduur van een notebook is een lastige klus. Iedere gebruiker heeft immers andere eisen en voert verschillende taken uit op een laptop. De één kijkt tijdens de treinreis een complete film, terwijl de ander juist veel online is via een WiFi-verbinding. Het heeft allemaal invloed op de werktijd die u uit een volle accu kunt halen. Fabrikanten geven standaard veel te hoge cijfers op voor de tijd die u met een volledig opgeladen accu kunt werken. Deze getallen zijn eigenlijk alleen maar gebaseerd op de zogenoemde stand-bytijd, de periode dat de laptop niets doet en alleen maar aanstaat. We hebben de accuduur op twee manieren getest met het benchmarkprogramma Battery Eater 05 [4]. In de eerste test laten we de laptop aanstaan, zonder dat het beeldscherm of de harde schijf in de stand-bymodus gaat. Dit geeft ongeveer de maximale tijdsduur aan waarmee u bijvoorbeeld teksten kunt corrigeren of een document kunt lezen. In de tweede test draait een 3D-animatie in een venster van 800 bij 600, waarbij de videokaart en de harde schijf aardig worden belast. Deze benchmarktest geeft de minimale tijd aan waarmee u uitgebreidere taken kunt uitvoeren, zoals het kijken van een videofilm, werken in een beeldbewerkingsprogramma, online surfen of het luisteren naar muziek. Voor beide accuduurtests geldt dat we de Bluetooth- en WiFi-verbindingen hebben uitgeschakeld, maar wel hebben we in de energieopties van Windows 7 aangegeven dat de harddisk en het beeldscherm niet in stand-by mogen worden gezet. De door ons gebruikte energieprofielen zijn de instellingen die standaard door de fabrikant zijn ingesteld. Hoeveel tijd u daadwerkelijk met een laptop kunt werken, zal ergens tussen deze twee uitersten inzitten. Zodra de test begon, meteen na het losmaken van het netsnoer, noteerden we de starttijd. Op het moment dat de accu leegt raakt, zal Windows het notebook automatisch uitschakelen. Het tijdstip waarop dit gebeurt, wordt door het besturingssysteem automatisch in het logboek opgeslagen. Zo is de accuduur eenvoudig uit te rekenen.

54

- worden geïnstalleerd. Naast Windows 7 Professional wordt ook Office 2010 Starter meegeleverd.

HP PAVILION DM1 De HP is een vreemde eend in de bijt: het formaat is een stuk kleiner, onder meer door het ontbreken van een dvd-drive, maar het is nog net geen netbook [2]. Vreemde bijkomstigheid is dat HP ondanks het ontbreken van een dvd-brander wel heeft besloten om een brandpakket mee te leveren. Door het formaat heeft de Pavilion ook de kleinste diagonaal van slechts 11,6 inch, maar wel met een resolutie van 1366 bij 768. Daardoor zijn alle pictogrammen en teksten in Windows een stuk kleiner. De HP maakt gebruik van een AMD Fusion E-350-processor die de rekeninstructies van de CPU en GPU combineert. Qua prestaties loopt deze notebook hierdoor wel wat achter op zijn testgenootjes. Als enige in deze test wordt op de HP slechts een 32-bits versie van Windows 7 meegeleverd. Er is één voordeel: door al deze keuzes is het ook de goedkoopste laptop van de zes. Naast Windows kunt u ook QuickWeb gebruiken. Dat is een aangepaste versie van SplashTop OS, waarover we al schreven in PC-Active # 249 van juli. Hiermee start u zeer snel een besturingssysteem voor de belangrijkste taken onderweg: surfen, e-mailen, foto’s bekijken en muziek luisteren. Vanuit QuickWeb kunt u alsnog doorstarten naar Windows 7.

PC-ACTIVE | Nr. 251 – 2011

Notebook 2e klas.indd 54

26-08-2011 10:32:05

NOTEBOOK-TEST

| HARDWARE

Hoe ver komen we?

In dit schema ziet u hoe lang u in de trein zou kunnen werken met een volledig opgeladen accu, en bij welk station - bij een reis van Groningen naar Maastricht - de laptop van welk merk ermee ophoudt.

5

Groningen

6

TIJD 2u09

TIJD 1u50

TOSHIBA

PACKARD BELL

Den Dolder

Houten

4

TIJD 2u20

Den Dolder

ACER Culemborg

Houten Culemborg

2

TIJD 3u00

HP

Geldermalsen

Vught

Vught

3

TIJD 2u25

DELL

Eindhoven Beukenlaan

Geldermalsen

1

TIJD 3u18

SAMSUNG Eindh-Beukenlaan

Maastricht

SAMSUNG SERIES 9 NP900X3A-B01NL Hoewel de Samsung absoluut niet de kleinste laptop is in deze test, is het toch de lichtste en dunste notebook in deze serie. Samsung heeft duidelijk veel tijd in het ontwerp gestopt - en geld, gezien de prijs. Zo zijn de netwerk-, usb- en HDMI-aansluitingen weggewerkt achter klepjes, maar was er geen ruimte meer voor een VGA-aansluiting of dvd-drive. Met een bijgeleverd kabeltje moet u de netwerkuitgang omtoveren in de gebruikelijke RJ45-poort. De voornaamste reden waarom de Samsung zo dun en licht is, is de geïntegreerde Li-ion polymeer accu [3]. Nadeel is dat u de complete laptop moet inleveren als deze stuk gaat, maar het voordeel is besparing op gewicht en de

afgifte van warmte. In de PCMark 07-benchmarktest presteert de Samsung het best en gaat dit nauwelijks ten koste van de batterijduur. Tot slot is dit de enige

Samsung gebruikt een kleinere netwerkaansluiting

PC-ACTIVE | Nr. 251 – 2011

Notebook 2e klas.indd 55

55

26-08-2011 10:32:19

HARDWARE

| NOTEBOOK-TEST

laptop met een SSD-harddisk, wat de betere prestaties in de benchmark verklaart.

PACKARD BELL EASYNOTE NX69HR De EasyNote NX69HR van Packard Bell is uitgevoerd in een metallic-grijze kleur. Bij de Acer gaven we al aan dat beide laptops mogelijk uit dezelfde fabriek komen, want qua hardware zijn ze - op de harddisk en de dvd-speler na – min of meer identiek. Het led-lcdbeeldscherm van de EasyNote is mooi weggewerkt in de klep, die overigens opvallend dun is, maar het had een stuk groter gekund als de zwarte balken aan de zij- en bovenkanten beter zouden zijn benut. Ook het toetsenbord heeft een eigenaardigheid: de functietoetsen, bijvoorbeeld F5 om een webpagina te verversen, moet u oproepen door de Fn-knop tegelijk ingedrukt te houden. Deze laptop heeft het meeste geheugen van allemaal, maar ook de langzaamste harddisk. Met name dat laatste verklaart waarschijnlijk de iets lagere score in onze PCMark 07-test.

TOSHIBA PORTÉGÉ R700-14F De Portégé oogt in vergelijking met de andere modellen een stuk zakelijker: op de scharnieren van het scherm na geheel zwart. Ook de vingerafdrukscanner verraadt zijn doelgroep. Net als de grafische chip, die net voldoende is voor het afspelen van HD-video, maar ongeschikt voor games. De ventilator produceert bij zware berekeningen een hoge fluittoon en de laptop wordt aan de onderzijde flink warm: ongeschikt voor op schoot. Tijdens het werken kregen wij regelmatig - zeker als we wat fanatieker tikten - de melding dat de hardeschijfkop in een veilige positie was geplaatst om schade te voorkomen. We mogen er toch vanuit gaan dat de meeste harde schijven van notebooks wel tegen een stootje kunnen en de meeste treinen zijn ook niet bepaald trillingsvrij. De melding is uit te schakelen, maar laat een onbehaaglijk gevoel achter. Wel is de Portégé met zijn 1,4 kilo een makkelijk mee te nemen laptop. Als extra software wordt Adobe Elements meegeleverd.

56

Merk

Toshiba

Packard Bell

Model

Portégé R700-14F

EasyNote NX69HR

http://www.toshiba.nl

http://www.packardbell.nl

Prijs (incl. BTW)

€ 1.189,-

€ 799,-

Garantie (1)

3 jaar pick-up

1 jaar pick-up

Technisch Processor

Intel Core i3 M350

Intel Core i5 2410M

Kloksnelheid (GHz)

2,26

2,30

Geheugen (GiB)

4

6

Videochip (2)

Intel GMA HD

nVidia GeForce GT540M

Videogeheugen (MiB)

1696 (gedeeld)

1024

Opslag Harde schijf (3)

HTS725132

HTS547575

Capaciteit (GB)

320

750

Toerental (rpm)

7200

5400

dvd-speler / brander

Matshita UJ892ES

Matshita UJ8A2AS 14

Maten Schermdiagonaal (inch)

13,3

Gewicht (kg)

1,4

2,2

Dikte (cm)

2,6

2,9

Breedte (cm)

32

33

Diepte (cm)

23

23

Accu Accutype

6-cell Lithium-ion

6-cell Lithium-ion

Capaciteit (mAh)

6000

6000

Fabrieksopgave (uur)

9

9

Standaardtest

6u57m

9u06m

Intensieve test

1u50m

2u09m 1/1

Aansluitingen HDMI / VGA

1/-

USB 1.1 / 2.0 / 3.0

3/1/-

-/2/1

Bijzonder

-

-

Windows 7

Professional x64

Home Premium x64

Bijzondere extra’s

Adobe Elements

-

1471

1939

Software

Benchmarks PCMark 7

(1) alle garanties inclusief retour sturen

(2) GMA = Graphics Media Accelerator

PC-ACTIVE | Nr. 251 – 2011

Notebook 2e klas.indd 56

26-08-2011 12:03:58

NOTEBOOK-TEST

Conclusie

minder diepte zorgt voor een prettiger gebruik in de tweede klas van de trein, doordat het apparaat immers verder kan worden uitgeklapt. De keuze tussen de overgebleven Acer en Packard Bell is zeer lastig, maar uiteindelijk wonnen de twee gigabyte extra geheugen het van de iets betere accuduur en snellere harddisk. Waarmee de Packard Bell zich de ‘meest sociale laptop voor in de tweede klas’ mag noemen.

Alle laptops voldoen aan onze twee belangrijkste eisen: gewicht en breedte zijn zoals we hebben verzocht. Daarnaast is een lange accuduur ook niet onbelangrijk. De gebruikte tests geven de uitersten weer en daarom beginnen we de selectie met de ondergrens. HP en Samsung zijn op het punt van de accuduur duidelijk winnaar, maar of u blij wordt van de prestaties van de eerste of de prijs van de tweede? Beide modellen hebben absoluut een doelgroep, maar niet als winnaar in deze test. Ook de Toshiba valt wat ons betreft af vanwege de hoge prijs en de lagere prestaties. Van de overgebleven drie valt als eerste de Dell af, want een iets groter beelddiagonaal heeft in dat geval onze voorkeur. Een tweede argument is het maximum dat uit de accu kan worden gehaald, en dat is bij de Dell toch een stuk minder. De belangrijkste reden is echter de diepte van dit product. Elke centimeter

bell.nl

| HARDWARE

INFORMATIE [1] http://en.wikipedia.org/wiki/ESATAp [2] http://en.wikipedia.org/wiki/Netbook [3] http://en.wikipedia.org/wiki/ Lithium-ion_polymer_battery [4] http://batteryeater.com/download.html

Acer

Dell

HP

Samsung

TimelineX 4830TG

Vostro 3350

Pavilion DM1

Series 9 NP900X3A

http://www.acer.nl

http://www.dell.nl

http://www.hp.nl

http://www.samsung.nl

€ 799,-

€ 710,-

€ 399,-

€ 1.299,-

2 jaar pick-up

1 jaar send-in

1 jaar pick-up

3 jaar carry-in

Intel Core i5 2410M

Intel Core i5 2410M

AMD Fusion E-350

Intel Core i5 2467M

2,30

2,30

1,6

1,6

4

4

2

4

nVidia GeForce GT540M

Intel GMA HD

ATI Radeon HD 6310M

Intel HD Graphics 3000

1024

1696 (gedeeld)

949 (gedeeld)

1696 (gedeeld)

WD7500BPVT

ST320LT007-9ZV142

HTS725132

SM-MZMPA128 SSD

750

320

320

128

7200

7200

7200

nvt

LG HL-DT-ST GU40N

TSSTcorp TS-U633J

-

-

14

13,3

11,6

13,3

2,2

2,1

1,6

1,3

3,0

3,5

2,1

1,8

34

33

29

33

24

28

21

23

6-cell Lithium-ion

6-cell Lithium-ion

6-cell Lithium-ion

6-cell Lithium-Polymer

6000

6000

6000

6300

9

9

9,5

7

9u40m

6u30m

8u40m

7u38m

2u20m

2u25m

3u00m

3u18m

1/1

1/1

1/1

1/-

-/2/1

-/1/2

-/3/-

-/-/2

-

eSATAp

SD-MMC

SD-MMC

Home Premuim x64

Professional x64

Home Premuim x32

Home Premium x32

-

Office Starter 2010

SplashTop OS

-

2043

2154

992

2652

(3) HT=Hitachi, WD=Western Digital, ST=Seagate, SM=Samsung

PC-ACTIVE | Nr. 251 – 2011

Notebook 2e klas.indd 57

57

26-08-2011 10:33:02

PERFECTE BACK-UP OF BLACK BOX?

LACIE CLOUDBOX TEKST : HENK VAN DE K AMER

Alles in de cloud! Dat roepen steeds meer IT’ers en adviseurs. Zo bekeken is het niet zo vreemd dat ook backups daarheen verdwijnen. LaCie levert letterlijk een black box die uw data zonder rompslomp naar het internet verhuist.

V

orige maand legden we uit wat er allemaal bij een goede back-up komt kijken: off-line en off-site. Vooral dat laatste element wordt door veel mensen vergeten, maar dat is essentieel als u uw dierbare bestanden wilt beschermen tegen diefstal, brand of andere rampen. Ons idee om gebruik te maken van een NAS bij familie aan de andere kant van het land, bleek wat lastiger dan gedacht. LaCie beweert echter de oplossing te hebben.

Muisstil Op ons bureau belandt een doosje van 15 bij 10 bij 15 centimeter (breedte x diepte x hoogte). Hierin vinden we een zwart kastje van 12 bij 12 bij 3 centimeter dat alle NAS-functionaliteit moet bevatten. Verder een adapter met een viertal losse stekkers, waaronder de in Nederland gebruikelijke. Een netwerkkabel, een klein boekje en een cd maken het geheel compleet. Het aansluiten is simpel en even later zien we via een blauwe led - die is overigens via de webinterface uit te zetten - dat het geheel draait: muisstil en maximaal 5,7 watt. Via de LaCie Network Assistant - die beschikbaar is voor Windows, Mac en Linux - is het toebedeelde ipadres te achterhalen, waarna we in onze browser een paar stappen moeten doorlopen om ons account in de cloud aan te maken. Het wachtwoord moeten we goed noteren, want LaCie claimt deze nergens op te slaan. De reden is dat uw password wordt gebruikt om uw data te versleutelen voordat deze online gaan. Helaas waren wij te snel en konden we niet controleren welke

58

Cloudbox.indd 58

gegevens werden verstuurd. Naast dit hoofdaccount kunt u voor intern gebruik diverse users met een eigen wachtwoord aanmaken. Wees gerust: die kunnen niet elkaars gegevens zien. Na afloop hebben we een simpele interface met een paar mogelijke instellingen. Dat levert de eerste teleurstelling op [1]. De interface beweert dat met onze glasvezelverbinding slechts 7 gigabyte per dag naar de cloud gaat. We hebben de beschikking over honderd gigabyte; als we al deze ruimte in de NAS in één keer zouden gebruiken, zou het twee weken duren voordat alles veilig is. Nu is dat vreemd, want onze glasvezelaansluiting heeft een upload van 25 Mbit/s en daarmee is in principe een halve dag voldoende. In allerlei tests met diverse servers halen we de genoemde snelheid ruimschoots. Kennelijk doet de CloudBox iets vreemds. Wat dat precies is, laat een test met een bestand van honderd megabyte zien. Het geheel wordt eerst gereed gemaakt om te worden verzonden en dat duurt de nodige minuten. Daarna gaat het uploaden van start en de snelheid daarvan komt niet boven de 800 kbit/s uit. In de interface kunnen we de upload en download beperken om niet onze complete verbinding dicht te duwen. Het grootst mogelijke getal is echter 9.999 kbit/s en ook daaruit blijkt dat het geheel niet bestand is tegen het glasvezelgeweld. Onze verbinding haalt al tweeënhalf keer zoveel en is de goedkoopste. Qua prijs is het vergelijkbaar met wat velen van u betalen. Uiteraard hebben we LaCie om opheldering gevraagd,

PC-ACTIVE | Nr. 251 – 2011

26-08-2011 10:35:46

CLOUDBOX

| HARDWARE

De interface

De uploadsnelheid wordt afgeknepen...

maar daar kwam men in eerste instantie niet verder dan de opmerking dat de arme processor het allemaal niet kan bolwerken. Nu is de gebruikte ARM-versie 5 zeker niet de snelste, maar na het nodige hacken (zie Het Lab van deze maand) hebben we ons root-toegang verschaft. Daarmee is het mogelijk het testbestand met behulp van de processor en het OpenSSL-programma - waarschijnlijk gebruikt LaCie deze via de Pythonscripts ook - zelf te versleutelen [2]: [root@CloudBox hvdkamer]# time openssl enc -aes-256-cbc -in file100m -out file100m.enc -pass file:controle.txt real user sys

0m26.240s 0m21.650s 0m3.050s

Dus kost de versleuteling met AES van honderd megabyte de processor iets meer dan 26 seconden. Het geheel staat dan wel voor de volle honderd procent te stampen. Vervolgens hebben we dit bestand via Secure Copy naar onze eigen server in Duitsland overgebracht. Daarmee worden de versleutelde data nogmaals via een andere encryptie verstuurd en ook dat vormt een behoorlijke aanslag op de processor met zo’n negentig procent. Maar na een halve minuut is ook deze operatie voltooid. Als we beide opdrachten combineren, trekt de processor het niet meer. Dan duurt het versleutelen en nogmaals encrypted versturen bij elkaar 68 seconden. Maar dat is nog steeds bijna twintig keer zo snel als de LaCie via de webinterface voor elkaar weet te krijgen. Kennelijk beperken de servers van LaCie - en een aantal gevonden ip-adressen toont aan dat deze in hetzelfde rekencentrum staan als onze eigen server - de upload per client. Vlak voor het ter perse gaan is dit door LaCie bevestigd: het maximum is de getoonde zeven gigabyte per dag. Jammer, want het apparaat is bedoeld voor iedereen die begrijpt dat een back-up belangrijk is, maar daaraan zelf nooit toekomt. Het concept is dus: aansluiten, driveletter onder

Windows aan de NAS toekennen en daar alle belangrijke bestanden parkeren en gebruiken. Op de achtergrond gaat het geheel dan naar de cloud zonder dat u ernaar hoeft om te kijken. Elke ochtend ziet u via een mailtje of de operatie is geslaagd. Zulke gebruikers zullen na het aansluiten waarschijnlijk snel een berg data kopiëren en ervan uitgaan dat alles dan veilig is. Wij zouden niet graag in de schoenen van een LaCie-helpdeskmedewerker staan die moet uitleggen dat een omgevallen glas cola een paar dagen later roet in het eten heeft gegooid. Zodra de eerste week - neem twee weken voor wie een simpel ADSL-abonnement heeft - voorbij is, zullen de wijzigingen meestal ruimschoots binnen de limieten vallen, maar ook daar kunnen een flinke opschoning en andere nieuwe data tot problemen leiden.

Duur? Veel internetrecensenten vinden LaCie’s prijs voor een jaar lang online back-up [3] te duur. Een harddisk van een terabyte is goedkoper, wordt al snel geroepen. Alleen worden dan een paar dingen vergeten. Zo moet die harddisk in een NAS of computer zitten en verder moeten natuurlijk ook de stroomkosten en internetverbinding worden meegerekend. Een eerlijker vergelijking is dan ook het huren van een server in een rekencentrum als die van Hetzner [4]. Een Linux-server - voor Windows moet u dieper in de buidel tasten - met ruim 1.300 GiB bruikbare ruimte kost u exclusief set-upkosten 49 euro per maand. Hierop kunt u dus dertien LaCie CloudBox-accounts kwijt en dat komt neer op € 3,77 per maand of 45 euro per jaar. Alleen moet u dan zelf voor niets werken en moet u de ruimte volledig kunnen doorberekenen. Van het bedrag dat LaCie rekent, kan nog wel wat af, maar vergelijken met een eenvoudige harddisk is veel te simpel gedacht. Vorige maand bespraken we een hele serie online back-updiensten en een aantal daarvan wordt aangeprezen met de claim dat ze ongelimiteerd zijn. De kans is groot dat u in de praktijk al snel tegen grenzen oploopt, bijvoorbeeld doordat de snelheid van het uploaden steeds langzamer zal gaan. Een terabyte dataverkeer kost in de meeste rekencentra al snel zeven euro. En hoe goed een aanbod ook klinkt, uiteindelijk wil iemand gewoon zijn of haar boterham verdienen met liefst ook nog beleg erop. Zo bekeken is een euro per gigabyte back-up per jaar helemaal zo gek nog niet.

PC-ACTIVE | Nr. 251 – 2011

Cloudbox.indd 59

59

26-08-2011 10:36:23

HARDWARE

| CLOUDBOX

Drie brokken

Letterlijk een black box

Zoals gezegd kunnen we slechts honderd gigabyte back-uppen, ondanks het feit dat de interne harddisk groter is. Dat lijkt weinig, maar dan moet u eens goed nadenken welke bestanden echt belangrijk zijn. Een goede back-up kost geld, ook als u dit doet op een externe harddisk die u in een bankkluis opslaat. Zelf delen wij onze data dan ook in drie brokken: essentieel (bijvoorbeeld dit artikel tijdens de productie), emotioneel (foto’s, alle artikelen en andere zaken) en tot slot alle zaken die we verzamelen, maar waarbij het geen gigantische ramp is als ze verloren gaan. Deze indeling komt grofweg neer op 1:10:100. Met andere woorden, de eerste twee voor een back-up belangrijke hoeveelheden maken slechts tien procent uit van de totale in gebruik zijnde ruimte. Wie dus een volledige terrabyte aan bestanden heeft, zou met de CloudBox uit de voeten moeten kunnen. En aangezien het emotionele deel van de back-up veel minder vaak wijzigt, kunt u daarvoor ook prima een harddisk op het werk bewaren. Wie serieus met back-ups bezig is, zal de genoemde indeling allang noodgedwongen hebben aangebracht. En anders gaat de CloudBox u dwingen om serieus te worden. Persoonlijk zien wij dan ook geen nadeel in de hoeveelheid die u krijgt. Het is meer dan voldoende voor de meeste thuis- en kleinzakelijke gebruikers.

Ons oordeel

De harddisk die alles regelt

Het apparaat doet wat het belooft: aansluiten, gebruiken en verder geen omkijken meer naar het veilig back-uppen. Wel zetten we vraagtekens bij de upload-beperking, maar deze is alleen de eerste week van belang en heel soms als u echt veel wijzigingen maakt. Bij normaal gebruik verandert hooguit twee procent van de gegevens per dag, aldus de bekende vuistregel voor veel back-upschema’s. Wie zelf wat knutselt, kan absoluut een iets goedkopere oplossing maken en zit daarbij niet vast aan één bedrijf. Maar wie daar geen tijd aan wil besteden, is het CloudBoxconcept een aanrader.

INFORMATIE LaCie CloudBox Prijs: € 199,(verlengen € 99,- per jaar) http://www.lacie.com/

De ARM-processor

60

Cloudbox.indd 60

[1] [2] [3] [4]

http://www.hetlab.tk/tests/lacie-cloudbox http://www.hetlab.tk/tests/lacie-cloudbox-snelheid http://www.wuala.com/nl/pricing/ http://www.hetzner.de/hosting/ produkte_rootserver/eq4

PC-ACTIVE | Nr. 251 – 2011

26-08-2011 10:36:51

G

S I T A VOOR NIEUWE ABONNEES R

Neem nu een abonnement op PC-Active en ontvang als welkomstgeschenk het boek The Python Standard Library by Example t.w.v. € 48,59 De programmeertaal Python is een stuk minder bekend dan PHP, maar omdat zij dwingt om netjes te programmeren, wordt Python vooral in grotere applicaties ingezet. Websites als die van The Washington Post, Het Muziektheater en Google zijn gebaseerd op Python. De grote verschillen tussen programmeertalen zitten hem vooral in de meegeleverde bibliotheken, ofwel wat u allemaal kunt gebruiken om snel een programma te maken dat meer doet dan Hallo wereld op het scherm zetten. Wie een nieuwe taal wil leren, wil voornamelijk weten wat er allemaal aan extra’s aanwezig is en hoe dat fraais is te gebruiken. En exact dat is de insteek van het boek The Python Standard Library by Example. Kijk voor meer informatie op pagina 65 of op: http://www.pearsoneducation.nl

OP = OP!

OP CD: GR PC-ACTIVE | SEPTEMBER

UITGEMOL KEN!

Mobiel intern et wordt du ur

2011

22

251 JAARGANG 23 | 2011

NOTEBOOKS VOOR

11x PC-Active € 76,89 Gratis boek The Python € 48,59 (ex. btw) Standard Library by Example Totale waarde € 125,48

DE 2E KLAS |

+

T | HARDDIS K REANIMERE

BROWSERK EUZ

E

14

Microsoft blun dert

ONGELUKJE

!

18

Zes datahers teltools

MMC DEEL 1

Windows-be hee

BIBBLE

32

NAS VOOR NIKS

FreeNAS vers ie

SORRY HIER WEDRAKT IK !

Eerste klas no in de tweede tebooks klas 52

28

rtool

Lightroom-a lter natief

40

8.0

DIEPER IN EXCEL

48

Draaitabell en

LACIE CLO UDB

OX 58 Buitenshui s back-uppen

DSP-ONTVA

NGERS

62

Analoge radi o is terug!

ECOMSTAT ION 2

OS/2 houdt

dapper stan d

ALDI'S CRY PTO HD

RFID & USB

MORSBEST

Toetsenbor

ENDIG?

d te water

T TES

72

HARDDISK DOOD?

82

REANIMEER 'M ZELF!

68

86

FACEBOOK KILLER? 44-

GRATIS DATAHERS TELTOOLS

N | GOOGLE

*Zolang de voorraad strekt

*

IEL INTERNE

€ 66,-

TARIEVEN MOB

Samen voor slechts

ATIS PARA GON NTFS FOR MAC OS X 8.0 T.W .V. € 14,95

+

Undelete 360 2.11.17 PC Inspector File Recovery 4.0 CD Recovery Toolbox 1.1.17 .0 Unstoppable Copier 5.2 ICE ECC 2.7

NEMEN DE NKENDE

Cover-3.indd

2

SOFTWARE

Bibble 5.2.2 FreeNAS 8.0 MediaBase 1.2.2 Start Menu XP CubeDrift 1.10 PC Decrapifi er VLC Media Player 1.1.11

COMPUTER

EN VERDER

Mozilla Firefo x 6.0 NL Internet Explor er 9 NL Adobe Reade r 10.1.0 NL FastStone Image Viewer 4.6 7-Zip 9.20 Windows Media PDFCreator 1.2.0Player 11 NL

WWW.PC-AC TIVE.N

JAARGANG

L NR.

23 | SEPT. 2011 251

€ 6,99

S DE WER ELD OVER ? 26-08-2011

18:06:02

Kijk snel op: www.pc-active.nl/abonneren PCA251 EW Python .indd 61

26-08-2011 18:10:27

DIGITALE RADIO VAN DE TOEKOMST

ANALOGE ELLENDE? PROBEER DSP TEKST : RONALD SMIT

Digitale radio heeft de toekomst. Maar dan wel op een heel andere manier dan u misschien verwacht. Met een digitale signaal processor wordt de complete analoge rompslomp uit de aloude radio vervangen. Zeker in uitgestrekte landen als China is dit een uitkomst.

B

ij digitale radio denken de meeste mensen al snel aan Digital Audio Broadcasting ofwel DAB, dat de opvolger van de huidige FM-band moet zijn. Inmiddels zijn de omroepen in Nederland en België al via DAB te ontvangen en in het Verenigd Koninkrijk gebruikt men het systeem al jaren naast FM. Deze technologie maakt echter gebruik van inmiddels behoorlijk verouderde compressietechnieken. Daardoor is de geluidskwaliteit niet wat we eigenlijk zouden verwachten van digitale radio.

Het verhaal achter DAB, dat als techniek inmiddels hard is ingehaald door de tijd, laten we in dit artikel voor wat het is. We houden het bij de aloude FM- en AM-transmissies. Aan de ontvangstkant is er namelijk al een tijdje een bijzonder interessante ontwikkeling gaande dankzij de Amerikaanse chipfabrikant Silicon Labs. Dit is geen grote speler, maar wel de ontwerper van een aantal bijzonder gewilde chips in de vorm van de Si473X-familie. Het kloppend hart van deze producten is een digitale signaal processor of dsp, die de complete analoge rompslomp uit de aloude radio vervangt. Dus weg met spoelen, weg met condensatoren, weg met bijna alles. In feite kunt u op de chip een antenne aansluiten en hebt u een radio.

Analoge ellende Zoals gezegd betreft Si473X een familie van chips, die elk wat meer of minder functionaliteit hebben. Zo is de Si4730 een standaard FM- en AM-ontvanger, terwijl met de Si4735 de FM (inclusief radio data system), de AM (middengolf) en de SW (korte golf) kan worden ontvangen. De werking van de chip is blokschematisch gezien vrij simpel. Het antennesignaal wordt naar binnen geleid en aldaar omgezet naar een vaste middenfrequentie. Dat betekent dat u de ontvanger afstemt op een bepaalde golflengte en tegelijkertijd een oscillator op een andere frequentie afstemt. Door deze twee signalen te mengen ontstaat onder meer een vaste verschilfrequentie die altijd gelijk blijft. Een voorbeeldje ter verduidelijking. Stel, u stemt af op de bekende Radio 5-middengolffrequentie 1008 kHz en tegelijkertijd stelt u een oscillator in op een

62

DSP.indd 62

PC-ACTIVE | Nr. 251 – 2011

26-08-2011 10:38:01

DSP-ONTVANGERS

frequentie van 1508 kHz. Door deze signalen elektronisch - en analoog - van elkaar af te trekken houdt u een frequentie van 500 kHz over. Stemt u af op een andere frequentie, bijvoorbeeld 747 kHz, dan stemt u de oscillator af op 1247 kHz. Na het door een mixer voeren van beide signalen blijft wederom een vaste frequentie van 500 kHz over. Het aardige is dat het hier gaat om het complete, oorspronkelijk gemoduleerde signaal. Het belang van een vaste middenfrequentie was vroeger het feit dat er vaste filters konden worden gebruikt, wat een stuk stabieler én goedkoper was dan ingewikkelde variabele exemplaren. Filters zijn overigens nodig om diverse naast elkaar gelegen kanalen uit elkaar te houden, maar ook om het aangeboden hoogfrequente signaal om te zetten in prettig in het gehoor liggende klanken. Het voert te ver om in dit artikel uitgebreid in te gaan op analoge elektronica en haarfijn uit te leggen hoe een mixer precies werkt. Wilt u meer weten over de achterliggende techniek, neem dan eens een kijkje op de websites in het kader aan het eind van dit artikel.

Goed is duur Bedenk echter dat alle genoemde analoge onderdelen allang grotendeels in - eveneens analoge - chipvorm verkrijgbaar zijn en u begrijpt dat de ontwerper van een radio niet eens zo heel veel denkwerk hoeft te verrichten om één en ander aan de gang te krijgen.

| HARDWARE

Nadere uitleg over de dsp Een digitale signaal processor, kortweg dsp, is een microprocessor die over een instructieset beschikt die is geoptimaliseerd voor signaalbewerkingen. Wiskundige berekeningen die kunnen worden gebruikt om bijvoorbeeld filters te definiëren, zijn nogal complex en een normale processor is er flink wat tijd aan kwijt. Nu lijkt zo’n dsp iets heel speciaals, maar eigenlijk zitten in iedere mainstream pc-processor inmiddels ook dsp-functies verstopt. Van MMX tot SSE, de functies zijn allemaal gericht op het zo snel en efficiënt mogelijk verwerken van veelvoorkomende rekenkundige signaalbewerkingstaken. Denk bijvoorbeeld aan het realiseren van een equalizer, het mengen van verschillende geluidskanalen of het live toepassen van bepaalde video-effecten. Dsp’s treft u dan ook aan in bijvoorbeeld eindversterkers, gsm’s, mp3-spelers en digitale camera’s. Allemaal toepassingen die veel filterbewerkingen in zo kort mogelijke tijd moeten berekenen.

Groot probleem van de analoge radio is dat ná de mixer een hele trits aan analoge onderdelen - de al eerder genoemde spoelen en condensatoren - nodig is om een signaal te detecteren. Dat betekent dat elke analoge radio-ontvanger moet worden afgeregeld en de kwaliteit van de kanaalscheiding erg afhankelijk is van én de afregeling én de gebruikte componenten. Een betere kanaalscheiding vereist dus betere en dus duurdere onderdelen. En omdat er steeds meer zenders zijn te beluisteren die in steeds dichter op elkaar liggende frequenties uitzenden, wordt juist

Blokdiagram van de Si4734/35, met de mixer in geel aangegeven

PC-ACTIVE | Nr. 251 – 2011

DSP.indd 63

63

26-08-2011 10:38:25

HARDWARE

| DSP-ONTVANGERS

kanaalscheiding steeds belangrijker. Extra nadeel is dat met analoge onderdelen - die allemaal onderhevig zijn aan fabricagetoleranties, maar ook aan temperatuurinvloeden en veroudering - nooit een perfecte kanaalscheiding is te creëren. En dát is waar de Silicon Labs-chips om de hoek komen kijken.

Digitale oplossing Na de mixer wordt het ontstane middenfrequentsignaal gedigitaliseerd en vervolgens door kiene software onder handen genomen in een dsp, die ook in de chip aanwezig is. Dus de hele decodering van de - nu digitale - radiosignalen wordt gedaan door een programma en dat biedt nogal wat voordelen. Ten eerste vervallen alle ‘moeilijke’ onderdelen als spoelen en filtertjes. Afregelen hoeft dus niet meer. Een fabrikant van bijvoorbeeld mobiele telefoons kan nu ineens een radio-ontvanger in een apparaat bouwen zonder dat dit een extra fabricagestap in een afregelunit betekent. Dat bespaart niet alleen kosten, maar ook tijd. Printruimte wordt aanzienlijk beperkt, want de analoge onderdelen en zeker spoelen nemen gewoon ruimte in. Een ander groot voordeel van de softwarematige decodering is dat filters in software veel stabieler en nauwkeuriger kunnen worden gedefinieerd dan met analoge onderdelen mogelijk is. Kortom, er ontstaat een kanaalscheiding die normaliter alleen met veel duurdere analoge ontvangers mogelijk is. Verder is het toevoegen van extraatjes als Radio Data System vrij eenvoudig te realiseren met een paar regels extra code. Na decodering door de dsp wordt het signaal via een digital to analog converter of dac weer analoog gemaakt en kunt u gaan luisteren.

Door Silicon Labs uitgeruste Degen

Het is niet zo heel verwonderlijk dat met de Silicon Labs uitgeruste radio’s op dit moment vooral uit China komen. Juist in dit soort grote landen zijn midden- en kortegolfzenders vaak de enige bron van informatie op het platteland. Er zijn dus veel zenders te ontvangen, maar kanaalscheiding is van groot belang om er ook ongestoord naar te kunnen luisteren. En dan komen de chips uit de Si473X-familie perfect van pas. Alleen die bieden de mogelijkheid om op een goedkope manier een kanaalscheiding te maken waarvoor normaliter een veel duurdere en moeilijker te produceren analoge ontvanger nodig is.

Chinees apparaat We hebben de proef op de som genomen en op de redactie staat nu al een tijdje een dsp-radio op het bureau. En het moet worden gezegd: de radio klinkt als een klok, we hebben geen last van naastgelegen zenders en hij is heerlijk gevoelig. Een draagbare variant - zo’n Chinees apparaat met merknaam Degen - gaat mee op reis. Deze radio beschikt over een FM-, AM- en SW-ontvanger plus een ingebouwde mp3speler en de mogelijkheid om radio-uitzendingen op te nemen. Ook de ontvangst van dit toestelletje is, gezien de lage prijs van een paar tientjes, verbazingwekkend goed. De opnamekwaliteit laat dan weer te wensen over. Verstaanbaar is het wel en bij midden- of kortegolfopnamen maakt de wat lage kwaliteit zelfs helemaal niets uit. Er is een stille revolutie gaande op het gebied van radio-ontvangers en het loont zeker de moeite om op eBay eens te zoeken op ‘dsp radio’. U vindt dan echt een scala aan prettig geprijsde Chinese radiootjes met bijzonder leuke mogelijkheden.

INFORMATIE

Veel Chinese radiootjes op eBay

64

DSP.indd 64

Over analoge radio http://on5wis.org/cursus/radio/crx.htm Over filters http://www.maxim-ic.com/app-notes/index.mvp/id/1795 Over digitale filters http://digitalfilter.com/

PC-ACTIVE | Nr. 251 – 2011

26-08-2011 10:39:02

PYTHON IS NEDERLANDS SUCCESVERHAAL

OPSTAPJE NAAR GOOGLE TEKST : HENK VAN DE K AMER

Vooral het leren van uw eerste programmeertaal is moeilijk. Elke volgende gaat een stuk makkelijker, omdat de talen in de basis allemaal op elkaar lijken. Dat is de insteek van The Python Standard Library by Example. Dat gaat over een succesvolle Nederlandse uitvinding die de nodige impact had op Google.

W

ie eenmaal kan programmeren, leert vrij snel een nieuwe programmeertaal. Een if-then-else en een case-statement lopen tenslotte niet enorm uiteen. De grote verschillen tussen programmeertalen zitten dan ook in de meegeleverde bibliotheken, ofwel wat u allemaal kunt gebruiken om snel een programma te maken dat meer doet dan Hallo wereld op het scherm te zetten. Wie een nieuwe taal wil leren, wil voornamelijk weten wat er allemaal aan extra’s aanwezig is en hoe dat fraais is te gebruiken. En exact dat is de insteek van het boek The Python Standard Library by Example.

Niets beters te doen Python is een stuk minder bekend dan PHP, maar omdat de taal dwingt om netjes te programmeren, wordt zij vooral in grotere applicaties ingezet. Qua websites is het vooral bekend in projecten die Django, TurboGears of Plone gebruiken. De eerste wordt gebruikt door de website van The Washington Post en in Nederland van Het Muziektheater. Voorbeelden van TurboGears-gebruik zijn de Fedora Community, en DiggDot en Plone worden bijvoorbeeld door de FBI gebruikt. Een ander zeer bekend bedrijf dat grotendeels draait op Python, is - tromgeroffel - Google! De programmeertaal is tijdens de kerstdagen van 1989 ontstaan [1], toen de Nederlander Guido van Rossum iets te doen wilde hebben. Hij vernoemde zijn uitvinding naar Monty Python’s Flying Circus en sindsdien worden ontwikkelaars aangemoedigd zoveel mogelijk gelijksoortige humor in de officiële handleidingen te gebruiken [2]. Het zal niemand verbazen dat Van Rossum tegenwoordig bij Google werkt. Wij kennen

trouwens wel meer Nederlanders die daar dankzij hun Python-kennis uiteindelijk zijn gaan werken. De vele extra bibliotheken die u standaard bij Python krijgt, worden door insiders omschreven als ‘Batteries included’. De auteur van het boek bespreekt in negentien hoofdstukken en meer dan duizend pagina’s de vele batterijen en hun mogelijkheden. Door tal van kleine voorbeelden leert u de rest van de taal ook vanzelf. Uit bovenstaande hebt u mogelijk geconcludeerd dat Python voornamelijk is bedoeld voor websites, maar na het lezen van het boek zult u zien dat de taal ook prima is te gebruiken om zaken snel te automatiseren. Tot slot kan Python ook worden gebruikt om programma’s als The Gimp, Dia en Blender [3] te besturen. Wij hebben een aantal exemplaren van het boek geregeld als cadeau wanneer u een abonnement afsluit. Zie pagina 61 voor de details.

INFORMATIE Titel: The Python Standard Library by Example Auteur: Doug Hellmann Uitgever: Pearson Education (US), Engelstalig, 1302 pagina’s, softcover ISBN: 978-0-321767-34-9 Prijs: € 48,59 (exclusief BTW) [1] [2] [3]

http://en.wikipedia.org/wiki/ Guido_van_Rossum http://www.python.org/doc/humor/ http://en.wikipedia.org/wiki/ List_of_Python_software

PC-ACTIVE | Nr. 251 – 2011

Python.indd 65

65

26-08-2011 10:40:03

EXCLUSIEF VOOR PC-ACTIVE-LEZERS:

GRATIS: PARAGON NTFS FOR MAC OS X 8.0 T.W.V. € 14,95 Wie data op de harde schijf kwijtraakt, zit al snel met zijn handen in het haar. Maar geen nood: met de gratis dataherstelprogramma’s op de cd-rom kunt u bestanden vaak nog terughalen. Verder op onze schijf een gratis en volledige versie van Paragon NTFS for Mac OS X ter waarde van € 14,95, waarmee volledige NTFS-ondersteuning voor harde schijven op de Mac wordt geboden. Kijk voor de volledige inhoud op de cd-rom.

GRATIS: PC DECRAPIFIER 2.2.6 Wie ooit een nieuwe pc of laptop heeft gekocht, is vast wel eens tegen het fenomeen bloatware aangelopen. Dan staat de nieuwe machine vol met dertigdagenversies van brandprogramma’s, mediaspelers en ‘handige’ toolbars voor uw browser. De meeste computergebruikers willen echter een zo schoon mogelijk systeem en met PC Decrapifier komt u met een aantal muisklikken makkelijk af van overbodige software. U krijgt na het opstarten een lijst met programma’s die van uw systeem zouden mogen worden verwijderd. U hoeft alleen nog maar de selectie aan te passen en de rest gaat vanzelf.

GRATIS: PARAGON NTFS FOR MAC OS X 8.0 Windows- en Mac-computers zijn op een aantal fronten niet geheel compatibel met elkaar, bijvoorbeeld op

66

CD!!!.indd 66

het gebied van bestandsindeling. Met Paragon NTFS for Mac OS X 8.0 wordt volledige NTFS-ondersteuning geboden voor de Mac. Dankzij deze software kunnen Mac-gebruikers voortaan alle NTFS-partities lezen én beschrijven. Ook is het bovendien mogelijk om rechten van bestanden en mappen te wijzigen, net zoals dat onder een Windows-computer mogelijk is. Deze versie van NTFS for Mac OS X 8.0 met een winkelwaarde van € 14,95 is onbeperkt te gebruiken na aanvraag van een gratis serienummer per e-mail.

BIBBLE 5.2.2 Bij Raw-bewerkingssoftware wordt veelal gedacht aan dure producten zoals Adobe Lightroom, maar gelukkig kan het ook goedkoper. Bibble is een stuk minder prijzig dan de concurrentie, maar de functionaliteit doet daar zeker niet voor onder. De software op de

PC-ACTIVE | Nr. 251 – 2011

26-08-2011 10:41:08

CD

cd-rom - die er is voor Mac-, Windows- en Linuxgebruikers - heeft een extra lange evaluatieperiode. In plaats van de standaard vijftien dagen kunt u hem maar liefst 45 dagen uitproberen.

GRATIS: FREENAS 8.0 FreeNAS is een op FreeBSD gebaseerd besturingssysteem, ontwikkeld als gratis alternatief voor een NAS. U kunt FreeNAS installeren op gewone pc-hardware, bijvoorbeeld een zuinig Atom-systeem of een oude computer die u niet meer gebruikt. Deze nieuwe versie van FreeNAS is compleet herschreven, maar niet alle functies uit de vorige versie hebben deze nieuwe release overleefd. Op de cd-rom vindt u het complete ISO-bestand, dat u kunt uitpakken en op een cd-r of dvd-r kunt branden. Met die gebrande schijf kunt u de installatieprocedure opstarten.

GRATIS: DATAHERSTELTOOLS Als plotseling blijkt dat belangrijke data van uw systeem zijn verdwenen, bijvoorbeeld door het wijzigen van partities of het per abuis verwijderen van mappen, dan is er nog geen man overboord. Met de gratis

| INHOUD

datahersteltools op de cd-rom kunt u alsnog veel van de verloren bestanden terughalen. Een aantal programma’s kan zelfs data van lichtbeschadigde cd-roms halen. Vanaf pagina 18 hebt u de complete besprekingen van de dataherstelprogramma’s op de cd-rom kunnen lezen.

SHAREWARE: MEDIABASE 1.2.2 MediaBase is een databaseprogramma waarin u alle informatie over uw boeken, films, games en muziek kunt bijhouden. Daarnaast is het ook mogelijk om de gegevens van softwarepakketten op te nemen. Zo ziet u precies wat u allemaal hebt. Van alle producten die u bezit, kunt u data invoeren als auteur, titel, zanger en uitgever, maar ook het type opslagmedium, de plek waar u het product hebt opgeslagen en het bedrag dat u ervoor hebt betaald. Met MediaBase kunt u ook kaften van boeken en hoesjes van dvd’s en games opslaan, waardoor u deze gegevens aan de hand van deze afbeeldingen sneller kunt terugvinden.

Denk mee met PC-Active: Lezersonderzoek 2011 Aan de hand van een aantal vragen willen wij graag weten wat u van PC-Active vindt. Hoe waardeert u het tijdschrift, de artikelen, de cd-rom en de website? Welke onderwerpen spreken u het meest aan en welke juist niet? Denk mee met PC-Active en vul het lezersonderzoek in via de link op de cd-rom. U maakt daarnaast ook nog kans op leuke prijzen. OP CD : GR PC-A CTIVE

00! € 19.5

| JULI

A'S PAGIN K 132 RDI

JAAR

E MME R SEUEP STNU

GANG

r de sch reef

GOOG

STUS

SPELER

2011

MEDIA

| AUGU

2011

TIVE

F

DENK

Slim

86

N AA N! MED 68 IASP KRAELER MEER KE N DO BO EN MET

Slim

KRAKEN |

250

PAD

23 | 2011

ASUS EEE

JAARGANG

TRANSF ORM

|

DEEP

40

INSPEC TION

TEN

3D PRIN

ie: een rech nis van nu rehistor acy is ken - Hardwa Extra: priv met de ers! Lab ieven uitblink - Het lezersbr - met sieke rgalerij - Klas ve cove - PC- Acti

PL

POGO

W GEB INDOWS RUIK 7 BEHERS EER

-tablet

GRA TIS

N: TIKELELE bank UMAR s op de test KKENDE BR JUBILE 250 nummer t IS BIJ O GRAT UG PR

ASU TRANS EEE PA D S de bes FORM te An droid ER 3.0

Nu nog

22

PACKET

CS | & TRU

+

HEER

7 TIPS

+

12

HTENBE

DOWS T | WIN

€ ALTIJ

XEE BO X 16

94

WORK Raid SHOP gratis fotonab 1.1 28 ewerk ing

OF

ME USB-z aklam UK? p voo 27 MICRO r € 5,– Gratis SOFT WE BM websit e-bouw ATRIX 46 FREE er WARE Updat TOOL e- en install S 30 atietoo ls

ER| REC

-TES R | NAS

MNUMME

JUBILEU

E LAIR CU AG CTA RA N SPE RIJSVRIJZE IM P 0 P RU 25 ARDE 00! ! S RIJ WA 19.5 DP

MER: T NUT M IN DI -TES n huis TE NAS in eige

- GRO ten s back-up & truc 3D- prin Systeem 7 tips lutie van dows - De revo ina’s Win nakijken pag cloud - Zeven f de AIVD het k-up in de nnen bac gee - Tor: we sca e test elijkend esis: het nieu kaart hack - Verg k Gen OV- chip - Lexmar onderzoekt r! - Justitie veel mee nog ... en

R: Syn ology Hybrid

POST

Prima

MINIX

Foutbe stendig OS

SPLA MET SHTOP O EE S

50 34

WERK

algorit me

of sne 76 SEMA lle chi NTISC p? taggen H WEB : beter COMM vindba 60 ar Hopel ODORE GRAV oos gev EL 24 al? HET LAB SH

LEUK

SE T.W .V. € 19,9 5

LE-

RANK Zin en ING onzin van SEO HARD DISK Meer dan ntfsINDELEN

23 |

PC-AC

itie e ed 250

KPN en

249

!

ATIS PARA GON DISK WIPER DEEP 10

INSP PACK ET EC Vodafo TION ne ove

2011

RUIM IJZEN, 250 PR AAG – IJSVR IRE PR TACULA SPEC

Paragon Disk Dexp Wiper ot 10 SE Powe 1.5.10 r Start Sound Edito Men Postwork u 7 3.67 r 7.5.1 Shop Photo Magician 1.1 Basic 1.8.0 .0

OWSE RS: W AT

NT NEME ABON

INSTAL

LAT

SlimD rivers IETOOLS Secu nia Pers2.2 Inspe ctor 2.0 onal Softw Upda are te Softw Notifier 1.1.6 are Infor .141 Revo Uninstallemer 1.1 r 1.91

EN VER

DER Visua l Fishd Search Pony om 9.12 Internet Mozilla Explorer 9 7-Zip Firefox 4.0.1NL 9.20 NL Adob e Read er X NL

WWW .PC-A CTIVE

WEB SITE S AL LEMAA L VAN

.NL NR.

249 € 6,99

U WET EN

PC-ACTIVE | Nr. 251 – 2011

CD!!!.indd 67

67

26-08-2011 10:41:35

RED UW HARDE SCHIJF MET EEN DONOR

DISKTRANSPLANTATIE! TEKST : DAVID BOELEE

Is een harddisk defect en daardoor niet meer leesbaar, dan wil dat niet zeggen dat de gegevens op die schijf voorgoed verloren zijn. Soms kunt u een transplantatie uitvoeren om uw kostbare data te redden. Een praktijkverhaal.

68

V

eel mensen staan er pas bij stil als het te laat is, maar het kan iedereen overkomen: een harddisk die crasht, zonder dat er een backup voorhanden is van de gegevens die erop staan. Er zijn tal van bedrijven in binnen- en buitenland gespecialiseerd in het terughalen van vermiste data. De kosten van een dergelijke operatie kunnen hoog oplopen, wat de vraag oproept hoeveel de onvervangbare data op de verongelukte harde schijf werkelijk waard zijn. Voor bedrijven is die vraag te beantwoorden door de gederfde omzet te berekenen of het geld dat het kost om het werk dat in de bestanden is opgeslagen, nogmaals uit te voeren.

PC-ACTIVE | Nr. 251 – 2011

Harddiskreparatie.indd 68

26-08-2011 10:50:22

DISKTRANSPLANTATIE

Het ligt echter niet voor de hand om honderden - of misschien zelfs duizenden - euro’s uit te geven om een paar persoonlijke foto’s, filmpjes of andere documenten te redden, ook al is de emotionele waarde die dergelijke bestanden vertegenwoordigen, juist groot. Maar niet getreurd: in sommige gevallen is het mogelijk om uw verloren data zelf terug te halen. Daarvoor gebruikt u een identieke harde schijf als donor en vervangt u de defecte componenten van de patiënt.

Dode harddisk Laten we een voorbeeld uit de praktijk nemen. Onze eigen Maxtor DiamondMax-harddisk van 120 GB crashte na enige tijd in gebruik te zijn geweest via een usb-interface. Achteraf gezien was dat nog begrijpelijk ook. Tijdens het gebruik haperde de schijf zo nu en dan al een beetje, maar dat euvel kreeg niet de aandacht die het verdiende. Totdat de schijf helemaal niets meer deed. Er bleek een onvergeeflijke vergissing in het spel te zijn: de voeding van de harddisk was een simpele 500mA-adapter, terwijl er op de harddisk zelf al een verbruik staat vermeld van 960mA. Om aan de veilige kant te zitten is het dan aan te raden een voeding van minimaal 1500mA te gebruiken. De harddisk was bezweken aan een voedingstekort en de stille hoop was dat een volwaardig dieet het probleem kon verhelpen, maar ook een in allerijl aangeschafte laptopvoeding met een capaciteit van 2500mA bood geen soelaas. De harddisk bleef dood. In eerste instantie probeerden we de schijf softwarematig te benaderen, in de hoop de verlo-

| HARDWARE

ren data te kunnen bereiken. Een programma dat normaal gesproken erg geschikt is voor dit soort zaken, is GetDataBack van Runtime Software. Met behulp van dit programma haalden we al eerder de nodige gewiste bestanden terug en bleek het zelfs mogelijk tal van data van een reeds geformatteerde harde schijf te redden. Maar hiervoor is het wel noodzakelijk dat de harddisk in kwestie wordt herkend door het systeem. Hier zat hem nu net de kneep: de harddisk werd niet meer herkend door het BIOS en dus ook niet door andere software. Na het starten van de harddisk ging de schijf draaien zoals het hoort en hoorden we wel wat klikjes, maar op het moment dat de schijf alle gegevens over de partitie-indeling zou lezen, bleef het stil.

Hoop en frustratie Het vermoeden rees dat het hier om een hard- dan wel firmwareprobleem moest gaan. Waar dat probleem precies zat, viel niet te zeggen. Maar het impliceerde een even hoopvolle als frustrerende gedachte: de data stonden hoogstwaarschijnlijk gewoon nog op de platters. We konden er alleen niet meer bij. Een uitgebreide zoektocht op het internet volgde. De eerste hypothese was dat het een firmwareprobleem betrof en dat we die zouden kunnen wijzigen. Maar dat bleek voor het type harddisk dat we aan de praat wilden krijgen geen optie. Er zijn weliswaar bepaalde typen harde schijven waarvoor de fabrikanten firmware-updates hebben uitgebracht, maar in verreweg de meeste gevallen heeft de fabrikant liever niet

Zoek de verschillen: links de patiënt en rechts de donor

PC-ACTIVE | Nr. 251 – 2011

Harddiskreparatie.indd 69

69

26-08-2011 10:51:28

HARDWARE

| DISKTRANSPLANTATIE

Een Torx-schroevendraaier komt van pas

dat u zelf aan de firmware gaat rommelen. Wat niet wil zeggen dat het onmogelijk is om wijzigingen aan te brengen in de besturingssoftware van een harddisk, maar de benodigde software is even specialistisch als kostbaar. Inmiddels waren we behoorlijk wat zoekuren verder en begonnen we de moed wat te verliezen. In de duistere hoekjes van het internet vonden we lapmiddeltjes uit grootmoeders tijd. Zo kan een tik op de harddisk een vastgelopen kop soms weer losmaken. En een harde schijf die is versleten, is soms voor even te reanimeren door hem een tijdje in de vriezer te leggen. Gevaarlijke tips, die we in alle wanhoop toch maar even uitprobeerden, maar zonder resultaat. Ondertussen hadden we ook wat offertes aangevraagd bij professionele data recovery-bedrijven en wat bleek: duizend euro bent u al snel kwijt. Dat was wat al te veel van het goede en de harddisk verdween op de plank. Ooit zou de oplossing zich wellicht aandienen…

Eureka! Maanden later werden we op een dag pijnlijk geconfronteerd met het verlies. Vooral de unieke, onvervangbare filmpjes van een aantal optredens bleken maar moeilijk te vergeten en de aandacht ging weer uit naar de data die voor ons onbereikbaar bleven, maar waarschijnlijk nog gewoon op de schijf aanwezig waren. Met frisse moed gingen we weer op zoek naar een mogelijke oplossing en toen we de harddisk nog eens goed bekeken, was daar het eureka-

70

moment. Als het aan de firmware of de controller van de harddisk ligt, waarom vervangen we die dan niet gewoon in zijn geheel? Het printplaatje van de schijf leek eenvoudig te verwijderen met een Torxschroevendraaier en moest in theorie vervangbaar zijn door een ander exemplaar. Met deze nieuwe aanknopingspunten in gedachten voerden we wat gerichte zoekopdrachten op internet uit. Dat leverde al snel de nodige links op naar artikelen die bevestigden dat we inderdaad een mogelijke oplossing op het spoor waren om een dode harddisk weer tot leven te wekken. Uiteindelijk stuitten we op een pagina waarop zo’n operatie werd beschreven met het type disk dat wij tot leven wilden wekken. De uitdaging was nu om een nieuwe donor-harddisk te vinden van precies het type dat we in handen hadden. We hadden geluk; nog diezelfde avond vonden we op Marktplaats een schijf waarvan het type en de opgedrukte code overeenkwamen. Er waren wel wat kleine verschillen, maar de firmwareversie kwam overeen en volgens informatie op de gevonden internetpagina was dat genoeg. De schijf kostte bovendien slechts twintig euro. Al met al leek het zeer de moeite waard om de gok te wagen, nu er nog maar een klein bedrag en een autorit van in totaal tweehonderd kilometer tussen ons en de verloren data leken te staan. De volgende dag haalden we de donor op, die eenmaal thuis in goede gezondheid bleek te zijn. Het moment van de waarheid brak aan toen we de printplaten verwijderden en omwisselden. Voor de zekerheid probeerden we eerst de print van de kapotte harddisk uit op de donor. Deze vertoonde nu hetzelfde euvel als de patiënt: wat klikjes bij het opstarten, maar daarna stilte en een onleesbare schijf. Gesterkt in het vermoeden dat het probleem inderdaad bij de controllerkaart zou kunnen liggen, monteerden we de controller van de donor op onze eigen schijf. We sloten deze vervolgens aan op de externe IDE controller, schakelden de schijf aan en kwamen enige seconden later tot de blije conclusie: de patiënt wordt weer door het systeem herkend en we hebben toegang tot de verloren gewaande bestanden op de schijf! Voordat we de donorprint installeerden, hadden we ervoor gezorgd dat we alle data van de schijf in één keer naar een andere schijf konden kopiëren en dat was uiteraard het eerste wat we deden. Dat bleek een goede zet. Kort nadat we alle data hadden gered, hield de patiënt het weer voor gezien. We slaakten een zucht van verlichting dat we zo verstandig waren geweest om alle gegevens meteen veilig te stellen.

Kanttekeningen Zoals het hierboven staat beschreven, lijkt het heel erg simpel om een dode harddisk weer tot leven te wekken met behulp van een donor. In ons geval was het uiteindelijk ook allemaal niet echt moeilijk. Maar voordat we het eenmaal aandurfden de operatie uit te voeren, hebben we wel de nodige research verricht

PC-ACTIVE | Nr. 251 – 2011

Harddiskreparatie.indd 70

26-08-2011 10:51:50

DISKTRANSPLANTATIE

om uit te zoeken wat onze mogelijkheden en kansen waren. Eerlijk gezegd waren we ook een beetje fatalistisch geworden. We beschouwden de data eigenlijk al als verloren. Dus als we de boel alsnog verknoeiden, was er eigenlijk niet veel aan de hand. Als u zelf aan de slag gaat om verloren data te herstellen, is het erg belangrijk om te weten dat een mislukte reddingsactie fatale gevolgen kan hebben. Uw data kunnen zo onherstelbaar worden beschadigd, dat zelfs een professioneel data recovery-bedrijf er weinig of niets meer mee kan. Maak dus altijd een afweging: als het een regelrechte ramp zou zijn als de data op de schijf nooit meer kunnen worden hersteld, is het misschien beter niet zelf te gaan experimenteren, maar vakmensen in te schakelen.

Een kwestie van geluk Wij hadden een flinke dosis geluk bij het repareren van de harddisk. We vonden een mooie internetpagina waarop een soortgelijk geval stond beschreven, zodat we precies wisten aan welke eisen een potentiële donor moest voldoen. Vervolgens slaagden we er bijzonder snel in een bruikbare harddisk te vinden. Het was bij het eerste bezoek aan Marktplaats meteen al raak. Het zal in de meeste gevallen wat meer moeite kosten een geschikte donor te vinden. Bovendien hoeft het overeenkomen van merk, type en grootte van de schijf geen garantie te zijn dat het ook daadwerkelijk gaat werken. Van veel harddisks zijn er verschillende versies in omloop, waarbij wellicht kleine wijzigingen zijn aangebracht in de controller en de firmware. Aangezien de firmware zich bij de meeste harddisks geheel of gedeeltelijk op de schijf zelf bevindt, kunnen dat soort wijzigingen ervoor zorgen dat een donorprint niet kan samenwerken met de schijf die u wilt reanimeren. Tegelijkertijd zullen er ook gevallen zijn, waarbij een ander type controller wel degelijk met diverse schijven overweg kan. Zelfs als de donor-controller exact overeenkomt met het exemplaar dat u wilt vervangen, kan een onverwacht probleem alsnog roet in het eten gooien. Veel schijven worden namelijk in de fabriek gekalibreerd. Tijdens dit proces worden de servomotor van de harddisk en de controller op elkaar afgestemd, zodat ze zonder problemen kunnen samenwerken. De variabelen die de uitkomst zijn van deze kalibratie worden weggeschreven in een geheugen op de controller of op een speciale plek op de harde schijf. Een controller en een servomotor die niet goed op elkaar zijn afgestemd, dat geeft natuurlijk problemen. De data op de schijf blijven niet alleen ontoegankelijk, maar kunnen ook onherstelbaar verminkt raken. Dit geldt met name voor modernere disks. De datadichtheid op harde schijven neemt steeds verder toe en stelt daarom steeds hogere eisen aan de nauwkeurigheid van de servomotor die de leeskop bedient. Hoe moderner de harddisk, hoe kleiner de kans dat u bij het vervangen van een printplaat het gewenste effect bereikt.

| HARDWARE

Iets voor u? Zoals bij alles geldt ook hier: een goede voorbereiding is het halve werk. Ga er in ieder geval eens een avondje voor zitten, om u te verdiepen in de werking van een harde schijf. De internetlinks onderaan dit artikel helpen u alvast een eindje op weg. Maak slim gebruik van de beschikbare zoekmachines op internet en probeer zoveel mogelijk informatie te vinden over het type schijf dat u wilt reanimeren. Maak aan de hand daarvan een realistische inschatting van uw kansen. Als een donor-harddisk dan een reële optie is om uw verloren data te herstellen, bekijk dan vooraf ook welk gereedschap u nodig hebt om de schroefjes van de print los te draaien. Een gewone schroevendraaier zal meestal niet gaan werken. Werk schoon en neem maatregelen tegen statische elektriciteit. En zorg vooral ook voor voldoende opslagruimte, zodat u na een geslaagde operatie meteen alle herstelde data veilig kunt stellen op een nieuwe schijf. We kunnen het niet genoeg benadrukken: ga vooral niet over één nacht ijs. Het terughalen van verloren data is allesbehalve eenvoudig. In sommige geval-

U geeft geen duizenden euro’s uit om enkele persoonlijke foto’s terug te halen len kan een hobbyist met voldoende lef en doorzettingsvermogen een heel eind komen, maar de kans is aanwezig dat een operatie door een amateur meer kwaad dan goed doet. Krijgt u bij voorbaat al koude rillingen van de gedachte dat de data op de harde schijf echt voorgoed verloren kunnen gaan? Dan doet u er goed aan eerst eens wat offertes aan te vragen bij professionele data recovery-bedrijven. De prijzen die ze vragen zijn niet mals, maar dat heeft een reden. Data recovery vergt nu eenmaal de nodige investeringen in apparatuur en expertise. In veel gevallen is er meer voor nodig dan het vinden van een donor-harddisk en het overzetten van een printje. Maar als u in bent voor een experiment en de prijs van een professioneel bedrijf niet opweegt tegen de waarde van de verloren data, dan loont het wellicht de moeite zelf aan de slag te gaan.

INFORMATIE Hoe zit een harddisk in elkaar? http://hddscan.com/doc/HDD_from_inside.html Veel informatie over data recovery http://hddguru.com/ Transplanteren van een printplaat http://www.dslreports.com/forum/ r22955302-WTB-controller-card-off-MaxtorDiamondMax-Plus-9-160gb

PC-ACTIVE | Nr. 251 – 2011

Harddiskreparatie.indd 71

71

26-08-2011 10:52:58

OS/2 HOUDT DAPPER STAND

eComStation 2 TEKST : DAVID BOELEE

Weinig mensen herinneren zich nog het besturingssysteem OS/2, dat langdurig strijd leverde met Windows om een marktaandeel. Nu het pleit is beslecht in het voordeel van Microsoft, lijkt OS/2 volledig van de markt verdwenen. Maar ergens in Nederland weigert een enthousiast team van experts zich gewonnen te geven.

H

et in Haarlem gevestigde Mensys gaat onverminderd door met het leveren en ontwikkelen van de opvolger van OS/2, eComStation. Dat is niet geheel toevallig. Bij de oprichting in 1994 specialiseerde het bedrijf zich oorspronkelijk in OS/2 Warp. De huidige markt voor eComStation 2 bestaat met name uit mensen en bedrijven die met problemen te maken kregen toen IBM de ondersteuning van OS/2 beëindigde. Voor een goed begrip vertellen we eerst iets over de geschiedenis van dit besturingssysteem.

Concurrent van Windows IBM lanceerde OS/2 Warp 3 in 1994 en presenteerde het besturingssysteem als een concurrent van Microsoft Windows. Ironisch genoeg werkten Microsoft en IBM van 1981 tot 1990 gezamenlijk aan de ontwikkeling van OS/2. Meningsverschillen over de te volgen koers op technisch gebied en verschillen in bedrijfscultuur dreven beide ondernemingen uit elkaar, waarna ze zich volledig richtten op de ontwikkeling van respectievelijk Windows en OS/2. Aanvankelijk vond menigeen Windows veel gebruiksvriendelijker, tot groot ongenoegen van tevreden OS/2-gebruikers. Boze tongen fluisteren zelfs het volgende: Microsoft zou er, toen het nog aan OS/2 werkte, bewust voor hebben gezorgd dat Windows gebruiksvriendelijker was. Nadat beide bedrijven uit elkaar gingen, werkte IBM hard aan het verbeteren van het gebruiksgemak. Met OS/2 Warp bracht het een volledig grafisch georiënteerd 32-bits besturingssysteem op de markt. Microsoft volgde een jaar later met Windows 95, dat

72

OS 2.indd 72

weliswaar prima met 32-bits applicaties overweg kon, maar om compatibiliteitsredenen nog gedeeltelijk gebaseerd was op 16-bits technologie. De concurrentiestrijd tussen Microsoft en IBM was van het begin af aan al een ongelijke. Verreweg de meeste computers werden verkocht met Microsoft DOS of Windows vooraf geïnstalleerd. Dat leverde Microsoft een enorme voorsprong op, niet in de laatste plaats doordat het bedrijf zo een enorme afzetmarkt creëerde voor derde partijen. Deze richtten zich bij de ontwikkeling van software inderdaad voornamelijk op de besturingssystemen van Microsoft. IBM heeft vanaf OS/2 2.0 wel gezorgd voor integratie en compatibiliteit met Windows. Zo maakte OS/2 bij de installatie gebruik van een reeds geïnstalleerde Windows-omgeving en werd die zodanig geïntegreerd, dat Windows-programma’s ook onder OS/2 konden draaien. Maar op de lange duur kon het IBM-product de concurrentieslag met Windows niet winnen. In 1996 lanceerde IBM OS/2 Warp 4, de opvolger van Warp 3. Het bedrijf probeerde nog zijn besturingssysteem een boost te geven door op grote schaal een gratis demo cd-rom te verspreiden. In tegenstelling tot eerder uitgebrachte proefversies was deze zeer eenvoudig te kraken. Feitelijk was er van een noemenswaardige beveiliging geen sprake. Dit riep de verdenking op dat het een bewuste keuze was geweest, in de hoop het aantal OS/2-gebruikers te vergroten en hiermee een ruimere afzetmarkt voor gerelateerde producten te creëren. In 2000 werden door een Australisch tijdschrift zelfs cd-roms verspreid met daarop een vol-

PC-ACTIVE | Nr. 251 – 2011

26-08-2011 10:58:19

ECOMSTATION 2

| ACHTERGROND

eComStation biedt zes geheel aanpasbare desktops

ledig werkende versie van OS/2 Warp 4. Het mocht allemaal niet baten. OS/2 sloeg nauwelijks aan bij het grote publiek en IBM besloot niet langer te investeren in de ontwikkeling. Eind 2001 verscheen de laatste versie van OS/2, de verkoop stopte eind 2005 en een jaar later trok IBM de stekker uit de supportafdeling. Toch betekende dit niet het einde van OS/2.

Zakelijke toepassingen Was het succes van OS/2 op de consumentenmarkt gering, in het zakelijke circuit had IBM wel degelijk de nodige klanten, met name in de logistieke en industriële sector. Daar zaten grote bedrijven tussen, zoals verzekeringsmaatschappijen alsmede post- en vervoersbedrijven. Migreren naar een ander besturingssysteem is voor deze ondernemingen niet zo eenvoudig. Ze maken vaak gebruik van toepassingen die speciaal op maat zijn geschreven en niet zonder meer kunnen worden herschreven voor een ander besturingssysteem. In veel gevallen is de broncode van de applicatie zoek geraakt of slecht gedocumenteerd. En vaak zijn in de loop der jaren aanpassingen in de software gedaan die het systeem perfectioneerden, maar de programmacode er zelf niet doorzichtiger op maakten. Dat maakt het migreren naar een ander operating system niet alleen moeilijk, maar ook ris-

kant. Als er problemen optreden, kunnen die het hele bedrijf lam leggen. Functioneert de sales-afdeling niet goed door een haperend informatiesysteem, dan kan dat duizenden euro’s per dag kosten. En als een logistieke applicatie niet goed werkt, ontstaat wellicht totale chaos binnen een bedrijf. Het is dan ook begrijpelijk, dat de organisaties die OS/2 gebruiken, niet lichtvaardig willen overstappen op Linux of Windows en graag ruim de tijd nemen om de migratie soepel en foutloos te laten verlopen. Toch zal ook een onderneming die niet overstapt, vroeg of laat tegen problemen oplopen. Hardware is

‘OS/2 is opzettelijk stukken minder gebruiksvriendelijk’ nu eenmaal aan slijtage onderhevig en op een gegeven moment zijn er onderdelen aan vervanging toe. IBM biedt echter geen ondersteuning voor nieuwe technologische ontwikkelingen. En aangezien de afzetmarkt voor OS/2 erg beperkt is, zijn er sinds IBM ermee stopte, vrijwel geen fabrikanten die nog drivers ontwikkelen voor dit besturingssysteem.

PC-ACTIVE | Nr. 251 – 2011

OS 2.indd 73

73

26-08-2011 10:58:46

ACHTERGROND

| ECOMSTATION 2

eComStation komt met OpenOffice.org

Zo kwamen systeembeheerders voor de lastige taak te staan om geschikte vervanging te vinden voor defecte hardware. De oplossing hiervoor was vaak beperkt tot het hamsteren van oude voorraden hardware, die nog werken met het bestaande systeem. Zo kocht de Canadian Coastguard via kanalen als eBay restpartijen harddisks van 4 GB op, omdat OS/2 niet met grotere schijven overweg kan. En de Amerikaanse posterijen sloegen eveneens massaal oude moederborden en chips in om uitvallende terminals te kunnen vervangen. Bovenstaande problemen werden al in 1996 voorzien, toen bekend werd dat IBM niet van plan was om na OS/2 Warp 4 nog nieuwe versies te ontwikkelen. De oplossing werd gezocht in een OEM-versie van een OS/2-client. In 2000 werd een preview uitgebracht van eComStation, in 2001 gevolgd door de eerste officiële release. Sindsdien werkten Serenity Systems International, Mensys en verschillende andere partijen aan de ontwikkeling van eComStation. In eerste instantie wilde IBM iedere associatie met OS/2 zoveel mogelijk vermijden, omdat het graag van dit besturingssysteem af wilde. Daarom stond het

KORTING EN DEMO VOOR PC-ACTIVE-LEZERS Bij het ter perse gaan van dit nummer is de normale prijs van eComStation 2 € 126,50 inclusief BTW. PC-Active-lezers kunnen het pakket echter aanschaffen voor 89 euro inclusief BTW. Een korting van maar liefst dertig procent! Meer informatie, een gratis demoversie van eComStation en de aanbiedingsprijzen vindt u op: http://www.ecomstation.nl/pc-active

74

OS 2.indd 74

OEM-contract dat Mensys en Serenity tekenden, geen enkele verwijzing toe naar OS/2. Inmiddels is eComStation aanbeland bij versie 2.1 en kan het overweg met veel moderne hardware. Op dit moment biedt Mensys de gebruikers uitgebreide ondersteuning en werkt het actief aan oplossingen voor de ondersteuning van nieuwe technieken.

Ouderwets in de goede zin We waren uiteraard wel nieuwsgierig naar deze vreemde eend in de bijt en brachten een bezoek aan het kantoor van Mensys in Haarlem. Zo konden we uitgebreid worden voorgelicht over eComStation 2. Meteen bij binnenkomst viel ons op dat het bedrijf een bijna ouderwetse sfeer uitstraalt, in de positieve zin van het woord. Het riep herinneringen op aan de tijd dat homecomputers populair waren en we uit pure liefhebberij uren staken in het ontwikkelen van hard- en software voor deze systemen. Bij dit bedrijf ook geen gelikte entree of een marketingpraatje van een voorlichter, maar drie experts die heel goed wisten waar ze het over hadden en hun enthousiasme voor eComStation niet onder stoelen of banken staken. Veel bedrijven houden het liever geheim dat hun informatiesystemen nog geheel of gedeeltelijk afhankelijk zijn van OS/2. Dat lijkt ons eerlijk gezegd onnodig. De mensen achter Mensys stralen dan ook een vakmanschap uit dat aanstekelijk werkt en bij ons vooral vertrouwen oproept. We kregen uiteraard een evaluatieversie mee naar huis, zodat we zelf de proef op de som konden nemen. Het pakket beslaat drie cd-roms: eentje met het besturingssysteem zelf, een schijf met bonusapplicaties en een cd-rom met OpenOffice.org voor eComStation.

PC-ACTIVE | Nr. 251 – 2011

26-08-2011 11:00:00

ECOMSTATION 2

Verder vonden we in de doos een ouderwets dikke handleiding op papier. Die voorziet in een duidelijke stap-voor-stap-uitleg van de installatieprocedure van eComStation en eventuele problemen die daarbij kunnen optreden. Als testsysteem kozen we voor een Asus-notebook met een T3400-processor en een Intel GL960-chipset. De installatie van het pakket levert in eerste instantie niet zo heel veel problemen op. Er zijn wel kleine aanpassingen nodig in de partitietabel van de harde schijf, die de installatieprocedure voor haar rekening neemt. De maximale door eComStation ondersteunde harddiskcapaciteit is 2 TB, maar dan moeten wel alle partities door OS/2 of eComStation zijn gecreëerd. Zijn er partities op de schijf aanwezig die door een ander besturingssysteem zijn gecreëerd, dan mogen die tezamen maximaal 512 GB groot zijn. De standaard bootmanager van IBM is bij eComStation sinds versie 2.1 vervangen door AiR BOOT, een open source bootmanager die onafhankelijk is van geïnstalleerde besturingssystemen. Een bijkomend voordeel is dat AiR BOOT geen eigen partitie nodig heeft, maar zich volledig in track 0 van de harddisk bevindt. Het moet gezegd: de installatie verliep verder vlot en probleemloos, op wat minpuntjes na. Zo bleek de driver voor het beeldscherm niet standaard breedbeeld te ondersteunen. Hiervoor zijn weliswaar oplossingen te vinden, maar deze worden niet standaard meegeleverd en bevinden zich nog deels in een bètastadium. Lastiger is dat er helemaal geen eComStation-drivers blijken te bestaan voor de wireless adapter in onze laptop. Gelukkig werkte de onboard Ethernet LAN wel zonder problemen en konden we met het meegeleverde Firefox snel het internet op. Het is wel jammer dat de WiFi-driver ontbreekt en dat er niet standaard ondersteuning wordt geboden voor widescreen. De gebruikte chipsets van Atheros en Intel zijn niet bepaald exotisch te noemen. Maar voor de eigenlijke doelgroep van eComStation hoeft dit geen probleem te zijn; het gaat er voornamelijk om dat er vervangingsmogelijkheden zijn voor oude hardware en die zijn er genoeg. Een systeembeheerder die zich van tevoren goed oriënteert, zal niet zo snel tegen verrassingen oplopen.

| ACHTERGROND

voor Apple-liefhebbers is dat heel normaal. Overigens is er wel een bètaversie van Flash 10 beschikbaar via internet. Met het op cd meegeleverde OpenOffice. org kunt u de meeste kantoortaken aan; bij Mensys zelf draaien vrijwel alle kantoor-pc’s op eComStation. Een voordeel is dat u dan een systeem hebt dat nagenoeg virusvrij is, simpelweg doordat er vrijwel geen malware voor OS/2 of eComStation is geschreven. Daarnaast is de desktop volledig objectgeoriënteerd

Het Haarlemse bedrijf straalt een bijna ouderwetse sfeer uit en wordt de programmeertaal REXX meegeleverd. Nadelen zijn dat eComStation niet alle hardware ondersteunt en dat het softwareaanbod een stuk kleiner is dan dat voor Linux of Windows. Met eComStation richt Mensys zijn pijlen niet op een groot marktaandeel. Daarvoor is de achterstand op Windows en het sterk in opmars zijnde Linux eenvoudig te groot. De klanten van Mensys zijn voor het overgrote deel bedrijven die hun systemen ooit baseerden op OS/2 en goede redenen hebben om nog even de migratie naar Linux uit te stellen. Volgens het bedrijf zijn er genoeg mensen die gebruikmaken van eComStation om verdere ontwikkeling lonend te maken. Mensys spreekt over een potentieel van honderdduizenden gebruikers. Wie de klanten op dit moment precies zijn? Daarover worden we in het ongewisse gelaten, omdat de meeste bedrijven zelf liever niet aan de grote klok hangen dat ze nog afhankelijk zijn van OS/2. Dat alleen al is genoeg reden om te veronderstellen dat de markt voor eComStation de komende jaren eerder zal krimpen dan uitbreiden en op termijn zelfs verdwijnt. Maar zo ver is het voorlopig nog niet. Bij Mensys leveren ze dapper weerstand tegen het voortdurend oprukkende Linux en Windows.

Voor iedereen? Na het lezen van dit artikel vraagt u zich wellicht af of het de moeite waard is om zelf aan de slag te gaan met eComStation. Wie specifiek is geïnteresseerd in exotische besturingssystemen, zou er zeker eens een blik op kunnen werpen. Hoewel het vooralsnog niet mogelijk is om alle opties van onze laptop met eComStation 2 te benutten, verliep de installatie vlot en zonder noemenswaardige problemen. Enige kennis van de werking van hard- en software is wel een vereiste. Met het standaard geïnstalleerde Mozilla Firefox kunt u het internet op - helaas zonder Flash-ondersteuning. Wij vinden dat eerlijk gezegd wel een gemis, maar

INFORMATIE Website Mensys http://www.mensys.nl/ Homepage eComStation http://www.ecomstation.com/ Wikipedia over OS/2 http://en.wikipedia.org/wiki/OS/2 Wikipedia over eComStation http://en.wikipedia.org/wiki/EComStation De geschiedenis van OS/2 beschreven http://www.os2bbs.com/os2news/os2history.html

PC-ACTIVE | Nr. 251 – 2011

OS 2.indd 75

75

26-08-2011 11:00:28

PRIVACY

TEKST : HENK VAN DE K AMER

GEFILMDE DIEVEN Iedereen die PC-Active leest, weet dat wij privacy enorm belangrijk vinden. Regelmatig besteden we aandacht aan nieuwe wetten die de privacy van nette burgers verder aantasten, omdat een handjevol terroristen of ander tuig anders niet zou kunnen worden opgespoord. Vooral inbrekers worden blijkbaar regelmatig gefilmd tijdens het plegen van hun daden. Als justitie vervolgens niets met die beelden doet, kunnen wij ons voorstellen dat een winkelier na de zoveelste beroving wanhopig wordt en de beelden zelf maar op een website zet. Of wat te denken van iemand in wiens huis al diverse malen is ingebroken en die steeds de ‘winkelende’ dieven op film heeft staan? Dan begaat deze verder oppassende burger een ‘halsmisdaad’, omdat hij de privacy van die arme dieven schendt. Als het aan minister van Veiligheid en Justitie Ivo Opstelten ligt moet namelijk iedereen die zulke beelden op een website zet, worden gestraft met een boete van 25 duizend euro. Deze waanzin wordt gesteund door het College Bescherming Persoonsgegevens, die regelmatig veel belangrijker zaken niet wenst te onderzoeken uit gebrek aan juridische middelen. Wat ons betreft is dat de omgekeerde wereld. Als de privacy van dieven zo belangrijk is, mogen Opstelten en zijn staatssecretaris Fred Teeven ook wel eens gaan nadenken over al hun privacyschendende maatregelen tegen normale mensen zonder strafblad. Het argument dat gewone burgers niet aan zelfrecht mogen doen, snijdt weliswaar hout. Maar laat het Openbaar Ministerie er dan voor zorgen dat alle beelden die maar enigszins bruikbaar zijn, openbaar worden gemaakt via een officieel kanaal. Dan kan een winkelier of huiseigenaar daarnaar linken om zo meer ruchtbaarheid aan de beelden te geven. Maar nee, de privacy van criminelen is heilig en omdat andere mensen zich per definitie aan de wet houden, zal wetgeving juist hun privacy schenden. En vervolgens worden mensen die de wet aan hun laars lappen, via andere wetten beschermd. Nogmaals, dit is echt de omgekeerde wereld! Als justitie op de ingeslagen weg doorgaat met het criminaliseren van mensen die zij juist moet beschermen, moet zij niet vreemd opkijken als steeds meer Nederlanders kiezen voor burgerlijke ongehoorzaamheid. Ons rechtssysteem is een balanceeract tussen de rechten van slachtoffers en die van vermeende daders. Maar wie overduidelijk ‘s nachts staat te winkelen in een woning, moet niet gaan zeuren dat zijn of haar

76

Privacy.indd 76

privacy wordt geschonden. Nogmaals, we hebben het hier over duidelijke beelden, dus niet de buurman die een kijkje komt nemen bij verdachte geluiden. Zo iemand zal gewoon netjes vertellen wat hij aan het doen is. En mocht dat niet door de beugel kunnen, dan heeft het publiceren van de beelden sowieso geen enkel nut, want de dader is dan tenslotte al bekend. Wetten zijn nodig om fatsoenlijke burgers te beschermen tegen mensen die het niet zo nauw nemen. Tenslotte worden wij allemaal dagelijks diverse malen gefilmd om zo terroristen op te kunnen sporen. Tenminste, dat wordt beweerd door Opstelten en Teeven, die trouwens worden betaald door ons burgers en dus juist naar ons zouden moeten luisteren. Advocaat Rob Oude Breuil wil een proefproces beginnen uit frustratie over dit beleid. In de huidige Wet Bescherming Persoonsgegevens is namelijk een uitzondering opgenomen dat de privacy mag worden geschonden als dit noodzakelijk is voor de opsporing. Als de videobeelden dus voor honderd procent zeker de daders tonen en justitie doet niets met de beelden omdat andere zaken belangrijker zouden zijn, dan is het zelf uploaden automatisch noodzakelijk voor de opsporing. Kortom, justitie heeft alles in eigen hand. Er hoeft geen nieuwe wetgeving te komen en ook die belachelijke boetes kunnen in veel gevallen achterwege blijven. Die kunnen altijd weer uit de kast worden gehaald, mocht het zelfrecht doorslaan. Maar laten we alstublieft de rechten van slachtoffers belangrijker vinden dan die van daders. Want anders stort ons rechtssysteem vanzelf een keer in vanwege onrechtvaardigheden voor de eerste, meest belangrijke groep. http://www.ad.nl/ad/nl/1012/Binnenland/article/detail/ 2824392/2011/08/01/Megaboete-voor-digitaal-schavot.dhtml

PC-ACTIVE | Nr. 251 – 2011

26-08-2011 11:02:17

GRATIS VOOR NIEUWE ABONNEES! STIJLVOL TOKYOFLASH KISAI TENMETSU HORLOGE Neem nu een abonnement op PC-Active en ontvang als welkomstgeschenk een Tokyoflash Kisai Tenmetsu horloge t.w.v. € 76,- ! KISAI TENMETSU - Japans design - Keuze uit zwart of zilver limited edition - Led-tijdsaanduiding in bijzondere kleuren Met PC-Active onderscheidt u zich als computergebruiker van de massa. Met een Kisai Tenmetsu horloge van Tokyoflash draagt u deze filosofie als fashion statement uit. De gelimiteerde Kisai Tenmetsu serie ziet er niet alleen elegant uit, maar springt ook in het oog door de originele manier van tijd meten met behulp van kleuren-led’s. Zie pagina 27 voor meer informatie. http://www.tokyoflash.com/

OP = OP!

11x PC-Active + Gratis Kisai Tenmetsu horloge Totale waarde

Samen voor slechts

€ 76,89 € 76,€ 152,89

€ 66,-

*

*Zolang de voorraad strekt

Zie de werking van het horloge!

PCA251 EW Tokyoflash.indd 77

Kijk snel op: www.pc-active.nl/abonneren

26-08-2011 11:03:51

HET LAB TEKST : HENK VAN DE K AMER HENK @ HE TL AB . TK

Tijdens het testen ontdek ik regelmatig dingen die mijn nieuwsgierigheid wekken. De trage upload van een LaCie CloudBox over mijn supersnelle glasvezelverbinding bijvoorbeeld. Het zoeken naar een antwoord betekende weer een flink aantal uren serieus hacken...

HACK EEN CLOUDBOX Elders in dit nummer kunt u mijn ervaringen met de LaCie CloudBox lezen. Een mooi zwart kastje, maar persoonlijk kan ik niet zo goed tegen techniek waarvan de werking verborgen is. Op die manier wordt het wel erg letterlijk een black box. Om een aantal van mijn vragen te beantwoorden besloot ik de CloudBox te hacken. Blijkbaar wordt het labjournaal op mijn website door meer mensen gelezen dan ik dacht, want mijn experimenten leverden al snel angstige vragen van LaCie op. Voor alle duidelijkheid: ik snap voor welke doelgroep de CloudBox is gemaakt. Maar waarom zouden wij PC-Active-lezers niet gewoon wat lol mogen maken? Dat is tenslotte hacken: uitzoeken hoe iets werkt en er dan iets mee doen wat de oorspronkelijke maker niet had bedacht.

In de DHCP-server kijken Vaste lezers weten dat ik Windows nauwelijks meer gebruik. In eerste instantie [1] kon ik geen Linux-versie vinden van de in de handleiding genoemde LaCie Network Assistant. Nu weet ik dat dit soort software niet veel meer doet dan het netwerk scannen om zo het ip-adres te vinden van het apparaat, dat deze op zijn beurt weer via DHCP heeft verkregen. Dus wie in de DHCP-server kan kijken, kan dat ip-adres net zo snel daar even opzoeken. Vervolgens kunnen we alles instellen via de webinterface. De volgende stap is het mounten van de Windowsshare. Dat kan dankzij Samba ook onder Linux, maar het ging niet soepel. Omdat de handleiding zeer summier is en ik slechts gokte dat het om een Windowsshare zou gaan, besloot ik even nmap te compileren [2] en te verwerken tot een Arch Linux-pakket dat ik op Idefix kon installeren: idefix:~# nmap 192.168.178.40

78

Het Lab.indd 78

... 80/tcp 139/tcp 443/tcp 445/tcp 548/tcp

open open open open open

www netbios-ssn https microsoft-ds afpovertcp

Poort 139 en 445 laten zien dat er wel degelijk een Windows-share moet zijn. Poort 548 is de Apple-manier van bestanden delen. Uiteindelijk bleek dat de firewall op Obelix wel erg streng was. De volgende stap was het installeren van het smbfs-pakket, waarna ik negen gigabyte aan bestanden kon aanmaken op de CloudBox. Met mijn gloednieuwe glasvezelverbinding [3] zouden die in ongeveer een uur online moeten zijn. Het leuke van glasvezel is namelijk dat we een symmetrische verbinding hebben: up- en downloaden gaan even snel. Iets wat zelfs het snelste kabelabonnement bij lange na niet haalt. Het aanmaken duurde slechts 932 seconden, ofwel het maximum dat op mijn honderd Mbit/s-netwerk haalbaar is. Vervolgens kostte het de CloudBox 22 minuten voor slechts honderd megabyte, wat exact overeenkomt met de voorspelde waarde in de webinterface. Maar 78 KiB/s of grofweg 800 kbit/s is slaapverwekkend traag.

Wat was er aan de hand? Uiteraard wilde ik een verklaring, want de gevonden snelheid doet afbreuk aan het CloudBox-concept, dat verder prima is. Om dit uit te zoeken wilde ik natuurlijk toegang hebben tot de commandline op het kastje. Alleen hebt u hierboven kunnen zien dat SSH (poort 22) of telnet (poort 23) niet aanwezig is. Nu had ik het geheel al geopend en een 250 GB harddisk ontdekt: meer ruimte dan u online krijgt en eigenlijk zonde om

PC-ACTIVE | Nr. 251 – 2011

26-08-2011 11:25:11

HET LAB

niet te gebruiken voor minder belangrijke data. Het ligt voor de hand om de harddisk in een Linux-machine te plaatsen en eens rond te kijken. Hiervoor heb ik mijn Intel Atom-testmachine Keskonrix gebruikt, welke we booten via een usb-stick met daarop de netinstall van Arch Linux [4]. Op de harddisk zien we een negental partities [5]. Twee hiervan zitten in een Raid1 in afwachting van een tweede harde schijf. Waarschijnlijk wordt het geheel in alle LaCie-producten gebruikt. Tot slot zien we een Logical Volume Manager die bijna net zo groot is als de complete ruimte. Hierin is een /dev/vg/userdata gemaakt van exact 100 GiB en geformatteerd als XFS [6]. Een tweetal partities is niet geformatteerd. Beide stukken van de schijf in Raid1 bevatten een bestandssysteem dat er compleet uitziet, maar in /dev/sda8 zien we een lacie-directory en waarschijnlijk wordt daar vandaan geboot. Maar hoe kunnen we dat bevestigen? Heel simpel, op het geheel draait een webserver - Lighttpd voor de kenners - en daarmee kunnen we natuurlijk een henk.html-bestand maken in de /var/www-directory op /dev/sda8, die waarschijnlijk de juiste is. En jawel, nadat we de harddisk weer hebben teruggeplaatst en gestart, konden we onze humoristische boodschap te voorschijn toveren [7]: Welkom Henk! Als je dit kunt lezen, heb je de juiste partitie gevonden :-) Toen ik de juiste partitie had gevonden, ontdekte ik al snel dat het voor mij onbekende InitNG [8] wordt gebruikt om alle noodzakelijke onderdelen te starten tijdens het booten. In /usr/sbin zag ik een sshd staan, ofwel deze even toevoegen in etc/initng/runlevel/default. runlevel is een fluitje van een cent. Sterker nog, het geheel is daarin al aanwezig, maar is standaard uitgeschakeld doordat er een hekje voor staat. Na terugplaatsen, starten en controleren was poort 22 bereikbaar [9]. Nu had ik ook even /etc/shadow aangepast met een door mij gemaakt wachtwoord. Alleen kon ik hiermee niet inloggen. Nu willen sommige mensen niet dat root via SSH kan inloggen, maar geen van deze trucs kon ik in de bestanden ontdekken. Toevallig had ik tijdens de NAS-test, die vorige maand in PC-Active is verschenen, gezien dat sommige fabrikanten een aangepaste versie gebruiken. Maar ook inloggen als admin werkte niet. Door steeds de harddisk in Keskonrix te plaatsen kon ik in ieder geval een andere vraag beantwoorden [10]. De bestanden op de CloudBox zijn namelijk niet encrypted. Het geheel wordt pas tijdens het synchroniseren naar de cloud versleuteld. Een dief die uw zwarte kastje steelt, kan dus vrij makkelijk bij al uw geheimen. Dat geldt echter waarschijnlijk voor elke NAS of computer die bij u thuis staat. Hoe dan ook, voor de volgende stap was ik aan het nadenken over het toevoegen van Bash-scripts als CGI-applicaties in de gevonden Lighttpd. Daarmee had ik dan op het systeem kunnen rondkijken terwijl

| ALGEMEEN

het geheel draait, wat een stuk makkelijker is dan een dwaaltocht door een dood bestandssysteem. Net toen ik hiermee wilde beginnen, zag ik bij toeval in de webinterface een optie om het systeemlog te downloaden. Dat bleek een diagnostic.zip-bestand te zijn, met daarin onder andere /etc/shadow [11]. Nu doet Linux er alles aan om dit bestand voor gewone gebruikers te ver-

Makkelijker dan een dwaaltocht door een dood bestandssysteem bergen en aangezien iedereen de webinterface zonder wachtwoord kan gebruiken, vind ik dit persoonlijk een behoorlijk beveiligingsprobleem. De wachtwoorden zijn weliswaar hashes, maar dat is nog steeds geen reden om het dan maar aan iedereen te geven!

Vraag het Windows-gebruikers Ondanks dat ik twijfel of het slim is, was het in dit bijzondere geval wel handig om de inhoud te kunnen lezen. Want deze was anders dan de versie die ik zo zorgvuldig had aangepast op de /dev/sda8-partitie. Maar met de inhoud kon ik al snel de echte versie vinden in een snapshots directory op een ander deel van de schijf. Het lijkt erop dat het systeem behoorlijk failsafe is opgebouwd. Nu moet dat ook wel, want updates op afstand kunnen wel eens misgaan. Iedereen die Windows gebruikt, kan daarover meepraten. Toch? Hoe dan ook, na het aanpassen van de /etc/shadow in de snapshots directory kon ik opeens inloggen als root via de gestarte SSH. Het eerste deel van mijn hack was dus geslaagd. En daarmee kon ik live op het systeem rondkijken. Waarna duidelijk werd hoe alle gevonden partities samenwerken toen we even het mount-commando gaven: /dev/sda7 on /oldroot type ext3 (ro,data=ordered) /dev/sda8 on /oldroot/var/original type ext3 (ro,data=ordered) /dev/sda9 on /oldroot/snapshots type ext3 (rw,data=ordered) unionfs on / type unionfs (rw,dirs=/oldroot/snapshots/snaps/00=rw:/ oldroot/var/original=ro) Er wordt dus gestart vanaf sda7. Die helpt sda8 en sda9 te combineren voordat via een chroot wordt omgeschakeld naar de bestanden hierin. De sda8 is read-only en wijzigingen komen terecht in de snapshots directory op sda9. Zoals we in de bespreking van de CloudBox laten zien, is de hardware tot veel meer in staat dan er nu door LaCie voor de cloud-dienst wordt uitgehaald. Jammer, want de eerste back-up zou veel sneller online kunnen zijn. Een lezer van mijn labjournaal maakte een terechte

PC-ACTIVE | Nr. 251 – 2011

Het Lab.indd 79

79

26-08-2011 11:26:36

ALGEMEEN

| HET LAB

nig anders dan de onbruikbare bestanden verwijderen. Een stuk software dat we dan kunnen gebruiken, is encFS, waarbij een onversleutelde view wordt gemaakt nadat een wachtwoord of andersoortige sleutel is ingegeven. Zodra we de sessie met de onversleutelde view sluiten, zijn alle bestanden weer veilig. We zouden bijvoorbeeld het inloggen op een Samba-share kunnen combineren met zo’n view. Waarschijnlijk klinkt het wat vaag, maar de precieze uitwerking moet bij mij gewoon nog rijpen. Plus dat ik eens wat tijd moet vinden om mij te verdiepen in encFS. Ik zie in ieder geval wel mogelijkheden om zowel lokaal als online de bestanden versleuteld te krijgen. Het is misschien niet zo makkelijk, maar een goede beveiliging betekent nu eenmaal vaak wat ongemak.

Pacman Ik had het kastje graag nog een paar maanden langer op mijn laboratoriumtafel gehad. Zoals gezegd moet het mogelijk zijn om de circa 130 GiB aan vrije ruimte voor iets nuttigs in te zetten. Mogelijk kan ik hem zelfs toekennen aan de cloud-ruimte, al vermoed ik dat de LaCie-servers zulk bedrog wel herkennen. Ook zou het leuk zijn eens uit te zoeken of pacman kan worden geïnstalleerd om zo de momenteel gebruikte ARMrepository van Arch Linux [13] gemakkelijker toegankelijk te maken. Op één van de partities ontdekten we een pacman.log. Bij het maken van het systeem is hier in ieder geval mee geëxperimenteerd. Tot slot had ik mijn Bash CGI-scripts willen testen, maar dat kan in principe ook op mijn eigen root-server. Eén ding is duidelijk: met een redelijk eenvoudige hack kan veel meer uit de LaCie CloudBox worden gehaald. Tezamen met de iets minder dan 6 watt verbruik zou het een perfecte server kunnen zijn. Grijns... opmerking: als de bestanden encrypted zijn, kan het dataverkeer naar de cloud best onversleuteld plaatsvinden, uiteraard afgezien van het wachtwoord. Daarmee kan de ARM-processor volgens mijn schattingen zeker 40 Mbit/s halen. Nu zijn er in mijn woonplaats Aalten al een paar mensen met hogere snelheden en om die te gebruiken is een betere processor nodig. Of niet? Als ik namelijk het geheel zou moeten programmeren, zou ik gedurende de dag continu scannen op gewijzigde bestanden en die alvast gaan versleutelen. Daarna kan dat werk ‘s nachts meteen onversleuteld worden geüpload. In een Samba-test [1] zag ik dat de harddisk en processor in staat zijn om de volle 100 Mbit/s te gebruiken. Een ander idee [12] waar ik dankzij de geteste CloudBox op kwam, is het lokaal versleuteld opslaan van de bestanden. Hierboven noemden we al even de dief die zo’n NAS meegraait. Als we ervan uitgaan dat zo’n crimineel niet het geheugen bevriest of andere trucs uithaalt om de sleutel uit het geheugen te redden - het geheel mag natuurlijk nooit op de NAS zelf aanwezig zijn - zijn we superveilig. Want als het systeem dan weer wordt aangesloten, kan een kwaadwillende verder wei-

80

Het Lab.indd 80

INFORMATIE Oude afleveringen zijn ook na te lezen op de officiële Het Labwebsite. De URL is http://www.hetlab.tk/afleveringen/hetlab-jjjjmm, waarin jjjj natuurlijk het jaar en mm de maand met voorloopnul is. Het septembernummer is 09. [1] [2] [3] [4] [5] [6] [7] [8] [9] [10]

http://www.hetlab.tk/tests/lacie-cloudbox http://www.hetlab.tk/arch-linux/new-nmap http://www.hetlab.tk/idefix/lichtsnelheid http://www.hetlab.tk/keskonrix/internet-simulatie http://www.hetlab.tk/tests/lacie-cloudbox-2 http://en.wikipedia.org/wiki/XFS http://www.hetlab.tk/tests/lacie-cloudbox-3 http://initng.org/trac http://www.hetlab.tk/tests/lacie-cloudbox-4 http://www.hetlab.tk/tests/ lacie-cloudbox-versleuteling [11] http://www.hetlab.tk/tests/ lacie-cloudbox-security-lek [12] http://www.hetlab.tk/algemeen/eigen-oplossing [13] http://www.hetlab.tk/tests/ lacie-cloudbox-arm-packages

PC-ACTIVE | Nr. 251 – 2011

26-08-2011 11:27:20

Meerkanaals geluid. Twee luidsprekerarrays*. Eén USB verbinding. Companion 5 multimedia luidsprekersysteem.

*En een uit het zicht te plaatsen Acoustimass -module. Quote gebruikt met toestemming, Stuff Magazine (01/2007).

®

®

“Surround sound uit slechts 2 luidsprekers en een basmodule; dit is wat uw computer nodig heeft” – Stuff magazine

gebruik te maken van achterluidsprekers. Uw muziek klinkt helder, gedetailleerd en levensecht, terwijl special effects in films en games overdonderend klinken. Het plug-and-play Companion 5-systeem behoeft geen geluidskaart en geeft geen wirwar aan kabels. Het is audio entertainment, puur en simpel.

Tegenwoordig is de computer een belangrijke bron voor muziek en ander digitaal entertainment. Nu is er een compact luidsprekersysteem dat perfect aansluit op deze audiomogelijkheden van uw computer. Sluit het Companion 5 multimedia luidsprekersysteem aan en geniet van rijk, gedetailleerd kwaliteitsgeluid dat u lijkt te omringen, zonder

®

®

Bose SoundDock digital music systems ®

®

Bose multimedia luidsprekersystemen

Bose audio hoofdtelefoons

®

®

Thuis. Op het werk. Onderweg. Maak kennis met Personal Audio van Bose. ®

Bel 0299 390290, bezoek www.bose.nl, of ga naar uw geautoriseerde Bose Personal Audio-dealer. ®

Bose_C5_210x297_PC_active_9_NL.indd 1 Untitled-1 1

®

8/23/11 4:53 PM 24-8-2011 10:33:11

CRYPTOGRAFIE IN DE SUPERMARKT

HARDE SCHIJF MET VERSLEUTELING TEKST : BRENNO DE WINTER

Aldi zette de markt ooit op z’n kop door computers en randapparatuur te gaan verkopen. Intussen zijn zelfs beveiligingsoplossingen zo standaard dat ze in de supermarkt liggen. Tussen de aanbiedingen stond opeens een harde schijf met hardwareversleuteling. Testen maar!

D

e harde schijven met hardwareversleuteling die de Aldi aanbiedt, zien er op het eerste gezicht uit als alle andere harddisks, behalve dat er ook kaartjes in het doosje zitten. Dit zijn RFID-kaarten, die - net als de ovchipkaart - hun werk doen als u ze bij de schijf houdt. Het token heeft de sleutel om de schijf te kunnen ontcijferen. Door nog een keer de kaart bij het kastje te houden wordt de versleuteling uitgeschakeld. De kaart is dan ook niet meer dan de sleutel tot de data. De cryptografie vindt op de schijf plaats, terwijl de ov-chipkaart de versleuteling op de kaart heeft. Verder valt meteen op dat niet de hele schijf van 500 GB is encrypted, maar slechts de helft. Er is altijd een gedeelte toegankelijk voor de minder gevoelige gegevens en dat kan erg handig zijn. Overigens zit er een usb-kabel met twee aansluitingen in. Hoewel dat in sommige gevallen heel praktisch kan zijn, hebben wij zelf genoeg aan één aansluiting. Daar hebben we dan ook mee getest.

Kinderlijk eenvoudig Bij het aansluiten werkt de disk meteen onder Windows, maar onder Mac OS X en Linux lukt het niet om te schrijven. Er staan twee partities op de schijf. Als deze opnieuw worden geformatteerd, func-

82

tioneren ze wel voor het niet-versleutelde gedeelte. Het encrypted deel kan nu wel worden gelezen, maar niet beschreven. Dat is toch wel een tekortkoming. Prettig is wel dat de versleuteling kinderlijk eenvoudig werkt. Als de kaart voor de schijf is gehouden, komt er automatisch een station op de computer bij en werkt deze onder Windows als een normale drive. Het afsluiten is net zo eenvoudig; ook nu hoeft u alleen de kaart erbij te houden. De schijf functioneert verder goed. Uit snelheidsmetingen - zie de tabel - blijkt nagenoeg geen verschil tussen het lezen en schrijven van data op de gewone dan wel de versleutelde partitie. De truc met het hardwarematig regelen van encryptie werkt goed. We proberen de kaart van een tweede schijf uit en dat blijkt niet te werken. Als we de schijf uit de slof halen en vervangen door een tweede exemplaar, werkt de kaart wel, maar blijven de data ontoegankelijk. Precies zoals we verwachtten. Overigens moeten we de kaart niet kwijt raken. De fabrikant maakt duidelijk dat de data bij verlies van de kaart ook reddeloos verloren zijn.

Geheime dienst Voor de versleuteling wordt gebruikgemaakt van AES, de standaard op dit moment. Een groot voordeel

PC-ACTIVE | Nr. 251 – 2011

RFID harde schijven.indd 82

26-08-2011 11:33:32

PROMEDIA 500 GB RFID

van het algoritme is dat het te boek staat als veilig en snel. De sleutellengte is 128-bits. Deze beveiliging is goed genoeg om een dief of beveiligingsexpert op afstand te houden, maar niet een geheime dienst of forensisch onderzoeker met heel veel middelen. Maar het is waarschijnlijker dat dit soort partijen in geval van nood druk uitoefent om de RFID-kaart in handen te krijgen. Een huiszoeking of inbeslagname onderweg betekent meestal dat de kaart bij de schijf in de buurt is. De data zijn dan dus toch toegankelijk. Daar zit meteen wel een zwakheid, omdat alleen het bezit van de kaart genoeg is om toegang te krijgen tot de gegevens. De combinatie met een wachtwoord had wel een grote meerwaarde gehad. De eerlijkheid gebiedt wel te zeggen dat veel softwarematige oplossingen een wachtwoord kennen, maar ook geen tweede vorm van authenticatie. Wie diverse schijven heeft, zal met verscheidene kaarten moeten werken en dat is onpraktisch. Zulke zaken leiden tot onvoorzichtig gedrag als het maken van markeringen op schijven en de kaart. Het zou mooi zijn geweest als de sleutel van de schijf aan een kaart was aan te passen, zodat mensen met een enkele kaart alle schijven konden benaderen. Kennelijk is dat niet het doel van de leverancier.

| HARDWARE

In de supermarkt De Aldi geeft een krachtig signaal af met deze harde schijf: beveiliging is kennelijk zo standaard dat ze zelfs in de supermarkt ligt. Voor € 69,99 wordt een zeer betaalbare schijf geboden met een hoge mate van beveiliging. Hij werkt snel en goed onder Windows, maar het ontbreken van ondersteuning van Mac OS X en Linux - die wel wordt geclaimd op het doosje - is een groot gemis. Het product is vooral erg geschikt voor wie af en toe iets vertrouwelijks wil meenemen. Dan moet de gebruiker wel nadenken hoe hij met de kaarten omgaat. De schijf kan ook heel handig zijn om grotere hoeveelheden gevoelige gegevens veilig per post te versturen. Voor zijn prijs is het een leuke oplossing en een absolute aanrader.

INFORMATIE Promedia 500 GB RFID Prijs: € 69,99 http://www.aldi.nl/ http://teknihall.nl/

Door ons geteste snelheden met de Promedia 500 GB RFID Alles in MB/s

Sequential

Random 512 KB

Random 4 KB (qd=1)

Random 4 KB (qd=32)

USB-aansluitingen aan pc

Read

Write

Read

Write

Read

Write

Read

Write

Promedia 500 GB RFID niet-encrypted

NTFS

31.329

31.765

22.097

31.649

0,435

0,872

0,516

0,888

Promedia 500 GB RFID encrypted

NTFS

32.644

31.322

21.630

30.977

0,432

0,873

0,505

0,844

Wij hebben gemeten met ChrystalDiskMark 3.0. De bestandsomvang was 1000 MB en we hebben de meting vijfmaal herhaald.

PC-ACTIVE | Nr. 251 – 2011

RFID harde schijven.indd 83

83

26-08-2011 11:34:02

BOEKEN TEKST : WAMMES WITKOP

Formules en functies in Excel voor Dummies

iPod + iTunes Apple staat niet bekend om de kwaliteit van de meegeleverde gebruiksaanwijzingen bij zijn vele iPodmodelletjes. De auteurs van dit boek springen in dat gat. iPod + iTunes is prettig geschreven en bevat veel kleurenillustraties, voornamelijk schermbeelden overigens, die verduidelijken wat er zoal mogelijk is. Na een uitgebreid algemeen verhaal over iTunes, waarbij ook zaken zoals compressieformaten worden aangesneden, komen de afzonderlijke modellen van het apparaat uitgebreid aan bod. Verwacht overigens niet te veel diepgang in dit boek, gezien een zin als: “Laat Samplefrequentie maar op Automatisch staan, dan past iTunes deze aan aan de originele opname op de muziek-cd.” En dat zonder verdere uitleg. Een handig boekje voor wie graag op papier leest hoe het programma en het apparaat moeten worden bediend. Het gaat echter niet in op de achterliggende werking. En juist met de iPod kan dat soms heel handig zijn, gezien de neiging van Apple om ook zijn muziekspeler en -software als een geheel eigen koninkrijkje te zien, zonder handige handreikingen hoe u over die grenzen kunt heenkijken. Voor mensen die daar niet zelf toe zijn geneigd, is dit boek zeker een aanvulling, zodat ze in de makkelijke stoel eens de nodige kennis kunnen opdoen.

iPod + iTunes Auteurs: Yvin Hei en Pieter van Groenewoud Uitgever: Pearson Education Benelux, Nederlandstalig, 128 pagina’s, softcover ISBN: 978-90-430-2213-2 Prijs: € 14,95

84

Boeken.indd 84

Auteurs: Ken Bluttman en Peter Aitken Uitgever: Pearson Education Benelux Nederlandstalig, 386 pagina’s, softcover ISBN: 978-90-430-2281-1 Prijs: € 27,95

Formules en functies in Excel voor Dummies Bijna iedereen gebruikt Excel waarschijnlijk wel eens, al was het maar voor het bijhouden van simpele lijstjes waarbij het handig is om enig rekenwerk te verrichten. Maar zonder de nodige basiskennis komt u niet makkelijk verder in een uitgebreid spreadsheetprogramma. En wie nooit wiskunde of statistiek heeft leren gebruiken, mist heel veel leuke mogelijkheden! Formules en functies, dat is waar het inderdaad om draait. Wist u dat Excel over heel mooie mogelijkheden beschikt om met kalenderdata te spelen? Na dit lijvige boekwerk te hebben doorgenomen draait u daar uw hand niet meer voor om en worden tijdsplanningen opeens stukken makkelijker om te maken. Maar Excel wordt ook vaak misbruikt als database - en ook die mogelijkheden worden keurig uitgelegd. Compleet met de dan opeens ook heel handige functies om tekstvelden te manipuleren. De titels van hoofdstukken, die overdreven olijk zijn vertaald, moet u maar voor lief nemen. De inhoud van die teksten is gelukkig goed gestructureerd, helder en praktijkgericht geschreven en van afdoende voorbeelden voorzien. Wie even wil doorbijten - zo hier en daar moet de lezer zich best inspannen - kan op deze manier een rekenkunstenaar worden. En gelukkig hebben de schrijvers zich ook beperkingen durven opleggen. Zo wordt het bekende draaitabelconcept niet genoemd. Inderdaad, dat heeft ook niets te maken met de formules en functies die het hart van het rekenblad vormen.

PC-ACTIVE | Nr. 251 – 2011

26-08-2011 11:35:58

BOEKEN

| ALGEMEEN

Fotograferen met Canon 600D/1100D Een dubbelrecensie: twee vliegen in één klap! Want deze twee boeken lijken als twee druppels water op elkaar. Althans, op het eerste gezicht... Jeroen Horlings schrijft al jaren boeken over Canoncamera’s. Al die publicaties zijn natuurlijk toegesneden op het cameramodel dat erin wordt behandeld, maar gelukkig zijn deze uitgaven niet slechts opgeklopte gebruiksaanwijzingen, integendeel! Horlings probeert de lezer wegwijs te maken in de moderne spiegelreflexfotografie en neemt daarbij steeds een ander model Canon als uitgangspunt. Dat algemene deel verandert slechts langzaam in de loop der jaren de reeks gaat al erg lang mee - doordat er bijvoorbeeld betere voorbeeldfoto’s verschijnen. Op die manier hebt u tegelijkertijd een algemeen beginnersboek en een toegesneden uitleg voor één model Canonspiegelreflex. Het zij de auteur dan ook vergeven dat hij soms iets te kort door de bocht gaat. Zo zijn de exploded views van de twee camera’s op pagina’s 10 en 11 van beide boeken exact gelijk, op het vooraanzicht van de camera zelf na. Maar afgezien van zulke details gaat het erom de onderdelen te benoemen en zonder schroevendraaier krijgen we die toch nooit zelf te zien. Wie voor het eerst een Canon koopt, doet zichzelf zeker een plezier met het bijpassende boek uit de reeks. Maar wie een nieuwer model heeft aangeschaft en het boek van de eerdere versie al heeft gelezen, heeft toch wat weinig aan alleen het technische gedeelte. Een aanrader, tenminste voor wie voor het eerst een Canon koopt.

Fotograferen met een Canon 600D/1100D ISBN: 978-90-430-2278-1 (600D) ISBN: 978-90-430-1899-9 (1100D) Auteur: Jeroen Horlings Uitgever: Pearson Education Benelux Nederlandstalig, 160 pagina’s, softcover Prijs: € 19,95

Getting started with the Internet of Things Auteur: Cuno Pfister Uitgever: O’Reilly Engelstalig, 176 pagina’s, softcover ISBN: 978-1-4493-9357-1 Prijs: € 20,90 Ook verkrijgbaar als eBook: ePub: ISBN: 978-1-4493-1011-0; prijs: € 16,95 pdf: ISBN: 978-1-4493-1029-5; prijs: € 16,95

Getting started with the Internet of Things Met een klein open source-computertje, de Netduino Plus à € 55,50, kunt u al allerlei leuke dingen doen via het internet. En nee, de naam Netduino slaat niet op die internetaansluiting op het printplaatje, maar op het feit dat het dingetje zich prettig laat programmeren vanuit Microsofts gratis Visual Studio Express 2010-ontwikkelomgeving, ook wel bekend als .Net. Behalve de 32-bits ARM-processor zitten op het bordje de nodige in- en uitvoeren, zowel digitaal als analoog, alsmede een usb-aansluiting om vanaf de pc de programmering te doen. Een ip-thermometer? Makkelijk. Allereerst hebt u met de onderliggende libraries al heel veel functies kant-en-klaar beschikbaar. Dan volgen nog een stukje programmeren plus een warmtegevoelige weerstand, en de Netduino geeft periodiek de temperatuur door. Dat kan naar een lokale pc, maar veel handiger wordt het als u daar Pachube voor gebruikt, een handige server om inderdaad juist dat soort data op te slaan. Als u de meetresultaten wilt uitlezen, haalt u ze alsnog van Pachube op. Kortom, fijn pielen met prima programmeerbare hardware die via ip - en dus via het internet - kan communiceren. Dat u ondertussen ook heel veel opsteekt van programmeren, hardware en de fijnere kneepjes van het ip-protocol, is alleen maar meegenomen! En wie even doordenkt... op deze manier kunt u dus inderdaad alles aan elkaar knopen. Want twee Netduino Plus-kaartjes kunnen ook onderling kletsen...

PC-ACTIVE | Nr. 251 – 2011

Boeken.indd 85

85

26-08-2011 11:40:30

LEUK OF MEUK?

MORSBESTENDIG? PLONS! TEKST : WAMMES WITKOP

Het was Alternate die met dit toetsenbord ging stunten. De prijs van een tientje was laag - let op: BTW en verzenden kwamen er wel bij - en de claim leek onzinnig: morsbestendig! Jaja, dat wilden we natuurlijk zelf wel even uitproberen. En dus hebben we er meteen twee besteld...

D

e goedkope Microsoft Comfort Businesstoetsenbordjes van Alternate, die volgens de aanbieder morsbestendig zouden zijn, zijn precies het soort product dat we in ‘Leuk of meuk?’ onder de loep nemen. Aan de slag! Het bleek te gaan om prettige bordjes, het gebogen type waar Microsoft al jaren mee aan de weg timmert. Licht, laag en lekker stil in het gebruik. Geen drivers nodig en net genoeg extra functies onder speciale toetsen om lekker te werken. Kortom, het was nog bijna lastig om ze naar het leven te gaan staan met een praktijktest. Dus zijn we eerst maar gaan schroeven. Maar liefst veertien schroefjes in twee maten hielden de zaak bij

86

elkaar. Boven- en onderkant kwamen daarna makkelijk los. De bovenzijde bleek het hele toetsenarray en -mechanisme te bevatten; alles bleef keurig op zijn plek. Hier hebben we verder geen onderzoek aan gewijd. Dat deze verzameling plastic onderdeeltjes geen last zou hebben van een plens water, was evident.

Drainagegaten De interessante constructie zat in het onderstuk. Daar troffen we allereerst een klein printplaatje aan, dat de vertaling van aanslagen naar toetscodes verzorgt en die via de usb-kabel verstuurt. Dan was er de mat van geleidend rubber, waarin alle toetsen een eigen verend nopje hadden. Daaronder lag een soort se-

PC-ACTIVE | Nr. 251 – 2011

Leuk of meuk.indd 86

26-08-2011 11:45:20

LEUK OF MEUK?

| ALGEMEEN

Printplaatje en geleidende rubbernoppen

miflexibele printplaat met een complex patroon van sporen, waarmee de aanslagen worden waargenomen. Die verende rubbernopjes hebben aan de onderkant, op de bodem van het naar boven gerichte nopje, een klein puntje waardoor het rubber bij een toetsaanslag de connectie maakt tussen de sporen. Beide lagen, rubber en printplaat, worden keurig op de juiste plek gehouden door de nodige plastic pennetjes van de behuizing. Het printplaatje dat de coördinaten omzet naar toetscodes, heeft ook nog de drie led’jes voor Caps Lock, Num Lock en Scroll Lock. Allemaal rechttoe-rechtaan. Het enige abnormale wat we konden zien, waren de vier drainagegaten onderop. Daar zou het water kennelijk weer uit moeten lopen. Voor onze test kozen we een zonnige dag, zodat we met genoeg licht mooie foto’s konden maken van de klaterende straal water die in het toetsenbord werd

gegoten: een hele liter! Toegegeven, iets meer dan een per ongeluk omgestoten kopje thee, maar in ieder geval geen suiker en melk. Het dappere toetsenbordje liep inderdaad keurig leeg via de buisgaten onderin en deed het na aansluiten probleemloos. Bijna teleurstellend...

De tuinvijver in! Vandaar dat we het bordje nog een zwaardere beproeving wilden laten doorstaan. Nadat de eerste poging om de claim ‘morsbestendig’ te ontzenuwen had gefaald, was het tijd voor het zwaardere werk. En dit keer geen leidingwater, maar de tuinvijver. Het toetsenbord verdween gewoon voor een volle minuut onder water, om daarna weer leeg te lopen en uit te druipen. Maar het resultaat was hetzelfde: het apparaat gaf eenmaal aangesloten op de pc geen krimp.

Het toetsenbord, nu nog droog

PC-ACTIVE | Nr. 251 – 2011

Leuk of meuk.indd 87

87

26-08-2011 11:46:10

ALGEMEEN

| LEUK OF MEUK?

Onder de zwarte blob zit ’t chipje Deze sporen geven aanslagen door

Kopje onder!

Ook de led’jes werkten nog prima! We zijn helemaal overtuigd.

Stinken Natuurlijk, een zoete drank - of melk bijvoorbeeld zal uitgebreid moeten worden uitgespoeld. Anders gaat de zaak na een ongelukje verkleven wanneer het toestenbord opdroogt, of zelfs stinken. Maar daar kan het ontwerp blijkbaar tegen. Uitspoelen, water afslaan en vooral goed laten drogen, voordat uw paperassen nat worden door een slinks naar buiten komende druppel.

88

het Engels werden het er zelfs meer dan 23 duizend. Maar nergens zagen we een verslag van iemand die hetzelfde had gedaan als wij zojuist. Hebben we dan echt een primeur? Afgezien van de ingenieurs die het ding hebben gemaakt dan. Die zullen wel degelijk één en ander hebben uitgeprobeerd.

Conclusie Leuk!

Primeur?

PC-Active TV

Een speurronde op het internet doet ons twijfelen of we nu echt de eerste zijn die deze claim tegen het licht houden. De zoekwoorden microsoft comfort curve keyboard 2000 morsbestendig gaven 1.980 hits bij Google. In

Ook redactielid Henk van de Kamer ging aan de slag met het ‘morsbestendige’ toetsenbordje van Alternate. Bekijk het filmpje op PC-Active TV. http://www.youtube.com/PCActiveTeam

PC-ACTIVE | Nr. 251 – 2011

Leuk of meuk.indd 88

26-08-2011 13:32:18

26 nummers Een heel jaar Computer Idee

Nu voor

€ 58,50*

Keuze 1

SanDisk MicroSD Card 16 GB

t.w.v. € 39,95

Keuze 2

óf de SanDisk Cruzer Ultra Backup 16 GB t.w.v. € 41,95

P OPus=wO ees d bij! er snel

G r vo atis

or nieu abonne we es

* excl. € 2,30 verzendkosten

Surf snel naar

www.computeridee.nl/abonneren CID_werf_210x297.indd 1

7/8/11 10:12:11 AM

DENKWERK

DNA COMPUTERS TEKST : KOEN VERVLOESEM

Onderzoekers van Caltech hebben een logisch circuit uit DNAmoleculen opgebouwd dat de vierkantswortel kan uitrekenen uit getallen tot 15. Door zulke circuits te combineren ontstaat een heuse DNA-computer. In het lichaam van een mens geïmplanteerd kan zo’n apparaat wellicht kankercellen herkennen en doden. De exacte werking doen we hier overigens niet uit de doeken; dat is misschien voor later...

T

rouwe lezers van de Denkwerk-rubriek weten allang dat bits en bytes niet enkel in siliciumchips gedijen, maar ook in tal van andere omgevingen, zelfs biologische. In PC-Active # 202 van april 2007 bespraken we bijvoorbeeld al kort het principe van DNA-computers. De methode is in 1994 ontwikkeld door de computerwetenschapper Leonard Adleman, overigens ook de letter A in het bekende RSA-algoritme voor asymmetrische encryptie. Als een proof-of-concept loste hij met behulp van een potje vol DNA-moleculen het Hamiltoniaanse pad-probleem op voor een gerichte graaf van zeven punten. Waarschijnlijk kent u dit vraagstuk onder de naam handelsreizigersprobleem, waarbij een handelsreiziger met een zo kort mogelijke route een aantal steden elk één keer moet aandoen. Die gerichte graaf is een variant, een verzameling punten, verbonden door eenrichtingswegen. Een pad is dan een reeks punten die telkens door een eenrichtingsweg met hun opvolger zijn verbonden. Een Hamiltoniaans pad loopt van een vast beginpunt naar het eveneens vaste eindpunt, waarbij elk punt in de verzameling exact één keer wordt bezocht. Het directed Hamiltonian path problem of DHPP is de vraag of een gegeven gerichte graaf een Hamiltoniaans pad bevat en zo ja welk. Het DHPP is een voorbeeld van een NP-volledig probleem: het is gemakkelijk om een voorgestelde oplossing van het vraagstuk op zijn correctheid te ve-

90

Denkwerk.indd 90

rifiëren, maar het is moeilijk om een oplossing te vinden. Voor een gegeven pad kunnen we dus eenvoudig verifiëren of het een oplossing is van het DHPP voor de graaf, maar het is moeilijk een Hamiltoniaans pad in die graaf te vinden. Alle bekende algoritmes om het probleem op te lossen hebben een exponentiële complexiteit. Dus als het aantal punten in een graaf toeneemt, groeit ook het aantal paden dat exact dat aantal punten bezoekt. Voor een groot aantal steden is het dus heel veel rekenwerk om een Hamiltoniaans pad te vinden. Adleman loste dit probleem van de complexiteit in essentie op door alle mogelijke paden tegelijk te testen. Hij maakte hiervoor gebruik van DNA-moleculen. Een streng van deze chemische drager van erfelijke informatie stond dan voor de steden en verbindingswegen. Adleman voerde in de proefbuisjes het volgende algoritme uit: 1. Genereer een groot aantal paden door de graaf. 2. Verwijder alle paden, behalve als ze beginnen met de beginstad en eindigen met de eindstad. 3. Verwijder alle paden, behalve wanneer ze exact N steden bezoeken. 4. Verwijder alle paden, behalve wanneer ze elke stad bezoeken. Elke streng DNA die na deze vier stappen overblijft, stelt een Hamiltoniaans pad van de graaf voor. Dit kunnen we ook eenvoudig controleren. Uiteraard

PC-ACTIVE | Nr. 251 – 2011

26-08-2011 11:48:19

DENKWERK

| ACHTERGROND



















Zoek hierin een Hamiltoniaans pad van 1 naar 7

moet Adlemans algoritme in de praktijk worden uitgevoerd met DNA-moleculen. Elke stap wordt door een bepaalde chemische reactie uitgevoerd. DNA-computing is dus een slimme combinatie van computerwetenschappen en biochemie.

Slimmere medicijnen Sinds de eerste demonstratie van een proof-of-concept door Adleman zijn er heel wat andere computationele experimenten uitgevoerd met DNA-moleculen. Ook hebben verscheidene theoretische onderzoeken plaatsgevonden. Zo hebben computerwetenschappers bewezen dat het met DNA-moleculen mogelijk is om Turing-machines te construeren en dus dezelfde computationele mogelijkheden te krijgen als met klassieke computers. Israëlische onderzoekers van het Weizmann Institute hebben bovendien een DNA-computer geconstrueerd die in principe kanker in een cel kan herkennen en na de diagnose een passend medicijn in de cel kan loslaten. Hier zien we al een belangrijke toepassing van DNA-computers: slimmere medicijnen. Die worden gecontroleerd toegediend als er aan complexe voorwaarden is voldaan. Een voordeel van DNA-computers is dat ze vergeleken met siliciumcomputers extreem weinig energie verbruiken. DNA gebruikt immers de chemische stof adenosinetrifosfaat ofwel ATP als ‘brandstof’ bij chemische reacties en de gebruikte energie ligt in de orde van grootte van 10^-19 J. Zelfs met vele moleculetransities per seconde komt een DNA-computer slechts tot een vermogen van zo’n 10^-10 W. Hij kan ook veel kleiner zijn dan een siliciumcomputer en zijn productie vereist geen toxische stoffen. Daarom zijn DNA-computers ook vanuit productiestandpunt



De oplossing

heel efficiënt. Een nadeel is wel dat de berekeningen van de huidige exemplaren nog heel traag zijn, wat ze niet in alle omstandigheden even nuttig maakt. Maar wanneer snelheid geen breekpunt is en een heel laag energieverbruik nodig is, kan geen enkele technologie tippen aan deze vinding.

Boter-kaas-en-eieren In 2006 construeerden onderzoekers van het Columbia University Medical Center en de University of New Mexico een DNA-computer die boter-kaas-en-eieren kon spelen: de MAYA-II. Dat staat voor Molecular Array of YES and AND logic gates. De computer won bijna elke keer van zijn menselijke tegenstanders. MAYA-II bestaat uit meer dan honderd DNA-circuits en ziet eruit als een rooster van negen putten met een celcultuur. Elk putje bevat een oplossing van DNAmateriaal dat is gecodeerd met rode of groene fluorescerende kleurstof. De computer doet de eerste zet door het middelste putje te activeren. De menselijke speler

RNA-computers Niet alleen met DNA is er al een computer gebouwd. Ook met RNA, de enkelstrengsversie van DNA, wordt al duchtig gerekend. In 2008 bouwden onderzoekers van Caltech bijvoorbeeld een RNA-computer die eenvoudige logische bewerkingen kon uitvoeren in een gistcel. Ook met RNA kan elke gewenste logische poort worden gemaakt, zodat willekeurige berekeningen in principe mogelijk zijn. Mogelijke toepassingen voor RNA-computers zijn te vinden in gentherapie. Daarbij is een probleem immers dat een ingespoten gen niet altijd terechtkomt bij het gewenste orgaan of zelfs dat zijn functie in andere organen schadelijk is. De combinatie van een ingespoten gen met een RNA-computer kan erin resulteren dat het gen alleen tot expressie wordt gebracht in het gewenste orgaan.

PC-ACTIVE | Nr. 251 – 2011

Denkwerk.indd 91

91

26-08-2011 11:48:35

| DENKWERK

(bron: University of New Mexico)

ACHTERGROND

Een spelletje boter-kaas-en-eieren met MAYA-II

voert dan zijn zet uit door een DNA-sequentie toe te voegen aan alle acht andere putjes. Doordat de eerste zet hardgecodeerd is, zijn er 32 DNA-sequenties (8 x 4) die coderen welk putje de speler heeft gekozen (8) en welke zet dit is; de eerste, tweede, derde of vierde. MAYA-II heeft verspreid over alle acht andere putjes een netwerk van 128 logische poorten. Deze reageren op de DNA-sequentie van de speler door het door hem gekozen putje groen te laten oplichten en een reactie op te starten, waardoor de computer een tegenzet doet en één van de overblijvende putjes rood doet

92

Denkwerk.indd 92

opgloeien. Dit gaat door totdat de computer wint. Elke zet duurt echter wel ongeveer een halfuur... De bedoeling achter het onderzoek was niet om een spelletje te kunnen spelen, want dat was slechts bedoeld als demonstratie. De onderzoekers gebruikten de technologie om verschillende virussoorten te herkennen. De uiteindelijke bedoeling is dat dit soort DNA-computer in het lichaam van een mens wordt geïmplanteerd. Op die manier zouden kankercellen mogelijk kunnen worden herkend en gedood. Of diabetes wordt gemonitord en behandeld door op het

PC-ACTIVE | Nr. 251 – 2011

26-08-2011 11:48:51

DENKWERK

| ACHTERGROND

De Seesaw Compiler vertelt welke DNA-moleculen nodig zijn

juiste moment insuline vrij te geven. Hierbij is het voordelig dat een computer als MAYA-II ook in vloeistoffen werkt, dus ook bloed of ander lichaamsvocht.

Vierkantswortels in een proefbuisje

(bron: University of New Mexico)

Onlangs hebben een bioloog en een computerwetenschapper van de California Institute of Technology (Caltech) een ander knap staaltje gedemonstreerd. Zij bouwden een DNA-computer met honderddertig verschillende moleculen die de vierkantswortel van 4-bit getallen kan uitrekenen. Ze ontwikkelden hiervoor een nieuwe methode voor logische poorten. Een invoermolecule kan worden toegevoegd aan een logische poort die al met een uitvoermolecule is verbonden. Door de juiste combinatie van invoer en uitvoer wordt de uitvoermolecule losgelaten en kan deze op zijn beurt als invoermolecule bij een andere logische poort worden gebruikt. Dit systeem is heel flexibel. Zo kan een ‘staart’ aan een uitvoermolecule worden verbonden met een invoermolecule voor een volgende poort. Op die manier kunnen poorten dus met elkaar worden verbonden

De resultaten van MAYA-II worden uitgelezen

tot een geheel logisch circuit. De onderzoekers ontwikkelden ook de Seesaw Compiler, die u overigens online kunt uitproberen. Deze software kon hun vertellen welke DNA-moleculen ze precies nodig hadden om hun berekening te laten werken, en in welke volgorde en welke concentraties. Ze demonstreerden hun systeem dus op de berekening van de gehele vierkantswortel van een 4-bit getal. Dat vereiste 74 verschillende DNA-moleculen voor de logische poorten. Tijdens de berekening, die acht uur duurde, waren er tot 130 verschillende DNA-moleculen tegelijk in de testvloeistof. Elke poort heeft een halfuur tot een uur nodig om zijn functie uit te voeren. Het staat dus nog in de kinderschoenen als nieuwe methode voor DNA-computing, maar de flexibiliteit van de circuits en het bestaan van een compiler is veelbelovend.

INFORMATIE Leonard M. Adleman, “Molecular computation of solutions to combinatorial problems”, Science, Vol. 266, No. 5187 (11 November 1994), pp. 1021-1024 MAYA-II https://digamma.cs.unm.edu/wiki/bin/view/ McogPublicWeb/MolecularAutomataMAYAII Moleculaire logische poorten https://digamma.cs.unm.edu/wiki/bin/view/ McogPublicWeb/MolecularLogicGates Lulu Qian & Erik Winfree, “A simple DNA gate motif for synthesizing large-scale circuits” http://rsif.royalsocietypublishing.org/content/ early/2011/02/03/rsif.2010.0729.full Seesaw Compiler http://www.dna.caltech.edu/SeesawCompiler

PC-ACTIVE | Nr. 251 – 2011

Denkwerk.indd 93

93

26-08-2011 11:49:08

hcc!CompUsers

info: www.CompUsers.nl

fair

C

E li to C m h in

De hcc!CompUsers-interessegroep organiseert op 24 september de landelijke MegaCompU . Een jaarlijks evenement, dat dit jaar extra groot wordt opgezet. Het gehele HF Witte Centrum in De Bilt is ter beschikking. De centrale plaats voor de activiteiten is de sporthal. Hierin vindt je demonstraties van de diverse Platforms van CompUsers en nog zo'n twintig HCCgroeperingen. De hoofdthema's zijn 3D en 'cloud'-computing. Tevens is er een commerciële markt waar bedrijven hun producten demonstreren en te koop aanbieden. Het gaat hierbij vooral om producten die niet overal gemakkelijk verkrijgbaar zijn. In vier zalen vinden simultaan lezingen en workshops plaats. In totaal 10 lezingen en 8 workshops. Voor de workshops deel je met twee personen een computer. Het is het raadzaam hiervoor te reserveren (www.CompUsers.nl) omdat er per workshop slechts 24 plaatsen zijn.

Sporthal CompUsers is aanwezig met: • Infobalie: voor alle vragen over CompUsers, de HCC en de MegaCompUfair • VraagBaak: hier kun je je vragen 'live' aan de CompUsers VraagBaak voorleggen. Neem eventueel je pc mee. • SoftwareBus: de redactie van het magazine van CompUsers laat zien hoe de SoftwareBus tot stand komt, inclusief een demo van DTP met het OpenSource Scribus programma. • Platform DigiFoto • Platform DigiVideo • Platform Windows • Platform Linux • Platform Muziek • Platform WebOntwerp • Platform Internet • Platform VoIP

De CompUsers Platforms bieden de gehele dag presentaties. Zie voor het programma de desbetreffende stand van het Platform. Daarnaast zullen medewerkers van de Platforms diverse programma's (ook op verzoek) demonstreren en vragen beantEen deel van het evenement zal met came- woorden. ra's worden gevolgd en wordt via internet uitgezonden. Voor de thuisblijvers. Bovendien worden opnamen gemaakt die later kunnen worden opgeroepen. Maar het beste is natuurlijk om de MegaCompU te bezoeken. Het definitieve programma kan geraadpleegd worden op www.CompUsers.nl. Hieronder presenteren we het voorlopige programma (stand eind augustus).

HCC.indd 94

De volgende HCC-interessegroepen zullen aanwezig zijn met een stand: • 6500-ig • Astrologie-ig • BASIC-ig • ClubPerfect-ig • eCs-ig • Flight simulator-ig • FVC • Genealogie-ig • Modelbaan-ig • MSX-ig • Postzegel-ig • Robotica • Testbank • Train simulator-ig • Windows-ig

O w h a d

O S m c w d

3D In een speciale stand zal het fenomeen 3D toegelicht worden door de CompUsers Platforms DigiVideo, DigiFoto en HCCFVC. 3D vind je overal. Op de TV, je mobieltje, game consoles, pc's, foto's en zelfs printers. Alle facetten komen aan bod en er zal zo veel mogelijk hiervan ook gedemonstreerd worden.

L

Naast de demo's in de sporthal is er ook een lezing over 3D. Bovendien bevat de GigaHits 2011-4 (DVD bij de SoftwareBus) een heleboel programma's voor het maken en bewerken van foto''s en video's in 3D.

26-08-2011 11:51:18

D V le e to b K la le d b

l

hcc!CompUsers is de grootste interessegroep van de HCC. De activiteiten zijn gericht op het thuisgebruik van computers, vooral op besturingssystemen en een breed terrein van toepassingen. Op deze pagina's kun je kennismaken met het 'aanbod' van kennisoverdracht en diensten. Info: www.CompUsers.nl.

Cloud Computing

Workshops

Een computer heb je tegenwoordig nauwelijks nodig. Een scherm en een toetsenbord volstaan. Veel meer is een Chromebook van Google niet. Maar je moet wel een snelle internet verbinding hebben voor de programma's en de opslag in 'the cloud'.

In een workshop wordt gepoogd om de deelnemers in een uur hands-on ervaring mee te geven over een toepassing. De deelnemers zitten achter een computer en deskundige docenten 'voor de klas' en in de zaal begeleiden de deelnemers.

Op een speciale stand laat CompUsers je kennis maken met alle facetten van cloud computing. Probeer het zelf eens op een laptop of tablet pc.

Elke workshop wordt twee keer achter elkaar gegeven, om zo veel mogelijk deelnemers een kans te bieden om een plaats te bemachtigen (reserveren mogelijk: www.CompUsers.nl). Er zijn vier onderwerpen, in totaal dus acht workshops in twee zalen.

De MegaCompUfair is op 24 september in het HF Witte Centrum, Henri Dunantplein 4, De Bilt. De toegang en parkeren zijn gratis.

Over opslag in 'the cloud' worden twee workshops gepresenteerd aan de hand van het gratis DropBox. Deze werden ook in april gegeven en waren overvol. Reserveer dus tijdig. Ook op de GigaHits 2011-4 (DVD bijlage bij SoftwareBus) staan een heleboel programma's en besturingssystemen voor cloud computing. Geen abonnee? Meld je aan op www.CompUsers.nl/eShop of vraag het bij de redactie van de SoftwareBus.

D

n

Lezingen De lezingen worden gegeven in de Over de Vechtzaal en de Statenkamer. Voor een lezing is een uur beschikbaar met aan het eind gelegenheid om vragen te stellen. De toegang is vrij, maar het aantal plaatsen is beperkt. Lezingen zoals Windows 8 (Tony Krijnen van Microsoft) en Android (Nicolaas Kraft van Ermel van CompUsers) zullen ongetwijfeld meer publiek trekken dan de beschikbare ruimte. Zorg dus dat je erbij bent.

HCC.indd 95

26-08-2011 11:51:36

MAAK KANS OP MOOIE PRIJZEN

VUL HET PC-ACTIVE LEZERSONDERZOEK IN Na meer dan 250 nummers van PC-Active zijn we benieuwd of we het nog steeds goed doen en welke zaken u vaker zou willen zien in uw lijfblad. Daarom vragen we uw mening in dit lezersonderzoek. Doe mee!

Zo doet u mee

Het invullen van het onderzoek duurt ongeveer tien tot vijftien minuten. Omdat we wat van uw tijd vragen, staat daar natuurlijk ook wat tegenover. Onder alle complete inzendingen verloten we enkele leuke prijzen, die u op deze pagina ziet. Het PC-Active-lezersonderzoek staat online. Uw gegevens worden vertrouwelijk behandeld en verwerkt. Uiteraard kunt u de vragenlijst ook anoniem invullen, maar om in aanmerking te komen voor de prijzen wordt om uw e-mailadres gevraagd. Daarnaast kunt u zich opgeven voor de PC-Active-nieuwsbrief.

2 Blueto5 x Sennhe oth he i adset, ser EZX 60 t.w.v. € 59,9 5

lator, Railsimu Works 2 29,95 il a R x 5 t.w.v. €

3 x Drive a Steam t.w.v. € 29 Train, ,95

5 x Kön ig CMP-N t.w.v. € BSTAND60, 23,95

e, t.w.v. L WAR-gamapoleon, A T O T x 0 N 1 ans op de € 49,99. K of Shogun-versie Empire

U vindt het lezersonderzoek op http://www.pc-active.nl/lezersonderzoek De redactie dankt u voor uw deelname! 96

PC-ACTIVE | Nr. 251 – 2011

Lezersenquete.indd 96

26-08-2011 12:02:43

EINDE VAN DE PC?

COLUMN

WAMMES WITKOP

H

ele hordes koffiedikkijkers voorspellen de laatste maanden het einde van de pc as we know it. Over niet al te lange tijd sterven niet alleen de bureaumachine, maar ook de notebook en zelfs de netbook uit, beweren deze trendwatchers. Want zeg nu zelf, wie heeft er meer nodig dan een kek apparaatje waarmee u niet alleen kunt bellen, maar ook browsen? En wie de foto’s groter wil zien, neemt maar een tablet. Al die fotootjes, filmpjes en muziekjes staan gewoon ergens ‘in de cloud’. U kunt dus overal draadloos bij, wanneer of waar dan ook, thuis en onderweg. Kortom, waar dienen die stroomvretende dinosauriërs van pc’s nog voor? En ook een notebook is te groot en te complex. Alles krijgt een touchscreen en toetsenborden worden ook zeldzaam; die Twitter-berichten zijn immers helemaal niet zo lang. Wie een stukje wil tikken, kan terecht op één van de online tekstverwerkers. Gratis, als u een advertentie of wat voor lief neemt. Fotobewerking gebeurt dan ook op die manier. Gaat prima met niet al te grote foto’s waaraan geen zware eisen worden gesteld. Kan straks zelfs meteen vanuit de camera! Een personal assistant, een telefoon met slimmigheidjes, dat is de toekomst. Met daarnaast een tablet voor wie het eens wat ruimer wil zien dan op het telefoonschermpje. Een pc? Nergens voor nodig! Tot zoverre de nachtmerrie waar ik deze ochtend zwetend uit wist te ontsnappen, toen Lies me met mijn dagelijks glaasje versgeperst sinaasappelsap kwam wekken. En voordat u daar weer een mening over hebt: ik doe de boodschappen, ik kook en ik doe meestal de afwas. Met de hand! Na de eerste bak koffie drong langzaam maar zeker het besef door dat dit schrikbeeld wel eens werkelijkheid zou kunnen worden. En vervolgens bedacht ik me dat het niet eens erg zou zijn. Want geef nu maar toe: hoeveel van uw vrienden, familieleden, kennissen en medewerkers gebruiken hun computer echt? Vrijwel niemand, toch? Wat de meeste mensen doen met een computer, kan inderdaad net zo goed met een tablet of smartphone. Een toetsenbord is niet nodig voor een paar zoektermen en misschien een enkel wachtwoord. De draadloze vrijheid is een groot voordeel, al dan niet lokaal met WiFi of met een landelijk dekkend abonnement. Daardoor kunt u niet alleen op de bank, maar vaak ook op een terrasje uit de voeten. Kortom, ideaal eigenlijk - zolang u geen andere eisen stelt aan ’t apparaat.

Maar voor heavy users zoals wij is zo’n tablet of smartphone natuurlijk niet meer dan een extra gadget. Heel handig inderdaad, maar niet geschikt om serieus op los te gaan. Hebt u wel eens een wat langere tekst geschreven op zo’n ding? Ik wel, althans, ik heb het geprobeerd. Als hobbyfotograaf kom ik er ook al niet mee uit de voeten. Adobe Lightroom is toch echt krachtiger dan Picasa. En welke online dienst ik mijn 50 K digitale foto’s zou toevertrouwen, zou ik niet weten. Die staan veel beter op een NAS, zodat ik er snel toegang toe heb via mijn bedraad netwerk als ik zit te sorteren en te redigeren. Mijn muziek dan? Ik heb dik tweeduizend cd’s op diezelfde NAS staan, in lossless FLAC. Online lijkt me geen optie, nog afgezien van het feit dat ik gezien mijn kwaliteitseisen veroordeeld ben tot het zelf rippen van het materiaal. En ik ben heel benieuwd hoe een smartphone of tablet zal voldoen als het erom gaat om HD video te editen. Mocht u ervaring hebben, laat ’t me even weten alstublieft... En dan heb ik het nog niet eens over programmeren, websites bijhouden, databases beheren of zelfs maar het scannen van documenten voor de boekhouding! Allemaal zaken die voor mij deel uitmaken van mijn gewone leventje, maar die voor de grote meerderheid van de computergebruikers wel erg ver van hun bed zijn. Kortom, ik verwacht een tweedeling. Of nog beter gezegd, een terugkeer naar de oude situatie, waarbij er computerliefhebbers zijn die voor hun ding een echte pc nodig hebben. Daarnaast zullen veel mensen die nu nog een pc, notebook of netbook gebruiken voor veel simpeler zaken, die ‘grote’ computer met een zucht van verlichting afdanken. Voortaan zullen ze tevreden zijn met tablets en smartphones en precies datgene kunnen doen wat ze willen: surfen, simpele spelletjes, mail en agenda. En korte aantekeningen, dat gaat ook prima. Ik heb goede hoop dat wij nerds van die ontwikkeling alleen voordeel gaan ondervinden. Om te beginnen de verjaardagsfeestjes. We worden niet meer eindeloos doorgezaagd over problemen die de vragensteller niet eens weet te benoemen. Ook hoeven we digibete vrienden niet meer te ontlopen, die in de mail de meest onmogelijke narigheid per omgaande opgelost hopen te zien. Maar vooral, we zijn weer prettig onder elkaar. Een beetje als PC-Active nu al is: voor liefhebbers, door liefhebbers!

PC-ACTIVE | Nr. 251 – 2011

Wammes.indd 97

97

26-08-2011 11:57:33

VOLGEND NUMMER

11x voor

In het volgende nummer komen onder meer de volgende onderwerpen aan bod (onder voorbehoud):

€ 42,50 OP PARAGON NTFS FOR MACBB OSFLASHBACK X 8.0 T.W.V. € 14,95 OP CD: CD:GRATIS GRATIS SCREENCAPTURE-SOFTWARE: EXPRESS

SCHERM VAN UITGEMOLKEN! DE TOEKOMST Mobiel internet wordt duur

| MEI 2011 PC-ACTIVE | SEPTEMBER PC-ACTIVE 2011

VALKUILEN VAN DE CLOUD Online diensten met dubbele bodem

Liquavista Electrowetting

22

82

18

247 251

De cloud maakt nieuwe platformen en toepassingen mogelijk. DropBox is op dit moment de onbetwiste marktleider in bestandsopslag op internet. Maar er zijn ook alternatieven. We knutselden er zelfs eentje in elkaar.

JAARGANG23 23||2011 2011 JAARGANG

BROWSERKEUZE OV-CHIPKAART

14 12

ONGELUKJE! VERBERG UW DATA

18 78

Microsoft blundert Fraudeurs worden vervolgd Zes datahersteltools Wees de overheid te slim af

| SCHERM | INTERNET | IPV6-TUNNELS VALKUILEN VAN CLOUD VAN DE TOEKOMST UITZETTEN | TARIEVEN | HARDDISK | GOOGLE+ NOTEBOOKS VOORDEDE 2E KLAS MOBIEL INTERNET REANIMEREN

MMC DEEL 1 28 SECURITYPROBLEMEN? 44 Windows-beheertool Doe een systeemcheck-up

SORRY DAT IK HIER WERK!

Eerste klas notebooks in de tweede klas 52

LINUX-TEKSTEDITORS NAS VOOR NIKS

40 40

ABORT, FAIL DIEPER RETRY, IN EXCEL

14 48

INTERNET AAN OF UIT

WIJ VAN WC-EEND... LACIE CLOUDBOX

16 58

58

WIRESHARK (2) BIBBLE

52 32

Grondige netwerkanalyse Lightroom-alternatief Tools voorversie gevorderden FreeNAS 8.0

Fout in wachtwoordsysteem Draaitabellen Valse claims zonne-oplader Buitenshuis back-uppen

Hoe sluit onze overheid het internet af?

ST TE

PHOTOSTUDIO PRO 34 DSP-ONTVANGERS Krachtige beeldbewerker 62 Analoge radio is terug!

BESTANDSBEHEER 36 ECOMSTATION 2 Verkenner 72 Alternatieven voor

HARDDISK DOOD?

OS/2 houdt dapper stand

HAAL MEER UIT WORD 48 Slimmer met beelden ALDI'S CRYPTO HD 82 RFID & USB

IPV6 Het Lab graaft tunnels MORSBESTENDIG?

62 86

Toetsenbord te water

REANIMEER 'M ZELF!

BOOTEN VIA HET NETWERK PXE-Server opzetten FACEBOOK22 KILLER? 44

GRATIS GRATIS FILEMANAGERS DATAHERSTELTOOLS FreeCommander XE Undelete 360 2.11.17 DropIt 1.6 File Recovery 4.0 PC Inspector Tabblet Free 2.0.1 CD Recovery Toolbox 1.1.17.0 Advanced Renamer Unstoppable Copier 2.74 5.2 TeraCopy 2.12 ICE ECC 2.7 DiffMerge 3.3.0

SOFTWARE SOFTWARE Gratis: BB5.2.2 FlashBack Express Bibble HTML-Kit 292 FreeNAS 8.0 Delphi XE Starter Edition MediaBase 1.2.2 (60Start dagen versie) Menu XP Gratis: Copernic Desktop CubeDrift 1.10 Search Home Edition PC Decrapifi er XUSVLC Desktop Media 1.2.48 Player 1.1.11

68 VUNZIGE PLAATJES OPSPOREN Porn Detection Stick schoont uw pc op

32

CodedColor PhotoStudio Pro 6.1 EN VERDER

Gratis: MozillaOpera Firefox11.01 6.0 NL Gratis: Explorer InternetInternet Explorer 9 NL 9 NL Gratis: Adobe Mozilla Reader Firefox 10.1.0 4.0 NL NL Gratis: 7-zipImage 9.20 Viewer 4.6 FastStone Gratis: FastStone Image 7-Zip 9.20 Viewer 4.3Media Player 11 NL Windows PDFCreator PDFCreator 1.2.0 1.2.0

WWW.PC-ACTIVE.NL NR. 247 WWW.PC-ACTIVE.NL NR. 251 JAARGANG 23 | MEI 2011 JAARGANG 23 | SEPT. 2011

€ 6,99 € 6,99

Betaal slechts € 3,89 per nummer als u een abonnement neemt

DIGITAAL EN ANONIEM GELD OVERMAKEN MET BITCOIN NEMEN DENKENDE COMPUTERS DE WERELD OVER?

98

Surf naar www.pc-active.nl/abonneren

Neem een kortingsabonnement!

13-04-2011 13:17:08 26-08-2011 18:06:02

GEEN ENKEL NUMMER VAN PC-ACTIVE MISSEN?

100 Cover-Def.indd 1 Cover-3.indd 2

Kan het nog sneller? De eeuwige flessenhals: datatransport. Hoe sneller de pc, hoe sneller de harde schijf, hoe meer we ervan eisen. Het lijkt wel nooit genoeg te zijn. Van het cassettebandje tot… wat eigenlijk?

COLOFON

Dit tijdschrift is een uitgave van PC-Active BV en verschijnt 11 maal per jaar, compleet met cd HOOFDREDACTIE: Jeroen Geelhoed, Henk van de Kamer en Wammes Witkop EINDREDACTIE: Jaap de Wreede TECHNISCHE REDACTIE, CD-ROM EN WEBSITE: Mark Gamble VORMGEVING: Daniel Amoako FOTOGRAFIE: Ton Bloetjes (Bloonie Fotografie) MEDEWERKERS: Pieter-Cornelis Avonts, David Boelee, Marco Frissen, Hans Niepoth, Henny van der Pluijm, Jan Roza, Ronald Smit, Yves Sucaet, Filip Vervloesem, Koen Vervloesem, Brenno de Winter en Ko van Zeeland UITGEVER: Wouter Hendrikse TRAFFIC: Marco Verhoog MEDIACONTROLLER: Bob Bottelier en Mirella van der Willik BOEKHOUDING: Geeta Hobo, René de Muijnck en Irene Prass MARKETING: Miranda Mettes (manager) en Judith Sturk REDACTIEADRES: PC-Active, Postbus 3389, 2001 DJ Haarlem Telefoon 023-543 00 00, Fax 023-535 96 27, www.pc-active.nl Over de inhoud van blad en cd-rom: E-mail: [email protected] Persberichten per e-mail: [email protected] ADVERTENTIE-EXPLOITATIE: HUB Uitgevers Aart van der Giezen Postbus 3389 2001 DJ Haarlem E-mail [email protected] Telefoon 023-543 00 24 Fax 023-535 96 27

Uiterste zorg wordt besteed aan het vervaardigen van PC-Active. Desondanks zijn fouten niet uit te sluiten. De uitgever kan derhalve niet aansprakelijk worden gesteld voor eventuele fouten in artikelen, programma’s of advertenties. Overname van artikelen of andere redactionele bijdragen is slechts toegestaan na voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Tenzij uitdrukkelijk anders is overeengekomen heeft de redactie het recht om vrijelijk te beschikken over alle haar toegezonden materiaal. ABONNEMENTEN: Ingrid van der Aar, Tanja Ekel en Marja Haakmeester VOOR VRAGEN OVER UW ABONNEMENT OF DOORGEVEN VAN ADRESWIJZIGINGEN PC-Active T.a.v. abonnementenadministratie Postbus 3389, 2001 DJ Haarlem E-mail: [email protected] Fax: 023-545 18 43 Telefoon op werkdagen tussen 10 en 14 uur: 023-536 44 01 OPGEVEN VAN EEN ABONNEMENT OF NABESTELLEN VAN OUDE NUMMERS KAN VIA DE WEBSITE: WWW.HUBSTORE.NL PC-Active verschijnt 11 maal per jaar en een jaarabonnement kost € 66 (België: € 71,50). Een abonnement kan op elk moment ingaan en wordt automatisch voor eenzelfde periode verlengd, tenzij er twee maanden voor vervaldatum schriftelijk wordt opgezegd.

DRUK: Senefelder Misset BV, Doetinchem © 2011 DISTRIBUTIE: Nederland: Betapress BV, Gilze, Tel. 0161-45 78 00 België: Imapress N.V., Turnhout, Tel. 014-42 38 38 ISSN 0925-5745

PC-ACTIVE | Nr. 247 – 2011

Lezersservice.indd 98

26-08-2011 18:17:55

De goedkoopste webhost van Nederland!

Budget Webhosting Inclusief alle webhostingopties

Uitmuntende support Minimaal 99,9% uptime, anders geld terug

Onbeperkt uit te breiden

voor bedrijf en particulier

Meer dan 20.000 tevreden klanten

500 MB G N I T S O WEBH

, €1

ND A A M PER

Domeinnaam vanaf € 9,per jaar Webhosting vanaf € 10,80 per jaar

www.budgetwebhosting.nl Goede kwaliteit én service voor de laagste prijs HOSTEN•VERHUIZEN•REGISTREREN Genoemde prijzen zijn i.c.m. automatische incasso en excl. btw

Untitled-1 1

24-8-2011 12:03:34

it e it il ib x le f t ig n e r STRATO ve n e id e h r a a b w u o r t e met b up-to-date zijn. Marco Flipse

Marco Flipse Yogaleraar www.bm-welzijn.nl

STRATO Hosting Start je website succesvol met BasicWeb. Solide hosting van je site Stabiel en veilig, dus goed geregelt Gratis helpdesk, goede service Inclusief eigen domeinnamm en 20 e-mailaccounts

Host je site bij STRATO. Dan werkt ’t gewoon.

SLECHTS

€ /mnd.

Tijdelijke actie bij de beurs hcc!digital

Kom langs op

strato.nl / hosting Bezoek ons op 4 en 5 nov. 2011.

of bel ons gratis: 0800 265 8909

Aanbod geldig t/m 30-09-2011. BasicWeb voor € 1,- per maand in de eerste contractperiode van zes maanden. Daarna € 2,99 per maand. Prijs excl. btw.

STR0911_AZ_Hosting_A4_NL 1 Untitled-1 1

12.08.119: 28:30 16:41 19- 8-2011