Op bezoek in de Zeeheldenbuurt

zelFkrant

Jaargang 12 nr. 8 augustus 2009

Op bezoek in de Zeeheldenbuurt Krant uit Den Bosch, Tilburg, Arnhem Let op: koop alleen van verkopers met een pasje!

€ 1,50

50% voor de verkoper 50% voor het drukwerk

In deze Zelfkrant We zijn weer op bezoek geweest in een gewone volksbuurt. Deze keer in Tilburg, in de Zeeheldenbuurt. Het weer valt de laatste weken een beetje tegen. Daardoor hebben we minder mensen op straat aangetroffen. Toch ook deze keer weer veel boeiende foto’s. Een uitgebreid hoofdartikel over de ISD, maatregel Inrichting Stelselmatige Daders. De bedoeling was, toen de maatregel 5 jaar geleden ingevoerd werd, veelplegers voor te bereiden op een leven zonder criminaliteit en verslaving. In deze Zelfkrant een kritische beschouwing. Het artikel wordt in meerdere straatkranten gepubliceerd, o.a. in Amsterdam, Rotterdam, Haarlem. En verder de vaste rubrieken Aantekeningen in de marge, Profiel en de column van Mar10. Ook Wies Brok is weer van de partij. Gerhardt Heusinkveld en Diederik Steen hebben deze maand vrij. Erik van Schevikhoven

Zo werkt de Zelfkrant Stichting de Zelfkrant heeft als doel verkopers een extra inkomen te verschaffen. De Zelfkrant wordt al 10 jaar verspreid vanuit ’s-Hertogenbosch. Hier zetelt ook de redactie. Sinds kort zijn er ook distributiepunten in Tilburg en Arnhem. Vooral in deze drie steden, maar ook elders, wordt de krant verkocht door mens en die dak- of thuisloos zijn of niet kunnen rondkomen van hun minimuminkomen. Verkopers kopen de krant voor ¤ 0,75 per stuk en verkopen hem voor ¤ 1,50. De helft van wat u betaalt gaat dus rechtstreeks naar de verkoper. Het is beter een krant te kopen en mee te nemen dan alleen geld te geven. Met de opbrengsten van de Zelfkrant wordt een deel van de onkosten gedekt. Door geld te geven en geen krant mee te nemen helpt u de verkoper op langere termijn niet. Als de inkomsten dalen kan de krant op den duur niet meer verschijnen. Redactie Zelfkrant Telefoon: 06 44987927 Email: [email protected] Website: www.dezelfkrant.nl

FOTO COVER: MARIËLLE VAN UITERT

Voor vragen of klachten over distributie of verkopers: René Muris: 06 22215625 Distributie Zelfkrant: Tolbrugstraat 16 5211 RW ’s Hertogenbosch Maandag t/m vrijdag van 12:00 tot 14:00 uur Zaterdag van 10:00 tot 14:00 uur Distributie voor Tilburg: Spoorlaan 346 5038 CC Tilburg Maandag, woensdag en vrijdag van 10:30 tot 12:30 uur. Distributie voor Arnhem vanuit de huiskamer van Tonny: Ariën Verhoeffstraat 16 6811 HH Arnhem Maandag t/m zondag van 10:00 tot 18:00 uur. Bankrekeningnummer 7870339

De Zelfkrant - augustus 2009

Column Stilstand is vooruitgang Noem het vluchten, ‘de gemakkelijke weg’ of asociaal. Noem het zoals je wilt, het gaat niet weg. Drugs bepalen een deel van mijn inwendig straatbeeld. Als ik nu om me heen kijk bepaalt het ook m’n uitwendige straatbeeld. Wat een zooitje. Eigenlijk wel logisch. Ik ben weer nuchter. Hoe vreemd het ook mag klinken, drugs gebruik ik om aansluiting te houden met de waanzin om me heen en niet om eraan te ontsnappen. Om de sprong vanuit mijn werkelijkheid naar dé werkelijkheid te maken. Om echte mensen onder ogen te komen. Mensen in winkels en kantoren. Zomaar mensen en vrienden. Veel liever dan honderd gram speed wil ik tot stilstand komen. Tot stilstand op de troon in mijn wereld. De wereld waar niemand me kent. Ik mag er gaan en komen wanneer ik wil tot ik er sterf. Dan blijf ik. Mensen om me heen rennen rond en racen in auto’s. Elke auto is voorzien van alarm ook al heeft er niemand meer tijd om een auto te jatten. Ik zie mensen virtueel zelfmoord plegen en geniet van de dagelijkse stilte in mijn straat. Ieder individu van boven de achttien is verplicht zichzelf te prostitueren in ruil voor geld. Iedereen behalve m’n buurvrouw van twee deuren verder. Ik weet niet hoe ze heet maar die stilte doet haar ook goed. Ze spreekt zonder woorden of ik hoor ze niet. Woorden zijn tot kunst verheven net als huilen en lachen. In mijn wereld duren dagen soms weken en valt het me op dat ik de enige ben zonder ploegendienst. Waar ik slaap maakt niet zoveel uit. Misschien liever niet onder een brug of op een bankje in het park, maar bij gebrek aan beter heb ik geen keus. Alles is ingedeeld, heeft een reden met een doel en ik begrijp er niets van. De Hoge Snelheidslijn wordt hoger en sneller en volgende week stopt elk onderhoud aan dijken. Het is crisis. Oorzakelijke verbanden worden gebruikt om de door zichzelf veroorzaakte wonden te verbinden. Luxe is niet verplicht. Ik wel. Mijn droomwereld is nog niet af. Ik zie zelf al tegenstrijdigheden en er klopt veel te veel. Overal krijg ik vingers tussen en ik geef toe dat kinderziektes mijn wereld nog omver kunnen blazen. Dat beseft elke papa. Totdat mijn wereld versmelt met jouw werkelijkheid is niets zeker want chaos is er de meest natuurlijke vorm van orde.

Ik kies steeds vaker voor stilstand. Gewoon in mijn werkelijkheid leven zonder jouw werkelijkheid te negeren. Vanuit de mijne is de jouwe oké. Jij bent steeds minder vaak mijn voorbeeld en je wordt steeds mooier. Als ik weer eens twijfel dan neem ik een lijntje. Dat lijntje dat je steeds uitgooit. Want ik weet waar het toe leidt. Het leidt naar jou. Op jou kan ik rekenen. Noem het vluchten, de ‘gemakkelijke weg’ of asociaal. Noem het wat je wilt, ik ga niet weg. Ik bepaal een belangrijk deel van het straatbeeld. Wat een zooitje. Eigenlijk wel logisch. Ik ben weer nuchter. Iemand een jointje? Mar10

ILLUSTRATIE: LOES BROK

augustus 2009 - De Zelfkrant

PRIKBORD N

Al te warm zijn soms de nachte n. en menigeen lig t slapeloos op de morgens tond te wachte n en vindt die uren eindeloos. Voor het bedrijv en van de liefde is echter iedere nacht te kort. Het is iets naar s voor de geliefd en als het te gauw weer lichter wo rdt. Die gaan stelen in deze uren, doen dat meest al angstig vlug. Voor hen mag he t donker langer duren, komt ook de zo n te snel terug. En hij die altijd ligt te wachten tot het licht wo rdt in het opvang huis, slaapt in de zw oele zomernach ten liever bij de ster ren thuis. Ef Leonard


ld opent de deuren Huis van de Were tijdens T-Parade 5 juli 2009

oed, een mondiale ontm Het Huis van de Werel de en op d, um van de sta tingsplek in het centr t He n. ure de eciaal haar met de T-parade sp ing en op de is één jaar na Huis van de Wereld eld Om hier een goed be s. al een groot succe aorg ge ch een grote lun van te geven was er de n va is Hu ers van het niseerd voor bezoek n aa el de en er 200 mens Wereld. Er namen me De n. ite lite dan 85 nationa de lunch van meer nd, door restaurant Ble rgd lunch werd verzo d. van de Werel gevestigd in het Huis

zin aan de lunch OORT - Somalisch ge FOTO: HAROLD VAN

DE ZOMERNACH TE

Beven en scheuren Het raam heeft geen haakje om open te zetten. Omdat

Aantekeningen in de marge (6) TEKST: FRANS HUMMELMAN

ILLUSTRATIES: CORVER

ik van frisse lucht houd en Erin de kat ieder moment in en uit moet kunnen gaan, ligt er een steen tussen het raam en het kozijn, zodat die net op een kier staat.

Zojuist heb ik de steen verwijderd. Erin blijft bij gevolg veilig binnen als ik de stad onveilig maak. Normaal is

dat zijn taak. Alles wat beweegt, tot de grootte van een konijn, zit te beven als hij door de kier naar buiten

komt. Ik pak het wat grover aan, ik kruip namelijk achter het stuur. Al een tijdje ben ik nu met rijlessen bezig,

zodat ik als ik straks ergens ver weg in een bos woon de bewoonde wereld nog eens een bliksembezoek kan brengen. Aan talenten ontbreekt het mij zeker niet. Zo

ben ik uitmuntend in het door elkaar halen van links en rechts, die pijltjesstoplichten zijn gewoon niet aan mij besteed, trek ik tergend langzaam op en noodstoppen

maken kan ik zo goed, dat ik gewoon standaard heel abrupt stop. Behalve als het echt moet, dan zit ik verstijft

van angst te kijken naar een schijnbaar onafwendbaar

HET HALF VOLLE EN HALF LEGE GLAS Ik kijk altijd naar het televisieprogramma De Reünie. In de klas zitten dan een twintigtal oud-leerlingen van een middelbare school uit bijvoorbeeld Goes of Gorkum, jaargang zoveel van de vorige eeuw. En negen van de tien keer begint presentator Rob Kamphues met het cliché van het half volle en half lege glas om aan te geven hoe de klas tegen het leven aankijkt. In de kroeg nam ik een keer de proef. Kijk je echt positief tegen het leven aan als je het glas half vol vindt? Terwijl geboren Bosschenaren vrijwel allemaal bier drinken, zie je mij daar achter een glaasje jonge jenever zitten. Over de tap gebogen slurp ik als het goed volgeschonken is de opbollende bovenkant eraf en dan is het glas al gauw half leeg of nog half vol. Conclusie: in beide gevallen vond ik het maar een verrot klein beetje in vergelijking met wat er dan nog in het bierglas van mijn buurman zat.

drama. Rotondes zijn ook doodeng trouwens. Iedereen heeft wel van graancirkels gehoord die ontstaan als er

een alienschip in het veld landt. Wanneer ze op de weg landen krijg je dus een rotonde. Stel dat ze net terug

komen als ik daar met mijn autootje voorbij scheur.

Ik vind het wel een beetje van nalatigheid getuigen dat er in geen enkel rij-instructieboekje bij de ‘te verrichte handelingen voor een rotonde’ staat dat je even omhoog moet kijken. De rij-instructeur heeft me

daar ook nooit op gewezen. Misschien moet ik hem er eens naar vragen. Hij is best bereid te luisteren naar

vooruitstrevende ideeën. De keer dat ik voorstelde om midden op de snelweg de auto in de achteruit te zetten

om te zien wat er dan zou gebeuren, is hij daar serieus op in gegaan en heeft het me heel tactisch ontraden. Het kan ook zijn dat hij die vraag zo serieus nam, omdat ik

in een van de eerste keren op de snelweg in paniek het stuur heb omgegooid daar ik meende te zien in een of

andere spiegel dat er allemaal auto’s op ons afkwamen. Hoewel ik er met mijn hele gewicht aan vast geklemd ging hangen, wist hij gelukkig het stuur nog op tijd

terug te draaien voordat we vol op de andere baan terecht zouden zijn gekomen. Het zweet stroomde daarna in straaltjes over zijn gezicht. Waarschijnlijk

had hij net ons leven gered. En ik, in die tijd zat ik zo panisch van angst achter het stuur dat het akkefietje

me weinig extra deed. In mijn beleving ontsnapte ik continue bijna aan de dood. Tegenwoordig ben ik een

stuk minder bang. Ik weet dat ik blindelings op de rijinstructeur kan vertrouwen. Intussen leer ik zowaar

rijden, al gaat dat niet extreem soepel. Erin houd ik dus het liefste binnen als ik op de weg ben. Wies Brok

DE MEESTE GEVEN HET EEN ACHT Voor de uitzending van De Reünie hebben de oudleerlingen een soort enquête ingevuld waaruit blijkt of ze getrouwd, samen wonend of single zijn, hoeveel kinderen ze hebben, hoeveel ze ongeveer verdienen en welk cijfer ze hun leven geven. Meestal is het zo dat een van de aanwezigen het gemaakt heeft en een ander er niks van terecht heeft gebracht. Het hoge cijfer van de een weegt dan op tegen het lage van de ander en gemiddeld geven ze het leven meestal een acht. En dat hun kinderen net zo positief in het leven staan, bleek onlangs uit een rapport waarin stond te lezen dat Nederlandse kinderen tot de gelukkigste van de hele wereld behoren. Er zit dan ook zelden een Turk of Marokkaan in de klas, hoogstens een keer een adoptiekind met een tintje. Dat ze het leven zo’n hoog cijfer geven is een beetje vreemd, omdat er volgens de media de laatste tijd een klaagcultuur is ontstaan. Dat de meeste mensen de augustus 2009 - De Zelfkrant

huidige stand van zaken in Nederland maar niks vinden blijkt ook uit de uitslag van de laatste verkiezingen. Misschien is het zo dat die oud-leerlingen alleen naar hun eigen leven kijken, dat ze het getroffen hebben met man, vrouw en kinderen, hun baan en het inkomen dat ze daarmee verdienen. Politiek komt nooit ter sprake in die klas. Op internet kun je dan ook lezen dat het programma in de categorie entertainment thuishoort en daarin moet het leuk blijven. TROTS OP NEDERLAND Ooit was ik dat, lang voordat Rita Verdonk TON oprichtte, lang voordat de partij waarop ik vroeger stemde haar ideële veren verloor en Nederland nog voorop liep met zijn beleid inzake soft drugs, euthanasie en abortus. Ook was ik trots op ons poldermodel. Alles ging daardoor wel zo traag als een slak of een schildpad, maar tenslotte kwamen ze er altijd uit. Dat was in het buitenland wel even anders. In Frankrijk volgde de ene staking na de andere. Tijdens vakanties daar las ik in de regionale kranten veel nieuws over bruiloften, lokale zangkoren en jeu de boules. Pas op de achterkant stonden wat kleine berichten die vertelden dat er ook in Afrika en Azië soms wel eens iets gebeurde. Daarmee vergeleken was het Brabants Dagblad een kwaliteitskrant. Ik werd daar zelfs trots op het door velen vermaledijde, Nederlandse vingertje dat in de hele wereld naar foute boel wees, de Vietnamoorlog, apartheid in Zuid-Afrika, onderdrukking in Chili. Een gidsland zijn we allang niet meer en of het nu gaat om windenergie, onderwijs of vrouwen op belangrijke posities, de laatste jaren zitten we in de middenmoot of bungelen ergens onderaan. DE TOESTAND IN DE POLDER NU Sinds de privatisering van bijna alle staatsbedrijven bedoel ik, sinds de invoering van de euro, het grote graaien, sinds Pim Fortuyn en Rita Verdonk, sinds de kredietcrisis, sinds steeds meer mensen op Geert Wilders zijn gaan stemmen, sinds de regering van Balkenende nummer zoveel. Al tientallen jaren volgt de ene treurig makende regering de andere op. Ze passen ogenschijnlijk keurig op de winkel terwijl het personeel fraudeert en de klanten de schappen leegplunderen. Daarbij komt nog dat ze de lichtbruine vakkenvullers knuffelen in plaats van te vertellen dat in Nederland de poetspommade niet tussen de pasta en de puddingpoeder thuishoort. Ik noem maar een paar zijstraten die voor de goede verstaander wel ergens op de hoofdweg uitkomen. Van enige visie of strategie is geen sprake. Ze hinken van de ene toevallig goede beslissing naar de foute andere en kijken met een scheef oog naar Geert Wilders. Uit angst bij de volgende verkiezingen opnieuw een opdonder te krijgen schuiven ze in zijn richting in een poging hem de wind uit de zeilen te nemen. WAAR KOMT ZIJN SUCCES VANDAAN? Zijn kiezers komen lang niet allemaal uit wijken waar ze veel last hebben van jongeren met een Marokkaanse afkomst die de boel verzieken maar zelfs uit dorpen waar ze zelden een moslim zien. En wat ik zelf merk van de dreigende islamisering van Nederland is dat een Turks gezin bij ons in de buurt voor hun kopje thee munt in de voortuin laat groeien in plaats van viooltjes. Zeker is alleen dat veel mensen uit de onderkant van de samenleving die vroeger links stemden, zelfs voormalige communisten, de laatste keer op Geert Wilders hebben gestemd. Uit angst voor de Islam of om iets anders, lange wachtlijsten, te lage celstraffen, geouwehoer over rekening rijden of uit ergernis omdat hun schoonmoeder iets goeds over Balkenende vier heeft gezegd. Maar pas op. Er schuilt ergens een adder onder het gras van Geert. Er wordt voorspeld dat er in 2011 meer dan zevenhonderdduizend mensen werkloos zullen zijn. Over wat hij daaraan gaat doen als hij het voor het zeggen krijgt hoor je hem niet. Heel slim. Door alleen over de Islamisering te oreren vergeten de kiezers zijn VVD-afkomst die hij zeker niet zal verloochenen. En dat was de partij die bij een crisis toch altijd meteen wilde bezuinigen op de sociale voorzieningen en voor de rijken de belasting wilde verlagen NOGMAALS DE REUNIE Die zette me immers aan het denken. De oud-leerlingen vonden dat hun glas half vol was in plaats van half leeg, gaven het leven een acht. Niettemin zal ook een groot deel van die klassen op de PVV hebben gestemd uit onvrede met het een of ander. Laten we een glas heffen op het jaar 2012. Dan is misschien niet alleen de crisis achter de rug, maar, naar ik hoop, ook het tijdperk van Jan Pieter en Geert. Ik slurp alvast de opbollende bovenkant van mijn glas om me weer een beetje mens te voelen na het schrijven van deze zure pagina’s.


TEKST: BERRY VAN DE WATER FOTO: ARNOLD REYNEVELD

Profiel Frans Friederichs (50) verkoopt sinds een paar maanden de Zelfkrant in Den Bosch. Hij staat, samen met zijn vrouw Andrea, vrijwel dagelijks onderaan bij de roltrap van het NSstation. “Ik ben geboren in Bussum, maar getogen in Amsterdam. Heb gestudeerd aan de Baggerschool in Delfzijl. Was stuurman op de binnenvaart. Later werd ik via een advertentie kok in Luxemburg. Op een gegeven moment die tent overgenomen en later ook nog een café in de buurt. Daarna kocht ik een oud passagiersschip in Amsterdam. Daar heb ik een hotelboot van gemaakt met voornamelijk backpakkers als klanten. Toen die boten van de gemeente weg moesten, kwam ik als kok in een eetcafé in Rotterdam terecht.” “In een jolige bui solliciteerde ik voor een baan als gevangenbewaarder en dat heb ik twee jaar gedaan. Tien jaar geleden kwam ik mijn huidige vrouw Andrea tegen. Het horecabloed kroop waar het niet gaan kon, en we begonnen samen een cateringbedrijf in Scheemda. Maar we wilden naar Brabant, waar Andrea vandaan komt. Dus het bedrijf verkocht, naar Eindhoven verhuisd en weer in de catering gegaan. Dat ging goed totdat ik eind vorig jaar een hersenbloeding kreeg. Nadat ik daar van gerevalideerd was, kreeg ik een hartoperatie vanwege drie vernauwingen.” “Na mijn herstel bleek dat mijn cateringcompagnon er met een hoop geld vandoor was en mij met een hoop schulden heeft laten zitten. Ik had vroeger wel eens een paar maanden een straatkrant verkocht en kwam erachter dat er in Den Bosch nog steeds een bestaat. Nu verkoop ik vijf dagen per week. Ben wel een aanwezige verkoper, spreek de mensen actief aan. Er zijn dagen dat het leuk is, maar ook dagen dat je baalt. Vooral als er mensen dwars door je heen kijken of je geen blik waardig gunnen. Dan voel je dat ze je maar minderwaardig vinden. Als verkoper van de Zelfkrant kijken veel mensen op je neer.” “Ik probeer via de krant uit de problemen te komen. Je gaat mensen herkennen en krijgt zo ook vaste klanten. Hoewel de wereld steeds verrotter wordt en de mensen steeds minder respect krijgen voor elkaar, maak je ook veel leuke dingen mee. Zo hoef ik niet te betalen voor het toilet, krijg ik de personeelskorting bij de snackbar, en komen ze van de supermarkt of het restaurant wel eens wat te eten brengen. Of krijgen we koffie aangeboden. Ook maken de bewakers altijd een praatje en sturen ze diegene weg die op ‘mijn plek’ wil gaan staan.” “Ik heb wel vaker in de shit gezeten, maar ben er altijd uitgekomen. En dat gaat me nu ook weer lukken. Als het kan ga ik weer in de catering, dat kan makkelijk van huis uit en je heb geen groot startkapitaal nodig. Als het eten lekker is proeft niemand uit welke keuken het komt. Via de krant ga ik weer voor mijn huisje, boompje, beestje. Met hulp van mijn huidige en toekomstige klanten moet dat kunnen. Die mensen ben ik natuurlijk heel dankbaar voor hun steun. Ik ben en blijf positief ingesteld. Als ik vrolijk ben verkoop ik ook meer. Met passief zijn, verkoop je niets.”


De straat leeft…. TEKST: ANKE BARDIE FOTOGRAFIE: MARIËLLE VAN UITERT

Een regenachtige dag in de Zeeheldenbuurt..... Het is zomer. Dan leven we meer buiten. Gezellig samen de straat op. Genieten van de zon. Deze zomer gaat de Zelfkrant de wijk in. Op zoek naar bijzondere ontmoetingen. Vandaag zijn we op pad in Tilburg: de Zeeheldenbuurt. Na weken van zon en warmte is het deze week maar donker en treurig weer. We besluiten toch op pad te gaan. Maar zoals we al vreesden zijn de straten verlaten, de pleintjes leeg en de speelveldjes nat en drassig. Toch is het er op een bepaalde manier gezellig. Zwaaiende laven lachen ons toe vanuit de raamkozijnen en ook zijn er beelden van vogels, paarden en andere versieringen aan, op en voor de huizen die de boel wat opfleuren.

“Genieten van elke dag die ze nog heeft.” Als we door de van Heemskerckstraat lopen, wordt er vrolijk naar ons gezwaaid. Het is Rianne van Hoessel. Ze is druk in de weer om haar moeders woning schoon te maken. Maar wat zij schoonmaken vindt, ziet er voor ons


meer uit als een complete verbouwing. “We pakken het hele huis grondig aan”, zegt ze lachend. “De muren worden opnieuw geverfd, we hebben een nieuwe tegelvloer aangelegd en de kelder zo ingericht dat ze daar meer spulletjes kwijt kan.” Het is een verrassing voor Riannes moeder, die volgende week weer chemokuren moet ondergaan. Rianne: “In december – op mijn verjaardag - stortte ze ineens in. Toen bleek ze een hersentumor te hebben. Een vreselijke klap voor ons omdat we niet lang daarvoor ook al onze vader moesten begraven. De chemokuren kunnen we zelf thuis uitvoeren maar zijn slechts bedoeld om de groei van de tumor af te remmen. Kans op genezing is er bijna niet. Daarom willen we het voor haar thuis zo gezellig mogelijk maken. Dat ze kan genieten van haar huisje, elke dag die ze nog heeft.”

“Niet focussen op de pijn maar denken aan de goede dingen in het leven.” Even verderop in de straat treffen we Arie van Rooy. De oom van Rianne. Hij maakt een praatje met de buurvrouw. Het is een vrolijke, positieve verschijning. Maar dat is niet altijd zo geweest, vertelt hij. Ruim twintig jaar geleden viel hij tijdens zijn werk van een steiger, 20 meter naar beneden. Het is een wonder dat hij het nog kan navertellen: “Drie maanden lag ik in coma na mijn val. Toen ik wakker werd, kon ik niets meer. Niet lopen, praten, zelfs zoiets simpels als mijn veters strikken, was voor mij een onmogelijke opgave. Ik deed er vijf jaar over voordat ik mijn veters weer zelf kon strikken. Lopen en fietsen kostte me nog meer zweet en tranen, maar ik was vastbesloten om weer zelfstandig te worden. Ik ben heel mijn leven een werkezeltje geweest. Ik deed en kon alles. Als je dan ineens door kinderen geholpen moet worden om de straat over te steken, is dat heel moeilijk. Toch ben ik niet iemand die bij de pakken neer gaat zitten. Door te lachen ben ik zo ver gekomen. Door me niet te focussen op de pijn maar te denken aan de goede dingen in het leven!”


ISD, wat moet je ermee? Ook justitie leert met vallen en opstaan TEKST: JANNEKE DONKERLO FOTO’S: INGRID DE GROOT De ISD (maatregel Inrichting Stelselmatige Daders) bestaat vijf jaar. Deze maatregel houdt veelplegers gedurende twee jaar van de straat en bereidt ze voor op een leven zonder criminaliteit en verslaving. Althans, zo is in 2005 de maatregel aan rechters ‘verkocht’. Met de landelijke training Spiraal naar Boven, die afkicken als een proces van vallen en opstaan benadert, slaat justitie een nieuwe weg in. Maar is dat DE oplossing? ‘Als na de ISD de huisvesting niet goed geregeld is, dan valt de hele maatregel door de mand.’ Onderzoek onder hardlopers, gokkers, workaholics en junks wees uit dat afkicken een proces is van vallen en opstaan. In 1996 publiceerde het AIAR, het Amsterdam Institute for Addiction Research, een praktisch boekje voor verslaafden en hulpverleners dat dit proces in vijftien stappen beschrijft. De training Spiraal naar Boven, die sinds 2005 wordt gegeven op de ISD-locatie in Amsterdam, is gebaseerd op dit gedachtegoed. Binnenkort mag de organisatie voor verslavingsreclassering van justitie deze training landelijk inkopen. Een doorbraak binnen justitie? Hans Oud, programmamanager op de Tafelbergweg in Amsterdam, is voorstander van de spiraalgedachte. Oud: ‘Oorspronkelijk kom ik uit de psychiatrie. Binnen het gevangenis-wezen ben ik een vreemde eend in de bijt. Bij justitie ligt de nadruk op straffen, terwijl binnen de húlpverlening de cliënt centraal staat. Ik moet dus steeds een balans vinden tussen die twee en dat is, op zijn zachts gezegd, heel boeiend. Een gevangenis heeft straffen als kerntaak, de ´spiraalgedachte’ gaat ervan uit dat afkicken een proces is. Als mensen terugvallen, wil ik ze van hun terugval laten léren. Op een positieve manier. Het is een doorbraak dat de spiraaltraining nu ook landelijk gegeven gaat worden.’ Ook Edith Cramer van het AIAR is blij over het voortschrijdend inzicht bij justitie: ‘In de maatschappij zijn twee zwart-wit visies gangbaar: verslaafden deugen niet of verslaafden zijn zielig. Bij de spiraaltraining gaan we uit van de gedachte dat mensen verantwoordelijk zijn voor hun verslaving en deze zelf beheersbaar kunnen maken. Wat dan? Inzicht maakt dat mensen bewuster keuzes maken, ook als na verloop van tijd het saaie drugsvrije bestaan ze wellicht de neus uitkomt.’ Een mooie gedachte, maar is het effect ooit gemeten? Cramer: ‘In 2002 hebben we een onderzoek gedaan waaruit bleek dat van de mensen die tijdens hun detentie de training hadden gedaan 95% zich hield aan de afspraken in het behandelplan. De training had hen inzicht en moed gegeven. Ze beseften dat ze zeer waarschijnlijk een paar keer terug zouden vallen maar dat beoordeelden ze niet meer als negatief. Dat hoorde erbij.’ Justitie heeft er echter nooit doekjes om gewonden dat de ISD bedoeld was om veelplegers langdurig van de straat te halen. Door de aanvankelijke huivering van rechters, die niet zomaar een disproportionele straf wilden opleggen, bevat de ISD nu ook een resocialisatietraject. Maar


het adagium blijft toch: wie niet horen wil moet voelen. Deze aanpak blijkt echter de recidive nauwelijks terug te dringen. Iemand die opgesloten zit kan inderdaad geen misdrijven plegen. Maar wat als diegene na twee jaar vrij komt? Natuurlijk zijn er succesverhalen, maar officiële cijfers ontbreken en in de praktijk blijkt dat het merendeel van de veelplegers terugvalt in oude gewoonten.

Wat is ISD? ISD staat voor Instelling Stelselmatige Daders en is bedoeld voor veelplegers die zeer vaak lichte misdrijven plegen – kleine diefstallen en inbraken – en daarmee verhoudingsgewijs veel overlast veroorzaken. Officieel is de ISD geen straf maar een maatregel: de veroordeelde moet tijdens de detentie een behandeling aangeboden krijgen. Het opleggen van de maatregel doet de rechter alleen als er volgens het OM en de hulpverlening geen andere oplossingen meer zijn. Voordat de ISD-maatregel van kracht werd, was er een andere maatregel: de SOV: Strafrechterlijke Opvang Verslaafden. Verslaafde veelplegers konden daarbij kiezen tussen een korte kale gevangenisstraf of een dwangopname met behandeling. In 2004 werd de SOV echter vervangen door de ISD. Mede door het succes van de LPF, maakte de toenmalige minister van justitie, Piet Hein Donner, korte metten met de ‘softe’ aanpak van de SOV. Veelplegers moesten twee jaar aan de samenleving worden onttrokken. Het ISD-regime was sober: geen behandeling, tenzij… Er zijn momenteel elf ISD-locaties in Nederland: tien voor mannen en één voor vrouwen. De maatregel kent in het gunstigste geval twee fases. In de eerste, de intramurale fase, wordt een behandelplan gemaakt en kan de veroordeelde verschillende trainingen volgen, zoals een leefstijltraining, agressietraining, criminaliteits-training, budgettraining, cognitieve vaardigheden. Na verloop van tijd mag de ISD’er overdag buiten de gevangenis vrijwilligerswerk doen. De ISD bestaat nu vijf jaar. Het Verwey-Jonker Instituut heeft onlangs een rapport uitgebracht. ‘De maatregel Inrichting voor Stelselmatige Daders. Procesevaluatie’ en een verdiepende studie naar achtergrondkenmerken van ISD’ers: Problematiek en hulpvragen van stelselmatige daders. Conclusie van het Verwey-Jonker Instituut: er moet nog veel verbeteren maar men is ‘op de goede weg’.

Mensen leren in de gevangenis doorgaans niet op een realistische manier met hun verslaving om te gaan, aldus Oud. ‘Justitie wil een zero-tolerancebeleid, maar tijdens de extramurale fase komen mensen in contact met drugs, daar ontkom je niet aan. Als uit de urinecontrole blijkt dat ze de verleiding niet hebben kunnen weerstaan, gaan ze in de isoleer of wordt hun vrijwilligerswerk buiten de gevangenis een tijd lang stopgezet. Wat bereik je daarmee? Wie terugvalt, zit tegen zijn eigen zwakte aan te schoppen en het heeft helemaal geen zin om dat er nog eens in te wrijven. Je zou als medewerker (die zelf even later buiten een peuk opsteekt) beter kunnen vragen: Wat is er misgegaan en wat heb je ervan opgestoken?’ In de praktijk zijn ISD’ers verslaafden die al jaren de aansluiting met de samenleving missen. Meer dan de helft kampt met problemen van verstandelijke of psychiatrische aard die door gevangenisstraf eerder verergeren dan verbeteren. Oud: ‘Dat wisten wij vanaf het begin, maar de politiek wilde er niet aan. De financiering was er ook niet op gebaseerd want Den Haag wilde een sober regime. Bij de rechters hebben wij daarom de maatregel als het ware moeten ‘verkopen’: Ja, er zou ‘gewerkt’ worden aan de klant. Maar binnen de Penitentiere Inrichtin-

gen was nog niks geregeld. Justitie heeft de ISD in 2005 eigenlijk bij ons over de heg gegooid. Rechters hieven in de eerste jaren een maatregel soms op als er geen behandelplan was. Heel terecht, het gaat tenslotte wel om twee jaar van iemands leven.’ Advocaat Babur Beg springt zowat uit zijn vel als de ISD ter sprake komt. Beg: ‘Mensonterend is het. Toen de SOV werd ingevoerd waren er al mensen die zeiden: hoe haal je het in je hoofd om zoiets te doen? De ISD is alleen maar erger. Een maatregel? Mijn neus! Het is gewoon verkapte vrijheidstraf! Bij mijn weten is Nederland het enige zogenaamd beschaafde land dat mensen zo disproportioneel straft. Want bedenk wel, het gaat niet om de grote jongens. Het zijn meerendeels kruimeldiefstallen waarvoor ze die straf krijgen. De politie handelt bovendien met willekeur: de ene keer krijgt iemand een boete als hij herhaaldelijk overlast veroorzaakt, een ander wordt na enkele vermaningen ‘het niet opvolgen van een ambtelijk bevel’ ten laste gelegd. Dat is officieel een misdrijf: bingo, weer een strafbaar feit gepleegd. Oké, mijn cliënt is verslaafd en maakt fouten. Maar dan vraag ik u: hoe fout was dat nou, een pilsje drinken op een bankje in het park? Hebben cokesnuivende bankiers de maatschappij niet veel meer schade berokkend sinds de invoering van de ISD?’ De ISD bestaat nu vijf jaar. Heeft het zin gehad? Voorstanders zeggen van wel: de overlast is gedaald. Beg: ‘Ja, dat haalt je de koekoek; je haalt mensen twee jaar van de straat, dus in die tijd zijn ze veelpleger-af. Daarna komen ze weer in dezelfde circuits, hebben meestal nog steeds geen huis en worden met de nek aangekeken. Vroeg of laat krijgen ze weer ISD en dan nog een keer, totdat ze te oud en ziek zijn om nog veelpleger te zijn. Maar, vergeet niet, het gaat nog altijd om gewone burgers.’ Hoe moet het dan wel, volgens Beg? ‘Natuurlijk moet je mensen straffen voor hun misdrijven, maar doe dat dan op een manier waar uiteindelijk iedereen wat aan heeft. Laat iemand die goed bij zijn verstand is en fietsen augustus 2009 - De Zelfkrant

steelt, verplicht werken bij een fietsbedrijf zodat hij een vak leert. Dan bied je mensen een perspectief.’ Oud: ‘Als je mensen een tijdje binnen hebt, kun je ze op een ander spoor zetten. Als je de detentieperiode gebruikt voor observatie, stabilisering en motiverende gesprekken kun je ze naar de juiste zorg toe leiden. Dat lukt helaas niet bij iedereen, nee. Volgens landelijke cijfers wil twintig procent niet meewerken. Bij ons is dat cijfer lager, omdat we mensen blijven motiveren.’ Eind 2008 concludeerde het Verwey-Jonker Instituut dat er weliswaar nog veel te verbeteren valt bij de ISD - behandelplan en nazorg laten nog steeds te wensen over - maar dat justitie op de goede weg is. Blijkbaar leert Den Haag zelf ook met vallen en opstaan. Justitie en hulpverlening zijn in ieder geval goed te spreken over de ketensamenwerking die al snel na invoering van de ISD op gang kwam: er is inderdaad intensief overleg tussen politie, justitie, hulpverlening en GGZ. Een van de grootste bottlenecks is het regelen van huisvesting. Huisvesting kost geld, geld dat de verslaafde niet heeft. Wie van de ene naar de andere tijdelijke daklozenopvang moet zwerven, valt vanwege de stress eerder terug in drugsgebruik. Criminaliteit en overlast zijn het gevolg. Vaak is er wel een bed geregeld, maar is er geen doorstroming naar passende huisvesting. Oud: ‘Als de huisvesting niet goed geregeld is, valt de hele maatregel door de mand.’ In de praktijk is overigens gebleken dat passende huisvesting – ook zonder gevangenisstraf - zorgt voor vermindering van criminaliteit en overlast. Sinds een paar jaar zijn in verschillende Nederlandse steden kleinschalige woonvoorzieningen ingericht waar mensen op hun eigen kamer kunnen gebruiken zonder anderen te storen.


En wat blijkt? Verslaafden komen tot rust, gaan minder gebruiken en plegen minder strafbare feiten. Twee jaar opsluiten is blijkbaar niet de enige manier om veelplegers een ander leven te laten leiden.

Spiraal naar Boven De koffie pruttelt, de koekjes zijn uitgepakt; de trainers Joost en Ajmi (spreek uit: Ashmi) zijn er klaar voor. Eén voor één melden de deelnemers zich in het gevangenislokaaltje aan de Tafelbergweg. Mario, Yachim, Roel, Melvin en Rudi (*) zijn allemaal ‘zeer actieve’ veelplegers en hebben een ISD maatregel (zie kader Wat is de ISD?). Terwijl de andere deelnemers nog bezig zijn een plekje uit te zoeken, babbelt trainer Joost met Roel. Ik gebruik ook wel eens wat; en jij? De man somt een aantal middelen op. Ah, zegt Joost. Nee, Coke en Bruin heb ik nooit gedaan. Hasjies dus? vraagt Roel. Ja, en XTC, dat soort dingen. Als iedereen zit, richt Ajmi zich tot de groep: Gaan we vandaag praten? Gemompel onder de deelnemers: Ja, logisch, daarvoor zijn we gekomen. Trainer Ajmi : Jullie zouden nadenken over de voordelen van gebruik. En? Yachim: Er zijn zóveel nadelen, ik heb maar vier voordelen… Trainer Joost: Vier voordelen! Oké, heel goed!

Ajmi: Zijn er meer mensen die hun huiswerk gemaakt hebben? Bevestigend gemompel. Ajmi: Dat is een dik compliment waard! Joost: Ik vind het ook heel knap. Ajmi: Laten we het huiswerk dan samen maar eens nalopen. Ik hoorde jou zeggen, Melvin, er zijn alleen maar nadelen. Eerst gaan we eens kijken: wat zij eigenlijk de voordelen? Roel: Het nadeel is dat je… Joost: Nee Roel, eerst de voordelen. Wat voor voordelen zitten er voor jou aan drugsgebruik? Roel: Een heleboel… Ajmi: Noem er eens wat? Roel: Nou, weet niet… Ik functioneer beter. Ik durf meer, heb schijt aan alles, ik voel geen angst meer. En ik voel me thuis in de scène. Dat zijn de nadelen. Ajmi: De vóórdelen bedoel je. Roel: O ja, de voordelen… Joost: Mario, weet jij ook voordelen? Mario: O sjezus, zoveel Iedereen lacht. Ajmi: Nou, dat is niet niks! En dat mag je ook wel eens tegen jezelf zeggen: hier doe ik het voor! Als je zegt: ik kom er alleen maar mee in de problemen, doe je jezelf tekort, vind ik. Dus als je besluit om te minderen, weet dan wel dat die voordelen dan misschien ook weg zijn. Joost: Je kunt alleen een goede nieuwe stap zetten als je alles goed overweegt. Trouwens, overwegen, wat is dat? Mario: Alles wat je doet heeft een tegenreactie, positief of negatief. Joost: Precies, elk voordeel heeft zijn nadeel. Mario zucht: De keuzes die je maakt… Joost: Inderdaad! We zijn nu bezig om te kijken naar de keuzes die je maakt. Ajmi: Het is een kwestie van wikken en wegen, de juiste balans zoeken. Nu gaan we kijken naar wat de andere kant van de medaille kan zijn. Joost: De nadelen dus. Wie heeft er nadelen opgeschreven? Melvin: Goh, waar zal ik beginnen? Nou, bijvoorbeeld je verliest je geloofwaardigheid tegenover je familie. Je raakt je woonruimte kwijt. Mario: Je krijgt het stempel als crimineel, je komt in de gevangenis. Joost: Da’s ook een hele goeie! Ajmi: We hebben nu dus een hele waslijst van voordelen en nadelen gezien. Ik stel voor dat we gaan discussiëren. Van vinden jullie ervan? Iedereen begin door elkaar te praten. Na een tijdje verstilt het rumoer. Yachim: Ik zou er vroeger nooit aan gedacht hebben dat gebruik ook voordelen heeft. Joost: Nee, echt niet?

dat ik dan niemand uit bed hoef te bellen. Maar daarvoor hoef je … Joost: Ben je de vorige keer dat je uit de ISD kwam trouwens niet naar een prachtig huis gebracht? Melvin: Prachtig huis? Tijdelijke daklozenopvang! Dat is toch geen huis? Ik heb twee jaar gezeten, hebben ze in die tijd niks anders kunnen regelen? Ajmi: Het was wel een dak boven je hoofd. Melvin: Ik kon nergens alleen zijn, niemand ontvangen, daarom ben ik weer de straat opgegaan. Maar dat wil ik toch helemaal niet! Ik wil binnen leven. Joost: Je moet je bewust worden van de situatie zoals die nu is. Als je dát weet, kun je de volgende stap zetten. En dat is: je gebruik in beeld brengen; hoe gaat mijn gebruik er in de toekomst uitzien? Daar staat iets over in het werkboek, met veel voorbeelden van anderen. Lees het eerst maar eens goed door. En dat is meteen ook het huiswerk voor volgende week: breng je eigen gebruik in beeld. * De namen van de gedetineerden gefingeerd

Reactie Tweede Kamerleden Lea Bouwmeester (PvdA) De ISD-maatregel voor veelplegers is alleen acceptabel als je iemand niet op een andere manier tot zorg kunt verleiden. Kern van het verhaal is dat hulpverlening en huisvesting veelal tekort schieten. Inhoudelijk moet er nog veel verbeteren, daar zal ik bij de staatssecretaris op blijven aandringen. Krista van Velzen (SP) De programmamanager heeft gelijk: de ISD is over de heg gegooid want de behandeling was vanaf het begin niet goed geregeld. Ik zeg daarom: zet verslaafde draaideurcriminelen in een beveiligde verslavingskliniek en benut die twee jaar intensief om mensen te behandelen! Fred Teeven (VVD) Had geen tijd om te reageren.

Joost: Dus als je huisvesting goed geregeld zou zijn, en je zou daarnaast ook mogen gebruiken, zou je daarvoor kiezen? Melvin, enthousiast: Ja, ja. Een plek waar ik mijn natje en droogje hebt, waar ik me kan terugtrekken, waar ik kan komen en gaan wanneer ik wil en


Straatplaat De Zelfkrant - augustus 2009

FOTO: ANDRE REUVERS

Colofon Eindredactie Erik van Schevikhoven Beeldredactie Arnold Reyneveld

Vormgeving, opmaak Lotte van Wijngaarde & Iris van Heesch

Medewerkers Anke Bardie, Loes Brok, Wies Brok, Linelle Deunk, Miesjel van Gerwen, Gerhardt Heusinkveld, Frans Hummelman, Joya, Martien Pelser, André Reuvers, Arnold Reyneveld, Keslien Smeets, Diederik Steen, Nita Sunthornwat, Nelly TangenberghPlanken, Mariëlle van Uitert, Bob Verbruggen, Cor Versteeg, Jan de Vries, Rieneke de Vries, Berry van de Water.

Druk De krant wordt in eigen beheer geprint. De oplage is afhankelijk van de verkoop. Uitgangspunt is 7.000 exemplaren. © Stichting de Zelfkrant Overname alleen met bronvermelding en na schriftelijke toestemming van de redactie.

Word vriend van de Zelfkrant! Waarom zoeken we vrienden? Door donaties blijft de Zelfkrant onafhankelijk. De Zelfkrant heeft een wisselend aantal verkopers. Met uw donaties heeft de Zelfkrant meer middelen om de krant in stand te houden. Alvast bedankt!

Ja, de Zelfkrant heeft er een goede vriend bij. Ik steun de krant met een maandelijkse donatie van: € 2,-

€ 5,-

€ ....,-

U kunt dit bedrag maandelijks, tot wederopzegging, rond de eerste van de maand afschrijven van mijn rekeningnummer:

NAAM Deze bon kopiëren of uitknippen en in een ongefrankeerde envelop sturen aan:

ADRES POSTCODE

WOONPLAATS

Stichting de Zelfkrant Antwoordnummer 10644 5200 WB ‘s-Hertogenbosch

Voor uw vriendschap is de Zelfkrant u zeer dankbaar! DATUM

HANDTEKENING

Mocht u het met een afschrijving niet eens zijn dan kunt u deze binnen 30 dagen na afschrijving door de bank/postbank laten terug boeken. augustus 2009 - De Zelfkrant augustus 2009 - De Zelfkrant

Op bezoek in de Zeeheldenbuurt

Recommend Documents