ONTHEEMD, VREEMD EN MINDERjARIG Het recht op ontwikkeling van de alleenstaande minderjarige vreemdeling in (internationale wet- en regelgeving
PROEFSCHRIFT ter verkrijging van de graad van doctor aan de Universiteit van Tilburg op gezag van de rector magnificus, prof. dr. F.A. van der Duyn Schouten, in het openbaar te verdedigen ten overstaan van een door het College voor promoties aangewezen commissie in de aula van de Universiteit
op woensdag 5 oktober 2005 om 16.15 uur
door Coosen Cardol
Inhoudsopgave
Afkortingen
xvii
Inleiding
xxi
Hoofdstuk 1 De persoon van de alleenstaande minderjarige vreemdeling 1.1 Opbouw
1
1.2 Vluchteling- en migratieproblematiek 1.2.1 Vluchtelingen 1.2.2 Migrant of vluchteling?
3 3 8
1.3 Minderjarige vreemdelingen 1.3.1 Minderjarige vluchtelingen 1.3.2 Alleenstaande minderjarige vluchtelingen of vreemdelingen?
10 10 11
1.4 Begripsbepaling 1.4.1 Intemationaal 1.4.2 Nederland
14 14 17
1.5 Voor, tijdens en na vertrek uit het land van herkomst 1.5.1 Motieven om het land teverlaten 1.5.1.1 Oorlogsgeweld 1.5.1.2 Andere oorzaken 1.5.1.3 Mensenhandel en mensensmokkel; intemationaal 1.5.1.4 Mensenhandel en mensensmokkel; Nederland 1.5.2 Risicofactoren 1.5.3 Lichamelijken psychisch welzijn
19 19 20 22 26 31 35 37
1.6 Cijfers 1.6.1 Algemeen 1.6.2 Nederland
42 42 46
1.7 Wennen aan de nieuwe samenleving
48
1.8 Conclusie
54
VIII
Hoofdstuk 2 De betekenis van het IVRK voor alleenstaande minderjarige vreemdelingen 2.1 Opbouw
59
2.2 De minderjarige als drager van rechten in het IVRK 2.2.1 Constructies 2.2.2 Het IVRK als constructie 2.2.3 Het IVRK als rechtencatalogus 2.2.4 Het belang van non-gouvernementele organisaties
61 61 63 66 70
2.3 De verdragstekst 2.3.1 Algemeen 2.3.2 Artikel 2: non-discriminatie 2.3.3 Artikel 3: het belang van het kind 2.3.4 Artikel 6: het recht op leven en ontwikkeling 2.3.5 Artikel 12: het recht om gehoord te worden 2.3.6 Artikel 22: vluchtelingkinderen 2.3.6.1 Vier elementen uit artikel 22 2.3.6.2 Het Comit£ voor de Rechten van het Kind inzake artikel 22 2.3.6.3 Beperking van rechten 2.3.6.4 Duurzame oplossingen: adoptie 2.3.6.5 Detentie 2.3.6.6 Enkele andere relevante beschermingsbepalingen
71 71 72 77 81 85 89 89 94 96 97 98 99
2.4 Opmerkingen bij het IVRK
103
2.5 Nederland en het IVRK 2.5.1 Ratificatie 2.5.2 Rechtstreekse werking 2.5.3 Rapportageverplichting 2.5.4 Rechtspraak
107 107 108 110 112
2.6 Conclusie
115
Hoofdstuk 3 Het Vluchtelingenverdrag, de UNHCR en het Palermo-verdrag 3.1 Opbouw
121
3.2 Opmaat tot het Vluchtelingenverdrag 3.2.1 Het recht op asiel als mensenrecht 3.2.2 De totstandkoming van het Vluchtelingenverdrag
123 123 125
3.3 Relevante bepalingen uit het Vluchtelingenverdrag 3.3.1 Vluchtelingendefinitie 3.3.2 Uitsluitingsgronden 3.3.3 Het refoulementverbod
127 127 132 133
INHOUDSOPGAVE
IX
3.4 Analyse van de verdragsbepalingen 3.4.1 Vluchtelingendefinitie 3.4.1.1 Algemeen 3.4.1.2 Gegronde vrees voor vervolging 3.4.1.3 Het behoren tot een bepaalde sociale groep 3.4.1.4 Mogelijke oplossing 3.4.2 Uitsluitingsgronden 3.4.3 Het refoulementverbod 3.4.4 Enkele afsluitende opmerkingen
136 136 136 139 143 148 150 154 158
3.5 DeUNHCR 3.5.1 Takenen bevoegdheden vandeUNHCR 3.5.2 Richtlijnen en rapportage
160 160 165
3.6 Het Palermo-verdrag
170
3.7 Conclusie
174
Hoofdstuk 4 De betekenis van de Raad van Europa en de EU voor alleenstaande minderjarige vreemdelingen 4.1 Opbouw
181
4.2 HetEVRM 4.2.1 Relevante bepalingen uit het EVRM 4.2.2 Artikel 5 EVRM 4.2.3 Artikel 8 EVRM 4.2.4 Artikell4EVRM 4.2.5 Afsluitende opmerkingen bij het EVRM
183 183 184 186 196 196
4.3 Rapportage Raadgevende Vergadering van Raad van Europa
197
4.4 De Europese Unie 4.4.1 Minderjarigen en de EU 4.4.2 Het Europese asiel- en immigratiebeleid 4.4.3 Richtlijnen 4.4.3.1 Definitierichtlijn 4.4.3.2 Procedurerichtlijn 4.4.3.3 Opvangrichtlijn 4.4.3.4 Gezinshereningingsrichtlijn 4.4.3.5 Mensenhandelrichtlijn 4.4.3.6 Analyse
199 199 205 208 208 211 213 214 218 221
4.5 Conclusie
223
Hoofdstuk 5 Beleid en praktijk inzake alleenstaande minderjarige vreemdelingen in Nederland 5.1 Opbouw
227
5.2 Het Nederlandse ama-beleid 5.2.1 Opmaat tot het huidige ama-beleid 5.2.2.1 De huidige procedure: vergunningen 5.2.2.2 De huidige procedure: rechtsmiddelen 5.2.2.3 De huidige procedure: het indienen van de asielaanvraag 5.2.2.4 Het eerste gehoor en het nader gehoor 5.2.2.5 Afwijzingvan het asielverzoek
230 230 234 240 244 249 254
5.3 Onderdelen uit de asielprocedure nader belicht 5.3.1 Zaakwaameming 5.3.2 Voogdij 5.3.3 Begeleide alleenstaande minderjarige asielzoekers 5.3.4 Het eerste gehoor en het nader gehoor 5.3.4.1 Juridisch kader 5.3.4.2 Onderzoek Katholieke Universiteit Nijmegen 5.3.4.3 Kanttekeningen bij de praktijk van het hören 4.3.4.4 De AC-procedure 5.3.5 Leeftijdsonderzoek 5.3.5.1 Ontwikkeling 5.3.5.2 Informed Consent 5.3.5.3 Stralingsbelasting 5.3.5.4 Betrouwbaarheid 5.3.5.5 Procedure 5.3.6 Detentie 5.3.7 Adequate opvang 5.3.8 Objectieve zelfstandigheid 5.3.9 Kindgezinnen 5.3.10 Gezinshereniging
258 258 260 265 268 268 269 272 279 281 281 285 287 288 290 294 299 301 303 305
5.4 Illegaal in Nederland verblijvende alleenstaande minderjarige vreemdelingen 5.4.1 Algemeen 5.4.2 Slachtoffers van mensenhandel en mensensmokkel
311 311 313
5.5 Conclusie
318
INHOUDSOPGAVE
XI
Hoofdstuk 6 Enkele juridische aspecten van het verblijf van de alleenstaande minderjarige vreemdeling in Nederland 6.1 Opbouw
325
6.2 Opvang
327
6.3 Jeugdbescherming 6.3.1 Wel of geen kinderbeschermingsmaatregel? 6.3.2 Wet op de jeugdzorg 6.3.3 Raad voor de Kinderbescherming 6.3.4 Belangenafweging
335 335 339 345 348
6.4 Jeugdstrafrecht 6.4.1 Nieuwe etnische groepen in de jeugdcriminaliteit 6.4.2 De alleenstaande minderjarige vreemdeling in de jeugdstrafrechtsketen
353 353 358
6.5. Onderwijs 6.5.1 Koppelingswet 6.5.2 Ervaringen
362 362 367
6.6 Gezondheidszorg 6.6.1 Beleving van lichamelijke en psychische problemen 6.6.2 Illegaal in Nederland verblijvende minderjarigen
371 371 373
6.7 Conclusie
376
Hoofdstuk 7 Conclusie 7.1 Inleiding onderzoeksvraag en achtergronden
381
7.2 Ontwikkelingstaken
383
7.3 Beantwoording onderzoeksvraag 7.3.1 Intemationaal kader 7.3.2 Nationaal kader
386 389 392
7.4 Onvoldoende evenwicht
398
7.5 Aanbevelingen
399
Summary
405
Literatuur
421
Jurisprudentie
445
Begrippenlijst
451
XII
Namenregister
457
Relevante Websites
463
Bijlagen
465
