(On)bewust in beweging, toolkit om bewegen en sport te stimuleren voor ROC s

n a l p n e Stapp

4 (On)bewust in beweging, toolkit om bewegen en sport te stimuleren voor ROC’s

Stappenplan

Stappenplan Bewegen doe je dagelijks. De een meer dan de ander. Wie sport en beweegt doet dat voor zijn lol, is bezig met een ambitie of vindt ontspanning. Sport en bewegen is ook gezond voor je geest en lichaam. Wist je dat bewegen de doorbloeding van je hersenen verbetert en dat je daardoor beter kunt nadenken? Behalve de persoonlijke beleving heeft sport en bewegen ook maatschappelijke betekenis. Het draagt bij aan een gezondere maatschappij en verbetert de leefbaarheid in wijken en buurten. Allemaal redenen om te sporten en bewegen. Maar dit wist je natuurlijk allang. En laat jij je overtuigen door dit verhaal? Eens kijken. Óf je sport en beweegt graag en hebt daar zo je eigen motivatie voor gevonden, óf je sport weinig en hebt daar ook allerlei argumenten voor. Mensen zijn echter niet altijd te overtuigen met argumenten. Onbewust is ooit een beslissing genomen en daarna volgde het bijpassende verhaal. Besluiten worden veel minder rationeel genomen dan we zelf graag denken. Willen we toch invloed uitoefenen op het gedrag van mensen, met de bedoeling om anderen meer te laten sporten en bewegen, dan volstaat overtuigen niet. Interessant is, om te kijken hoe je die onbewuste besluitvorming kunt beïnvloeden. Daarover gaat dit project. In onderstaand stappenplan nemen we je bij de hand om op het ROC jongeren via onbewuste strategieën te verleiden meer te gaan bewegen en sporten.

Hoe begin je? De opzet is dat je je eerst zelf verdiept in het onderwerp. Daarvoor hebben we een theoriedocument, filmpjes en een powerpoint presentatie. Ook geven we suggesties voor literatuur en hebben we online artikelen toegevoegd. Daarna onderzoek je welke collega docenten warm lopen voor dit onderwerp. Met hen bepaal je welke docenten én studenten je gaat benaderen voor deelname aan het project. De studenten gaan vervolgens aan de slag met de Kijk Anders Analyse en verzamelen daarmee de ingrediënten voor creatieve ‘duwtjes in de rug’ die studenten onbewust verleiden meer te gaan bewegen. Voor de rest spreekt het eigenlijk vanzelf. Neem het stappenplan rustig door, je komt tijdens het lezen de verwijzingen tegen naar de bijbehorende bijlagen.

Ervaring De stappen zijn gebaseerd op de ervaringen die in de praktijk zijn opgedaan. In 2011 en 2012 heeft het Nederlands Instituut voor Sport en Bewegen (NISB) op verzoek van de MBO Diensten deze opzet gemaakt en getest met ROC van Twente in Enschede, ROC Mondriaan in Delft en ROC A12 in Ede. Wil je contact met docenten die hieraan hebben meegewerkt, met organisatieadviesbureau De Beuk (die ons heeft geadviseerd) of met NISB, kijk dan in het colofon. We zijn heel benieuwd naar jullie ervaringen; jullie reactie en nieuwe ideeën zijn van harte welkom!


Stappenplan

STAP 1 Verdiepen in de materie Wie zet deze stap Jij, als je na een eerste kennismaking met het onderwerp en met deze toolkit, graag meer wilt weten. En als je zin hebt om dit op jouw ROC toe te passen. Je bent (team-)coördinator bij een ROC, lid van het managementteam of docent. Je wilt een actieve leefstijl met sport en bewegen stimuleren. Je bent benieuwd hoe je dit kunt doen door beïnvloeding van het onbewuste. Dit is het niveau waarop de meeste beslissingen worden gemaakt en je dus het sterkst kunt beïnvloeden.

Wat doe je • Korte inleiding lezen. • Filmpjes kijken. • Kant-en-klare presentatie (met notities) doornemen. Powerpoint presentatie downloaden via de website (On)bewust in beweging. • Eventueel naar eigen wens en inzicht aanpassen. • Enkele voorbeelden van nudges uit de praktijk bekijken, zodat het meer gaat leven. • De Kijk Anders Analyse vluchtig doornemen zodat je een eerste beeld krijgt van de verschillende ingrediënten van het project. • Stap 2 t/m 10 van de handleiding lezen. • Bepalen wie je nodig hebt voor agendering van dit thema. Wie zijn de beslissers? Wie loopt warm voor dit thema? Deze mensen nodig je uit voor stap 2. • Programma voor stap 2 maken. Dit is eenvoudig met het programma voor een startbijeenkomst.

Tips

• B en je meer visueel ingesteld, bekijk dan de filmpjes over aspecten en mogelijkheden van onbewuste beïnvloeding. • Bedenk of je de presentatie zelf wilt geven, je zult je verder in het onderwerp moeten gaan verdiepen. Misschien past het meer bij een collega?

Resultaten • J e hebt een beeld bij de werking van het onbewuste, weet wat priming is, wat framing is, wat nudges zijn, hoe spiegelneuronen werken. Spreekt het onderwerp je nog steeds aan? • Je hebt de ingrediënten van de toolkit gezien en maakt een inschatting of en hoe je hiermee op school aan de slag wilt gaan. Sluit het aan bij bestaande activiteiten of projecten op school? • Je hebt een idee wie je potentiële partners in dit project zijn. • Je kunt een eerste inschatting maken van de omvang en haalbaarheid van het project.


Stappenplan

STAP 2 Zorgen voor draagvlak bij beslissers en besluit over aanpak Wie zet deze stap Jij als voortrekker bent nog even aan zet.

Doelgroep Docententeam, managementteam of de groep professionals met wie je samen wilt werken aan stimuleren van sport en bewegen door beïnvloeding van onbewust gedrag. Zorg dat de beslissers in ieder geval aan tafel zitten.

Wat doe je Spreek de beslissers individueel voordat je een bijeenkomst organiseert. Vertel enthousiast over de kracht van onbewuste beïnvloeding en de mogelijkheid om op school daar aandacht aan te geven. Enerzijds geef je docenten en studenten relevante bagage mee over gedragsbeinvloeding. Anderzijds breng je hiermee de theorie direct al in praktijk. • Is de interesse van de beslissers gewekt, dan organiseer je een bijeenkomst voor het docententeam, inclusief de beslissers. • Presentatie geven. • Bespreek met elkaar hoe het ROC aandacht kan geven aan dit onderwerp. • Benoem op hoofdlijnen wat je zou willen bereiken.

Opties voor invulling van het project zijn: • Met docententeam en een aantal stagiaires aan de slag; • lesprogramma vormgeven op basis van beschikbaar materiaal in deze toolkit. Neem contact op met NISB om de mogelijkheden voor ondersteuning te bespreken; • of neem eens contact op met ROC van Twente (docent Sander Nieland). Zij kunnen prima tips en inspiratie geven.

Tips • B reng de theorie van priming direct in de praktijk; besteed aandacht aan de ruimte en de sfeer waarin je de presentatie gaat geven. Ontvang iedereen persoonlijk, zorg voor voldoende te drinken, iets lekkers. Je bent nu al begonnen met het onbewust beïnvloeden van je toehoorders. • Begin de bijeenkomst met een inspiratiefilmpje. Dit bevordert een goede sfeer en de bereidheid samen te werken. • Zorg voor het gesprek, ook tijdens de presentatie. Discussie over wat er wordt aangeboden versterkt de betrokkenheid. • Zorg dat niemand ‘in de bioscoopstand’ terecht komt. Maak het programma afwisselend en zorg voor een afwisseling in luisteren, denken, overleggen en actie. Maak gerust gebruik van een of meer energizers in deze toolkit. • Eindig met afspraken. • Over de samenstelling van de projectgroep: overweeg het hoofd communicatie van de school, of een communicatiedocent uit te nodigen voor deelname.


Stappenplan

Resultaten • D e presentatie, compleet met filmpjes, werkt inspirerend. • Mensen vinden het vaak een interessant onderwerp, herkennen een aantal zaken en verbazen zich over de impact van het onbewuste. Ze zien de potentie voor de school en de leerlingen. Worden ze enthousiast, dan zien zij mogelijk ook allerlei mogelijkheden voor toepassing in hun eigen lessen. In deze toolkit gaat het ons om sporten beweeggedrag. Advies: begrens het speelveld en de doelstelling van jouw project. • Gezamenlijk besluit op welke manier het onderwerp wordt opgepakt. Concreet benoemen: - Wie is de projectleider. - Hoe legt de projectleider verantwoording af, en aan wie. - Welke docenten zitten in het projectteam. - Welke studentengroep gaat aan het werk. Dit kan in ieder leerjaar op niveau 2, 3 of 4. (In de testfase hebben wij gewerkt met studenten van de opleidingen Sport en Bewegen, en Lifestyle). - Hoe en wanneer wordt over het project en de resultaten gecommuniceerd. - Hoeveel tijd is er beschikbaar voor de projectleden.


Stappenplan

STAP 3 Met de werkgroep (docenten en/of studenten) aan de slag

Wie zet deze stap De docent(-en) en studenten die het project gaan uitvoeren.

Wat doe je • D e docent geeft de presentatie over beïnvloeding van onbewust gedrag. • De docent gaat in gesprek met studenten over de theorie. Wat herkennen ze aan onbewuste beïnvloeding in school? Hoe zou je dit praktisch kunnen maken voor de eigen school? • Voordat de projectgroep nudges gaat bedenken, moet eerst worden gekozen voor een doelgroep. Op wie richt je je precies? De studenten van een bepaalde studierichting bijvoorbeeld, of alle studenten op één locatie of op alle eerstejaars? Bij moeilijke doelgroepen (die weinig sporten en bewegen) is veel resultaat te behalen, maar zal dit niet makkelijk zijn. Bij een voor de hand liggende doelgroep (studenten sport en bewegen) is minder resultaat te behalen, maar dit zal makkelijker gaan. Ze staan immers al positief tegenover bewegen. Maak met elkaar een afweging en kies de doelgroep. • Vervolgens bespreek je met de doelgroep de inrichting van de school en waar of wanneer de keuzemomenten zijn om wel/niet te bewegen. Dit zijn de momenten die te beïnvloeden zijn door ‘een duwtje’ te geven in de richting van meer bewegen. • Om mensen te kunnen beïnvloeden, moet je weten hoe ze ergens over denken. Door met vertegenwoordigers uit de doelgroep te spreken, kijk je door hun ogen naar de school. De volgende stap is daarom letterlijk en figuurlijk: met de doelgroep meelopen. Zie hiervoor ook de Kijk Anders Analyse tot en met stap 1. • De docent neemt eerst met de studenten de Kijk Anders Analyse door. • De groep studenten wordt verdeeld in subgroepen of duo’s. Ieder groepje doorloopt straks de vier stappen van de Kijk Anders Analyse en analyseert (minimaal) een ruimte.

Tips • W erk in deze fase met een beperkt aantal leden van de doelgroep. Ieder lid van de projectgroep kiest een of twee representatieve leden van de doelgroep uit. • Leg uit dat je een onderzoek doet naar de mogelijkheden om binnen en rondom de school meer te bewegen. Vertel niet dat je met onbewuste gedragsbeïnvloeding bezig bent.

Resultaten • • • • •

E en doelgroep van het project is gekozen. De projectgroep is klaar om de Kijk Anders Analyse uit te voeren. Versterking van de motivatie om met het project aan de gang te gaan. Onder alle projectgroepleden een aangescherpt beeld van wat het project inhoudt. Inzicht in de gewoonten van de doelgroep en de mogelijkheden om hun bewegingsgedrag te bevorderen.


Stappenplan

STAP 4 De analyse: in gesprek met doelgroep. Keuzemomenten en kansen in beeld brengen. Voor wie De uitvoerende studenten en een representatief deel van de doelgroep.

Wat doe je Studenten doorlopen met de leden van de doelgroep de vier stappen van de Kijk Anders Analyse.

Tips • Werk in subgroepjes per soort locatie, maar vergeet de verbinding (gangen) tussen de locaties niet. • Het gaat om onbewuste gedragsbeïnvloeding. Lees daarom nog even na wat priming en nudging inhouden. • Vertel de studenten die worden geïnterviewd niet dat het gaat om onbewuste beïnvloeding. Dat zou de uitkomsten van de Analyse vertekenen. Beter is te zeggen dat het gaat om het stimuleren van bewegen.

Resultaten • • • •

Het ruwe materiaal voor de omgevingsanalyse. Een beeld van frames waarbinnen de doelgroep haar keuzes maakt. Een beeld van de keuzemomenten voor bewegen en de kansen voor verandering. Suggesties voor nudges.


Stappenplan

STAP 5 De uitwerking: bepalen van de keuzemomenten en door wie deze momenten beïnvloed (kunnen) worden Voor wie Uitvoerende studenten en hun begeleiders.

Wat doe je Studenten presenteren de belangrijkste uitkomsten van de Kijk Anders Analyse, waarin keuzemomenten voor bewegen zijn gevonden. Welke momenten zijn het meest kansrijk zijn om een nudge voor te ontwikkelen?

Tips • Wees realistisch, kies de keuzemomenten die met een nudge te beïnvloeden zijn. • Maar houd ook ruimte voor invulling van jullie creativiteit. Dit is een van de leukste stappen in het project (zie stap 6).

Resultaten • • • •

Overzicht van de momenten waarop onbewuste gedragsbeïnvloeding mogelijk is. Overzicht van stimulerende en remmende factoren. Realistische inschatting van wat mogelijk is op jullie school. Besluit voor welke keuzemomenten nudges bedacht worden.


Stappenplan

STAP 6 Nudges bedenken met behulp van de Workshop Creatief Denken

Voor wie Uitvoerende studenten en hun begeleiders.

Wat doe je • D e docent doet met de studenten een Workshop Creatief Denken om op basis van de gekozen prioriteiten uit de vorige stap nudges te bedenken. • Aan het einde van de workshop kiest de groep welke nudges uitgewerkt gaan worden. De studenten vullen onder begeleiding van de docent per nudge een actieplan in. • Bepaal hoe je gaat meten of de nudges werken. Bedenk wat je wilt weten: hoeveel mensen nemen nu de trap, of wie moest even lachen toen hij de tekst op de poster las? Het hoeft niet wetenschappelijk onderbouwd te zijn, maar je wilt wel weten of je bent geslaagd in je opzet. • Suggesties voor metingen: online enquête onder doelgroep, observatie (camera ophangen of zelf observeren), interviews. Wil je dat meer mensen met de fiets naar school komen, dan kun je bijvoorbeeld een enquête afnemen of het aantal fietsen in de stalling tellen. Voor een vergelijking doe je de eerste meting vóór invoering van de nudge en de tweede meting een aantal dagen/weken later.

Tips • B edenk dat belemmeringen (hobbels) ook het gedrag beïnvloeden. Denk dus niet alleen in termen van stimuleren, maar ook aan ‘gericht blokkeren’ (bijvoorbeeld door een kunstmatige omweg in de school). • Kijk realistisch naar de plannen, de uitvoering, de benodigde tijd en het budget. Kies met elkaar een aantal haalbare nudges. Beter drie nudges goed en zorgvuldig uitgevoerd, dan zes half.

Resultaten • Nudges zijn gekozen. • Meetmethode nudges is bepaald. • Actieplan per nudge is ingevuld.


Stappenplan

STAP 7 Prikkels die duwtjes in de rug versterken: priming Voor wie Uitvoerende studenten en hun begeleiders.

Doen • Lees (opnieuw) de theorie over priming voor studenten of docenten. • Zoek met elkaar naar mogelijkheden om met priming jullie nudges te versterken. • Onderzoek en bespreek welke beelden, teksten, geluid, geur, temperatuur, smaak etc. je kunt inzetten, zodat je nudge het best uit de verf komt. Bijvoorbeeld. Je hebt er voor gekozen om de trap aantrekkelijker te maken, zodat meer studenten zullen kiezen voor de trap. Met kleuren op de muur, leuke teksten op de treden, een opwekkend muziekje of een aangename temperatuur maak je het trappenhuis aantrekkelijker en gezelliger. Mensen worden natuurlijk ook nieuwsgierig naar dat ‘nieuwe’ trappenhuis. Voeg elke paar weken een nieuwe prime; prikkel toe. Dan blijft het vernieuwend.

Resultaten

Een overzicht van realistische mogelijkheden voor priming voor jullie nudges op het ROC.

Tips • B edenk dat nudges langer werken dan priming. Leg dus in de uitvoering van het project het accent op nudging. De primes helpen de nudges versterken. • Priming vraagt om onderhoud en vernieuwing. Daar moet je bij je keuzes rekening mee houden. Ben je beperkt in je middelen, wees dan zuinig met priming want dat vraagt veel inzet en creativiteit op langere termijn. • Beloning is ook een nudge.


Stappenplan

STAP 8 Impact vergroten met sociale stimulering: spiegelneuronen Voor wie Uitvoerende studenten, hun begeleiders en een kleine groep leden van de doelgroep (de mollen).

Wat doe je Maak gebruik van de impact van positief voorbeeldgedrag van de mollen. Hiermee speel je in op de werking van spiegelneuronen van de doelgroep. Denk bijvoorbeeld aan het organiseren van een flash mob. Kijk eens naar dit inspirerende filmpje op youtube (Leadership from a dancing guy) over hoe mensen elkaar volgen in hun gedrag. http://goo.gl/zkWwl

Tips • Kies de mol uit de informele leiders uit de doelgroep. • Betrek de mollen in je complot. • Vergeet niet: ook docenten zijn geschikt én bepalend bij het geven van het goede sporten beweegvoorbeeldgedrag.

Resultaten • S port en bewegen wordt nu ook ‘van binnenuit’ de doelgroep gestimuleerd, doordat de informele leiders het goede voorbeeld geven. De kans is nu groot dan anderen hen gaan volgen.


Stappenplan

STAP 9 Meten van resultaten Voor wie Uitvoerende studenten en hun begeleiders.

Wat doe je • Meten of de nudge werkt. • Eventueel aanpassingen maken.

Tips • • • •

I n stap 6 is bepaald hoe de nudge gemeten gaat worden. Kijk wat een goed moment is voor de meting(-en). Direct of juist na een paar maanden? Denk aan de nulmeting, zodat je de situatie van vóór de nudge kunt vergelijken met daarna. Kijk aan het eind van het project niet alleen naar toename van bewegen bij de doelgroep, maar ook naar de studenten (en docenten) die aan dit project hebben meegewerkt. Deelname aan dit project, bezig zijn met het stimuleren van sport en bewegen, heeft onbewust (!) ook effect op het eigen gedrag. Zijn de deelnemers aan dit project na afloop meer gaan bewegen dan in het begin?

Resultaten • Effect van de nudge is bekend. • Je weet nu of je de nudge nogmaals kunt inzetten, of wat je eraan wilt verbeteren.


Stappenplan

STAP 10 Communiceren van de resultaten Voor wie Uitvoerende studenten en hun begeleiders.

Wat doe je • I s er een mooi resultaat behaald, hoe klein ook: laat het weten aan iedereen die je op de hoogte wilt stellen van de voortgang van dit project. Vertel er over in vergaderingen, praat er over, laat leuke voorbeelden zien. • Door dit met regelmaat en enthousiasme te doen, raken anderen nieuwsgierig en willen meer weten. Geef een inspirerende lunchbijeenkomst voor iedereen die er meer van wil weten. De olievlek gaat zich vanzelf verspreiden. • Voor wie buiten school kunnen het project en de uitkomsten interessant zijn? De gemeente, de plaatselijke krant, de lokale sportverenigingen? Hoe zou je hen kunnen bereiken? • Bedenk en bespreek met andere docenten een mogelijk vervolg van dit project. Kan het worden opgenomen in het reguliere lesprogramma? Wat is daarvoor nodig? Of is het slim om er een jaarlijks terugkerend project (voor stagiaires?) van te maken? • Organiseer een slotbijeenkomst waarin studenten hun aanpak, uitvoering en resultaten presenteren.

Tips • V ertel gerust waar je tegenaan loopt, maar problematiseer het niet. Vind het positieve in iets wat niet lukt: er zit altijd een goede leerervaring in. • Geniet met de studenten van ieder succes, hoe klein ook en vier het.

Resultaten • O nbewuste gedragsbeïnvloeding blijft op de agenda en krijgt indien gewenst een vervolg. • Voor vragen of advies neem gerust contact op met NISB. We zijn heel benieuwd naar jullie resultaten, ideeën, suggesties en verbetertips. We nemen ze graag op in de volgende versie van deze toolkit. Veel succes!

Nanette Hagedoorn, Monique Hampsink, Juul van Rijn (NISB) Mede namens, De docenten en studenten van ROC van Twente (Enschede), ROC Mondriaan (Delft), ROC A12 (Ede) Studenten Hogeschool Utrecht (Scompany, team 4.1 2012) Organisatieadviesbureau De Beuk


(On)bewust in beweging, toolkit om bewegen en sport te stimuleren voor ROC s

Recommend Documents