Omgaan met rijangst
Van A tot ggZ De boeken in de reeks Van A tot ggZ beschrijven niet alleen oorzaak, verloop en behandeling van de onderhavige problemen, maar geven ook antwoord op de vraag hoe men met het probleem om moet gaan. Door de prettig leesbare combinatie van beschouwingen, cartoons en citaten zijn de boeken niet alleen geschikt voor vertegenwoordigers van patiëntenverenigingen, behandelaren en mantelzorgers, maar vooral ook voor de cliënten zelf en de mensen in hun directe omgeving. De reeks staat onder redactie van: •
Fred Sterk, psycholoog-psychotherapeut, werkzaam bij Parnassia, Psycho-Medisch Centrum te Den Haag, afdeling arbeid en psyche (Ockenburgh Prevent)
•
Sjoerd Swaen, psycholoog-psychotherapeut, werkzaam bij Parnassia, Psycho-Medisch Centrum te Den Haag, centrum angststoornissen
•
Jenny Swart, fondsredacteur, uitgeverij Bohn Stafleu van Loghum
Omgaan met rijangst Jan van den Berg, Cindy Boon en Laura van Bergen
Bohn Stafleu van Loghum Houten 2005
© 2005 Bohn Stafleu van Loghum, Houten Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enig andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16b Auteurswet 1912 j˚ het Besluit van 20 juni 1974, Stb. 351, zoals gewijzigd bij Besluit van 23 augustus 1985, Stb. 471 en artikel 17 Auteurswet 1912, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp). Voor het overnemen van (een) gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) dient men zich tot de uitgever te wenden.
ISBN 90 313 4474 5 NUR 777
Ontwerp omslag: PH&D, Huizen Cartoons: Marcel Jurriëns
Bohn Stafleu van Loghum
Distributeur in België:
Het Spoor 2
Standaard Uitgeverij
Postbus 246
Belgiëlei 147a
3990 GA Houten
2018 Antwerpen
www.bsl.nl
www.standaarduitgeverij.be
Voorwoord
De gemiddelde Nederlander denkt dat rijangst wordt veroorzaakt door het steeds drukker wordende verkeer, door de toename van asociaal gedrag van medeweggebruikers of door een gebrek aan routine bij de angstige chauffeur. Deze beschouwing blijkt vaak te kort door de bocht te zijn. Voor de agressie van andere verkeersdeelnemers zijn mensen met rijangst slechts zelden bang. Er zijn veel angstige chauffeurs met al vele jaren ervaring met autorijden. Ze zijn vaak autoliefhebbers die eens dol waren op autorijden. Mensen die rijangst hebben, zijn niet alleen bang voor het verkeer of voor het autorijden zelf. Ze zijn ook bang voor de symptomen van hun eigen lichamelijke angst, zoals spierkrampen en duizelingen. Ook vrezen ze opdringerige angstgedachten te krijgen. Om het variété aan verschillende klachten en hun nuances duidelijk te maken, zullen in dit boek veel subtypes van rijangst worden besproken. Dit boekje is geschreven voor mensen die om wat voor reden dan ook angstig zijn bij het autorijden. We proberen de angstgevoelens te verklaren, zodat deze beter te begrijpen zijn. Hoe de aanpak van rijangst er uitziet, zal ook worden toegelicht. Je krijgt zo ondersteuning bij het overwinnen van je angst. Tips en trucs zullen hierbij zeker aan bod komen.
5
Dit boekje is ook bedoeld voor hulpverleners, rijschoolhouders en geïnteresseerden die in hun (beroeps)praktijk regelmatig mensen met rijangst tegenkomen. De reden voor publicatie is dat er nauwelijks literatuur over rijangst bestaat, terwijl deze klacht toch vaak voorkomt. We gaan in op de alledaagse ervaringen met rijangst waar behandelaars mee te maken krijgen, of dit nu gaat om de rijangst van de chauffeur of om de rijangst van de bijrijder. De auteurs zijn werkzaam als psycholoog bij angstbehandelinstituut IPZO in Nijmegen en Nieuwegein.
6
Inhoud
Voorwoord
1
2
3
Rijangst
11
Rijangst en angststoornissen
12
Test je rijangst
14
Knelpunten door rijangst
17
Afhankelijkheid van anderen
17
Onbegrip en irritatie
19
De omgeving is gemaakt voor chauffeurs
20
Schaamte
21
Rijangst vreet tijd
23
Rijangst kan veel geld gaan kosten
24
Angst is een rotgevoel
25
Discomfort
27
Gevolgen voor de rijstijl
29
Angst bij het behalen van je rijbewijs
30
Waarom nu juist angst tijdens het autorijden?
33
Bang in de auto
33
Snelheid
33
Monotonie
36
Plaatsgebonden
37
7
4
Rijangst; verschillende types
39
5
Rijangst met en zonder paniekaanvallen
43
Inleiding
43
Angst voor controleverlies
45
Angst voor lichamelijk controleverlies
45
Angst voor psychisch controleverlies
47
Controle verliezen over je eigen gedrag
48
Controle verliezen ten aanzien van de omgeving
50
Oplossingen bij rijangst met en zonder paniekaanvallen 51
6
Rij-instructie of behandeling?
52
Wat te doen bij een paniekaanval: praktische tips
54
Triggers uitschakelen
57
Stress
57
Depressie
59
Slechte conditie
59
Faalangst en perfectionisme
61
Wat is perfectionisme?
61
Oplossingen bij faalangst en perfectionisme Rijexamenangst Oplossingen bij rijexamenangst 7
70 75
Wat is hyperventilatie?
75 79
Rijangst als gevolg van andere klachten
83
Fobieën
83
Hoogtevrees, hoogtefobie, acrofobie
84
Oplossingen bij hoogtevrees
8
68
Hyperventilatie
Oplossingen bij hyperventilatie 8
65
86
Claustrofobie Oplossingen bij claustrofobie Angst voor overgeven/wagenziekte (emetofobie)
90 93 97
Oplossingen bij angst voor overgeven en wagenziekte 99 OCD: obsessies en dwanghandelingen Oplossingen bij OCD Bijrijdersangst Oplossingen bij bijrijdersangst 9
117
129
Wat is angst om te verdwalen?
129 131
Angst door routinegebrek
135
Routinegebrek
135 139
Angst voor lichaamssignalen: hartklachten en flauwvallen
143
Angst voor lichaamssignalen
143 146
Darmaandoeningen en ontlastingsproblemen
149
Buikklachten
149
Oplossingen bij spastische-darmproblemen 14
122
Angst om te verdwalen
Oplossingen bij angst voor lichaamssignalen 13
113
Verkeersongevallen
Oplossingen bij angst door routinegebrek 12
110
117
Oplossingen bij angst om te verdwalen 11
106
Angst na ongeval
Oplossingen bij angst voor verkeersongevallen 10
103
152
Terechte angsten en lichamelijke beperkingen
157
Autorijden en oogproblemen
157
9
15
Autorijden en diabetes
159
Autorijden en buiten bewustzijn raken
161
Autorijden en medicatie
163
Medicatie
163
Benzodiazepinen
167
Antidepressiva
168
Bètablokkers
169
Nawoord
171
Adressen en literatuur
173
Over de auteurs
175
Raad van advies
177
Reeds verschenen titels
179
10
