OMGAAN MET DIABETES MELLITUS OF SUIKERZIEKTE
Congres Zorgkundigen BEFEZO
Ivan Tanghe Docent KTA Brugge
DIABETES WERELDWIJD Wereld Het IDF (International Diabetes Federation) schatte het aantal diabetespatiënten in 2007 op 246 miljoen. Voor 2010 wordt het aantal geschat op 285 miljoen. Men vermoedt dat in 2030 7,8% van de wereld-bevolking aan diabetes zal lijden Europa Geschat wordt dat 10,1% van de volwassen Europese bevolking diabetes heeft (waarvan 8590% Type 2 Diabetes)
Eerst even dit nog om het goed te begrijpen! België Het voorkomen van type 1 en type 2 diabetes bij volwassenen samen wordt geschat op 8% van de volwassen Belgische bevolking. Dit zal verder oplopen tot 9,6% of 1 op 10 volwassen Belgen in 2030. De cijfers omvatten zowel de gekende als de nietgekende diabetesgevallen. Uit studies blijkt dat de helft van die groep mensen waarschijnlijk rondloopt zonder diagnose Cijfers van de Internationale Diabetes Federatie & van de Vlaamse Diabetesvereniging
Wat gebeurt er met een hap eten? Je neemt bijvoorbeeld een hap brood. Je kauwt het fijn en slikt het door. Via je maag komt het in je darmen. Van een belangrijk onderdeel van je eten, namelijk koolhydraten, wordt suiker, glucose, gemaakt. Die glucose gaat via je darmen naar het bloed. Waar moet die glucose naar toe? De glucose moet via het bloed in de cellen van je lichaam komen. Dat is belangrijk om te kunnen bewegen en groeien. De glucose heb je nodig voor verbranding en energie. Net als een auto die benzine (energie) nodig heeft om te kunnen rijden.
1
Wat heeft insuline daar mee te maken? De cellen waar de glucose in moet komen, zitten "op slot". Er is een "sleutel" nodig om de glucose binnen te laten. Die "sleutel" heet insuline. Insuline wordt gemaakt in een orgaan in je buik, de alvleesklier. Als de glucose in het bloed komt wordt de alvleesklier wakker en maakt voldoende insuline om de celdeurtjes open te laten gaan en kan de glucose naar binnen.
DE ALVLEESKLIER OF PANCREAS
Als de cellen genoeg glucose hebben gaat de rest van de glucose naar de lever, een reserve opslag plaats. De alvleesklier weet precies wanneer en hoeveel insuline er gemaakt moet worden.
INSULINE In de pancreas maken de cellen in de eilandjes van Langerhans insuline aan. Dit is een hormoon.
Deze insuline is dus nodig om het suiker die in het bloed aanwezig is toegang te geven tot de cellen in ons lichaam.
Suiker wordt verbrand in onze cellen en ze produceren energie.
Insulinemodel
2
DEFINITIE VAN SUIKERZIEKTE Diabetes of suikerziekte is een aandoening waarbij het glucose- of suikergehalte in het bloed chronisch verhoogd is. Glucose is één van de belangrijkste energiebronnen voor onze cellen. Het opnemen van glucose door de cellen gebeurt niet automatisch, hiervoor hebben de cellen een hulpstof nodig. Deze hulpstof is insuline. Indien de productie van insuline door de alvleesklier (pancreas) onvoldoende of niet gebeurt, kunnen de cellen niet genoeg of geen glucose opnemen. Hierdoor zal de glucoseconcentratie in het bloed te hoog worden en moet de suikerspiegel door middel van geneesmiddelen worden geregeld.
GEVAREN BIJ SUIKERZIEKTE HYPOGLYCEMIE: Tekort aan suikers in de bloedbaan HYPERGLYCEMIE: Teveel aan suiker in de bloedbaan EXTRA RISICO OP COMPLICATIES BIJ SUIKERZIEKTE
SOORTEN SUIKERZIEKTEN De twee belangrijkste zijn type 1 en type 2 diabetes mellitus. Meestal ontstaat type 1 diabetes doordat de insuline producerende cellen van de pancreas worden vernietigd door ons eigen afweersysteem (auto-immuunsysteem). Hierdoor wordt de insuline productie na enige tijd totaal stopgezet. Type 2 diabetes, de vorm van suikerziekte die het meest voorkomt, wordt o.a. gekenmerkt door ofwel een trage of een onvoldoende vrijstelling van insuline door de alvleesklier. Bij deze vorm van suikerziekte zijn de insuline producerende cellen minder actief maar niet vernietigd. Meestal zwaarlijvige personen! Een andere vorm van diabetes die kan voorkomen is deze die optreedt tijden de zwangerschap (zwangerschapsdiabetes).
HYPOGLYCEMIE De oorzaken (of combinatie van oorzaken) van het optreden van een ‘hypo’ kunnen zijn: Teveel insuline toedienen Missen of uitstel van een maaltijd Te weinig eten in verhouding tot de insulinetoediening Overmatige lichamelijke inspanning Teveel alcohol gebruiken
3
Bij ernstige vormen van hypoglycemie kan de persoon het bewustzijn verliezen en zelfs in coma raken.
HYPERGLYCEMIE Oorzaken van een ‘hyper’: 1.
Behandeling: Indien slachtoffer goed bij bewustzijn: innemen van 20 gram suiker (druivensuiker,enkele suikerklontjes, glas suikerhoudende limonade, cola) is vaak al voldoende om de ‘hypo’ op te heffen.
2. 3. 4.
Bij onvoldoende reactie op de behandeling zoals hieronder beschreven dient onverwijld een arts gewaarschuwd te worden!
5. 6. 7. 8. 9.
Bij coma 100 en MUG verwittigen!
Te weinig drinken (oudere mensen hebben een minder sterke prikkel om vocht in te nemen). Gebruik van diuretica (plaspillen). Bedlegerigheid ( vaak samen met weinig drinken). Eerste teken van suikerziekte bij mensen die het niet weten. Stress. Infecties. De insulinebehoefte is dan groter. Te weinig insuline toedienen. Teveel gegeten. (Opzettelijk) geen insuline spuiten.
4
Behandeling: 1. Bloedsuikergehalte meten door middel van vingerprik. 2. Steeds veel vocht nemen indien persoon goed bij bewustzijn! (er gaat immers heel veel vocht verloren omdat suiker water meesleurt en men dit uitplast) 3. Indien frequent voorkomen arts verwittigen!
Bij vermindert bewustzijn!!! STEEDS EEN ARTS VERWITTIGEN! Therapie door arts! 1. 2. 3.
Het vochttekort/uitdroging (dehydratatie) opheffen door infusie van een hypotone zoutoplossing. Niets per os (via de mond) geven om braken te voorkomen. Insulinetoediening.
VINGERPRIK OM SUIKERGEHALTE TE BEPALEN!
Het bepalen van suiker in het bloed via bloedsuikertesten komt men onmiddellijk te weten hoe hoog de bloedsuiker staat op het ogenblik van de meting zelf.
5
GEVAREN OP LANGE TERMIJN! Bij niet goed verzorgen van een suikerziekte waarbij de suikerspiegel in bloed vaak ontregeld is gevaar voor: Oogaandoeningen Nieraandoeningen Aantasting bloedvaten Zenuwaandoeningen (diabetisvoet) Infecties van huid, nieren, blaas en vagina door hyperglycemie en vaatstoornissen
NIERAANDOENINGEN Overbelasting van de nieren door veelvoudig vochtverlies door te hoog suikergehalte
Aantasting van de bloedvaten van de nieren met als gevolg slechte werking. Hierdoor krijgt men een verhoogde bloeddruk.
OOGAANDOENINGEN Vertroebeling van de lens in het oog = cataract of grijze staar genoemd.
Aantasting van het netvlies van het oog. Met afname van gezichtscherpte en blindheid indien niet behandeld. Door stoornis van bloedvaten. (rethinopathie)
Overdruk in het oog of glaucoom.
AANTASTING VAN DE BLOEDVATEN Deze aandoening kan zowel de grote bloedvaten (macro - angiopathie)als de kleine bloedvaten (micro - angiopathie) betreffen. Aantasting van de grote bloedvaten wordt ook aderverkalking (atherosclerose) genoemd. Vooral de bloedvaten van het hart, de hersenen en de grote slagaders van de onderste ledematen worden aangetast. Bij diabetes treedt vaker en eerder aderverkalking op. Aantasting van de kleine bloedvaten (micro - angiopathie) doet zich vooral voor in de ogen (retinopathie) en de nieren (nefropathie).
Gevaar voor ernstige nierbeschadiging
6
ZENUWAANDOENINGEN Oppervlakkige zenuwbeschadiging Verminderde gevoeligheid voor koude en warmte en pijn. Diabetesvoet Stoornissen van zenuwstelsel - Diarree - Maagstoornissen (luiheid maag) - impotentie - blaasproblemen - bloeddrukproblemen met te lage bloeddruk bij snel rechtkomen
DIABETESVOET
ULCUS EN/OF NECROSE VAN DE VOET DOOR SUIKERZIEKTE
Kenmerken diabetische voet • Koude voeten • Tintelende voeten, pijnscheuten • Minder gevoel • Moeilijk genezende wondjes • Verkleuringen aan tenen en voet
7
BEHANDELING SUIKERZIEKTE TYPE I insulinetoediening via onderhuidse injecties of via een insulinepomp gezonde voeding lichaamsbeweging Bij type 1 diabetes mellitus is de toediening van insuline altijd noodzakelijk. De hoeveelheid toe te dienen insuline moet in balans zijn met de inname van voeding en de dagelijkse activiteiten. Hierbij moeten de bloedglucosewaarden regelmatig gecontroleerd worden.
BEHANDELING SUIKERZIEKTE TYPE II De behandeling van type 2 suikerziekte dient niet minder te worden ingezet als de behandeling van type 1 suikerziekte . Het is geen ‘ouderdomsdiabetes’ dat met een paar tabletjes onder controle gehouden kan worden.
Behandeling: gezonde voeding, vermageringsdieet lichaamsbeweging ( gewicht!) levensstijl ( roken!) Goede voethygiëne (zie verder) Medicatie in pilletjes en bij onvoldoende effect op de bloedglucosewaarden moet men ook besluiten over te gaan op aanvullende of vervangende insuline toediening.
Wat kan men zelf doen om een diabetische voet te voorkomen? goede bloedglucosewaarden spreekt voor zich niet op blote voeten lopen nagels recht en niet te kort afknippen zorg dat schoenen niet knellen of drukpunten binnenin
BEDANKT VOOR UW LUISTEREND OOR!
hebben voeten regelmatig controleren op wondjes of verkleuringen. Ook de onderkant, desnoods via een spiegel.
Ivan Tanghe Bachelor ziekenhuisverpleegkunde Docent KTA Brugge
8
