26 januari 2007 - 58e jaargang no. 3
Met veel enthousiasme is de eerste training Practical Problem Solving van start gegaan op dinsdag 9 en woensdag 10 januari j.l. Tot aan oktober 2007 zijn er trainingen gepland om zodoende alle CAO-werknemers en alle voormannen te trainen. Het is belangrijk dat er aan Problem Solving wordt gedaan omdat de benefits significant zijn. Audits van vorig jaar hebben tevens uitgewezen dat wij aandacht moeten besteden aan Problem Solving,
omdat het nog niet is ingebed in onze organisatie-cultuur. Bij het toepassen van practical problem solving conform the methodologie zal er een positieve impact zijn op safety, people, quality, production en cost, de ABS diamond dus! We verwachten van een ieder een optimale participatie, immers: iedereen heeft een rol in het welslagen van de toepassing van problem solving binnen onze organisatie.
Bauxco Nieuws no. 3 - 26 januari 2007
1
Vorig jaar is het proces inzake de totstandkoming van gestandaardiseerde werkprocedures onder de loep genomen, hetgeen na verschillende sessies met diverse belanghebbenden, onder andere department heads en vervolgens een multidisciplinair team, heeft geresulteerd in het formuleren van een BPAP-A3. Er was een business case; de ontwikkelde gestandaardiseerde werkprocedures werden en worden onvoldoende gebruikt in het dagelijkse werk en niet de gehele organisatie was en is met dezelfde intensiteit bezig met het ontwikkelen, het tot stand brengen van gestandaardiseerde werkprocedures. De belangrijkste doelstellingen van de BPAP-A3 zijn: 1. dat wij als organisatie één centrale plek hebben om onze gestandaardiseerde werkprocedures te bewaren / "locken", één centrale BPAP website; 2. dat de verantwoordelijkheid voor het proces/systeem dat moet leiden tot het ontwikkelen van gestandaardiseerde werkprocedures, bij de afdelingen ligt. Dit houdt in dat de department heads verantwoordelijk zijn voor de mensen en de middelen die nodig zijn om te komen tot het ontwikkelen van gestandaardiseerde werkprocedures. De department heads zullen onder andere een medewerker moeten aanwijzen die zich primair zal bezighouden met het ontwikkelen van gestandaardiseerde werkprocedures. Ook zullen de department heads ervoor moeten zorgdragen dat de documenten 'approved' en 're-approved' worden waarbij "subject matter experts" binnen de afdelingen de tijd moeten krijgen om documenten te screenen en te toetsen aan de geldende werkomstandigheden en safety regels, voordat de docu2
menten ge-approved/re-approved worden. Dit om de kwaliteit en betrouwbaarheid te kunnen garanderen. Een ander heel belangrijk aspect is dat het gebruik van gestandaardiseerde werkprocedures binnen de dagelijke operations gestimuleerd zal moeten worden. 3. dat de afdeling ABS richtlijnen en instructies in place heeft en de support biedt, zodat het proces tot de totstandkoming van gestandaardiseerde werkprocedures door de verschillende afdelingen kan plaatsvinden. Hierbij moet gedacht worden aan richtlijnen voor: - te approven en re-approven documenten volgens vooraf vastgestelde aantallen; - het verstrekken van guidelines voor het ontwikkelen van gestandaardiseerde werkprocedures; - het aangeven van de rollen en verantwoordelijkheden; - het aangeven van het gebruik van de meest effectieve bestaande overlegvormen binnen het huidige systeem, zodat ontwikkeling en review van gestandaardiseerde werkprocedures kunnen plaatsvinden. Verder dient de afdeling ABS in place te hebben: - het "document control" proces van gestandaardiseerde werkprocedures. - de standaard formats t.b.v. gestandaardiseerde werkprocedures; de combinatie van de SWI & JSA (Standard Work Instructions & Job Safety Analysis) is een illustrerend voorbeeld en tevens een belangrijke verandering; - de monitoring en auditing tools om het proces en het gebruik van gestandaardiseerde werkprocedures te auditen. - de rapportage van ontwikkelde en gereviewde documenten. - training van de medewerkers (resources) die door de departments zijn aangewezen om gestandaardiseerde werkprocedures te ontwikkelen.
Bauxco Nieuws no. 3 - 26 januari 2007
4. dat de leerdimensie die gekoppeld is aan gestandaardiseerde werkprocedures, volledig de verantwoordelijkheid zal worden van en overgaan naar de afdeling Training. De herziene approach met betrekking tot het proces om te komen tot het ontwikkelen, reviewen en locken van gestandaardiseerde werkprocedures vereist nog steeds het nodige werk van de afdeling ABS. Met name ten aanzien van punt 3 heeft Arlan Sodirijo, IMS Administrator, veel werk verzet. Ook binnen de andere afdelingen zal het nodige werk verzet moeten worden om uitvoering te geven aan de BPAP-A3.
Een ander actiepunt op de A3 is dat de BPAPdevelopers die nu nog fysiek in Building 701 zitten, binnen hun eigen afdeling vorm zullen geven aan het proces dat moet leiden tot de ontwikkeling en het ondersteunen van het gebruik van gestandaardiseerde werkprocedures. Eens per maand zal er een meeting worden gehouden waarbij alle BPAP developers, de IMS Administrator en de ABS Coordinator de knelpunten in het proces en/of het systeem zullen bespreken zodat deze kunnen worden opgelost. De afdeling ABS zal centraal bijhouden en rapporteren wat de status is van de documenten die per afdeling zijn "approved" en "re-approved". Afwijkingen zullen zo snel mogelijk gecorrigeerd moeten worden. 'Leadership' zal tijdens floor visits ook vragen stellen over het proces en het gebruik van de gestandaardiseerde werkprocedures. Het is belangrijk dat wij met z'n allen de importantie van gestandaardiseerde werkprocedures inzien, erkennen en uitdragen. Deze importantie heeft zijn weerslag in safety, kwaliteit en efficiency van het werk en is een basis voor improvement. Het is daarom van belang dat ontwikkeling en review van documenten daar gebeuren waar het werk plaatsvindt. Alleen dan zullen wij optimaal kunnen profiteren van de benefits!
Arlan Sodirijo
Harold Alidarso herdacht op 20 december 2006 het feit dat hij 30 jaar in dienst was bij Suralco. Hij is Refining Shift Foreman in Precipitation. Hansradj Baboeram trad op 27 december 1977 bij ons bedrijf in dienst. Hij is nu Senior General Mechanic in de Mobile Plant.
Bauxco Nieuws no. 3 - 26 januari 2007
3
Vele bedrijven proberen of resultaten te leveren of aan de toekomst te bouwen, maar bij Alcoa proberen we beide tegelijk, terwijl we tevens al onze zeven Waarden blijven naleven. Dankzij onze Waarden kunnen wij slagen met belanghebbenden overal ter wereld: van overheidsambtenaren en klanten tot leveranciers en partners, en natuurlijk met ieder van ons, de Alcoans. Als we onze Visie om de beste onderneming te worden, willen waarmaken, zijn Waarden niet aan discussie onderhevig. Ze vereisen van ons - jaar in jaar uit - dat we meetbare verbeteringen boeken voor elk van de Waarden, zowel die welke doelstellingen behelzen (klanten, veiligheid, gemeenschap, milieu, winstgevendheid) als die welke processen definiëren (aansprakelijkheid, integriteit, verantwoordelijkheid). We zijn er om een gewenst product, een dienst of een oplossing aan onze klanten te leveren. Om dit goed en consistent te kunnen doen, dient dit te geschieden met de interesse en steun van alle belanghebbenden in onze onderneming. We moeten het elke dag opnieuw doen, met sustainability en consistentie. En daarvoor zijn begrippen zoals integriteit, aansprakelijkheid en uitmuntendheid van belang. Dat Alcoa al 117 jaar bestaat, betekent dat we erin geslaagd zijn onze Waarden daadwerkelijk na te leven. In de Executive Council (deze omvat mijzelf en de mensen die direct met mij samenwerken) letten we maandelijks op de maatstaven die tonen dat we het, wat naleving van de Waarden van de onderneming betreft, goed of slecht doen: we evalueren elk bedrijf en elke fabriek op: Winstgevendheid (gemeten als rendement op kapitaal, netto geldstroom, omzetsnelheid van activa en werkkapitaal, verhouding tussen vreemd en eigen vermogen enz.) zowel vergeleken met vorig jaar als met directe concurrenten; indicators voor veiligheid en gezondheid van Mensen, hun afwezigheid, overuren en verloop, en planning van opvolging en ontwikkeling; Milieu-incidenten en reductie van onze impact op het milieu (CO2, waterverbruik, verspilling); Groei van nieuwe producten, nieuwe markten, nieuwe locaties; en 4
Research and Development-doorbraken en toepassingstechnologie. We houden tevens rekening met de kwaliteit (d.i. sustainability) van de verbeteringen en gebruiken controlerapporten en ASATs over financiën, EH&S en OPEX om de prestaties te monitoren. De sleutel tot het doen van wat juist is, wordt dus gevormd door het constant naleven van onze Waarden, zoals die onze doelstellingen bepalen. Er zijn vele doelen die gerealiseerd moeten worden: één daarvan betreft de kwestie van dodelijke ongelukken. In 2006 deden zich onder Alcoa-medewerkers twee, en onder onze contractwerkers vier dodelijke ongevallen voor. En begin deze maand nog deed zich een dodelijk ongeval voor in Point Comfort toen een werknemer in contact kwam met waterstoffluoride. Zoals we in onze beleidsregel Veiligheid stelden: ,,Het menselijk leven is voor ons het allerbelangrijkste en wij benaderen risico's dienovereenkomstig.” U moet denken, geloven en handelen volgens die denkwijze. We hebben deze kwestie uitgebreid besproken in de Executive Council en de president van elke groep onderneemt stappen om ervoor te zorgen dat deze kwestie binnen al onze bedrijven op alle niveaus op gepaste wijze benaderd wordt. We moeten dodelijke ongevallen in ons bedrijf uitroeien. We beginnen 2007 met goede verwachtingen: de markt voor primaire materialen is solide en zal overal ter wereld goed zijn voor de verwerkingsen verpakkingsindustrie. Veel van wat we in de afgelopen twee à drie jaar in systemen, GBS, afschrijvingen, start-ups enz. geïnvesteerd hebben, zal de bottomline naar verwachting helpen versterken. De zuiveringsinstallatie te Pinjarra en smelter III in São Luís zullen dit jaar op volle toeren draaien
Bauxco Nieuws no. 3 - 26 januari 2007
en Rusland zal zijn productie aanzienlijk verhogen, net zoals Bohai na de brand bij de walsen. En IJsland zal in het tweede kwartaal met productie starten. Ik verwacht dat we onszelf verder verbeteren en een 'best in class' prestatie nastreven in al onze afzonderlijke segmenten. Dat betekent: de concurrentie in onze klasse achter ons laten wat 'asset turns', 'working capital turns', levering, kwaliteit en margeverbetering (EBITDA) betreft. Intern betekent dit het boeken van 'best in class' resultaten voor vergelijkbare technologische activa, het toepassen van alle beschikbare kennis en het SNEL delen van alle successen!!!!! Naast onze dagelijkse beslommeringen wachten ons nog enige andere grote uitdagingen: We moeten onze impact op het milieu (met name gebruik van water en energie, en uitstoting van CO2) actief verminderen. We moeten onze constructie- en kapitaalplannen binnen budget en volgens schema voltooien. We moeten onze wereldwijde aanwezigheid versterken en toetreden tot nieuwe markten. We moeten onze markten en ons markt-
aandeel vergroten, en nieuwe producten en toepassingen leveren. En dat alles terwijl we blijven zoeken naar kansen om al onze bedrijven winstgevend te doen groeien, zowel via organische groei als via overnames. Plannen zijn plannen. Er kan heel wat gebeuren tussen plan en realiteit. Dat weet iedereen. Maar ik geloof dat we nooit eerder een betere positie bekleedden, met een betere markt, om de resultaten van onze acties te laten zien. Waarmee ik wil zeggen dat ik niet alleen verwacht dat we onze plannen zullen realiseren (ongeacht wat er in de buitenwereld verandert), maar ook dat we onze eigen plannen zullen overtreffen. We hebben nooit een beter team gehad om dit te doen. Daarom begin ik 2007 vol goede moed. 2006 was een fantastisch jaar, maar ik denk dat ieders inspanningen in het afgelopen jaar de basis hebben gelegd voor een nog beter 2007. Uit naam van de gehele Executive Council wens ik u en uw familie een zeer voorspoedig 2007.
Bauxco Nieuws no. 3 - 26 januari 2007
Alain Belda 5
The Global Impacts of Bribery Het betalen van steekpenningen aan overheidsambtenaren is een wereldwijd probleem en het is vaak illegaal. De Amerikaanse regering verbiedt via The Foreign Corrupt Practices Act (FCPA) het betalen van steekpenningen door Amerikaanse firma's aan buitenlandse functionarissen. Zesendertig landen van de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) hebben een anticorruptieconventie ondertekend die een verbod behelst tot het betalen van steekpenningen met het doel zaken (business) te verwerven of te behouden. Corruptie is niet alleen onethisch, ze is bad business Degenen die steekpenningen vragen of aanbieden, veroorzaken ernstige negatieve gevolgen voor landen, gemeenschappen en families. Volgens een rapport van de Wereldbank hebben in sommige landen steekpenningen de kosten van goederen van 8% tot 20% doen stijgen. Het is een praktijk die iedereen op vele manieren treft: werknemers die vertrouwen op de profitability en incentive van ondernemingen om in de business te blijven en werkgelegenheid te verschaffen, burgers, als er minder fondsen beschikbaar zijn voor de ontwikkeling van hun gemeenschap ten gevolge van de effecten van corruptie, consumenten en families, die hogere prijzen moeten betalen voor goederen en dienstverlening, afkomstig van
De FCPA en OESO-conventie maken het onwettig dat een bedrijf geld of iets van waarde betaalt aan een buitenlandse ambtenaar, buitenlandse politieke partijfunctionaris of kandidaat voor een politieke functie met het doel zakelijke belangen te verwerven of te behouden. Het bedrijf zal verantwoordelijk gehouden worden als de betaling, gift of schenking van een medewerker of een contractmedewerker komt. In Alcoa's Anti-Corruption Policy worden additionele vereisten en restricties gedetailleerd aangegeven. Hoewel geringe faciliterende betalingen in uitzonderlijke situaties kunnen worden toegestaan, streeft Alcoa ernaar al dit soort betalingen in de uitoefening van haar business te elimineren. Som6
ondernemingen die steekpenningen moeten betalen, gemeenschappen, als gevolg van gezondheids- en veiligheidsgevaren als steekpenningen dienen om adequate regels voor het milieu en de veiligheid van nieuwe bouwwerken te ontduiken, steden, als overheidsfondsen worden ontnomen aan het ontwikkelen van kwaliteitsinfrastructuur en efficiëntere dienstverlening en worden besteed aan infrastructuur, openbare gebouwen en defensie van mindere kwaliteit, staten, als gevolg van een afnemende concurrentie. Internationale bedrijven zien het betalen van steekpenningen als een nieuwe belasting op het zakendoen die hun incentive vermindert om in corrupte landen te investeren waar minder stabiliteit in het business en legale circuit heerst, landen, als gevolg van verminderde veiligheid wanneer steekpenningen succesvol door terroristen worden aangewend voor het illegale transport van wapens en het financieren van rebelse fanatici. Hoewel het erop lijkt dat het betalen van steekpenningen leidt tot verminderde bureaucratie en versnelde dienstverlening, kan het ambtenaren in feite juist aanzetten tot het creëren van meer bureaucratische regels met het doel additionele betalingen te eisen.
mige Business Units hebben dit soort betalingen verboden. Alle betalingen van dit soort moeten accuraat en volledig worden geadministreerd in de boekhouding en worden gerapporteerd aan de Legal afdeling. Elk van ons is verantwoordelijk voor het handhaven van een hoge standaard van business integriteit. Als u betrokken bent in een situatie waarin facilitating payments of business courtesies kunnen worden verwacht, neem dan de ethische en wettelijke implicaties in overweging voordat u handelt en neem voor advies contact op met Legal Contact van de Business Unit of Alcoa's Ethics and Compliance Office.
Bauxco Nieuws no. 3 - 26 januari 2007
China, na de Verenigde Staten de grootste energieverbruiker ter wereld, heeft het afgelopen jaar zijn windenergiecapaciteit uitgebreid met 80%. Dat meldt de Chinese nationale commissie voor ontwikkeling en hervorming op haar website. De opwekkingscapaciteit voor windenergie nam in 2006 toe van 1300 megawatt (MW) tot 2300 MW. Ter vergelijking: Duitsland heeft 18.428 MW geïnstalleerde capaciteit, de VSA 9149 MW, Nederland 1219 MW en Japan 1200 MW. Gestreefd wordt om in 2010 5 GW aan geïnstalleerd vermogen te hebben gerealiseerd en 20 GW in 2020. Dit laatste zou overeenkomen met 20.000 moderne windturbines. Een consortium onder leiding van China Datang, één van de grootste energieleveranciers van China, heeft de inschrijving om China’s eerste offshore windpark te bouwen naar zich toe getrokken. Het nieuwe park is gepland voor de kust van Sjanghai. Datang is hiermee China’s National Offshore Oil Corporation gepasseerd. De Chinese overheid maakte in november al bekend tot 2020 in ieder geval $ 187,5 mrd uit te trekken voor duurzame ener-
gie. Momenteel komt circa 5% van de Chinese energievoorziening uit duurzame bronnen. Het land heeft zich ten doel gesteld dit aandeel te vergroten tot 10% in 2010 en 16% in 2020. Tot 1993 was China zelfvoorzienend in aardolie en exporteerde het land olie. Vanwege industrialisatie en het explosief stijgende autobezit is China nu één van ‘s werelds snelst groeiende importlanden. De schatting is dat de Chinese energiebehoefte de komende jaren flink zal blijven toenemen. Steenkool blijft de grootste energiebron. De elektriciteitsproductie in China uit de verschillende energiebronnen kan grofweg als volgt ingedeeld worden: steenkool 76%, waterkracht 15%, aardgas 4%, biomassa, wind- en zonne-energie 3%, kernenergie 2%. Bron: Het Financieele Dagblad
Toyota grijpt de macht als aanstormend wereldleider van de auto-industrie in de Verenigde Staten van Amerika. Nog dit jaar wordt General Motors, sinds 1931 's werelds grootste autofabrikant, van de troon gestoten. Toyota zal dit jaar 9,4 miljoen auto's produceren en daarmee GM overtreffen. ,,Geen enkele fabrikant doet het zo perfect als Toyota,'' aldus Alan Mulally, topman van Ford. Hij werkte vroeger bij vliegtuigfabrikant Boeing en nam ook daar de productiesystemen van Toyota als voorbeeld. Op een autoshow in Detroit bleek hoe Toyota zijn product-
offensief doorzet. Het prototype van 's werelds eerste hybride sportwagen baarde er opzien en met het nieuwe model Tundra richt Toyota zich op het laatst overgebleven stukje markt dat door de Amerikaanse merken werd beheerst: de zware pickups. Om het laatste beetje schroom bij de Amerikaanse autokopers weg te nemen, claimt Toyota dat de Tundra is ontwikkeld in de VSA en ook uitsluitend dáár wordt geproduceerd, waardoor hij dus bijdraagt aan de Amerikaanse economie. Bron: AD
De meeste zwangere vrouwen in Afrika krijgen nog steeds geen medicijnen die moeten voorkomen dat hiv, het virus dat aids kan veroorzaken, wordt overgedragen aan hun kinderen. Wel is de behandeling van kinderen met aids in de afgelopen jaren verbeterd. Dat concludeert het VN-kinderfonds Unicef in een rapport dat onlangs is gepresenteerd. Volgens de notitie is in Afrika één op de tien zwangere vrouwen met hiv besmet. In de Zuid-Afrikaanse stad Pretoria is één op de vier kinderen besmet met het virus dat aids kan veroorzaken. Het voorkomen dat moeders met hiv het virus overdragen op hun (ongeboren) baby is van het grootste belang, stelt Unicef. ,,In 2006 kregen ongeveer 530.000 kinderen hiv, meestal via hun moeders. Zonder behandeling zal de helft van de geïnfecteerde kinderen voor het derde levensjaar overlijden.'' Volgens het rapport zijn er echter tekenen dat het aantal besmettingen van moeder op kind afneemt; voor een aantal landen in Oost- en zuidelijk Afrika (Namibië, Rwanda, Zuid-Afrika en Swaziland) zou zelfs sprake zijn van een 'doorbraak' op dit gebied. De behandeling van kinderen met hiv is volgens het rapport verbeterd. Dat komt doordat er betere testmethodes zijn gekomen, gezondheidswerkers meer kennis hebben, de prijzen van medicijnen zijn gedaald en doordat het makkelijker is geworden om de juiste hoeveelheid medicijnen bij kinderen toe te dienen. Toch krijgt wereldwijd slechts één op de 10 kinderen met hiv aidsremmers. Ook meldt het rapport dat in landen waar hiv en aids veel voorkomen, een hernieuwde aandacht is gekomen voor tieners en jonge volwassenen. Vooral jonge vrouwen hebben voorlichting nodig; wereldwijd komt bij hen vaker hiv voor dan bij mannen. Bauxco Nieuws no. 3 - 26 januari 2007
7
Over de oorzaken van prostaatkanker is nog weinig met zekerheid bekend, meldden we in de vorige editie. Er wordt wetenschappelijk onderzoek gedaan naar de mogelijke rol van een aantal voedingsstoffen bij het ontstaan van prostaatkanker. Verder spelen waarschijnlijk mannelijke hormonen en milieufactoren een rol, maar definitieve uitspraken op basis van wetenschappelijk onderzoek zijn nog niet mogelijk. Klachten Een kwaadaardige prostaattumor groeit over het algemeen langzaam. Prostaatkanker geeft in het begin meestal geen klachten. Soms wordt de ziekte pas opgemerkt doordat uitzaaiingen elders in het lichaam klachten veroorzaken. Zo kunnen er rugklachten optreden als gevolg van uitzaaiingen in de wervels. Bij sommige mannen komt de ziekte aan het licht als zij met plasklachten bij hun huisarts komen. Voorbeelden van zulke klachten zijn: vaker moeten plassen; moeite met plassen; pijn en een branderig gevoel bij het plassen; nadruppelen en/of een zwakke straal; troebele of bloederige urine. Deze klachten komen bij mannen op oudere leeftijd regelmatig voor. Meestal zijn ze het gevolg van een goedaardige vergroting van de prostaat. Toch zijn plasklachten voor de huisarts vaak wel een aanleiding om na te gaan of er wellicht sprake is van prostaatkanker. Als uit de onderOntsteking van prostaatweefsel. zoeken is gebleken dat er inderdaad sprake is van prostaatkanker, is verder onderzoek nodig. Hiermee wordt nagegaan hoe ver de tumor zich heeft uitgebreid en of er uitzaaiingen zijn. Behandeling Bij prostaatkanker worden de volgende behandelingen toegepast: ♦ operatie (chirurgie); ♦ uitwendige bestraling (uitwendige radiothera-pie); ♦ inwendige bestraling; ♦ hormonale therapie; ♦ waakzaam wachten; 8
♦ chemotherapie (behandeling met celdelingremmende medicijnen); ♦ ondersteunende behandelingen. Bij een aantal mannen is een combinatie van deze behandelmethoden nodig. Prostaatkanker kan pijn veroorzaken. In het begin van de ziekte hebben veel mannen geen pijn. Als de ziekte zich uitbreidt en er sprake is van uitzaaiingen, kan wel pijn optreden. Bijvoorbeeld door uitzaaiingen in de botten. Pijn is een ingewikkeld verschijnsel. Er treedt een pijnprikkel op, bijvoorbeeld omdat een tumor op een zenuw drukt. Deze pijnprikkel gaat via de zenuwbanen naar de hersenen. Er komt als het ware een telefoonverbinding tot stand tussen de pijnlijke plaats en de hersenen. Daardoor voelt men pijn. Naast lichamelijke kanten zitten er ook emotionele en sociale kanten aan pijn. Iedereen ervaart het op een andere manier. Over pijn bij kanker bestaan nogal wat misverstanden. Zo wachten mensen vaak (te) lang met het gebruiken van pijnstillers. Ze zijn bijvoorbeeld bang dat niets meer voldoende helpt als de pijn toeneemt. Of ze zijn bang om verslaafd te raken. Maar een goede pijnstiller maakt het meestal mogelijk om toch weer activiteiten te ondernemen. Pijn kan grote invloed hebben op uw leven. Daarom is het belangrijk pijnklachten met uw arts te bespreken. Praten over pijn is geen zeuren. Bij het behandelen van pijnklachten zal in eerste instantie worden gekeken naar de oorzaak van de pijn en of deze kan worden weggenomen. Dit is niet altijd mogelijk, maar wel kan de pijn meestal worden verminderd of draaglijk worden gemaakt.
Vergroting van de prostaat. bewerkt naar KWF Kankerbestrijding Afbeeldingen: Winkler Prins Medische Encyclopedie
Bauxco Nieuws no. 3 - 26 januari 2007