Oma Vertelt Verder. Herinneringen uit een ver en nabij verleden, op schrift gezet door. A.M. de Wijs Everse ( )

Oma Vertelt Verder Herinneringen uit een ver en nabij verleden, op schrift gezet door

A.M. de Wijs – Everse (1909 – 2004)

Verhalen van A. M. (Adrie) de Wijs-Everse: Oma Vertelt Verder Inhoud Kermis -------------------------------------------------------------------------------------------------------- 5 Onze Koningin ---------------------------------------------------------------------------------------------- 5 De verrassing van de Paashaas --------------------------------------------------------------------------- 6 Hoe bestaat het---------------------------------------------------------------------------------------------- 6 De 'Muis'----------------------------------------------------------------------------------------------------- 7 Sperzieboontjes---------------------------------------------------------------------------------------------- 7 Berenklauwen ----------------------------------------------------------------------------------------------- 8 Lariflap------------------------------------------------------------------------------------------------------- 8 De Paraplu--------------------------------------------------------------------------------------------------- 9 Gasten -------------------------------------------------------------------------------------------------------- 9 Kentekenbewijs Deel III Kopie --------------------------------------------------------------------------10 De Jonge Tandarts ----------------------------------------------------------------------------------------11 Allemaal Onkruid------------------------------------------------------------------------------------------11 Kerkgang----------------------------------------------------------------------------------------------------12 Onze Haan--------------------------------------------------------------------------------------------------13 Behulpzame Handen --------------------------------------------------------------------------------------13 Op bezoek bij Tante ---------------------------------------------------------------------------------------14 De vakantie begint -----------------------------------------------------------------------------------------15 Herinnering ------------------------------------------------------------------------------------------------16 Tweede Keus------------------------------------------------------------------------------------------------17 De gestolen Tas --------------------------------------------------------------------------------------------17 't Mannetje' / Het kippenhok-----------------------------------------------------------------------------18 De Poes------------------------------------------------------------------------------------------------------19 Een herinnering aan Oom Henk ------------------------------------------------------------------------19 Oude Foto's kijken ----------------------------------------------------------------------------------------20 De Floriade -------------------------------------------------------------------------------------------------21 Het Portret --------------------------------------------------------------------------------------------------22 Onze Kersenboom -----------------------------------------------------------------------------------------22 Rode Kruis zegels ------------------------------------------------------------------------------------------23 Manke Pietje -----------------------------------------------------------------------------------------------23 Walcheren 'Rondfietsen' ---------------------------------------------------------------------------------24 2 van 56

Mijn Kleinzoon---------------------------------------------------------------------------------------------25 Sieraden inleveren-----------------------------------------------------------------------------------------25 De Notenboom ---------------------------------------------------------------------------------------------26 Onze Inbreker ----------------------------------------------------------------------------------------------27 1 April -------------------------------------------------------------------------------------------------------27 Kampeerders------------------------------------------------------------------------------------------------28 De Bouwvakker --------------------------------------------------------------------------------------------28 De Feministe -----------------------------------------------------------------------------------------------29 Biologie -----------------------------------------------------------------------------------------------------30 Met twee woorden spreken -------------------------------------------------------------------------------30 Het Servies--------------------------------------------------------------------------------------------------31 Zondagavondstemming -----------------------------------------------------------------------------------31 De Kersthaas -----------------------------------------------------------------------------------------------32 Het portret --------------------------------------------------------------------------------------------------32 Het Sinterklaasfeest van Tante Hendrien --------------------------------------------------------------33 De PTT ------------------------------------------------------------------------------------------------------33 Vakantie in Renesse ---------------------------------------------------------------------------------------34 50 Jaar geleden op Schouwen Duiveland ------------------------------------------------------------------------34

Mijn Kippen ------------------------------------------------------------------------------------------------35 De ingegooide ruit -----------------------------------------------------------------------------------------36 Mijn Droomhuis -------------------------------------------------------------------------------------------36 Herfstvakantie----------------------------------------------------------------------------------------------37 Een weekje uitrusten bij de kinderen -------------------------------------------------------------------38 Het Korset / Kamperen moet je leren -------------------------------------------------------------------38 Wasdag ------------------------------------------------------------------------------------------------------39 M'n eerste 'wee' in het kippenhok-----------------------------------------------------------------------39 Zondagmorgen ---------------------------------------------------------------------------------------------40 Vakantiewerk-----------------------------------------------------------------------------------------------41 Echt of Onecht ---------------------------------------------------------------------------------------------41 Het Kerstfeest-----------------------------------------------------------------------------------------------42 De ontmoeting met Churchill ----------------------------------------------------------------------------43 In een andermans huis------------------------------------------------------------------------------------44 Garage Verkoop--------------------------------------------------------------------------------------------44 De 'Bewaarschool'-----------------------------------------------------------------------------------------45 Sinterklaas / Loensoog------------------------------------------------------------------------------------45 Koos / Bruine Bonen --------------------------------------------------------------------------------------46 Het Maarts Viooltje----------------------------------------------------------------------------------------47 3 van 56

Vakantie-----------------------------------------------------------------------------------------------------47 De Koekoek -------------------------------------------------------------------------------------------------48 Jan Veerman -----------------------------------------------------------------------------------------------49 Serieus-------------------------------------------------------------------------------------------------------50 Uw Kinderen -----------------------------------------------------------------------------------------------50 De Pupillenstraat ------------------------------------------------------------------------------------------51 Jarig ---------------------------------------------------------------------------------------------------------52 Lezen --------------------------------------------------------------------------------------------------------52 Een Vacature -----------------------------------------------------------------------------------------------53 Dood ---------------------------------------------------------------------------------------------------------53 Het Sinterklaasgedicht ------------------------------------------------------------------------------------54 10 Mei 1940 / Het is een Duitser ------------------------------------------------------------------------55 Herinnering ------------------------------------------------------------------------------------------------56

4 van 56

Kermis We waren meisjes van ongeveer 13 jaar toen we op een zaterdagmiddag per fiets naar Middelburg reden om kermis te vieren. Behalve de goede raad om 'voorzichtig te zijn' hadden we van onze ouders ieder een gulden meegekregen, voor die tijd een groot bezit voor 13jarigen. Mijn moeder had een neef, die in M bij "'t spoor" was. Daar zouden we de fietsen wel kunnen stallen. Ze woonden niet ver van de markt , waar de kermis was en het spaarde ons weer een stuiver uit. Toen de neef hoorde waarvoor we naar M gekomen waren, kregen we ieder van hem een rittenboekje met 10 kaartjes voor de Cake Walk. Was me dat een boffer. Hij had met uitladen geholpen, vandaar die boekjes. We huppelden naar de markt en ontdekten al spoedig de Cake Walk. In een mum van tijd stonden we voor de kassa en lieten het eerste kaartje afscheuren. En daar gingen we dan. Eerst moesten we over een deinende brug. We klemden ons vast aan de leuning, maar we haalden het eind. Toen op een soort roltrap en vandaar weer naar een glijbaan, die in een golvende mat eindigde. We spoedden ons dan weer snel naar het begin, waar het feest weer van voor af aan begon. We konden er geen genoeg van krijgen. Mar toen we aan onze negende ronde bezig waren gebeurde het. Het tasje van mijn vriendin schoot uit haar hand toen ze de leuning van de brug omspande. Het viel in de diepte tussen de bewegende kabels en touwen. Weg tasje, Weg portemonnee met F 1,- We waren verslagen. Maar toen trokken we de stoute schoenen aan en gingen naar de kassa. De juffrouw had medelijden met ons en riep de man die de kaartjes afscheurde. Hij herkende in ons die twee goede klanten. "Wacht even", zei hij, en even daarna stond de Cake Walk enkele ogenblikken stil, alleen de muziek gilde door. Vliegensvlug zagen we de man langs de leuning naar beneden klimmen, nagekeken door de mensen die nu stil stonden op de brug. En zie, daar verscheen hij met het zwarte tasje. Wat waren we hem dankbaar en wat genoten we dubbel van ons laatste rondje Nr. 40. November 1979. Terug naar Inhoud

Onze Koningin Vanmiddag was het dan weer zo ver: Prinsjesdag. Ik installeerde me rond de klok van 1 voor de TV en wacht de dingen die komen zullen af. 't Is niet dat ik zo gebrand ben op de troonrede, helemaal niet, maar 't is me om onze koningin begonnen., om haat te zien en te horen Dat doet me altijd wat. En ook alles wat daar op het binnenhof gebeurt vind ik machtig interessant. ( al konden ze, wat mij betreft, dat gebrul van die bevelen wel achterwege laten)! Maar dat paardengetrappel en al die mannen met die mooie uniformen aan en pluimen op hun hoed, ik zeg maar zo, in welk land ter wereld zie je nog zo iets bij de opening van een nieuw regeringsjaar? Laat het alsjeblieft zo blijven, denk ik dan als ik alles langs mij ogen zie trekken. En dan die militaire kapel die daar aan komt stappen op de mat van 'turf in je ransel, turf in je ransel'. Ik jubel mee. Maar daar zie ik de gouden koets aankomen. Ik zie door het raam het hoofd van onze koningin, enigszins achterover gebogen. En dan gaat het 'turf in je ransel' over in het 'Wilhelmus'. Ik kan het niet helpen, mar m'n ogen worden dan altijd een beetje vochtig. Zie hoe vriendelijk de koningin iedereen groet, maar eerst het vaandel natuurlijk. En dan zie ik ze even later plaats nemen op de troon, aan haar zijde Prins Bernhard. Als ze begint te spreken en ik haar stem hoor, tril ik even van binnen. Hoe beheerst ze dat alles. Hoe vaak zal ze die troonrede wel gerepeteerd hebben. 'Nu is 't wel goed zo vrouwtje', zal de Prins wel gezegd hebben. Ze brengt haar rechter hand naar haar bril, die ze wat hoger schuift. Ze moet even hoesten, er staat geen glas water bij haar, 't is ook een lange rede. Ik vind wel dat haar stem zo nu en dan wat afzwakt. Wat een flinke vrouw moet dat toch zijn, die dat alles nog aankan. En dan straks nog de kritiek moeten verwerken van mensen die niet in haar schaduw kunnen staan. Als ze aan het eind gekomen is en ik het 'Leve de Koningin' hoor, dan roep ik uit volle borst mee: hoera, hoera, hoera! Ik houd van 5 van 56

mijn koningin, alleen al omdat ze zo echt is. Ik heb zo 't gevoel, als ze straks thuiskomt en door de gang van paleis Soestdijk stapt, ze tegen Prins Bernhard zal zeggen: 'En nu wil ik koffie' , net als ik als ik een zwaar karwij achter de rug heb. Nr 41. September 1979. Terug naar Inhoud

De verrassing van de Paashaas Achter ons huis was een grote boomgaard, die grensde aan het erf van een grote boerderij. Het was voor ons een heerlijk speelterrein. We bouwden er hutten van afgevallen takken en vader het zelfs voor ons, aan een krom gegroeide perenboom een schommel opgehangen. We vermaakten ons er heerlijk, totdat we last kregen van twee grote ganzen, die door een gat van de afrastering in onze boomgaard kwamen. Als ze ons in de gaten kregen kwamen ze met sissende geluiden en uitgestrekte halzen achter ons aan. We liepen dan voor ons leven!. Na zo'n aanval gingen ze dan weer rustig grasjes pikkend terug en verdwenen na enige tijd weer door het gat. Maar toen op een dag, ontdekten we achter de tronk van een oude perenboom een kuil met wat takjes, en daarin twee grote ganzeneieren. Wat een verrassing! We liepen vlug naar moeder om onze vondst te laten zien en deze zei: 'Jullie mogen ze niet houden. Breng ze maar naar de boerin en zeg waar je ze gevonden hebt.' We waren wel teleur gesteld. Maar we deden wat moeder ons gezegd had. We hadden een stille hoop dat de boerin ze ons schenken zou, maar ze zei alleen dat de knecht het gat wel zou dichten, als hij tijd had, en nam de eieren aan, en liet ons, zelfs zonder een snoepje te geven, gaan. Enfin, we hoefden nu straks ook niet meer bang te zijn voor die dieren. Maar een paar dagen later ('t was de zaterdag voor Pasen) gingen uit nieuwsgierigheid toch nog eens even kijken achter die boom. En jawel hoor, daar lagen weer twee glanzend witte eieren in een wirwar van takjes. Het gat was dicht gemaakt, maar toch waren ze de knecht nog even te vlug af geweest. 'Die zijn natuurlijk van de paashaas' zei mijn zusje, wat ik grif beaamde. Stilletjes kookten we de eieren, tekenden er een haas op en schreven er in kleine lettertjes onder: Van de ondeugende Paashaas. Wat keken vader en moeder verbaasd, toen ze op paasmorgen naast hun kippenei nog een ganzenei vonden. 'We zullen maar denken' zei vader 'dat dit een vergoeding is voor jullie doorgestane angsten' en meteen sloeg hij met een goedgemikte slag het ei precies door midden en gaf ons ieder de helft. Nr 42. Januari 1980. Terug naar Inhoud

Hoe bestaat het Toen mijn zoon nog in W. Studeerde, probeerde hij, als zijn financiën het niet meer toelieten met de trein te reizen, naar huis te liften. Zo stond hij daar weer eens op een kruising aan een weg, en jawel daar stopte een auto. Een vriendelijke heer vroeg waar hij heen moest. 'Naar H.' Was zijn antwoord. 'Dat tref je dan jongeman, daar moet ik ook zijn'. Al pratende vroeg de meneer aan mijn zoon: 'In welk gedeelte van de stad woon je, in Noord of Zuid?' 'In Noord' was het antwoord. 'Ja, daar woonde ik vroeger ook in een straat dicht bij een park Ik ben daar geboren. Wat hebben we daar fijn gevoetbald, maar we kregen het ook wel vaak aan de stok met de politie. Zeg, in welke straat woon je? Wat zeg je me nou, is dat toevallig, daar woonde ik ook, en op welk nummer. Op 102. Hoe kan het, dat was ons huis. Ik had mijn kamer op de tweede verdieping aan de achterkant met dat dakraam. Maar dan breng ik je ook tot voor 't huis en dan wil ik na zo veel jaren mijn kamer nog eens terugzien. 'Dat is nu mijn kamer' zei mijn zoon. Samen liepen ze de trap naar boven op. 'Hier had ik een geheime bergplaats', vertelde hij achter een balk wijzend. 'En als ik door het dakraam keek zag ik 't huis van m'n beste vriend en daar 6 van 56

woonde m'n eerste meisje. We konden naar elkaar zwaaien'. Toen ik even later het verhaal hoorde, kon ik alleen maar uitroepen: 'Hoe bestaat het! Nr. 43. Terug naar Inhoud

De 'Muis' De villa waar wij 'dienden' had nog z'n grote ouderwetse kelder met plavuizen. Aan de kanten waren rekken en planken met alle mogelijke bussen en potten met voorraden. In de hoek lag een hoop aardappelen. Vaak moesten we de trap afdalen om in het halfdonker (er was maar één klein raampje in de muur) het één en ander te gaan halen. M'n vriendin en ik waren op ons dood van muizen en toen ik dan ook op een donkere namiddag de trap afdaalde, stond ik eensklaps stijf van schrik. Op de tegels voor mij lag een dode muis met en lange staart! Ik weet niet hoe vlug ik weer in de keuken terug was. 'Ga jij hem maar opvegen', zei ik tegen m'n vriendin, 'Ik durf het niet'. 'Maar ik ook niet', was haar wederwoord. En toen verscheen als een reddende engel het zoontje van de familie, die van geen enkel dier bang was. We vroegen hem, of hij de dode muis, die op de vloer van de kelder lag, wilde opvegen. We gaven hem blik en veger, en toen hij met de dode muis achter ons langs liep, durfden we niet eens te kijken. We prezen zijn moed en zuchtten van verlichting. Dat karwij was dus weer geklaard. Maar toen m'n vriendin haar nieuwsgierigheid toch niet kon bedwingen, lichtte ze, alle moed bij elkaar rapend, voorzichtig het deksel van de vuilnisemmer op en .... schoot in een bulderende lach. In de emmer lag een ineen geschrompelde aardappel met een lange verdroogde scheut er aan. Wat hebben we gelachen. Nr. 45. 1980. Terug naar Inhoud

Sperzieboontjes Een dezer dagen las ik in de krant dat de Nederlandse Jeugdherberg Centrale 50 jaar geleden was opgericht. Wat een plezier hebben we aan deze vereniging beleefd. M'n zus en ik ontdekten, dat we ook wel eens een jeugdherbergentocht konden maken. We trommelden nog wat vriendinnen bij elkaar en jawel hoor, op 1 Augustus reden we met z'n zessen naar het station, waar we onze fietsen op de trein zetten naar Arnhem, nagezwaaid door bezorgde moeders, die het toch maar niks vonden, dat z'n zestal 'de vreemde' introk. Van te voren hadden we onze plaats in de herbergen, waar we zouden overnachten besproken, evenals het avondeten. We genoten van alle nieuwe indrukken die wij opdeden en we stuurden opgewekte ansichtkaarten naar huis. 't Was herlijk om na een vermoeide fietstocht bij 'Vader en Moeder' aan te komen. 't Bedje was gespreid, de pot was gekookt. We zorgden altijd tegen etenstijd binnen te zijn, om daarna de avond met binnen- en buitenlanders gezellig door te brengen. Het verwonderde ons wel dat we iedere keer bij het eten boontjes als groente kregen, maar we beweerden bij hoog en bij laag tegen elkaar dat we boontjes heerlijk vonden. Toen we op de laatste dag (we zouden de andere dag onze fietsen op de trein naar huis zetten) al vroeg in de jeugdherberg te Apeldoorn aankwamen, vroeg de jeugdherbergvader ons mee naar de keuken te komen. Dat viel ons bitter tegen, want we hadden gepland de omtrek nog eens te gaan verkennen en we hadden in de vorige jeugdherberg ons corvee als 's morgens gedaan. Schoorvoetend volgden we onze 'vader', maar toen hij ons wees op een enorme zinken teil met boontjes, barstten we allen in een gierend gelach uit. We zouden dus vanavond voor de zevende keer boontjes als groente krijgen, die we zelf hadden moeten afhalen. De jeugdherbergvader, die er niets van begreep, was woedend, maar nadat we het hem hadden uitgelegd, kalmeerde hij een beetje. We hebben toen giechelend ons corvee volbracht. De andere dag waren we weer terug op ons dorp. Moeder zat met het eten op ons te wachten en toen de 7 van 56

deksels van de pannen gingen zei ze heel verrukt: 'En vandaag eten we voor 't eerst boontjes uit eigen tuin. Ik heb ze laten hangen tot jullie thuis kwamen. Nr. 44. 'Aangepast en ingekort ' gepubliceerd in Margriet nr. 30, 1979. Terug naar Inhoud

Berenklauwen Wat had ik geploeterd in de tuin om alles in orde te krijgen voor we met vakantie gingen. Alles zag er puntgaaf uit: het gras, het perk met rozen in de voortuin, de geraniums, de vast planten, de éénjarige planten in de achtertuin. En wat stonden de berenklauwen er al mooi bij zo tegen die spoorwegsloot aan! Het waren er een heleboel. Nu nog flink wat regen en alles kon groeien. Vier weken later draaiden we met de auto het hek van onze tuin binnen. Achter in de auto flesjes, jampotjes en doosjes vol met zaadjes, wortelstokjes en plantjes uit de Pyreneeën. Wat had ik genoten van die bloemenpracht daar. De voortuin viel me erg mee. De meidoorn was uitgebloeid, evenals de gouden regen. Toen liep ik naar de achtertuin. Maar daar sloeg me de schrik om het hart. Overal waar ik keek: berenklauwen, berenklauwen. In het gras, in de perken, de sloot was niet meer te zien van alle berenklauwen. Er ratelde een trein voorbij, maar ik zag nog net het bovenstuk, de metershoge berenklauwen beletten het uitzicht. De volgende dag in alle vroegte ben ik aan het werk gegaan. Gehuld in een oude jas en lange broek en grote handschoenen aan (ik had in Margriet gelezen dat sommigen er allergisch voor zijn) heb ik ze allemaal neergehakt. 'Over een maand heb je weer' zei mijn buurman hoopvol. 'Als je ze eenmaal hebt, raak je die dingen nooit meer kwijt'. Onder het opruimen bedacht ik een mooi plannetje. Ik zou en moest van die berenklauwen af en ik weet dat een heleboel mensen dol zijn op die reuze bloemen, die je schitterend drogen kunt. Volgend jaar in het voorjaar zet ik met grote letters op het advertentiebord van een supermarkt. 'Berenklauwen aangeboden, gratis af te halen op onderstaand adres tussen 7 en 8 uur 's avonds'. (Spa meenemen, zelf uitspitten). Ik hoop dat het een oploop voor m'n huis wordt van berenklauwenliefhebbers. Nr 46. Terug naar Inhoud

Lariflap In de vakantie mochten onze twee kleindochtertjes van 5 en 6 jaar een paar nachtjes bij ons komen logeren. Dat was voor hen een groot feest, maar m'n man en ik vonden het heerlijk de kinderen eens een tijdje voor ons alleen te hebben, om ze zodoende wat beter te leren kennen. En misschien toch ook wel .... om ze een beetje te verwennen. We maakten plannetjes op welke manier we ze gezellig bezig zouden kunnen houden. Ook op 't gebied van eten peinsden we ons suf, wat we ze zouden kunnen voorzetten, want gemakkelijke eters waren ze niet. Op 't laatste nippertje ging m'n man nog gauw naar de winkel om een pak hopjesvla. Ik herinnerde me namelijk van de vorige keer, toen we bij hen thuis aten, dat de kinderen daar dol op waren. Maar toen diezelfde middag het toetje op tafel verscheen en ik met een verrukt gezicht aankondigde, dat dit hopjesvla was, zag ik hun gezichtjes betrekken. 'Wij lusten helemaal geen hopjesvla Oma', zei de oudste. 'Nee', zei de jongste, 'daar houden we helemaal niet meer van'. 'Hè wat jammer', zei ik een beetje teleurgesteld, 'we dachten dat jullie er zo dol op waren'. Wat nu te doen, dacht ik. Zeggen dat ze er toch wat van moeten eten? Maar ... toen kwam Opa. 'Maar oma', zei hij, 'ik heb vanmorgen helemaal geen hopjesvla gekocht, maar Lariflap. Mag ik alsjeblieft een grote schep van U'. 'Nou', zei ik, 'dan ga ik die Lariflap ook maar eens proberen' en nam meteen een schep op mijn bord. 'Heerlijk', zeiden we tegen elkaar, 'wat is dat een lekkere Lariflap'. En toen kwam schuchter de oudste, ze vroeg: 'Mar ik ook een beetje, Oma?' 'En ik ook', zei de jongste, terwijl ze 8 van 56

haar bordje al bijhield. 'Heerlijk', klonk het in koor. En zo aten we alle vier enthousiast van de Lariflap. De kinderen hielden nog eens en nog eens bij, en Oma kon na een mum van tijd de lege schaal naar de keuken brengen. Nr 47/91. Terug naar Inhoud. Gepubliceerd in “Story 38 – 1984”

De Paraplu We zetten onze auto neer op een parkeerplaats even buiten het stadje. Naast ons stopte een dame. We stonden even tegenover elkaar, twee dames, gehuld in regenjas en regenkapjes. 'Erg hè', zei de dame tegen mij. Ik begreep wat ze bedoelde. 'het kan niet erger', zei ik, 'we zijn al acht dagen op vakantie en we hebben nog geen zon gezien'. 'Ik heb alleen maar een platje', vertrouwde ze me toe, 'maar ik heb er maar één keer m'n zonnestoel uit kunnen vouwen'. Mijn man had intussen uit de achterbak de paraplu opgevist. 't Was een mooie bruine met strepen, vier dagen geleden in het stadje gekocht. Zijn zwarte had hij in de trein laten staan. Hij had daarna wel papieren ingevuld, maar tot nu toe zonder resultaat. We konden door de regen niet langer wachten, we moesten wel een nieuwe kopen. Het was een grotere en een mooiere. We verlieten het parkeerterrein stijf gearmd, de paraplu boven ons tweeën. Het waren verregende mensen, die we passeerden, met dreinende kinderen. De winkels waren vol met natte, kopende mensen om het dan in vredesnaam in tent of huisje nog maar zo gezellig mogelijk te maken. We kochten meer dan we gedacht hadden. De tas werd steeds zwaarder. Mar toen we de winkel uitgingen, scheen buiten opeens de zon. De paraplu hoefde niet meer open en de tas woog ineens minder zwaar. 'Laten we nog even naar de boekhandel gaan', zei m'n man, 'ik moet nog een krant kopen'. 'Laten we nog wat lekkere broodjes kopen voor straks', stelde ik voor. En zo deden we nog een paar winkeltjes aan. Toen we naast elkaar in de auto zaten, zei ik tegen m'n man: 'Kijk daar eens naar die wolken, het mooie weer zal wel niet lang duren!' Toen we voor ons vakantiehuisje uitstapten, goot het weer. Ik zette m'n kapje maar weer op, m'n man greep nar zijn paraplu ..... maar de paraplu liet zich niet grijpen, hij was verdwenen. Hij hing of stond ergens in een boeken-, broeken- of broodjeszaak. En nu maar hopen dat het morgen stralend weer is en dat we de rest van de vakantie zonder paraplu kunnen doorbrengen. Nr 48. Bloemendaal, 9 Julie 1980. Terug naar Inhoud

Gasten We stonden midden op het weggetje, toen we de familie uitzwaaiden: zoon, schoondochter en twee kleinkinderen. Bij de draai zagen we de vier armen, die uit de raampjes waren gestoken, verdwijnen. 'Dat zit er weer op voor een jaar', zei m'n man spijtig, het hekje van onze tuin binnenstappend. 'Maar wat was het gezellig', zei ik, 'Wat leuk zat jij vanmorgen niet scrabble met ze te spelen, toen hun ouders weg waren, en hoe goed leer je dan je kleinkinderen kennen'. Al pratend waren we het huis binnengelopen, waar de stilte nu opeens was weergekeerd. Ik plofte in een gemakkelijke stoel neer en zei: 'Ik ben er toch wel erg moe van geworden, maar hoe kan het ook anders, op onze leeftijd begin je al die drukte wel erg te voelen. 't Is goed dat het nu weer voorbij is, maar fijn dat we het beiden nog aangekund hebben. En wat hebben we vorige week niet van onze kleine autotochtjes genoten met de twee vriendinnen die hier gelogeerd waren. En nu over twee dagen de twee kleindochtertjes nog. Heerlijk dat onze buurvrouw ons helpt om alles weer op orde te brengen. Zij zet er eens even haar schouders onder en 't is voor mekaar. Ik zal het haar vandaag nog even vragen'. Toen er gebeld werd zagen we 'buurvrouw' op de stoep staan. Ze vertelde ons, dat ze nog net op de auto had kunnen zwaaien. Ik zei haar dat over twee dagen de 9 van 56

kleindochtertjes kwamen. Als het weer nu maar goed bleef, was er voor hen veel te genieten hier, de bessen en de frambozen waren rijp. 'Ik moet weer gauw weg', zei buurvrouw, 'maar ik vond nog een pakje, dat voor uw verjaardag bestemd was. Ik was niet thuis op die dag en daarom breng ik het nu maar even'. 'Maar dat is toch helemaal niet nodig', begon ik, terwijl ik het pakje uitpakte. Er kwam een blauw tegeltje uit en onwillekeurig las ik de tekst, die er op stond, hardop voor: Gasten brengen vreugde aan, Is 't niet bij 't komen, dan bij 't gaan. Buurvrouw glunderde, wij lachten. 'En nu moet U het ook ophangen hoor', zei ze. En zo deden wij. Maar ik hoop dat niemand van onze gasten er ooit 'aanstoot' aan zal nemen, want zonder gasten zou ons leven heel wat minder gezellig zijn. Nr. 49. Bloemendaal, 14 Julie 1980, Terug naar Inhoud.

Kentekenbewijs Deel III Kopie We hebben een nieuwe auto gekocht!. De garage vond het onverantwoordelijk om nog langer met de oude wagen te rijden. 't Was een echte tegenvaller voor ons: zo oud was hij toch nog niet? Maar van onderen bleek er iets niet in orde, doorgeroest. Aangezien wij met onze stramme ledematen niet languit op straat konden gaan liggen om dat te constateren, geloofden wij het maar. 't Zou echt wel waar zijn. We gingen onze bankrekening eens na. 't Zou net lukken, al werd het dit jaar dan geen Spanje of Portugal, maar je kunt ook niet alles hebben als je 65-plussers bent. Na een goede week, op vrijdagmorgen, kwam het telefoontje: we konden de auto Maandag afhalen en de oude inleveren. De dealer zou vanmiddag even langs komen met de bescheiden, de oude (van de inruilwagen) zou hij tegelijk mee terug nemen. En toen begon de ellende....... Mijn man gaf hem de bruine envelop waar alles inzat. 'Ik mis alleen nog Kentekenbewijs Deel III, Kopie', zei de man, toen hij de inhoud controleerde. 'Dat zit toch op de ruit', zei mijn echtgenoot. 'Nee', zei de man, 'U moet nog een kopie hebben, waarop staat 'dit goed bewaren'. U kreeg dat bij de aanschaf van uw auto. Zonder dit papier is de oude auto onverkoopbaar.' De enveloppe werd nog eens omgedraaid en mijn man draafde de trap weer op om de laden van zijn bureau nog eens na te gaan. Maar 'Deel III Kopie' bleef onvindbaar. 'U vindt het wel vandaag of morgen', sprak de verkoper geruststellend, 'als U maar eerst eens rustig zoekt'. Hij wenste ons een prettig weekend en verdween. 'En in geval we het niet vinden?' riep ik hem nog na, 'O dat is ook nog geen man overboord, maar 't kost U heel wat geld en U moet naar de politie en er moeten nieuwe nummerborden komen. 't Geeft ons ook een heleboel last'. De man was het hek nog niet uit, of er werd weer naar boven gedraafd. Ik zette me in de woonkamer voor mijn bureautje en begon aan het eerste laadje. De garageman had een kopie aan ons getoond. 'Zo moet het er uit zien', had hij gezegd. We zochten en we zochten. Ik beneden en mijn man boven. 'Prettig weekend', galmde het nog in mijn oren. Toen ik laat op die avond bijna in slaap was, hoorde ik mijn man plotseling uit bed gaan. 'Zou ik het niet bij dat stapeltje rekeningen van 1976 gestopt hebben?, hoorde ik hem zachtjes zeggen. Totdat ik die morgen bij het opstaan zei: 'En nu is het uit met het gezoek, het kan me niets meer schelen, we betalen maar en daarmee basta! En toen ging de telefoon. 'Zeg, het is zulk mooi weer, zouden we bij jullie gezellig een kopje koffie kunnen komen drinken?' 'Wel, natuurlijk, kom maar gauw hoor, tot zo'. Toen ik druk aan het koffie zetten was kwamen ze al. Mijn man had de stoeltjes al buiten. 'Alles goed met jullie?, was hun eerste vraag. 'Ja, best, maar...'. 'Man we beginnen er niet meer over', riep ik vanuit de keuken, 'dat hadden we toch afgesproken?' Maar zoals het altijd gaat: 'Waar het hart van vol is,...'. Maar toen mijn man het woord 'kopie' had laten vallen, was het net of er een elektrische schok door het echtpaar ging. 'Die zelfde ellende hebben we vorig jaar gehad, nooit hebben we het gevonden, wellicht per ongeluk verscheurd'. En de minister had bij de eerste uitgifte ervan nog zó gezegd; Goed bewaren, de beste plaats is tussen hete linnengoed', wist zijn 10 van 56

vrouw te vertellen. 'Ik weet nu wat beters', zei ik, 'ik bestrijk in 't vervolg dat ding met lichtgevende verf en hang het boven ons bed. We hoeven dan nooit meer te zoeken'. En toen ik het blad met koffie neerzette, zei mijn man: 'Laten we drinken op alle mensen, die in de toekomst vergeefs zullen zoeken naar 'Kentekenbewijs Deel III. Kopie'. Nr 50. Bloemendaal, 30 September 1980. Terug naar Inhoud

De Jonge Tandarts Mijn oude tandarts stopte met zijn praktijk. 't Was niet verantwoord meer dat hij op zijn leeftijd de boor nog hanteerde. 'k Vond het erg jammer. In al die jaren dat hij mij geholpen had was er een band tussen ons gegroeid. Ik zou in 't vervolg nu bij zijn opvolger terecht kunnen. Een jonge, net afgestuurde. Dat hij jong was zag ik, en dat hij pas afgestudeerd was, begreep ik al spoedig. Hij kon de menselijke geest nog niet ontwarren. Vooral de geest die bangelijk in z'n nieuwe stoel gaat zitten om dan zachtjes in horizontale toestand gezoemd te worden. Ik waagde nog een poging om te vragen of ik niet wat meer recht op mocht, maar dat kon gewoonweg niet. Er waren al genoeg tandartsen met 'doorgezakte' ruggen van het staan. Ik had het niet meer, toen ik daar zo hulpeloos uitgestrekt lag, op enkele centimeters verwijderd van het 'plat' waar alle tandartsingredienten' op stonden. En ineens zag ik me toen in de stoel bij mijnoude tandarts. Ik zat 'beschaafd' recht op, mijn glas naast mij werd gevuld met water. We hadden het nog even over gemeenschappelijke oude kennissen, toen moest m'n hoofd een tikje achterover. 't Ging alles zo gemoedelijk. 'Pijn' vroeg hij telkens. En als ik dan een keelachtig geluid liet horen en 'en passant' een heel klein beetje van 'neen' schudde, ging hij weer door. Jaren had ik zo een 'tandvriendschapsband' met hem. En nu: ik lag plat, m'n ogen hield ik dicht, aan de ene kant hij en aan de andere kant zij. Mond open, mond open, ja, maar die mond van mij zakte steeds maar weer dicht. Ik probeerde hem uit alle macht open te houden. 'Door uw neus ademhalen en keel dicht houden', was het volgende bevel. 'Hoe moet dat precies?', vroeg ik me af, terwijl er ergens iets scherps kriebelde. Toen hij even de boor uit m'n mond had, zei ik 'Ik moet even recht. Toen ik zat, keken ze me beiden medelijdend aan. Ik legde even m'n hand in m'n rug en zei 'Vooruit dan maar weer'. En toen begon het geboor opnieuw. 'Ben ik nu werkelijk zo kinderachtig?, vroeg ik me af, terwijl ik mijn keel probeerde dicht te houden. Maar toch moest ik weer even slikken. Wat zou ik graag dat glaasje water van de oude tandarts in m'n hand genomen hebben. Hij wachtte dan zo geduldig. Ik begon gewoon naar hem te verlangen. Als ik hem nog eens zag, moest ik hem toch nog eens vragen, of ik al die jaren nu werkelijk zo een moeilijke klant geweest was. Toen ik eindelijk het gezoem hoorde van de elektrische stoel, voelde ik me half versuft naar boven gaan. Toe ik stil bleef zitten zei zij, 'Gaat het nu, mevrouw?' Ja, nu ging het. Ik had de morele steun van die twee jonge mensen niet meer nodig. Mijn man zat in de wachtkamer. 'Hoe is het', vroeg hij, toen we naar buiten liepen. 'Goed', zei ik met stijve mond en lippen, 'mar ze moeten nog veel leren, al zijn ze dan afgestudeerd. 'Ja', zei m'n man, 'ze moeten in de eerste plaats leren om de mensen gerust te stellen. Hij startte de auto. Ik snoot mijn stijve neus met mijn verfrommeld zakdoekje, dat ik nog steeds in mijn hand knelde. Nr 51. Terug naar Inhoud.

Allemaal Onkruid Toen ik zeven was, mocht ik bij een oom en tante logeren. De school in hun dorp had nog geen vakantie; de laatste schooldag zou het feest zijn, met spelletjes en limonade. Als een extra attractie was er een wedstrijd: alle kinderen moesten een boeket bloemen meebrengen. Met het 11 van 56

boeket dat de jury het mooiste zou vinden, kon je een prijs winnen. De bovenmeester, die maast tante woonde, zei dat 'het logeetje' ook wel mee mocht doen. Maar tantes tuin had meer bonen en bieten als bloemen te bieden. Gelukkig had ik aan de zeedijk 'koeienogen' gezien, zoals wij margrieten en klaprozen noemden. Die plukte ik met allerlei bloeiende grassen en in een Keuls potje droeg ik mijn boeket naar school. De andere kinderen vonden het maar niets, al dat onkruid..... Wat was ik trots met mijn eerste prijs, een doosje zakdoeken! Jarenlang bewaarde ik het in mijn kastje als een aandenken aan die fijne vakantie in dat kleine dorp. Nr 52. Terug naar Inhoud.

Kerkgang Toen ik zo'n jaar of zeven was gingen m'n zus en ik 's Zondags wel eens naar de kerk. We vonden dat prachtig, want behalve onze dominee, waar we erg tegenop zagen, speelde grootvader daar een zekere rol. Hij was namelijk voorzanger in de kerk. Voordat de dominee de preekstoel beklom, kwam hij uit een van de vele deurtjes, ging voor de katheder staan, haalde zijn stalen brilletje uit zijn borstzak, opende een bijbeltje en gaf dan met duidelijke stem nummer en vers van een psalm of gezang op, dat wij moesten zingen. Eerst las hij de verzen nog voor en als dan het orgel begon zette grootvader de eerste regel in. Wat waren we trots op hem. Wie had een grootvader, die zo mooi kon zingen? Over zijn bril keek hij ons soms even aan en gaf dan een heel klein knikje. Dat moedigde ons dan aan om flink mee te doen. We hadden 'vaste' plaatsen op de dertiende rij van achteraf geteld, in een vrouwenbank. De mannenbanken waren aan weerszijden daarvan, gescheiden door een loopgang. Die Zondag zaten wij tweetjes alleen in die bank. De bolletjes kant van onze zondagse hoedjes kwamen net boven de rugleuning uit. Voor ons zaten op een rijtje drie boerinnen met grote witte mutsen, maar die voor ons wel het uitzicht op de dominee belemmerden. We zagen net nog zijn kruin. Moeder had gezegd, toen we er heen gingen. 'Denk er om, stil zitten, niet praten'. Ze gaf ons wel een zakje pepermuntjes mee, die we mochten opeten, 'maar oppassen, niet kraken met het zakje'. En zo zaten we daar dan lief naast elkaar op een snoepje te zuigen. Schuin boven ons hing een prachtige koperen kroon, met onnoemelijk veel armen, waar kaarsen in staken. Die kroon eindigde van onderen in een geweldig grote bol waar onder aan nog een klein knopje zat. De bol blonk prachtig in de zon, die door de hoge kerkramen binnenviel. We zagen ons zitten in die bol, twee lieve zusjes. We knikten eens op ons zelf, zwaaiden stiekem, bogen een heel eind naar voren, en zie, onze gezichten werden kogelrond en wat een hoeden hadden we op! En wat werden onze lichamen breed! Ik zakte zachtjes van de zitting naar beneden op de voetenplank. Om te gieren! Wat werd mijn gezicht nu lang en wat werd ik mager. Als ik dan weer naar boven kwam, was het gewoon, en toen ik ging staan leek ik wel een klein gedrochtje! Mijn zus schudde zachtjes van het lachen. Ze begon zich ook in allerlei bochten te wringen. Wat hadden we een pret met die bol die voor ons als lachspiegel fungeerde. Maar ineens versteven we. Aan het onderste kleine knopje zagen we plots een grote spin. Hij zakte heel langzaam aan een draad een eindje naar beneden. Gelukkig trok hij zich vlug weer op. Wat was het een kanjer. Zijn lichaam blonk paars in de zon. Daar ging ie weer omlaag, dan weer omhoog, mar opeens met een vaart zakte hij naar beneden en ik .... ik schrok zo, gaf een geweldige gil en zonk neer op de voetenplank. Even stokte de stem van de dominee. Ik voelde dat er mensen omkeken. Ik durfde niet op te staan. Toen hoorde ik voetstappen op de tegels. De koster, die we de stokslager noemden, naar de lange staf waarmee hij altijd liep, stond naast onze bank. Met zijn stok gaf hij mij een duwtje in mijn zij, maakte met zijn hoofd een beweging naar boven, wachtte even tot ik weer zat en verdween. De rest van de dienst zaten we doodstil. Ik durfde zelfs niet meer naar boven te kijken! Toen we vlug de kerk verlieten, zei ik tegen m'n zus: 'Heb je nog gezien waar die spin gebleven is?' 'Ja', zei ze, 'op de middelste muts, wat kon ie 12 van 56

lopen, geweldig!' 'Maar grootvader, hè, zou grootvader het niet thuis vertellen?' Zei ik. 'Welnee', zei m'n zus, 'je weet toch dat ie zo doof is, hij heeft het niet eens gehoord, denk ik'. 'Wat een geluk', zei ik, en opgelucht huppelden we naar huis toe. Nr 53. Bloemendaal - Januari 1981. Verhaal 97, Zondagmorgen, is gedeeltelijk hetzelfde. Terug naar Inhoud.

Onze Haan 't Zal in het voorjaar geweest zijn toen op een dag onze jongste zoon van 10 trots kwam aangestapt met een kartonnen doos vol gaatjes. Hij lichtte het deksel op en toen zagen we drie donzige kuikentjes. Ze zaten dicht tegen elkaar aangedrukt en piepten zacht. 'Op de markt gekocht voor 1 gulden, twee weken zakgeld', zei hij. Toen ik over m'n eerste verwondering heen was, zei ik tegen hem; 'Maar wat wil je daarmee?' 'Opfokken natuurlijk tot ze groot zijn en eieren leggen'. 'Maar weet jij dan dat het hennetjes zijn en geen haantjes?', vroeg ik hem weer. Daar had hij niet bij stil gestaan, maar dat was van later zorg. De diertjes werden achter de kachel gezet, kregen rijstkorrels en brood, enfin, we kregen er allemaal plezier in. Maar spoedig wipten ze over de rand van de doos, liepen door de hele kamer, en lieten van tijd tot tijd iets op het parket vallen. 'Ik zal een hokje voor je timmeren, dan kunnen ze overdag buiten in de tuin', zei zijn oudere broer. Maar vóór 't hokje klaar was, was er van de drie nog maar eentje meer over. Zou het een ziekte geweest zijn? Maar die ene die groeide dan ook op tot een stevige haan. Hij stapte deftig door onze tuin, volgde je in de keuken en toen, tot overmaat van ramp, begon hij te kraaien. Eerst heel stuntelig, maar later hield hij ons en onze buren al vanaf 5 uur uit onze slaap. Dat kon zo niet langer blijven doorgaan. We kregen klacht op klacht! We zetten hem met hok en al in de keuken, sloten stijf de gordijnen, maar niets hielp. 'Draai hem de nek om', zei een wrede buurman, 'en stop hem in de pot'. 'Ik zou er geen hap van lusten', zei ik. Maar wat dan? En toen kreeg ik een idee. 's Morgens in alle vroegte tufte ik met m'n auto de polder in. Naast me op de bank in een boodschappentas: de haan. 't Duurde lang voordat ik wat vond. Maar zie, voor een zwart geteerde boerenschuur liep een groepje kippen, krabbelend en pikkend in het gras. 't Hek stond open en het huis lag achter de schuur. Ik sloop met m'n mand door het hek naar de kippen, die fladderend uiteen stoven. Ik klapte het deksel op en met een elegante sprong stond onze haan tussen de kippen. I draaide me bij het hek nog eens om en zag dat hij klapperend zijn vleugels uitsloeg. Voordat ik wegreed had ik al drie maal zijn 'kukeleku' gehoord. Toen ik thuis kwam zat onze zoon aan de ontbijttafel. 'Waar was je moe?', vroeg hij. 'Met de haan op stap, jongen', 'Hij heeft nu een heleboel vriendinnetjes. 'Fijn', zei hij alleen. Toen kwam haastig m'n man beneden. 'Wat ben ik laat', zei hij, 'maar ik heb de haan ook niet gehoord'. 'En die zul je ook nooit meer horen', zei ik, 'alleen... misschien als je met mij nog eens heel vroeg de polder ingaat'. Nr. 54. Juni 1981. Terug naar Inhoud.

Behulpzame Handen We zouden dan toch maar met de trein en niet met de auto gaan. 't Leek ons te riskant in dit jaargetijde. 'Maar laten we nu zorgen dat onze koffers niet te zwaar worden', zei m'n man waarschuwend tegen mij. Maar wat wil je. We gingen een echt Hollandse Sinterklaas in Zwitserland vieren bij onze kinderen en kleinkinderen. Wat moest er al niet mee: boterletters, chocoladeletters, surprises natuurlijk. Iedere keer als we in een winkel stonden zochten we de kleinste taaipoppen en de lichtste stukken marsepein uit. En ze waren met zijn vieren! Twee 13 van 56

dagen voor onze afreis bleken de grote en de kleine koffer nog te klein. Dan nog maar een boodschappentas erbij. Op de bodem van de grote koffer lag het schilderij, gekocht op een tentoonstelling waar zwarte kunstenaars exposeerden. Wat zou onze zoon dar blij mee zijn. Daarop kwamen weer overhemden, pyjama's, dozen met lego, chocoladeletters. 't Bleek bijna onmogelijk de koffer van het bed te sjorren. Dan maar wat over gepakt in de kleine koffer. We wilden ze telkens lichter maken, maar hun gewicht bleven ze houden. We zouden het onderstel van ons boodschappenkarretje gebruiken voor 't vervoer van de grootste koffer. De kleinste zou ik dragen (de dokter had mijn man verboden zware lasten te dragen). En zo gingen we de dag voor Sinterklaas in alle vroegte op stap. Mij man voorop met karretje en boodschappentas en ik met de kleine loodzware koffer plus handtas. 'Niet te hard', riep ik telkens en dan hield hij heel goedig zijn pas wat in. De eerste barrière kwam bij ons stationnetje: de trappen! De koffer werd van het onderstel geladen en zie, meteen greep een jongeling hem vast, nam en passant mijn koffer in z'n andere hand en hupte er de trappen mee af en op of 't niets was. Wij volgden en wisten niet hoe we hem moesten bedanken 'Ik zet het zo wel in de trein', zei hij. En zo gebeurde het. Jammer genoeg moest hij niet onze richting uit, maar een aardige juffrouw zou ons straks wel helpen met overstappen. 't Was heerlijk dat we een gereserveerde coupé hadden. Die bracht ons in één lange rit naar Bazel. Daar werden we opgewacht door onze familie. 'Wat een zware koffers', zei m'n zoon, 'hoe hebben jullie die in 's hemelsnaam kunnen versjouwen. 'Altijd kregen we ongevraagd hulp', zeiden we een beetje trots tegen hem. Het werd een prachtig Sinterklaasfeest. Wat hadden die kinderen en kleinkinderen niet allemaal voor ons gedaan. En wat een cadeaus hadden we gekregen. Ongelofelijk. 'Die koffers zijn zwaarder dan toen we gingen', zei m'n man die avond voor ons vertrek. Maar in Bazel ging alles met de lopende band omhoog en even later zaten we met een voldaan gevoel in onze coupé. 't Was donker toen we door Holland reden en laat toen we in Amsterdam met de hulp van een jonge kerel onze bagage op het perron hadden. Er was geen reiziger meer te zien op dit late uur, maar onverwacht stond er een 'spoorman' voor onze neus, die ons naar de lift bracht. Zo werden we dus weer geholpen. Toen we na enige tijd op ons stationnetje arriveerden, was het net of we niet weggeweest waren. 't Lag daar zo leeg en verlaten. In het gebouw van de kaartjes was alles donker. Voor 't eerst was er niemand om te helpen. Tree voor tree begon de afdaling en toen weer omhoog. Boven gekomen hoorden we voetstappen en de stem van een jonge vrouw die riep: 'Nee zeg, was ik maar wat vroeger gekomen, dan had ik U kunnen helpen, nu moet ik de volgende trein halen'. Toen we op het trottoir stonden zei m'n man: 'Blijf jij nu hier, ik loop door naar huis, zet de koffer en de tas even binnen, en kom je ophalen met het karretje'. Hij verdween in de duisternis. Ik hoorde alleen het geratel van de wieltjes en ik stond daar alleen in het donker van de laan, in de bomen het geluid van de wind. Toch maar eens proberen of ik wat vooruit kan komen. Telkens rustend schoot ik wat op. Maar opeens hoorde ik een auto met een flinke vaart aankomen. De donkere laan werd fel verlicht, toen hoorde ik hem vaart minderen en remmen en toen had ik het niet meer. Ik gooide de koffer naast me in de haag en liep wat ik lopen kon, m'n tas gekneld in mijn hand. Ik zag het verlichte raam van ons huis. Ik botste bijna tegen mij man op, die met het karretje van het pad afkwam. En toen stopte er een auto naast ons. 'Dag buurtjes, zijn jullie weer terug?' zei een vriendelijke mannenstem. 'Ik heb die verdwaalde koffer maar in de achterbak geladen'. De klep ging open, hij pakte de koffer en bracht hem tot voor de deur. En ik, die dacht dat het iemand was, die het op m'n handtas gemunt had! 't Was de laatste behulpzame hand op onze reis naar Zwitserland. Nr 55. Januari 1981.. Terug naar Inhoud.

Op bezoek bij Tante Ik zat ineen gedoken op de bank, m'n zakdoek tegen m'n neus. Ik was snipverkouden. 'Een warme 14 van 56

cognac groc, die helpt', zei m'n buurman, die even binnen kwam lopen, 'maar dan een flinke, hoor!' Uit de kelder kwam en stoffige fles te voorschijn, die nog half gevuld bleek te zijn. 'Ik zal hem wel eens voor je klaar maken', zei m'n man. En jawel hoor, ha een poosje verscheen hij met een blaadje, waarop twee dampende glazen stonden. 'Ook voor mij één, om de verkoudheid tegen te gaan', zei hij lachend. De geur verspreidde zich door heel de kamer en toen.... zag ik me ineens met m'n moeder, zittend in een mooie kamer op een stoel met uitgesneden leeuwenkopjes. Vóór ons een dampend glas groc. Ik rook dezelfde geur, die nu hier in 't huis hing. Tantes huis was er als het ware mee doordrenkt. 'Ja', zei m'n moeder dan altijd, 'tante luist er wel eentje, 't is ook zo goed voor haar reumatiek'. Maar hoe m'n moeder ook protesteerde tegen dat glas van mij, 't hielp niet. Och kom, 't was toch nieuwjaarsdag en ze had er wat meer kandij in gedaan. 't Kind mocht ook wel eens wat hebben. ' 't Is best spul hoor', zei ze, 'vooral in de winter en ik ben er al 89 mee geworden'. Ik nipte even aan het glas. Vreselijk vond ik het. Ik keek verschrikt naar m'n moeder, maar die beduidde me dat ik het toch op moest drinken. Ik zag aan haar, dat ze het zelf ook niet lekker vond en daarom vroeg ze: 'Zouden we er nog wat suiker bij mogen, tante?' 'O ja', zei tante en gooide in ieder glas nog een fikse klont. Plichtmatig zetten moeder en ik het glas weer aan onze mond. 'Laat ik even wat water opzetten', zei tante, dan kunnen we er straks nog eentje nemen, op één been kun je niet lopen'. Ze verdween naar de keuken. En toen was voor mij hét goede moment gekomen. Bliksemsnel liep ik naar het hoge bloementafeltje voor 't raam. In een grote koperen pot stond een plant met perkamentachtige donkergroene bladeren. Iedereen op het dorp had er wel zo een. Ze bloeide nooit, maar ging zelden dood. Ik rekte me wat uit en kieperde de inhoud van m'n glas op de aarde in de pot. Moeder onderdrukte een gilletje, sprong plotseling van haar stoel op en volgde mijn voorbeeld. Toen tante binnenkwam, weer met een vol glas voor haarzelf, deden we of we dronken. 't Water is zo warm hoor', zei tante, 'en de fles houdt het ook nog, straks maak ik er nog één voor jullie'. Maar toen wist moeder, met een overredingskracht, die ik niet van haar kende, haar te zeggen, dat we werkelijk genoeg hadden. We moesten nog maar een andere familie gaan wensen en ja , u begrijpt, we zullen daar ook nog wel wat moeten gebruiken...... In 't zelfde jaar stierf mijn tante en toen mijn moeder op de 'boeldag' het eerste bod uitbracht op de koperen pot, kwamen er nog verscheidene na haar. Maar moeder hield vol. En toen de afslager haar pot en plant overhandigde zei hij, 'Geluk er mee hoor, en dat de koperen pot net zo lang mag leven als de plant, want je weet, dat soort krijg je niet dood'. En daar konden wij over meepraten! Nr 56. 4 Februari 1981. Terug naar Inhoud

De vakantie begint En zo stonden we dan op Schiphol, belast en beladen met koffers, die we 10 x over gepakt hadden om er vervolgens alles weer in te steken, wat we er eerst uitgehaald hadden. Een uur later dan aangegeven vertrokken we. Ik zit, volgens mijn ticket, op een hoekplaats aan de gangkant. Aan de overkant zit m'n vriendin, ingeklemd tussen twee heren op leeftijd. Ieder keer als ik vlieg moet ik er weer aan wennen. 't Is dat je er heel vlug bent , maar anders..... Als we voelen dat we na hevig lawaai los van de startbaan zijn, komt er een ontspannen sfeer in het vliegtuig. We mogen onze riemen los maken en een stewardess geeft ons instructies. Ze demonstreert een zuurstofapparaatje, dat zo maar op je schoot valt als de zuurstof in het vliegtuig mocht uitvallen. Wel moet er dan nog aan 't een of ander koortje getrokken worden. 't' Is met mij dan al lang gedaan, voordat ik het koortje tussen m'n vingers heb.', zegt m'n buurvrouw opwekkend. De stem van de piloot kondigt aan, dat we nu over Luxemburg vliegen. Ik rek mijn nek hyena-achtig uit, om niets anders te zien dan de hoofden van de twee naast mij zittende passagiers, die het raampje verduisteren. En dan komen de stewardessen met alle heerlijkheden aan, die je volgens het 15 van 56

reisprogramma eerlijk toekomen, en waarvan verwacht wordt, dat je die zonder veel morsen, naar binnen zult werken. Maar die kans is voor mij niet weggelegd. 't Tafeltje kan ik niet in zijn geheel naar beneden klappen, dan maar half. Glunderend kijken we allemaal naar de heerlijkheden die voor je neergezet worden. Je krijgt er een fijn vakantiegevoel van. Na een paar uurtjes staan we al op Tunesische bodem. De zon die we in Hollend sporadisch zagen, begroet ons uitbundig. Mijn man haalt zijn verfomfaaide strohoed voor de dag. Ik kijk uit naar de hostess met bus, waarin we een week zullen rondtoeren. Ieder zoekt het beste plaatsje op en even later hobbelen en bobbelen we over de Tunesische wegen. We zien dit zuidelijke land met al zijn kleuren van bloemen en mensen. 's Avonds in bed is het of we Holland al een week verlaten hebben. En even voor ik inslaap hoor ik m'n man nog zeggen: 'En geen water, zelfs niet uit de kraan drinken, laten we daaraan denken'. Onze eerste vakantiedag is ten einde. Nr 57. 8 Juni 1981. Terug naar Inhoud

Herinnering ‘t Was op de morgen van oudejaar, toen ik door het raam de postbode van het dorp het paadje naar de brievenbus op zag komen. 'Vraag of hij even binnenkomt voor een paar oliebollen', riep ik tegen m'n man. 'Ik ben zo klaar met bakken'. De postbode nam het aanbod aan en even later zaten we gedrieën om de tafel, ieder met een bordje oliebollen voor zich. We kenden de bode alleen van de enkele keren dat we hier in dit vakantiehuisje zaten. Wel was er altijd een groet, maar tot een praatje met hem was het nog nooit gekomen. Maar hoe verbaasd waren we, toen we hoorden zeggen: 'En nu zit ik dan weer eens na zo veel jaar in het huisje waarin ik geboren ben, al ziet het er nu heel anders uit. Hier heb ik gewoond en geleefd in m'n jeugd. M'n vader en moeder hadden een groot gezin en naast ons, wat nu uw slaapkamers zijn, woonde nog een gezin, dat groter was dan 't onze. Aan speelkameraadjes dus geen gebrek. Vader en moeder sliepen beneden in de bedstee, wij met z'n allen op zolder. Jammer dat hier geen zolder meer op zit (wijzend naar het plafond), want vanuit het dakraam kon je de schepen zien varen. De twee gezinnen telden 16 personen. Iedere familie had z'n eigen schuurtje, z'n eigen lapje grond met groente en aardappelen. Kijk, aan het schuurtje is nog niets veranderd. We moesten als kinderen al hard meewerken vóór we naar school gingen, aardappelen schillen, de vloer aanvegen. En de school lag een heel eind van ons huis. Maar we hadden veel plezier onderweg. Als we uit school kwamen moesten we weer voor de geit en de konijnen zorgen, gras snijden aan de slootkant en 'melkriet' (= paardebloemen) steken voor de konijnen. Vader en moeder waren dan meestal nog op 't land aan het werk voor de boer. Wat moesten die mensen sloven voor dat grote gezin. Dat besef je later pas. Ze wilden, dat we allen netjes voor de dag kwamen en liefst nog een paar centjes in de week oversparen voor later, want AOW was er toen niet bij. En nu ga ik over een paar maanden met pensioen. Ik heb m'n werk graag gedaan, maar ik vind het nu ook wel genoeg, vooral 's winters hier over die landwegen. We krijgen een mooi bejaardenhuisje, maar dit ....... (wijzend met z'n hand) is er niet bij. Die velden 's zomers met dat graan, die torens in de verte, die bomen, die lekkere lucht, nee dat krijgen we daar niet. Maar wat hebben wij, oude mensen, te klagen. We hebben het veel beter dan vroeger. Nee, die tijd van m'n kinderjaren, ik zou ze niet meer over willen doen. Als ik nu de jeugd zie ..... Of we ontevreden ware? Nee helemaal niet, maar we waren met veel minder gelukkig'. En tevreden stapte hij even later op om zijn ronde te vervolgen. Nr. 58. 20 Augustus 1981. Terug naar Inhoud

16 van 56

Tweede Keus En zo zit ik dan met een menigte 'rollers' in m'n haar onder de droogkap, die ik opgehangen heb aan een spijker in de slaapkamermuur. Een uur geleden realiseerde ik me dat ik zó niet naar die verjaardag kon gaan. Ik zou m'n haar maar eens zelf doen, voor een keertje. De krant lag beneden. Ik had geen zin die te halen. Ik kon nu net even lekker uitrusten. Ik zat recht tegenover de linnenkast. Die mocht ook wel eens een wreefje hebben. Die kast had het nu al bijna een halve eeuw volgehouden, was ettelijke keren verhuisd, maar stond nog altijd stevig op z'n poten. Wat vonden we hem mooi, toen hij ons eerste huis werd binnen gebracht.! En die kan en die vaas, die er boven op staan, zijn ouder dan de kast. Ik bracht ze 'in m'n trouwen' mee. 't Zijn 'monsters' in mijn ogen. Waarom heb ik ze al niet lang verdonkeremaand? En tussen die twee staat een ouderwetse spanen mutsendoos. Die stamt beslist nog uit de tijd van mijn Zeeuwse overovergrootmoeder. Ze bewaarde daarin haar witte kappen. Wat is die doos mooi beschilderd! De kleuren, die door de ouderdom wat afgemat zijn, lopen mooi in elkaar over. 'k Had dat nog nooit gezien. En ik kijk weer naar die vazen. Ze zijn van plateel. De ene donkergroen met een ronde vlek op zijn buik, die met een wat te donkerder kleur in bijgewerkt. De ander heeft de vorm van een kan met een veel te grote tuit, waarin een klein barstje zit. Wat vond ik die dingen vroeger mooi. Ik weet nog, toen ik met m'n zus een plateelfabriek bezichtigde, hoe enthousiast ik was over die vormen en kleuren. Maar ik had toen geen geld om zulke 'mooie' dingen te kopen. 'Maar', zei de rondleiding, 'mocht de eerste keus wat prijzig voor u zijn, we hebben ook nog wel enkele stuks 'tweede keus' voor U'. Daar had ik wel oren naar, dat was voor mij te betalen. Toen ik weer thuis was, werd er na een paar weken een enorme kist bezorgd, waar m'n tweede keusjes in houtwol verpakt inzaten. Ik was verrukt, toen ik al die vormen en kleuren naast elkaar op tafel zag. Maar m'n moeder zei opeens, wijzend op een bijgewerkte bloem: 'Kijk eens, wat is dat hier, is dat geen klein barstje?' 'O, zei ik, daar moet je maar niet naar kijken, want zonder dat, was het eerste keus en voor mij niet te betalen'. Ik hield de kleinste kneusjes voor mij zelf en de rest deelde ik grif uit aan familie en op verjaardagen met de mededeling, dat het echt plateel was, maar met een klein foutje. Maar iedereen bleek enthousiast. Overal waar ik later kwam zag ik die dingen staan en mijn eerste gedachte was dan altijd: 'Wat was daar ook al weer mis mee?' En nu kijk ik naar die grote vaas op de linnenkast. Ik heb niet te vragen waar of zijn fout zit. Doe vlek springt lelijk in het oog. En dan die kan met die ontzettende tuit met dat barstje. Dat ik die ooit mooi gevonden heb. Maar daartussen, in alle eenvoud, die doos met zijn eenvoudige beschildering. Dat moet een kunstenaar geweest zijn, die zoiets kon maken. Dat is beslist 'eerste keus'. M'n haar is droog, ik trek de stekker uit het stopcontact, loop naar de kast en draai de kan een halve slag om. Als je het niet wist, zou je zeggen 'wat een vorm, wat een kleur, dat moet wel eerste keus zijn'. Nr 59. 22 Augustus 1981. Terug naar Inhoud

De gestolen Tas Deze week kocht ik een nieuwe fietstas. Ze was glimmend zwart en ze greep met twee beugels over de zijstang van m'n bagagedrager. Met 2 kleppen kon ik hem sluiten. 'Zal ik de beugels stevig dicht knijpen, zodat hij vastzit, of wilt U hem er telkens afnemen?', vroeg de man bij wie ik hem kocht. 'Knijp hem maar goed vast', zei ik. 'Ik stop er dan nog wel een plastic tasje in, dat ik dan meeneem in de winkel'. 'Niet doen', zei m'n man, 'altijd de tas er af helen en meenemen. Een kleine moeite'. En zo reed ik dan die morgen de stad in. Wat was het een gemak al je boodschappen daarin te kunnen bergen. Maar net voordat ik naar huis zou gaan, bedacht ik me. Ik moest nog even een rolletje zij kopen, voor dat gaatje in die broek. Ik keek naar m'n volle fietstas. Om die er nu voor dat 'eventjes' eraf te nemen (het ding zat nogal vast), neen, laat ik maar vlug 17 van 56

even de straat over steken. Daar was die zaak. Een paar minuten later stond ik weer buiten. Mijn ogen gleden langs de rij fietsen, waar de mijne tussen moest staan. Ik zocht m'n zijtas. En toen herkende ik m'n fiets. Hij stond daar kaal, zonder zijtas. 'Verschrikkelijk', zei ik hardop. Een meneer keek me aan. Ik maakte hem deelgenoot van mijn ellende. 'Dus al uw boodschappen zijn ook weg?'. 'Ja, m'n brood, m'n bami, een doos meubelwas, chocoladerepen, groente', somde ik op. En m'n handschoenen en m'n sjaal, ja die zaten er ook in'. 'Kijk, ze hebben uw slot ook nog verbogen', zei hij, terwijl hij aan het stangetje wrikte. 'U hebt nog geluk gehad', zei hij. 'Dat moet beslist een 'zij' gedaan hebben', zei ik, 'want wie wil tegenwoordig nog zo'n opoefiets'. 't Zou je tegenvallen, mevrouw', zei de meneer, 'maar u en ik weten het maar weer eens, de mensheid van vandaag is niet te vertrouwen'. Toen we 's avonds aan het eten waren, zei ik tegen m'n man: 'Ze warmt nu onze bami op'. En toen mijn man weer: 'En hij moet vanavond de stoelen in de was zetten'. Toen ik weer: 'En als ze dan klaar zijn gaan ze lekker voor de TV onze repen opeten'. En toen schoten we alle twee in de lach. 'Maar m'n lesje heb ik geleerd', zei ik naar m'n man kijkend. Deze lachte en knikte "vergenoegd". Nr 60. 1 November 1981. Terug naar Inhoud

't Mannetje' / Het kippenhok Ik zag het onder de advertenties in de krant: 'Aangeboden, nachthok voor kippen, Fl. 100,- wordt geplaatst'. Ons oude hok stond op instorten. Toen ik even later aanbelde aan 't huisje, dat in het midden van een straat stond, kwam er een oude man naar voren. Hij zag m'n verwondering. 'Ja, 't staat op zolder. Komt U maar mee'. We liepen het smalle trappetje op en midden op 't zoldertje zag ik het staan. 'Best hout mevrouw, ik kom uit 't vak. Het kan helemaal uit elkaar. Hoe zou het anders de trap af moeten. Nadat de volgende dag alles van de handkar was afgeladen en zoonlief terugkeerde, vroeg ik, of meneer eerst een kopje koffie wou. Ik hoorde toen, dat hij 83 jaar was. 'Maar hoe kunt U dat werk nog?, was m'n vraag. 'Ja mevrouw, gezond leven en gewoon door blijven werken'. Eerst moest het oude hok afgebroken worden. Ik hielp mee de kippen in de ren te drijven. Toen het tegen enen liep nodigde ik hem uit voor de lunch. Aan een nieuwe ren zou hij me ook nog wel kunnen helpen. Hij had nog wel wat goede plankjes en wat gaas. En zo vonden de kinderen , als ze uit school kwamen, dagen achtereen de oude baas aan de lunch. We kenden op den duur heel zijn levensgeschiedenis. Hij komt nooit klaar met dat karwei, dacht ik. Hij vindt het hier veel te gezellig. Maar zie, na drie weken was het dan toch zo ver. Een pak van m'n hart. Ik had weken huisarrest gehad. En toen hij die middag afscheid van mij nam, zei hij, dat hij morgen nog 'even' terug zou komen met een pot witkalk voor de planken in het hok. De kippen fladderden door de ren toen hij de kwast hanteerde. 'Doe de grendel maar op 't deurtje, anders ontsnappen ze nog', zei hij. Ik kon ondertussen wel even om brood. Ik haalde m'n buurvrouw in, die me uitnodigde op een kopje koffie. Onder het drinken hield ze plotseling op en zei: ' Hoor jij dat geloei nu ook? 't Lijkt wel een koe'. We keken de straat in maar zagen niets. Ineens schoot me het mannetje me te binnen. In rende het huis uit, en ja, daar zat hij op de zitstok van de kippen, naast hem de lege pot met kwast. Vlug schoof ik de grendel weg. 'Ik dacht, dat ik hier zou moeten overnachten', zei hij schor. 'En ik was vergeten, dat het deurtje op slot zat', zei ik. Tot mijn grote schrik stond hij de volgende morgen weer op de stoep. Hij had en langwerpig pakje in zijn hand. 'Voor U', zei hij, 'een petroleumlampje, 't is ouder dan ik, maar hij doet het nog goed. 't Is voor al de "goedheid", die ik hier heb gehad'. Hij tikte aan zijn pet en ging verder. Terwijl ik dit stukje schrijf, brandt het lampje naast me, een klein bescheiden vlammetje, 't koper blinkt uitbundig. 'i Is een herinnering aan een oude man, een goed mens. Nr 61. 12 December 1981. Terug naar Inhoud 18 van 56

De Poes Op een morgen vond ik in m'n brievenbus het volgende briefje: Onze zwarte poes 'Minou' is sinds maandagavond verdwenen. Had geel bandje om met kokertje waarin adres. Indien u iets weet horen wij dat heel graag. Hoge beloning. Fam. etc. etc... Ik zag aan het adres dat de poes thuis hoorde in een laan hier heel ver vandaan. Wat zal die familie verdrietig zijn en wat doen ze hun best om het diertje weer terug te krijgen, dacht ik, toen ik het briefje nog eens bekeek. Pa was achter de typemachine gaan zitten, moe had de beladen in vieren verdeeld, iemand anders had ze weer gevouwen en daarna waren ze met z'n allen op stap gegaan, ieder met z'n stapel briefjes en tegelijk luisterend bij iedere brieven bus of ze niet het angstige miauw van Minou hoorden, ergens onder een bosje. E toen ineens zag ik mezelf als klein meisje neerhurkend bij een zieke poes, onze Jan, liggend op wat hooi in de schuur. Naast hem allemaal lekkere dingen, die je voor een poes maar bedenken kan. Ze lagen daar onaangeroerd. En daar zat ik dan met nog twee zusjes. De stallantaarn wierp zijn rossig licht op onze gezichtjes en op de stuiptrekkende poes. Het was onze 'Jan' die daar op kerstavond lag te sterven. We hoorden niet eens de kerstklokken, die anders zo mooi luidden op kerstavond. We zagen alleen onze poes, die zo ziek was. De staldeur werd geopend en vader zei zacht: 'Jullie moeten opschieten hoor, 't is bijna zes uur en zo begint het kerstfeest. Hij keek naar ons en toen naar de poes. 'Hij haalt het niet meer kinderen. Ik zou nu maar gaan', drong hij aan. Door het donker liepen we op een draf naar het kerkje met de verlichte ramen. Wat hadden we ons hier op verheugd. De lucht van dennegroen kwam ons tegemoet, de kaarsjes flonkerden, maar 't blijde gevoel van de vorige jaren hadden we niet. Toen we die avond thuis kwamen, stond vader ons al bij de deur op te wachten. Hij vertelde ons, dat de poes, kort nadat we weg waren gegaan, gestorven was. Samen met moeder hadden ze hem al begraven in de tuin. Moeder had met de stallantaarn bijgelicht. Hij zou 's morgens niet meer in onze bedstee springen als vader de deur naar de schuur had open gemaakt.. In de dagen, die nu volgden, was ik onbewust op zoek nar de poes met het gele bandje. Onze buurtkatten zag ik wel, die ene die altijd de plantjes eruit krabde, en de andere, die de aarde onder de conifeer als kattenbak gebruikte. Maar ja, die dieren weten toch ook niet beter, dacht ik dan vergoelijkend. Totdat ik zowat 5 dagen later weer zo'n briefje in de brievenbus vond met de mededeling dat Minou tot hun grote vreugde naar zijn huis was terug gekeerd. We werden allemaal bedankt voor het meezoeken. Er viel bij mij een pak van mijn hart. En de beloning, dacht ik? Nou ja, die hadden zij zelf dubbel en dwars verdiend. Nr 62. 26 januari 1982. Terug naar Inhoud

Een herinnering aan Oom Henk Hij was de jongste zoon van mijn grootmoeder: oom Hendrik. Zijn naam werd altijd met enig ontzag uitgesproken door ons, maar ook door zijn moeder, zijn broers en zijn zusters. Zijn moeder had hem, met veel zelfopoffering, voor onderwijzer laten leren. Ze was voor hem uit werken gegaan. Vijftig cent verdiende ze op zo een dag, van 's morgens 7 tot 's avonds 8. Als hij met vakantie naar zijn dorp terugkeerde, werd hij door mijn oudste zusje met de fiets van het station gehaald. De hele dag was er dan al zo'n soort spanning in ons huis. Je voelde het bij moeder: haar jongste broer kwam thuis, de onderwijzer. Onze woonkamer lag aan de zijkant van het huis. Tegen de tijd dat hij aankwam, zaten we voor het raam en keken uit of we hem nog niet zagen. Ik zie nog, hoe hij ons groette. Hij liep midden op de weg, mijn zusje ernaast met de fiets. Ze hield met één hand het stuur vast, terwijl ze met de andere de koffer in evenwicht hield. Mijn oom draaide zich een kwart slag om en stond stil. In zijn ene hand had hij een klein bruin koffertje, in zijn andere hand had hij een zware wandelstok, waarmee hij ons toewuifde. Dan 19 van 56

zetten ze zich alle twee weer in beweging. We keken ze nog even na. De andere dag was het zaterdag. Ik moest dan altijd m'n grootmoeder helpen. Ik deed die morgen, zachter als anders, de voordeur open. Ik zag dat oom Henk nog aan de ontbijttafel zat. Deze was gedekt met een spierwit tafellaken, daarop een bordje, een eierdopje met een eitje, wat brood in een schaaltje en daarachter: oom Henk. Hij had een echt zilveren mes en vork in zijn hand. Die had ik de vorige week nog moeten poetsen van mijn grootmoeder. 'Goedemorgen' riep hij joviaal tegen mij, 'en had je een goed kerstrapport?' vervolgde hij. Met een wat gedempte stem zei ik, dat we geen rapporten hadden, want die bestonden nog niet op onze school, maar dat ik overal goede cijfers voor kreeg. Grootmoeder stond in het kleine keukentje. Ze was wat gejaagd. Ik moest onmiddellijk om een boodschap die vergeten was. 's Middags mocht ik mee-eten. Ik keek scherp toe, hoe oom met mes en vork at en probeerde het hem na te doen. Nooit bracht hij wat voor ons mee, maar toch kwam er door hem 'iets' van de grote stad op ons over. We waren eigenlijk allemaal toch trots op hem, vooral m'n moeder, 't was immers haar broertje, waar ze altijd op moest passen als haar moeder weg was. Vader begreep niets van het 'ontzag' waarmee oom Hendrik werd omringd. Hij maakte soms opmerkingen over hem, waar we hevig om moesten lachen, maar het niet 'om moeder' durfden. Nu ik dit, 65 jaar later, schrijf, voel ik nog hoe we tegen hem opkeken. Als ik n u met m'n kleinkinderen de fotoalbums doorblader, dan zeggen ze, wijzend op een keurige heer met strohoed, gekruiste benen, in de ene hand een wandelstok, de andere rustend op een pilaar: 'Is dat ook familie van u, Oma? Hij lijkt niets op opa'. En dan vertel ik hen, dat ik die schoenen blinkend mooi moest poetsen en dat ik daar eens één keer 5 cent voor kreeg. 'Maar...', zeg ik, 'hij was erg goed voor mijn grootmoeder, dat is jullie betovergrootmoeder'. Ze vinden dat een prachtig woord, en telkens als ze bij mij komen zeggen ze: 'vertel nu weer een zo'n echt verhaal oma, zoals van dat gekke mannetje met dat hoedje en die rare schoenen, die u moest poetsen'. En dan gaat er toch nog een schok door me heen en denk ik: 'Gelukkig, hij hoort het niet, stel je voor'. Nr 63. 2 Februari 1982. Margriet Nr 43, 1982. Terug naar Inhoud

Oude Foto's kijken De bordpapieren doos (Margarine staat er met dikke zwarte letters op gedrukt) is zeker al 5 x mee verhuisd. Telkens duwde ik hem weg in de een of andere donkere kast, tot hij bij de volgende verhuizing weer te voorschijn kwam. In die doos zitten mijn oude foto's van vóór 1940. En nu zouden mijn man en ik 3 weken lang onze vakantie in Zeeland gaan doorbrengen. We zouden het kalm aan doen: wat wandelen, wat fietsen. 'Ik neem die doos met die foto's mee', zei ik, 'dan kan ik ze eindelijk eens allemaal sorteren en inplakken. Ik heb nog een groot fotoalbum, waarbij je met hoekjes moet werken, maar bij regenweer is zo'n werkje best gezellig'. En nu zit ik dan aan een wiebelende tafel en probeer ze in groepjes bij elkaar te leggen. Ik pak de eerste de best foto die bij m'n hand ligt en word dan helemaal vertederd als ik me daar zie zitten in zo'n bamboestoeltje. Twee zusjes houden ieder een handje vast. De derde staat achter me. We hebben allemaal mooie witte jurkjes aan met veel kant. Rond onze halzen twee rijen met bloedkoraaltjes, op het stijven boordje een gouden broche. Ja, dat brosje heb ik nog, prachtig bewerkt, 't zit nu in de safe. Maar waar zijn m'n bloedkoralen gebleven? Opschieten, denk ik. Hier zijn vader en moeder. Ze staan stijf recht en een eindje van elkaar. Op zo'n leeftijd gaf je elkaar toch geen arm meer? 't Was één van m'n eerste foto's die ik maakte op een toestelletje, dat ik op 'bonnetjes' had verkregen. Vader met bolhoed op, 'm'n kadondertje', zei hij altijd. Kijk, hier is het vakantiehuisje, dat we met een groepje vriendinnen huurden in Renesse, vlak bij de trap. ''t Zal nu wel een hotel zijn', denk ik. We sliepen met z'n drieën in een bedstee en wat waren we bang, toen we 's nachts muizen dachten te horen! En hier m'n eerste jaar, dat ik onderwijzeres was. Heel stijfjes naast m'n kindertjes op de eerste rij. Ik herken ze allemaal, mar weet van sommigen de naam niet meer. Het 'Hoofd' staat aan de andere kant (met bolhoedje), naast hem de onderwijzer van 4 en 5. Heerlijke 20 van 56

tijd was dat. Ik hield van die kinderen, ging er heen als ze ziek waren met sinaasappels of druiven. En dan hier, een zeedijk met twee verliefde mensen. Ja, hij had zo'n 'selftimer'. Wat kijken we gelukkig naar elkaar. Ik roep m'n man erbij. 'Weet je nog waar dat was?' vraag ik hem. 'Zou ik dat vergeten?', zegt hij lachend. 'Je bent al aardig opgeschoten', zegt hij, als hij op de volle doos wijst. Nu pak ik een ansicht, die er tussen ligt, van ons eerste huis aan een singel. Mooi lag het daar in dat kleine stadje. Je ziet er geen auto, en nu? En dan dat fotootje van m'n man met onze eerste zoon op de rand van het lits-jumeaux. De sprei herken ik nog. Twee weken oud, staat er achter op. 'Ik heb de fietsen buiten gezet', hoor ik plotseling m'n man roepen. Ik kijk naar buiten, de zon schijnt. Ik graai alle foto's bij elkaar en goot ze in de doos, leg het album er boven op. 'Tot de volgende keer', denk ik. Nr. 64. 9 Juli 1982, Kattendijke. Terug naar Inhoud

De Floriade 'En nu moeten we vlug gaan, anders is hij gesloten', zei ik tegen m'n man. Ik zag in de krant, dat de Floriade nog maar enkele dagen open was. 'En het liefst met de trein en de metro, dan zie ik die ook eens'. '0', zei m'n man, die graag auto rijdt. 'Goed', maar laten we dan morgen gaan. Ik zie hier 'zonnig' staan in 't weerbericht. Dat laatste had de krant goed mis. We liepen de gehele dag in een miezerig regentje. Maar wat we zagen, woog daar wel tegen op. We besloten allereerst het trammetje te nemen. Zo zouden we een overzicht krijgen van het terrein. In een lange rij stonden we te wachten. Toen we er als laatste ingeperst werden, stond ik klem tussen twee Engelse heren. Vóór mij, de echtgenoten, die er mochten zijn en in een hoekje gedrukt: m'n man. Je kon onderweg uitstappen, maar hoe zou ik me hier uit moeten wringen. Mijn benen zaten verward in die van mijn 'over' passagiers. Wachten tot die het sein gaven. Ik hoorde vele Engelse kreten van bewondering, maar zelf kon ik er niet van genieten. Mijn benen zaten zo in de knoop, dat ik ze hoe langer hoe meer voelde tintelen en toen we bij de laatste halte kwamen, was het alsof ik geen benen meer had. 'Ik kan er niet meer uit', riep ik tegen m'n man, die al op het perronnetje stond, 'M'n benen slapen'. Vlug sprong m'n man weer terug. We hadden gelukkig maar twee nieuwe passagiers in ons coupeetje. En weer reden we langs de rozentuinen, de groentetuinen, de Begonia's. De tinteling in m'n benen trok weg. 'Kun je er al uit?', vroeg m'n man telkens als de trein stopte. Eindelijk lukte het. We waren in de buurt van een restaurant. Toen we met ons blaadje door de overvolle zaal liepen (iedereen had natuurlijk 'zonnig' gelezen of gezien) moest m'n man telkens de vraag herhalen: 'Is deze stoel nog vrij?', kijkend naar een stoel 'met tas', en kreeg dan steevast 'nee' op z'n vraag. Maar eindelijk hadden we geluk. We wuifden elkaar met onze vorken toe. Aan 't einde van de middag gaf m'n man me te kennen, dat hij nog naar het planetarium wilde. Als jongen was hij al 'gek' op die dingen geweest. Ik was wel erg moe - maar enfin. Heerlijk zaten we nog even voor de voorstelling in de zachte stoelen en keken naar het 'firmament' boven ons. Toen de stem begon, zakte ik wat dieper in mijn stoel weg en legde mijn hoofd op de rugleuning om beter de sterren te kunnen zien. Eerst was het schemerig en toen werd het hoe langer hoe donkerder...... Ik schrok wakker door harde muziek, die ik hoorde. 't Was weer licht. Ik zag m'n man schuin in z'n stoel hangen met z'n hoofd naar boven gericht. 'Heb je ook geslapen', vroeg ik. 'Nee, helemaal niet', zei hij flink. Maar toen ik later in de trein vroeg, wat heb je alzo gehoord, toen zei hij, ja, van alles over die sterren en planeten, maar daar wist ik al een heleboel vanaf. 'Ik niet', zei ik, maar dan ga ik nog eens op m'n eentje naar den Haag: naar het planetarium. Nr. 65. 1 Oktober 1982. Terug naar Inhoud

21 van 56

Het Portret Vanmorgen kwam één van m'n zussen op bezoek. Onder haar arm, in een deken gewikkeld, droeg ze een groot pak. 'Dit is 't portret van grootmoeder', zei ze, terwijl zij het voorzichtig op de tafel legde. 'Niemand van de familie had er plaats voor, dus dacht ik... jij? Jouw huis is groter dan het mijne'. 'Maar dat hangt al vol', beweerde ik zwakjes en dacht, 'Past dat nog in de tegenwoordige tijd'. Samen keken we naar het strenge gezicht van de vrouw, die jaren geleden onze grootmoeder was. Wat had ze geploeterd voor haar vier zonen. Nee, landarbeiders moesten ze niet worden, daar zou ze wel voor zorgen. Grootvader verdiende niet genoeg om z'n kinderen te laten 'doorleren'. Mijn moeder, de oudste van de vijf, moest op de broertjes passen als zij uit werken ging bij de dominee. Dat mijn moeder vaak van school thuis moest blijven deerde toen niet. Een meisje hoefde immers niet door te leren, die trouwde, en moest alleen het huishouden doen. (Geld voor boeken was er niet, maar dat heeft ze in haar trouwen wel ingehaald, Ze las gretig alle boeken, die bij ons in huis kwamen). 'Hoe oud zou ze hier zijn', vroeg m'n zus. 'Ik denk, dat die foto gemaakt is, toen haar jongste zoon het huis uitging. Hij kreeg toen een betrekking in Amsterdam. De andere drie hadden toen al goed hun brood. Dank zij hun moeder hadden ze 'een vak' kunnen leren. Op de achterkant van de lijst stond in mooie krulletters de naam en de geboortedatum: 16-6-1850. We bewonderden de mooie muts van Brusselse kant, de geplooide doek en de bescheiden sieraden. 'Ik heb ze nauwelijks gekend', zei m'n zus. We zetten de lijst voorzichtig tegen de muur. Ik was er als kind altijd een beetje bang voor en toch hield ik van haar. Toen 's avonds een zoon nog even bij ons aankwam, zag hij direct de foto tegen de wand. 'Wie is dat?', vroeg hij. 'Jouw overgrootmoeder', zei ik, 'die is uit een nalatenschap gekomen, maar niemand heeft er meer plaats voor. 'Mag ik hem, moeder?', vroeg hij gretig. 'Jij', zei ik verbaasd, 'kun je hem dan plaatsen?' 'Waarom niet, dan doe ik toch een heleboel prullaria weg. Ik vind dit prachtig, wat een karakter spreekt er uit dit gezicht. Ik keek nog eens naar m'n grootmoeder. Ja, hij had gelijk, dit was een vrouw, die wist wat zij wilde. Samen pakten we de ingelijste foto weer in de deken en legden hem op de achterbank van zijn auto. Toen hij zwaaiend weg reed, dacht ik: 'Grootmoeder, je bent het waard, dat je achterkleinzoon nog zo blij met je is'. Nr 66. Kattendijke, 7 Juni 1983. Terug naar Inhoud

Onze Kersenboom Altijd had ik dat grote verlangen in me gevoeld om, als ik eens 'buiten' ging wonen, m'n eerste boompje dat ik planten zou, een kersenboom zou zijn. Ik zag ze al hangen: van die mooie rode kersen met een klein geel glanzend vlekje. Zo zagen de kersen er immers uit van m'n grootmoeder, die aan de boom naast het keukenraam hingen. En als we dan om 4 uur uit school kwamen mochten we daarvan een handje plukken. Ze had deksels en bellen in de boom hangen en daarmee werd dan, vanuit de keuken, door middel van lange touwen, zo'n oorverdovend lawaai geproduceerd, dat horen en zien je verging. En nu hadden we dan ons eigen boompje, een paar meter van ons slaapkamerraam vandaan. Maar dragen? Ho maar! Eindelijk, na vier jaar zouden we dan onze eerste oogst hebben. Het boompje, dat een boom was geworden, hing vol. 'Kilo's hangen er aan', zei een buurman, 'maar hang er netten over, anders zijn ze zo vertrokken als ze gaan kleuren. Met behulp van stokken, een ragebol en een ladder, legden we zo goed als mogelijk twee netten over de boom, maar telkens bleek er nog een spleetje te zijn waar we niet bij konden, maar de spreeuwen wisten het wel te vinden. Op een morgen maakte m'n man me wakker. 'Kijk eens', zei hij, 'er zit een zwerm spreeuwen onder het net'. In een mum van tijd stonden we in pyjama onder de boom te springen en te schreeuwen en in onze handen te klappen. Van schrik vluchtten er een heleboel weg, maar een paar konden het gat niet meer vinden en fladderden van 't ene naar 't andere eind. En weer probeerden we het net te dichten, nu met 22 van 56

wasknijpers. Maar wat we ook deden, ieder morgen werden we gewekt door het gekwetter van de vogels. Steeds meer afgekloven pitten lagen er onder de boom. Soms was er nog een gave kers bij, die ze van schrik hadden laten vallen. En toen we op een morgen de laatste kersen zagen verdwijnen, hebben we met veel moeite de netten er weer afgehaald. We zijn naar de groenteman gegaan en hebben daar twee doosjes met heerlijke zwarte kersen gekocht, die we op een bankje onder de boom hebben opgegeten. 'Kijk, 't zijn Italiaanse', zei m'n man, wijzend op een naam op 't bakje. 'Ze zijn lekker ', zei hij, 'maar ze hááálen niet bij die van m'n grootmoeder', vulde ik aan. Nr. 67. Kattendijke, 19 Juli 1983. Terug naar Inhoud

Rode Kruis zegels 'Of U met uw man zo vriendelijk zoudt willen zijn om een ochtend... of een middag, of allebei op het postkantoor te zitten voor de verkoop van Rode-Kruis-zegels'. Dat was de vraag, die onze aardige buurvrouw tot ons richtte en die we weifelend beantwoordden. We waren zo jong niet meer en zo'n eerste dag zou wel druk zijn. Maar toen alle bezwaren weggeveegd waren, spraken we af Dinsdagmorgen present te zijn. Een half uur voor de 'opening' kregen we instructies van een meneer, die er veel meer van wist dan wij. Hij deed een blikken trommel open en stalde zo veel als mogelijk op de tafel uit. Het duizelde me bij het horen van series in plastic mapjes en boekjes en vellen. Maar, zeiden we, we laten ons niet opjutten, we brengen onze handel rustig aan de man. Ik zou meneer assisteren en 't geld ontvangen. Mijn echtgenoot moest alles noteren. Toen ons kantoor 'open' ging, stond er al een rijtje kooplustigen voor de tafel. De eerste kocht meteen de helft van onze series weg, plus een aantal boekjes. 'Voor onze vereniging', legde hij uit. De rij wachtenden werd steeds langer, maar iedereen had gelukkig geduld. En wij maar rekenen en tellen en opschrijven. En toen kwam die mevrouw, die ons 'velletjes' vroeg. 'Grote vellen van honderd', vroeg ik. 'Nee', zei ze, 'velletjes, weet u niet wat velletjes zijn? Wat doet u dan eigenlijk achter die tafel?' Toen ik bij m'n buurman wilde informeren, was ze al kwaad weggelopen. Ze zou wel naar een ander postkantoor gaan. En dan die oude dame, dei telkens wat postzegels kocht, afrekende en dan zei, 'dat ze deze toch ook nog wilde', en toen prinsheerlijk plaats nam op de stoel naast me, die even onbezet was. Toen pakte ze een stapel geadresseerde enveloppen uit haar tas en begon ze stuk voor stuk te beplakken. 'Ze kon ze dan hier direkt posten'. Maar telkens kwam haar stem door mijn gesprek: 'Mevrouw, hier moet ik een andere voor, er is een hoekje af.' 'Even geduld, mevrouw', zei ik dan, 'eerst deze klant afwerken'. 'U doet het zeker voor het eerst', zei ze, haar hoofd naar me toe wendend en likkend aan een postzegel, 'dat zie ik wel. Maar dan die mevrouw van de kinderzegels, die kan het, maar die is waarschijnlijk veel jonger d an U'. Toen we om één uur 'sloten', verademden we alle drie voldaan. 'De grootste drukte is geweest', zei meneer, 'de spaarders hebben hun postzegels binnen. En nu maar kijken of alles klopt. Maar laten we even uitblazen', zei hij, terwijl hij met een klap de blikken trommel op slot deed. Nr 68. Terug naar Inhoud

Manke Pietje Toen ik op die middag bij m'n dochter kwam, was alles in rep en roer: Manke Pietje was weggevlogen! Zoals gewoonlijk mocht hij 's morgens, als de kamer werd gedaan, vrij rond vliegen. Maar hoe het nu gekomen was? Men wist het niet. Alle deuren en ramen waren toch gesloten? En nu zocht iedereen daar, waar men dacht hem te kunnen vinden: in de bosjes, in de klimop, in de appelboom..... Maar Manke Pietje bleef spoorloos. Z'n mooie kooi stond verlaten in 23 van 56

de achterkamer. Ze hadden hem indertijd gekregen van de dierenarts. Hij was daar binnen gebracht met een gebroken pootje. Hij was daarmee tussen het deurtje gekomen, vertelde de mevrouw die hem bracht, mar het diertje nooit was komen ophalen. Eén van de kinderen heeft hem toen mee naar huis mogen nemen, ... misschien totdat die mevrouw enz, enz. Maar Pietje, die nu de naam Manke Pietje had gekregen, was nu al maanden huisgenoot van de familie. Z'n oud kooitje was verwisseld voor een prachtig exemplaar en hij floot zijn hoogste lied. 's Avonds hoordse je soms een doffe plof in de afgeschermde kooi en als ik dan vroeg, 'Wat is dat?', dan kreeg ik te horen, 'O, dat is Pietje, die valt van z'n stokje. 't Komt door dat pootje'. Maar nu was hij weg. Wat nou. 'Zet een advertentie in het dorpsblad, wie weet', raadde iemand aan. En zo verscheen een dag later deze advertentie in het krantje: Weggevlogen. Wie heeft onze Manke Pietje gezien? Graag terug te bezorgen tegen beloning bij .... met adres en telefoonnummer. De krant kan nauwelijks in de bus gezeten hebben of de telefoon ging. 'mevrouw, hij zit hier op de goot. Ik heb nog geprobeerd een stofdoek over z'n kopje te gooien, maar niks hoor'. 'Ik kom', riep m'n dochter, en met een schepnetje van de kinderen ging ze er met de auto op af. Er was geen tijd te verliezen. Maar.... Pietje liet zich niet meer zien. Thuis gekomen stond er een jongeman op de stoep. Voorzichtig deed hij een deksel van een doosje open, stak z'n hand erin en ... haalde er een allerliefst vogeltje uit. Maar 't was Pietje niet, zijn veertjes waren zwart met wit, niet kanariegeel! We zaten nauwelijks, of de telefoon ging weer. 'Hier zit ie, kom gauw, ik zet de ladder vast buiten'. Weer reed m'n dochter met schepnet naar het opgegeven adres. Teleurgesteld kwamen ze thuis. Hij was weg. Maar geel, nee, dat was hij toch ook niet, zeiden ze haar. We gaven de hoop op. Maar de vijfde dag verscheen er een meneer aan de deur. Hij kwam van de andere kant van het dorp met .... het echte Pietje. De kinderen dansten om z'n kooi, waarin hij ineengedoken op z'n stokje zat, maar na een poosje zijn hoogste lied zong. 'En weet je nu wel zeker dat hij het is?', vroeg ik die avond. Maar voor m'n dochter nog geantwoord had, hoorden we een zachte plof. 't Was het bekende geluid, beter bewijs had hij niet kunnen leveren. Nr. 69. 15 November 1984. Terug naar Inhoud

Walcheren 'Rondfietsen' Toen m'n buurvrouw verslag kwam uitbrengen over haar laatste fietstocht langs de jeugdherbergen, die ze gemaakt had met man en 2 kinderen, moest ik even terugdenken aan mijn laatste tocht die ik met mijn vriendin maakte, nu zowat 50 jaar geleden. 't Was eind Oktober en de dagen begonnen al aardig te korten. Door het mooie herfstweer aangelokt, besloten we 'rond Walcheren' te gaan en de nacht door te brengen in de jeugdherberg 'de Scheldestroom' in Vlissingen. Om 2 uur stapten we op en met de wind in de rug peddelden we, al versjes zingend uit Jan Pierewiet (100 liedjes voor minder dan één gulden, stond er op het kafje) richting Vlissingen. Als goede leden van de NJHC wisten we, dat de herberg een heel jaar geopend was. Maar toen we voor de zware deur van de Willem III kazerne stonden, die als jeugdherberg was ingericht, konden we de jeugdherbergmoeder bijna niet verstaan door het lawaai van de wind en de golven. 'Ja, overnachten konden we hier wel, maar voor eten kon niet gezorgd worden. Dat hadden we moeten bespreken'. Gelukkig was dit geen bezwaar voor ons. Moeder had een grote zak proviand in mijn rugzak gestopt. Ze had wel eens gehoord dat je Zondag's op Walcheren niet veel kon krijgen. We volgden de herbergmoeder. 'Hier is de slaapzaal', zei ze wijzend op twee onafzienbare rijen ijzeren ledikanten, gescheiden door een middengang. Aan 't voeteneind lagen de grijze dekens netjes opgestapeld. 'Als ik jullie was, nam ik de eerste twee bedden. Dan ben je het dichtst bij het lichtknopje', zei de moeder vriendelijk. 'Ik zal jullie de sleutel geven. Dan kunnen jullie zelf de voordeur sluiten en afgrendelen, misschien gaan jullie nog uit. Ik doe de achterdeur wel op slot en loop dan zo naar m'n huis'. 24 van 56

Toe we uitgepakt hadden, gingen we nog even de boulevard op. 't Was intussen donker geworden, de wind was tot een storm aangewakkerd, hier en daar brandde nog een lichtje. We keerden vlug naar 'huis' terug. Toen we na enige moeite de sleutel in het slot kregen en het lichtknopje vonden, zochten we daarna onze bedden maar op. Er was hier verder niets te beleven. M'n vriendin, die katholiek was, zou 's morgens naar de vroegmis gaan. 'Ik doe wel zachtjes', zei ze, 'en ik maak je wel wakker als ik terug ben'. Toen ik de volgende morgen m'n ogen open deed, wist ik eerst niet waar ik was. Ik riep de naam van m'n vriendin, die hol weerkaatste in de lege ruimte. Toen besefte ik pas, dat ik hier helemaal alleen lag. Door de ronde boogramen zag ik dat het licht begon te worden. De wind was gaan liggen. Ergens luidde een klok. Ik durfde me nauwelijks te verroeren. Hoorde ik geritsel onder het ledikant? Zouden dat muizen zijn, die zich te goed deden aan onze proviand? Daar hoorde ik de zware deur piepen. Een pak viel van m'n hart en even later stond m'n vriendin naast m'n bed. 't Wordt prachtig weer', galmde ze door de ruimte, 'We kunnen het best wagen om 'rond Walcheren' te fietsen! Toen ik 's avonds doodvermoeid in m'n eigen bed lag, dacht ik aan al die soldaten, die daar door de jaren heen in die ijzeren ledikanten hadden geslapen en ik dacht: 'Zou er wel eens één zó bang geweest zijn als ik? Ik hoop het niet voor hem'. Nr. 70. November 1983. Terug naar Inhoud

Mijn Kleinzoon Mijn kleinzoon, net zeven jaar, is er erg trots op, dat hij al zo goed lezen kan. Als ik met hem door de supermarkt loop, probeert hij alles te ontcijferen, wat er op de pakken en flessen staat. 'Pak daar even een fles azijn', zeg ik, en als hij hem dan in 't wagentje legt hoor ik hem mompelen 'a-zijn'. 'Daar, suiker', zeg ik. Hij zoekt even tussen al die pakken en dan hoor ik hem weer zeggen: 'sui-ker'. Als ik bij de vleeswaren in de rij moet staan, zeg ik, ' haal jij alvast maar twee van die lichtblauwe pakken met melk, ginds in die hoek'. 'Goed zo', zeg ik als hij ze even later in het karretje legt, maar dan meteen weer wegholt. Ik zie hem even later met nog twee van die kartonnen terugkeren. 'Hé', zeg ik tegen hem, 'ik had toch al twee van die dozen?' Maar dan wijst hij op de doos en spelt: 'Half-volle melk'. ''Ze zitten maar voor de helft vol, oma. Daarom heb ik er nog maar twee gehaald'. Ik laat het maar zo. Thuis gekomen. Zittend achter z'n glaasje melk, heb ik hem z'n eerste agrarische les gegeven. Nr. 71. 18 December 1983. Terug naar Inhoud

Sieraden inleveren Toen ik vanmorgen die aanlokkelijke advertentie las: 'Lever uw oude en kapotte gouden en zilveren sieraden in. U krijgt bij ons de hoogste prijs', bekroop me opeens de lust om in alle doosjes en vaasjes te gaan neuzen naar kapotte ringetjes, oorbellen, broches en meer van die spulletjes, die ik nooit meer droeg. Ik zou daar veel geld voor kunnen krijgen en dat zouden we dan 'opmaken' aan een lekker etentje in de stad. Ik begon maar direct, maar het resultaat bleek toch minder te zijn dan ik dacht, want telkens stopte ik weer een sieraadje in z'n doosje terug. Nee, dan kon ik er toch niet bijdoen. 't Was indertijd een cadeautje van die goeie tante Trees. 't Zou toch nog best gemaakt kunnen worden. En zo ging het telkens weer, totdat ik een zilveren beursje overhield en twee zilveren beugels, die aan een tas gezeten hadden, waarvan de stof volkomen versleten was. Ik wist, dat ik die nooit zou vervangen. Met dat beursje was indertijd een ongelukje gebeurd. Het sloot totaal niet meer en de 25 van 56

dubbeltjes en kwartjes lagen dan ook altijd op de bodem van m'n tas. 't Was een cadeautje van m'n man uit de oorlogsjaren, gekocht in de stad waar hij 'examens afnam'. 't Was een rib uit z'n lijf geweest. Maar wat deed je nu met zoiets, wat toch niet meer te maken was? Dus inleveren maar. 's Middags reden we met de auto naar het aangegeven adres: een mooi herenhuis. 'S.V.P. bellen', stond er op de buitendeur. Een meneer met een sleutelbos verscheen voor het glas. Hij ging ons voor, terwijl hij steeds deuren opende en sloot. Hij leidde ons naar een loket, waar een vriendelijke meneer zat, die de voorwerpen in oogaanschouw nam en toen achter een tafel plaats nam. Ik zag z'n gebogen rug en de loupe die hij één voor één op mijn bezittingen richtte. Plotseling stond hij op en beduidde ons (het loket zat op slot), dat hij de expert er bij zou roepen. Even later kwam hij terug met een kalende meneer, die in zijn linkerhand een flesje en in zijn rechter een soort penseeltje droeg. Ze namen plaats achter de tafel en bestudeerden het zilver..... Even later werd het luikje ontsloten en één van de heren moest ons tot zijn spijt mede delen, dat de voorwerpen niet van zilver, maar 'verzilverd' waren. 'En dat, terwijl ik dat beursje voor zilver gekocht heb', zei m'n man verontwaardigt. 'Och ja, zo in die oorlogsjaren, u begrijpt'. We bedankten de meneer hartelijk en verlieten, vooraf gegaan door de 'sleutelbos' het gebouw. Toen m'n man de auto startte, zei hij, 'dat etentje is ons ook weer eens door de neus geboord'. Waarop ik antwoordde, 'En toch vond ik het erg lief van je, toen je toch nog iets voor me meebracht. Ik bewaar het maar weer, en al is het niet van zilver, 't is voor mij toch goud waard'. Nr. 72. Terug naar Inhoud

De Notenboom Toen ik vanmorgen beneden kwam en ik door het raam die miezerige mist buiten zag hangen, kreeg ik opeens zin om de bestellijst van de tuincatalogus in te gaan vullen, die ik deze week in de bus had gekregen. Ik installeerde me aan de huiskamertafel, waarop ik alle bloemen-, bomenen heesterboeken neerglegd had, die in m'n bezit waren (en dat zijn er tientallen). Met behulp hiervan en van de catalogus zou het een mooie verzameling kunnen worden. Ik genoot nu al van die mooie kleuren. Nu was het de vraag om alleen die planten te bestellen, die het in mijn tuin zouden "doen". Vorig jaar was het me bitter tegengevallen. Veel was er niet in de groei gegaan. "Je had meer met je planten moeten praten", zei iemand, die een hele mooie tuin had. Nu vind ik praten op zichzelf niet moeilijk. Maar met planten? En dan dat snoeien! Toen m'n buurman (iemand met een prachtige tuin) me vorig jaar bezig zag met snoeien, zei hij: "U zult dit jaar niet veel bessen eten, want u hebt het vruchthout er af geknipt", en toen wees hij mij hoe ik het had moeten doen. Toch heb ik van een vergeten bos nog veel geplukt en er zelfs jam van gemaakt. Maar nu moet ik echt besluiten, wat ik nu wil planten, met zaaien kan ik nog even wachten. Ik heb nog wel een plaatsje in de tuin, waar een boompje zou kunnen staan. Een perzik of een abrikoos? Nee, die maar niet. Ik lees hier , dat ze zeer gevoelig voor krulziekte zijn, alhoewel die ziekte bestreden kan worden met ... etc etc. Een appel- of perenboom vind ik te gewoon. Nee, liever iets bijzonders. En dan opeens zie ik een plaatje met een notenboom. Dat is nu net wat ik zocht. Van die heerlijke noten, die je in de winter rond de open haard kunt kraken. En dan maar eten, mandenvol van zo'n grote notenboom. Zo'n boom had mijn grootmoeder immers! Ze had hem als meisje zelf geplant. Ze heeft ons er vaak over verteld. Onder op de bestellijst komt de notenboom te staan Ik sluit de envelop en breng hem naar de bus. Als ik terug kom roep ik tegen m'n man, die zijn auto staat te wassen: "Je raadt nooit wat ik besteld heb, een notenboom!" Als ik naar hem toe loop, richt hij z'n hoofd op (z'n pet staat een beetje scheef) en dan zegt hij: "Boompje groot ....". Ik vulde de rest aan. "Wist je niet, dat zo'n boom eerst na 7 à 8 jaren vrucht draagt? En dat op onze leeftijd", vervolgt hij. "Bah, wat ben jij pessimistisch", zeg ik tegen hem, maar dan direct daarop: "Toch goed, dat wij dit doen. Misschien is later ons nageslacht er heel blij mee". 26 van 56

Nr. 73. Terug naar Inhoud

Onze Inbreker Vrijdagmorgen werden we op ons vakantieadres opgebeld: "Of we zo gauw als mogelijk thuis wilden komen, er was ingebroken". Toen mijn buurvrouw de bloemetjes water wilden geven, zag ze, dat de keukendeur open stond. Het slot was helemaal aan diggelen, maar de deur naar de hal had hij niet kunnen forceren. Er waren weliswaar stukken uit de deurpost en gaten in de deur, maar verder was hij niet gekomen. De recherche ontdekte nog op andere plaatsen van het huis 'braak', maar dat had tot niets geleid. Zou hij misschien toch nog gestoord zijn? Of misschien heeft hij iets bij de buren gehoord, wie weet. Als ik dan na een vlugge autorit op een keukenstoel zit uit te blazen en als ik dan die verwoeste sloten zie en dat afgebrokkelde hout, denk ik: "Hoe durft zo'n kerel dat! (Ik neem aan dat het geen vrouw is) Je zult toch maar aan zo'n achterdeur staan met je breekijzer in je hand en dan maar zo zacht mogelijk wrikken en kraken, telkens luisterend en om je heen kijkend of je niets verdachts ziet of hoort. Dat we weg waren wist hij natuurlijk. Een garage is er niet en de auto bij het huis was weg. En dan... als het donker wordt, langs de spoorlijn sluipen, een bruggetje over en gauw...gauw. Hij moet voorwerpen hebben, die hij in zijn zak kan steken, 't liefst kostbare dingen. Ik kijk de keuken rond. Neen, hier is niks te halen of 't moest het koffiezetapparaat zijn. Je moet maar geld nodig hebben. En dan die deur, die maar niet open gaat. Dan die openslaande deuren buiten maar geprobeerd. Maar dan staat hij buiten, dan is hij kwetsbaarder. Totdat hij 't opgeeft. "Jullie hebben geluk gehad", zegt de politie, "'t moet een sterk slot geweest zijn naar de hal". Maar die inbreker is verder gegaan, hoor ik later. Sluipend en loerend achter de huizen langs. Hij moet vandaag nog geld hebben. Hij kan immers niet zonder! Ik kijk naar de stoel, waarop ik zit. Die heeft hij verplaatst om bij het slot te komen. En ineens krijg ik diep medelijden met zo'n jongen, misschien met zo'n man. Zijn moeder is net als andere moeders oneindig gelukkig met hem geweest, toen hij geboren werd. Maar hoe is zo'n leven verder gegaan? Ik weet het niet. Ik zou een heleboel meer van zo'n jongen willen weten en dan zou ik heb misschien kunnen vergeven. Kon ik hem maar helpen. Als ik het m'n man vertel, zegt hij: " Doe dan als die mensen, die een briefje van honderd op tafel legden met het verzoek niets kapot te maken". Buiten zie ik de timmerman z'n bak met instrumenten neerzetten. "We zullen vanavond dat buitenslot nog repareren, mevrouw. Dan hebt u een rustige nacht". En naar die kapotte deuren kijkend: "Nou, nou, je zou die kerel toch wat, hè. En dat allemaal voor niks gelukkig. Ze moesten .......". Maar ik zie in gedachten die rondloerende, vluchtende knaap. Hij moet verder, hij moet immers geld hebben, het kan niet anders. Verschrikkelijk!" Nr. 74. Terug naar Inhoud

1 April Rustig zat de beheerder van de benzinepomp z'n krantje te lezen, toen een aardig meisje stopte. Hij kende haar wel, 't was een goede klant. "Meneer, meneer", riep ze door het raampje, "verkoopt u ook een druppeltje benzine en wat kost dat?" De man, denkend, dat ze misschien een vlekje uit haar mantel of broek moest verwijderen, zei heel vriendelijk: "Voor u, juffrouw, natuurlijk niets". "Druppelt u mijn tank dan maar vol, alstublieft", riep ze. Ze gaf gas en verdween. Nog even draaide ze haar hoofd om en riep zo hard ze kon om de motor te overstemmen: "1 April". Verbouwereerd bleef de man staan, maar hij was voor vandaag gewaarschuwd. Nr. 75. 26 Juni 1984. Terug naar Inhoud 27 van 56

Kampeerders Een telefoontje van onze kleindochter: "Mogen we bij U een paar dagen op Uw grasveld kamperen, Oma? U zult heus geen last van ons hebben. We doen alles zelf en we brengen alles mee, slaapzakken, eten. De tent opzetten kunnen we ook zelf. Misschien 's avonds bij U een hapje warm eten, want we mogen het butagasstelletje van mamma niet meenemen. We willen fietstochten maken in de omgeving en naar de kinderboerderij dicht bij U. Mag het oma? We zouden het echt fijn vinden". In de loop van de middag kwamen ze aangefietst, gepakt en gezakt. Onderweg hadden ze een meeuwtje gevonden, dat niet vliegen kon. In Bettys fietsmandje zat het vogeltje, ingepakt in een T-shirt. Het keek vinnig uit zijn oogjes en pikte naar m'n uitgestoken vinger. Eerst werd een emaille teil (die nog net niet met het grof vuil was verdwenen) met water gevuld en daar werd ons meeuwtje in gezet. Toen kwam de tent aan de beurt. In de keuken werden de alikruiken, die ze onderweg geraapt hadden, gekookt en met een speld uit hun omhulsel gehaald. Die alikruiken stopten ze in het bekje van de meeuw, die ze gulzig doorslikte. Dan zetten ze het diertje, nu netjes ingepakt in een dweil van oma, op het gras in het zonnetje. Zijn pootjes weigerden dienst, maar hij leek heel tevreden te zijn met zijn verzorging. Van tijd tot tijd werd hij weer in de teil gezet. 's Avonds verdwenen ze, nadat ze gedrieën nog even TV gekeken hadden (de meeuw genoot er kennelijk ook van), in de tent, met tussen hen in, in 't fietsmandje, de meeuw, die ze ondertussen de naam 'Pietje' gegeven hadden. De sleutel onder de vuilnisbak zou in geval van nood gebruikt mogen worden. Een kwartier later stonden ze in pyjama voor onze neus. 't Vriendinnetje moest zo nodig en ze durfde niet alleen. 's Morgens tegen een uur of 8 hoorde ik ze achter het huis in de schuur. Ze waren zich onder de kraan aan het wassen. Hun gesmeerde boterhammen stonden klaar in de keuken. Jammer, ze hadden helemaal vergeten brood te kopen! (Had je niet moeten doen, zei m'n man, maar ....) Ze hadden het heerlijk warm gehad onder de dekens, die ze bij oma uit de logeerkamer hadden gehaald. "En zijn jullie niet bang geweest, zo alleen in de tent", vroeg ik, "Bang? Nee, helemaal niet. We hadden Pietje toch bij ons", lachten ze. "U hebt toch vroeger ook gekampeerd, Oma?" "Ja, maar niet op mijn twaalfde jaar", zei ik. De andere dagen peddelden ze met Pietje tussen de tent en de kinderboerderij. Die meneer had gevraagd of ze niet een beetje konden helpen om de dieren te verzorgen. Ze kamden de paardjes en deden allerlei hand- en spandiensten. De meneer, daarentegen, gaf raad, hoe ze met Pietje moesten omgaan. Van hun geplande fietstochten kwam niets meer. Toen ze na een paar dagen gepakt en gezakt weg reden, Pietje monterder dan voorheen in 't fietsmandje voorop, riepen ze ons nog toe: "Dank U wel hoor Opa en Oma, ook uit naam van Pietje". De 'rommeltjes' die ze gemaakt hadden werden door ons zorgvuldig verwijderd. De keuken werd gesopt. Ineens verscheen m'n man voor me met een groot wit papieren bord, waarop hij in zwarte letters had geschreven: Vol. "Wat hebben we nou", zei ik. "Dat hang ik aan het hek", zei hij, "wie weet hoeveel kampeerders we hier anders nog krijgen. Vanaf vandaag stop ik met m'n mini-camping bedrijf". Nr. 76. Terug naar Inhoud

De Bouwvakker Ik heb altijd het grootste ontzag voor mensen, die zo maar, zonder dat ze aan het dwalen raken, de grote stad in rijden en dan prachtig op de aangegeven plaats aankomen. Dat is mij en m'n man niet gegund. Wij mijden dan ook de steden, wat tegenwoordig zeer wel mogelijk is, omdat alle snelwegen er omheen gaan. Maar nu hadden goede vrienden ons gezegd, dat wij nu maar eens naar hen moesten komen, zij kwamen hier altijd maar, en heus, ze woonden wel midden in de 28 van 56

stad, maar 't was best te doen. In 't begin hadden we daar geen oren naar, maar enfin, we zouden het toch eens wagen. 't Was erg gemakkelijk te vinden, zeiden ze en ze legden uit: "Kijk, jullie komen van de snelweg. Je verlaat die, als je het bord met de naam van onze stad ziet". We knikten. "Je gaat dan steeds recht door, je kunt trouwens niet anders. Dan zie je weer een bord met de naam van de stad, maar die afslag neem je niet. Je blijft recht uit rijden. En dan moet je geweldig goed letten op een enorm groot reclamebord, waar 'de Bouwvakker' op staat. Daar even verder neem je de afslag naar rechts. Je moet dan steeds op de twee torens aanrijden, die je in de verte ziet. En daar even voor zie je met grote letters onze straatnaam staan". Ja, nu moesten we het maar eens proberen. 't Was ons nu zo duidelijk uitgelegd. Op de afgesproken datum gingen we er heen. 's Ochtends hadden we opgebeld, dat we na een uurtje bij hen zouden zijn. "En let vooral op die Bouwvakker, hoor, want daar moet je de oprit af". Alles ging perfect, alles klopte. Maar toen we aan het rechtuit rijden waren, zouden we aan de rechterkant die 'Bouwvakker' moeten zien. Maar hoe we ook speurden, geen 'Bouwvakker'. "Waar blijft ie nou", zei m'n man, ook speurend naar rechts, "Zijn we er soms al voorbij?" "'t Kan niet", zei ik, "'t moet een bord van drie bij twee zijn. Dat moet je toch zien! En daar in de verte zijn die torens, kijk, daar gaat een afrit en dan een wagen op de torens aan. Zou je niet?" "Nee", zei m'n man, "eerst de 'Bouwvakker'. Geduld maar". "Maar nu is het te gek", zei ik na een minuut of 5. "Die torens liggen achter onze rug. Hoe kan dat nou? Vooruit, ga maar ergens een afrit af, anders belanden we ik weet niet waar". We waren dan ook ergens 'ik weet niet waar' beland. Een aardige meneer (hij moest toch onze kant op) is achter in de auto gestapt en heeft ons gebracht tot bij de twee torens en toen stonden we na enige ogenblikken bij onze ongeruste vrienden voor de deur. "Maar die Bouwvakker, ik begrijp er niets van", zei onze vriend, "dat je dat bord niet hebt gezien". In diezelfde week werden we door hen opgebeld: "Zeg ik moet je even zeggen dat de Bouwvakker of failliet, of verhuisd is. Jullie konden het echt niet helpen hoor en wij ook niet. Het bord was weg. Een volgende keer komen wij wel weer bij jullie, hoor! Dag!" Die 'Bouwvakker' toch. Nr. 77. Terug naar Inhoud

De Feministe Het is al heel wat jaren geleden, dat ik een 'toertje' ging maken met een bejaarde dame in een invalidenwagentje. Het was voor mij een zwaar karwij (die wagentjes waren toen nog niet zo modern als nu), maar ik zou het niet graag een week overslaan, want we genoten er beiden zeer van. Was het mooi weer, dan zochten we het park op, waar we heerlijk op een bankje (zij in het karretje) konden praten en de meegebrachte versnaperingen opeten. "Wat hebben we het allemaal goed, hè mevrouw", en dan wijzend op de moedertjes met de kinderwagens: "En die weten ook niks meer van het harde werken, dat je vroeger moest doen om fatsoenlijk in het leven te blijven. Ik wilde ook wel eens graag met m'n kinderen er op uit zo door de week als het mooi weer was, maar m'n man wilde daar niet van horen: 'een vrouw hoort thuis aan de wastobbe', zei hij dan, 'ze moet niet als een dame willen leven'. Ik hoorde dat maar aan, maar binnen in me smeedde ik vaak 't een of 't andere plannetje en als hij dan vroeg op zijn werk moest zijn, nam ik de benen met m'n drie kinderen (twee in de wagen en één er naast) en dan liepen we uren door de duinen. Wat genoot ik daarvan. Ik zorgde wel op tijd thuis te zijn voor het eten. Maar je hebt overal je verklikkers, ook in onze straat. En toen ik op een mooie morgen naar het schuurtje liep om de kinderwagen te halen, stond hij daar met drie wielen. Een was er af gehaald en dat wiel had hij in een kast gestopt, waarvan hij de sleutel in zijn zak had gestoken. Nooit ben ik zo kwaad geweest als toen, mevrouw! Heel mijn bangheid, of hoe je het ook noemen wil, was in één klap voor hem verdwenen. Ik voelde me een heel ander mens, toen ik hem 's avonds opwachtte bij de deur. 'Geef op die sleutel van die kast', schreeuwde ik, 'en zet direct dat wiel er aan en als je me dat nog een keer lapt, ben ik zo door die deur verdwenen, waar jij nu door binnenkomt'. Hij had z'n lesje 29 van 56

geleerd, mevrouw. Hij begreep, dat hij nu te ver was gegaan. We kenden dat moeilijke woord nog niet, U weet wel, waar nu zo veel vrouwen mee schermen". "'t Feminisme", hielp ik haar. "Ja, zo iets", zei ze, "maar ik wist toen toch ook al, dat ik niet altijd 'ja' wou knikken. Maar later heeft hij toch z'n fouten wel ingezien en we zijn nog 53 jaar goed met elkaar getrouwd geweest. Och mevrouw, 't is ook, wat ik altijd tegen m'n kinderen zeg, als ze met klachten komen: 'In 't huwelijk moet je altijd veel geven en zo weinig mogelijk nemen. Dan blijf je de beste maatjes met je man en kinderen. Maar 't voornaamste is, dat je jezelf blijft. Nr. 78. Terug naar Inhoud

Biologie Vannacht had ik een droom. Ik liep langs het varkenshok naar de wei achter het huis. Waar het pad ophield, stonden er tussen de klei en de stenen prachtige helgele bloempjes met diep ingesneden zilverachtige bladeren: 'Zilverschoon' heten ze. 't Was geloof ik de enige naam, die mijn vader van 'onkruid' kende. Wat op zijn akker stond, daar wist hij alles van. Wat de beste granen waren ... , maar van onkruid? Nee, dat moest zo gauw mogelijk weg. Ik zette een stokje bij de plantjes, en telkens als ik uit school kwam, ging ik er naar kijken. Verder ging mijn droom niet. En ineens realiseerde ik het me, klaarwakker, hoe verdrietig ik het vond, dat een paar dagen later de plantjes vertrapt waren. Het stokje lag er gebroken bij. Een diep spoor van een mestkruiwagen had ravage aangericht. Ik zocht andere bloemetjes rondom 't huis en in de wei, langs de sloot. Ik zou daar iets van willen weten, de naam bij voorbeeld, maar niemand hielp me daarmee. Zelfs de onderwijzer, waar ik het eens heel schuchter aan vroeg, fronste geleerd zijn wenkbrauwen. Hij zou het nazoeken, maar ik hoorde er nooit iets meer van. Wat zou ik graag dat boek eens in mijn handen gehad hebben, maar zo iets durfde je toch nooit aan je meester te vragen! Een nichtje uit Rotterdam vertelde me, dat ze 'biologie' op school had en dat ze met 'meneer' wel eens naar een park gingen. Ze kregen ook een cijfer voor dat vak. Maar op onze school bestonden noch niet eens rapporten. Maar toen ik op mijn veertiende op een 'normaalschool' kwam, was daar een oude leraar, die probeerde ons, zo veel hij kon van de natuur bij te brengen. Ik spaarde een tweede hands 'Henkels' bij elkaar en dan maar zoeken, zoeken. En wat een triomf als je eindelijk de naam wist. Wat heb ik dat jaar geleerd en genoten. Zijn opvolger tapte uit een heel ander vaatje. Die hield meer van zwevende ribben en halswervels en hartkleppen. Ook biologie, maar bloemen en planten, nee, die stonden niet in zijn belangstelling. En nu zag ik deze week op de TV een meneer, die in zijn jeugd ook nooit gehoord had over 'biologie', maar die later de prachtigste boeken maakte over wilde orchideeën. Ik herkende ze aan de mooie kleuren. Ik moet beslist daar geweest zijn waar hij ze getekend had. Ik heb ze daar gezien en geroken, zittend op mijn knieën en ik hoorde mijn man nog roepen: "Denk er aan, niet plukken hoor!". Wat kende hij mij op dit gebied nog slecht. Ik benijd toch wel een beetje de jeugd van tegenwoordig, die nu zo veel meer mogelijkheden heeft om zich in de natuur te verdiepen. Ik gun ze het van harte. Ik heb alleen nog een wens: ik hoop dat een van mij kleinkinderen nog een stukje 'gen' van mij geërfd heeft, waarin ik me zelf herken. Nr. 79. 15 Januari 1985. Terug naar Inhoud

Met twee woorden spreken Vorige week had ik mijn jongste kleinzoon op bezoek. Ik houd hele gesprekken met hem. Hij begrijpt alles, maar zelf praat hij nog heel weinig. 't Blijft bij 'ja' en 'nee'. Deze keer probeerde ik hem wat beleefdheid bij te brengen. "Henkje", zei ik, "als je antwoordt, moet je met twee 30 van 56

woorden spreken. Dat vindt oma prettiger. Je moet zeggen 'Ja Oma' of 'Nee, Oma'. Even keek hij me met zijn grote ogen aan en zei toen: "Dank U Wel - dat zijn er drie", en sloeg toen de bladzij van zijn boek om. Nr. 80. 15 Januari 1985. Terug naar Inhoud

Het Servies Toen ik zo even een reclamefolder in de bus kreeg, zag ik op de voorpagina een prachtig 31delig, porseleinen thee-, eet- en ontbijtservies afgebeeld. Het droeg de naam 'rozengeur'. Ik moest er telkens weer naar kijken, hoe natuurgetrouw die roosjes en die blaadjes getekend waren. Gek, naar zo'n servies heb ik nu altijd verlangd. Om 's morgens van zo'n bordje je crackertje te eten en je thee te drinken uit zo'n kopje! Ik denk dat mijn ochtendhumeur zo verdwenen zou zijn. En wat zouden die diepe en platte borden mooi uitkomen op mijn witte damasten tafellaken. Toen we gingen trouwen was zo een servies één van mijn grote wensen. Het hoorde er in die tijd bij, hoe uitgebreider, hoe mooier. 't Zou een cadeau worden samen van enkele familieleden. De keuze was door mij al gemaakt. Ik had het zien staan in ons stadje. Maar toen kwam mijn a.s. man met zijn bezwaren. Zouden al die roosjes en blaadjes niet gauw vervelen? Nee, dat gouden randje daar, met er evenwijdig aan dat groen, dat leek hem toch beter. De winkeljuffrouw deelde zijn mening. Ja, dit was wel veel 'chiquer' zei ze. Ze was nu helemaal op de hand van mijn man. In wendde noch een poging aan om de randjes in roosjes te veranderen, door te zeggen, dat mijn keuze toch goedkoper was. Maar ik kreeg geen voet aan de grond. "Maar jouw stem is doorslaggevend hoor", zei mijn man noch, "wil je persé die roosjes, dan vind ik het ook goed" En toen dacht ik: Laat ik hem nu nog maar eens zijn zin geven. Toen mijn moeder op onze huwelijksdag de cadeautafel bekeek, zei ze, wijzend op het servies: "Ik dacht, dat jij altijd zo van bloemetjes hield en wat zie ik nou?". "Och", zei ik, "hij vond dit zo mooi. Maar ik heb er nu al spijt van. Misschien later, als alles gebroken is". Maar 't bloemetjesservies is er nooit gekomen. Nog steeds eten we en drinken we uit de resten van mijn 72-delig trouwservies. Nr. 81. 24 Maart 1985. Terug naar Inhoud

Zondagavondstemming 't Is zondagavond. Ik ben in de keuken en doe m'n afwas. Daarna ruim ik op. Wat was vroeger zo'n zondag heel anders dan nu. 't Begon 's morgens l bij het opstaan. Je zondagse kleren had je moeder de vorige avond al voor je klaar gelegd. Op zondagmorgen ontbeten we met zijn allen. Geen laatkomers of uitslapers, dat was er niet bij. Soms gingen we naar de kerk, e moesten niet, maar we mochten. Het gelui van die zware kerkklok imponeerde me zeer. 's Middags werd er 'makkelijk' gegeten, sop of rijst met stokvis. Dat laatste vond ik vreselijk. Ik en mijn jongste zus kregen dan rijst met krenten, boter en bruine suiker. Moeder had weinig afwas, er werd niet gehandwerkt. De rust overheerste op zo'n dag. 's Middags was er zondagschool en dan kwam de zondagavond. Onder de ouderwetse schouw stond een ketel met chocolademelk. Ieder mocht er uit nemen zo veel hij wou. Op een schaal lagen voor ieder twee lange beschuitjes. Soms was het nog te vroeg voor de petroleumlamp en dan was het vader, die altijd wat van 'vroeger' wist te vertellen. Maar als het dan steeds donkerder werd hielden we de 'blinden' nog open en dan zagen we hoe het licht van de enkele lantaarn steeds helderder weerkaatste op de straat. En dan was het altijd mijn moeder, die één van haar verzen, die ze op de zangvereniging had geleerd, begon te zingen. "Vriend ik ben tevreden", was haar lievelingslied. Ze bracht het met veel 'draaitjes' ten gehore en wij vielen haar bij. Later kwamen de spelletjes. Zo'n avond vloog om. Saai? Ja, dat zouden ze er tegenwoordig wel van vinden, dacht ik, zo zonder TV of pop muziek. Maar, dacht ik 31 van 56

toen, zouden mijn kinderen hun zondagavonden thuis zo leuk gevonden hebben? We zongen nooit en vaak zaten ze op hun eigen kamer. Ineens begon ik aan onze opvoeding te twijfelen. En dan gaat de telefoon. Ik hoor mijn man zeggen: "Ben jij het, Kees?". En als ik de meeluisteraar pak, hoor ik hem zeggen: "Ja, voor ik naar bed ga, ('t is hier twee en een half uur later dan bij jullie) wou ik jullie nog even welterusten wensen. J, alles gaat goed hoor. Bij jullie ook? Ik wilde alleen jullie stemmen eens horen". En dan zegt de stem, die van duizenden kilometers ver weg komt: "Over een maand ben ik weer thuis, hoor, en vader, je mot me nog altijd dat ouderwetse tric-trac spel leren. Begin alvast maar met moeder te oefenen. Dag hoor! Doei. Nr. 82. 20 Oktober 1985. Terug naar Inhoud

De Kersthaas Het was een paar dagen voor kerstmis, toen ik op een avond de deur van 't huisje van mijn grootmoeder dichtsloeg. Ik moest me haasten, want om 6 uur werd er thuis gegeten. In de verte hoorde ik het geratel van wagenwielen op de kinderhoofdjes. Ik begreep het al. Het was die dag 'klopjacht' geweest en nu kwam de kar met de buit er aan. In 't licht van de ene lantaarn op de hoek, zag ik de hazen schommelen aan de stang, die boven de kar was aangebracht. Ze hingen er in een lange rij. Ik begon te tellen, maar op eens stokte mijn adem. Zag ik het goed? Viel er daar niet een van de haak op de grond? Paard en kar sjokten verder en toen zag ik midden op de straat het donkere lichaam van een haas. Vlug liep ik er heen, sleurde hem aan de poten naar de deur van grootmoeder en riep: "Grootmoeder, grootmoeder, kijk eens wat ik hier heb?" Verbaasd kwam ze aanlopen. 'Ik had de deur achter me dicht gedaan. Er was niemand op straat. Niemand had het gezien. "Maar dat mag niet, kind", zei ze, "die is van de ambachtsheer. Die moet je daar naar toe brengen. Die is van de klopjacht". En toen vertelde ik grootmoeder, wat ik gisteren van vader gehoord had. Ook hij pachtte land van de ambachtsheer. En als dan de grote klopjacht geweest was, werden de 'overschot' hazen uitgedeeld aan de pachtboeren. Maar de jachtopziener had dan wel een grote vinger in de pap en deze was niet zo erg op de hand van vader. Met de haas in een rieten hengselmand ging ik huiswaarts. 't Was een zwaar karwei. Toen ik puffend de mand midden in de kamer neerzette en de doek wegtrok, zei ik, "En die is nu eens voor ons". Allen stonden verstomd te kijken. "Mag dat nu wel", zei mijn moeder eindelijk. Maar mijn vader zei: "We hebben er l in geen drie jaar een gehad en nu moeten jullie allemaal eens goed naar die haas kijken. Hij is zo dik en vet van mijn klaver en graan, die hij lekkertjes op mijn land opgegeten heeft. Ik durf het best aan, hoor vrouw!" En zo aten we die kerst heerlijk hazenpeper, zonder dat een van ons gewetenswroeging had. We hadden hem op een bijzondere manier gekregen, maar hij smaakte er ons niet minder door. Nr. 83. Januari 1986. Terug naar Inhoud

Het portret Samen liepen we langzaam de hellende laan op. We zouden boodschappen doen in 't dorp. In de tuinen zagen we de groene puntjes van de bollen al uit de grond komen. Plotseling bleef ik staan. Onder een kaal bosje, lag een grote ouderwetse foto, die op een stevig bruin karton was geplakt. "Kijk", zei ik tegen m'n man, "een familieportret. Wat erg, hè, dat je daar dan op het laatst terecht komt". Ik boog me over het lage muurtje, maar ik kon er niet bij. Toen greep ik de stok van mijn man, haalde de foto met enkele trekken naar mij toe en stopte hem in mijn boodschappentas. Thuis maakte ik hem wat schoon. Hij moet daar niet eens lang gelegen hebben. De gezichten keken me nog fris aan. Middenin op een stoel zat een oude heer in een zwart pak met een hoge 32 van 56

opstaande boord en op zijn buik een gouden horlogeketting. Aan weerszijden stonden twee in matrozenpakken gestoken jongetjes, zo tussen de 6 en 10 jaar. Eén ervan legde zijn hand op de knie van opa. Achter hem stonden twee opgeschoten knapen, één met 'schillerkraag' en één met boord en lefdoekje. "'t Is een foto van begin 1900, zo aan de mensen te zien", zei m'n man, "opa, omstuwd door zijn 6 kleinkinderen, allemaal jongens". De trots straalde hem dan ook van zijn gezicht en ik hoorde hem denken: "Als oma dat nog eens had mogen beleven". Wie zouden dat toch zijn en zouden ervan nog leven, vroegen we ons af. Een telg van dit geslacht had er waarschijnlijk de antieke lijst vanaf gehaald en de foto was tussen de zolderopruiming terecht gekomen. En toen de opkoper het 'zootje' naar de vrachtwagen bracht, was het portret hem ontsnapt en door de wind in de tuin geblazen. En toen ik naar al die gezichten keek, kwam er toch een gevoel van 'weemoed' over me. Wat zal mijn nageslacht doen met al die portretten, die nu nog zo mooi boven mijn dressoir hangen en op het bureau staan? Stel je voor dat je misschien in je eigen tuin terecht kwam, Ik keek nog een laatste keer naar die trotse opa en toen heb ik hem in duizend stukjes gescheurd en ik geloof, dat ik daarvoor toch wel de dank van die zeven mensen verdiend heb. Nr. 84. 2 Februari 1986. Terug naar Inhoud

Het Sinterklaasfeest van Tante Hendrien Tante Hendrien overleed toen ze negenentachtig was. Ze liet haar geld en haar spulletjes na aan onze kinderen, haar drie achterneven op wie ze dol was. Die aanvaardden het geld dankbaar, maar wisten met de spulletjes niet goed raad. De oudste was hypermodern ingericht; tante Hendriens inboedel paste daar niet bij. Nummer twee hield ven echt antiek, niet van alleen-maaroud. En de jongste, och, die nam een kastje mee: handig voor het speelgoed van de kinderen, zei hij. Gelukkig ontfermde een liefdadigheidsinstelling zich over de rest - op die twee dozen na, die de jongste zolang bij ons op zolder stalde. Jaar in, jaar uit bleven die dozen op zolder in een vergeten hoekje staan, tot ik er genoeg van kreeg. Als de jongens er niet naar omkeken, zou ik het zaakje wel even opruimen .. Maar wie had kunnen vermoeden wat de dozen aan schatten bevatten! Beeldige kopjes, een prachtig theeblad, koektrommeltjes met afbeeldingen van de koninklijke familie van vele jaren her, en ga zo maar door. Ik genoot van elk stuk dat ik uitpakte. En toen kroeg ik een idee. Ik stalde alle spulletjes uit op de zolderkamer en poetste en wreef ze tot ze weer glommen en blonken. Nadat op het Sinterklaasfeest, dat we gezamenlijk vierden, het laatste pakje was uitgepakt, zei ik: "En nu nog het Sinterklaasfeest van tante Hendrien!" Verbaasd liepen ze achter me aan naar de zolderkamer. De deur ging open en... ze wisten niet wat ze zagen! De een ging met het theeblad weg, de tweede met een tinnen theepotje, de derde met de snoezige kopjes, en blij dat ze ermee waren! Na al die jaren hadden ze dan toch oog gekregen voor de schoonheid van de spulletjes die tante Hendrien haar leven lang gekoesterd had en zagen ze zich weer als kinderen in haar kleine huisje... Het was een Sinterklaasfeest om nooit te vergeten, dat Sinterklaasfeest van tante Hendrien! Nr. 85. Margriet 48, 1986. Terug naar Inhoud

De PTT De brief voor Zwitserland kon zo op de post, maar die aan m'n jarige nichtje (waar ik een tientje in wilde stoppen voor het bloemetje) moest nog open blijven. Ik zou even 25 fl. wisselen bij mijn vriendin, waarmee ik die morgen een afspraak had. Daar ging de telefoon. Ik begreep al wie het was, "Ja, ik kom". Met twee brieven in mijn hand, de ene dicht en de andere open, waaromheen 33 van 56

ik het briefje van 25 had gewikkeld, liep ik de deur uit. Mijn weg ging langs de brievenbus. Floep, die was alvast eg,,,, en toen stond ik met de Zwitserse brief in mijn hand. De ander was met 25 fl. er omheen in de gleuf voor 'overige bestemmingen' verdwenen. Wat nu? Ik kon hier toch niet blijven staan tot de volgende lichting kwam? Mijn vriendin wist raad: opbellen naar het postkantoor. Neen, ze hadden hier geen sleutels van de bus. Probeer het bij het hoofdpostkantoor, hier is het telefoonnummer. Toen kwam er nog een vermaning: Maar mevrouw, u weet toch, dat u geen geld onaangetekend in een brief mag sluiten? Eigenlijk wist ik het wel, maar bij het hoofdpostkantoor stond me een aardige meneer te woord. Toen mijn relaas uit was, zei hij: "Toch vind ik het aardig van u, dat de mannen straks zo maar f 25 in de bus vinden zonder adres. Zeker voor al de ongemakken, die ze door de gladheid ondervonden hebben. Maar mevrouwtje, ik ben over 15 minuten bij u. Waar woont u en hoe is uw naam?" Ik nam de wacht bij m'n hek en jawel, nog binnen de tijd zag ik de rode PTT wagen aankomen. Ik zag hem draaien voor de bus. "Bent u die mevrouw", zei hij, toen ik aan kwam lopen. Boven in de bak lag het bankbiljet en daaronder de open brief. "Een pak van mijn hart", zei ik, "wat een service, meneer". "En wat moet u met deze", zei hij, wijzend op de brief voor Zwitserland, die ik nog steeds in mijnhand hield. "En dat is voor een snoepje voor uw vrouw (kind?)", zei ik. "Neem ik niet aan", was z'n antwoord. "Hoeft ook niet", zei ik. "'t Is ook voor uw vrouw". We lachten beiden. Voor mij kan de PTT geen kwaad meer doen (al zit mijn post nog wel eens bij de buren). Ik vind ze geweldig. Nr. 86. Februari 1987. Terug naar Inhoud

Vakantie in Renesse 50 Jaar geleden op Schouwen Duiveland Met z'n achten hadden we een huisje gehuurd, vlak bij 'de Trap' op Renesse. Het heette 'Zeerust' en was een oude lichtwachterwoning, die we voor fel. 25 per week huurden. Vanaf de Zierikzeese boot, was het nog een eind fietsen, maar 't was prachtig weer en al zingend bereikten al vlug ons doel. 't Huis had een ruime kamer met twee grote bedsteden, een keukentje en een grote zolder, waarop een tweepersoons ledikant stond. We maakten uit, wie boven en wie beneden zou slapen. Ik koos boven (anders had ik met z'n drieën in een bedstee moeten slapen). Toen ik de donkere trap opging, ontdekte ik overal muizenkeutels, maar ik zei niets daarvan. We hadden drie petroleumstellen om op te koken. Water haalden we uit de regenbak aan de voorkant van het huis. We kregen ieder onze taak. Ik zou de kookster zijn, Maatje de bonen afhaalster (die waren makkelijk te bereiden en erg goedkoop in die tijd), Koos was de aardappelschilster, Mien de veegster. Dat laatste was erg gemakkelijk, want vloerbedekking lag er niet. Dus veegde ze 's morgens met een grote bezem 't zand van de planken door de voordeur naar buiten. Truus zou de boodschappen doen, Enfin, zo kregen we allemaal een taak. Wat was het heerlijk als we met zijn allen tegelijk de zee indoken en daarna uitrustten op het strand. Door de week was hier bijna niemand te zien. Alleen zondags kwamen er 'dagjesmensen', die zo een beetje 'smalend' door ons betiteld werden. Aan 't eind van 't zandpad was een fietsenstalling, waar je voor 5 cent je fiets kwijt kon. 's Zondags fietsten wij over dat schaduwrijke paadje naar 't kerkje, dat midden op het dorp stond. Ik herinner me nog die geweldige rust; niemand kwam je tegen. Een paar dorpelingen spoedden zich ook onder klokgelui naar de open kerkdeur. En dan hoor ik nog de sonore stem van de dominee, terwijl telkens een zonnestraal over d preekstoel vloog. Als je heel goed luisterde, hoorde je het ruisen van de zee. Door de week haalden we ons brood en de petroleum in die paar kleine winkeltjes op 't dorpsplein. Eens viel ik boven op de bus, toen mijn wiel in 't mulle zand bleef steken. En 's avonds als de schemering, begon zetten we ons voor het huis. De meeste van ons waren 'kwekeling met acte' (salaris fl. 15 tot fl. 25 per maand). We konden de verzen van 'Kun je nog zingen, zing dan mee', van voor naar achter en van achter naar voor. Twee van ons hadden prachtige stemmen. Ik zong tweede of derde stem, net zoals het uitkwam. En dan hoorden we heel zacht, uit die paar naburige huisjes de bewoners aankomen en de 34 van 56

padvinders van het kampeerterrein een eindje verder. We zagen het kreupelhout bewegen, waartussen ze plaats vonden en waaruit ze applaudisseerde en bis bis riepen, als ze dachten, dat we ophielden. En zo zongen we iedere avond tot de avondlucht te koel werd. Ons laatste lied was altijd. 't Zonnetje gaat van ons scheiden. Ik hoor nog het gelui van de klok, dat we er doorheen maakten, bom, bam, bom, bam, ieder nam z'n eigen bam. 't Was ons succesnummer. Eén keer, bij thuiskomst van een avondwandeling, vonden we een briefje onder onze deur geschoven: "Waarom was er vanavond geen concert? Graag worgen weer". En als we dan 's avonds na het gezang met onze zaklichten de donkere trap opklommen, moest ik altijd iets van angst overwinnen. Die eerste nacht hoorde ik steeds tip tip tip. Ik gaf Saar een duwtje en zei: "Hoor je, muizen". "Ze zullen je niet opeten, hoor.", zei ze slaperig en draaide zich om en sliep in. Toen na 50 jaar mijn man en ik onder aan de gemoderniseerde trap stonden, zei hij: "Zullen we eerst wat gaan drinken in het restaurant?" Ons zomerhuis, ons 'Zeerust' was veranderd in een hotel-restaurant. "Laten we eerst maar naar boven gaan", zei ik geschokt, terwijl ik de trap al opliep. Boven aangekomen zag ik het prachtige uitgestrekte strand met de aanrollende golven. Ik deed mijn ogen dicht en zag ons hier staan met keurige badpakken en ik met een 'gedurfde' broek er over heen. Ik zag ons staan op die zelfde plek, acht jonge mensen met wapperende haren, allen met hun eigen idealen in die moeilijk crisistijd. Maar we zouden er komen en alle andere vakanties zijn nooit zó mooi en onbezorgd geweest als die vakantie in 'Zeerust' op Renesse. Nr. 87. Februari 1987. Terug naar Inhoud

Mijn Kippen Toen ik op een morgen de post uit de bus haalde, was daar een indrukwekkende enveloppe bij met de gedrukte naam er op van een notaris. Toen ik het couvert geopend had, las ik, dat mij een erfenis 'ten deel' was gevallen, waarop ik nooit meer gerekend had. Het was heerlijk voor mij, om te fantaseren, wat ik daar nu eens mee zou doen. Gewoon in 't huishouden opmaken? Neen, om daar beschuit en havermout voor te kopen. Reizen? We hadden al zo veel gezien, en op eens wist ik het. Ik laat er een kippenhok van bouwen achter in de tuin. Wat is het niet heerlijk om 's morgens vroeg je kippetjes te horen kakelen en dan dat verse eitje bij je ontbijt. Heel wat beter dan die 'doos' eieren. Zo zou mijn erfenis goed belegd zijn, tenminste als er door de kippen goed gelegd werd. De prijs van 't kippenhok viel niet mee, maar ja, kippen kreeg ik van mijn zoon. Hij had vier jonge hennen, die door hun oudere zusjes niet werden geaccepteerd. Iedere dag hield ik lange gesprekken met mijn dieren. Ik spoorde ze aan maar gauw te gaan leggen. En jawel. Op een morgen vond ik het eerste glimmende bruine eitje, keurig gedeponeerd in de legbak en 's middags het tweede. Ik was enthousiast. De ander dag volgde er maar een, maar zo had ik vrijdag toch 6 mooie eitjes in het rekje in mijn koelkast. En toen kwam de buurvrouw met wat groen en brood. "Hier", zei ik, "een voor jou en een voor je man". 's Middags bracht mijn vriendin mij een stuk appeltaart, zelf gebakken, ik moest proeven. "Neem jij dan voor jou en Nel een eitje van mijn kippen mee", zei ik.. Nu waren er nog maar twee eieren in de kast. "Toch oppassen", dacht ik, want zondagmorgen zouden we ons eerste eitje feestelijk bij ons ontbijt nuttigen. En toen kwam zaterdagmorgen die hele aardige vriendin, die ons altijd op autotochtjes meenam. Die verdween met de laatste twee eitjes (want morgen kwam haar kleindochter). Het rekje was leeg, maar de dag was nog niet om en zondagmorgen vroeg konden er ook nog komen. 's Morgens dekte mijn man, zoals gewoonlijk, de tafel. Naast ieder bordje zette hij een mooi beschilderd eierdopje, gekregen van ons buurmeisje voor ons huwelijksfeest. Ik liep telkens van de keuken naar het kippenhok. "Wat doe je toch", riep mijn man, "je weet toch, dat ik het niet al te zacht gekookt wil hebben?". En toen moest ik het hem wel zeggen. Wat konden we anders doen als er samen om lachen. 35 van 56

Nr. 88.1987?. Terug naar Inhoud

De ingegooide ruit Toen ik bezig was met mijn middagslaapje, werd ik wreed gestoord door een harde bons, gevolgd door glasgerinkel. Geschrokken keek ik naar de kapotte ruit en de glasscherven in de vensterbank. Ik zag twee jongens hard wegrennen, maar de derde (een meisje) kwam schoorvoetend op mijn deur toe. "Kijk eens , wat jullie aangericht hebben", zei ik. De deur van de kamer open houdend. "Verschrikkelijk, mevrouw", zei ze, "maar ik zal het allemaal opruimen". En toen werd er gebeld. Op de stoep stond de moeder van het meisje. Eén van de weglopers was het gaan vertellen. " 't Zal zo gauw mogelijk gemaakt worden, mevrouw", zei ze, "daar zal ik voor zorgen; wat een narigheid". "Hoe kwam dat nou", richtte ze zich tot haar dochter. Ja, die hockeybal was wel erg uit de richting gevlogen. En toch was de laan behoorlijk breed. "Maar jullie weten toch al lang, dat je in de laan niet hockeyen mag? Ik verwonder me, mevrouw, dat u niet bozer bent", zei de moeder. En toen moesten we alle drie even lachen. De ruit werd die zelfde dag nog ingezet. 's Avonds kwamen de drie boosdoeners aan met een mooi bloemstukje 'voor mevrouw' en nog eens honderd excuses. "Maar waarom liepen jullie zo hard weg?", vroeg ik aan de twee jongens, "dat is toch niet fair van jullie". En toen na enige aarzeling zei de grootste: "We waren bang dat u een grote heibel zou maken. Oude mensen kunnen soms zo verschrikkelijk boos zijn. We vinden het ook erg, maar geweldig , dat u het zo sportief opneemt". "Maar jullie waren niet sportief tegenover jullie vriendinnetje", zei ik weer. Daar konden ze niet onderuit. We gingen uit elkaar als goede vrienden. Dezelfde week vond ik de witte hockeybal onder een struik in de tuin. Die middag bracht ik hem terug. Kunt u begrijpen, dat ik er aardige buren en buurjongens bij gekregen heb? Waar een kapotte ruit al niet goed voor is. Nr. 89. 29 September 1981. Terug naar Inhoud

Mijn Droomhuis Het was mij 'Droomhuis'. Als ik er langs fietste, op weg naar een vriendin, die 'achter' het dorp woonde, remde ik af, als ik er langs kwam. 't Lag daar zo mooi in 't groen. En 't trapje van vier treden gaf toegang tot een galerij. Nou ja, zo noemde ik het, maar eigenlijk was het niet meer als een uitgebouwd balkonnetje, met een deur naar de huiskamer. Ik zou daar een tafeltje zetten en een paar stoeltjes en zo zouden mijn vriendinnetje en ik daar kunnen lezen en luieren, terwijl we over het land uitkeken. Ik zou chocola maken en die heel langzaam opdrinken. Als we over de houten omheining zouden kijken, zouden we de bessenstruiken en bloemen zien staan. En toen zag ik ineens Klaas daar. Hij stond met z'n gezicht naar de weg. Ik zwaaide en hij zwaaide terug en ineens riep ik heel hard: "Mooi". En wees op zijn huis. Ik zag , dat hij lachte. Wist ik, dat Klaas daar woonde! Hij zat ij de rij naast me op school, op de achterste bank. In de week, die volgde, liep hij voor me langs en legde een stukje Kwatta in de gleuf, waar m'n penhouder lag. Hij lachte weer net zo breed als toen, zei niets, en liep naar zijn plaats terug. Een jongen vooraan had het gezien. Die keek verbaasd naar mij en toen naar Klaas. Toen de school uitging, riep hij me na; "Ada - Kwatta". Jaren zijn voorbij gegaan. Ik logeer in de omgeving van mijn jeugd. Mijn schoondochter vraagt waar ik heen wil. Een klein ommetje in de auto? En ineens wil ik het weer zien, dat huis! Ik leg uit hoe ze rijden moet. Gespannen denk ik, zou het er nog staan? Ik moet nu rechts kijken. Een groot bord met 'Appels en Peren te Koop' zie ik het eerst. Dan roep ik verheugd: "Ja, hier heb je het!" 't Is nog mijn 'Droomhuis', niets veranderd, alleen ... er naast een grote schuur, auto's, die 36 van 56

fruit en aardappelen inladen. "Wil je?", zegt mijn schoondochter. "Ja", zeg ik en samen gaan we de schuur binnen. Ik ben nog niet aan de beurt. Als het zo ver is, zeg ik tegen de 'mevrouw', die mij helpt: "Hier woonde vroeger Klaas Smit", en ik wijs in de richting van het huis. "Woont die er nog soms, of.. zou hij nog leven?" "Klaas Smit", mompelt de jonge mevrouw, terwijl ze naar de weegschaal kijkt. "Hoe oud moet ie zijn?" Zo'n acht- of negenenzeventig", zeg ik hoopvol. "Nee", zegt ze ineens, "Dood, die is dood. Wie kan ik helpen?" Die is dood, klinkt in mijn hoofd na. Als we de schuur uitstappen kijk ik naar m'n galerij. 't Zijn nog dezelfde helle kleuren als vroeger. Ik zie de bloemen in de voortuin en Klaas, die op me zwaait. "Mooi", hoor ik me roepen. Als we in de auto zitten, zeg ik tegen mijn schoondochter: "Rijd je me nog even door het 'verloren wegje'?" Ik wijs haar de weg. Als we er doorrijden en ik aan beide kanten de hoge populieren zien, zeg ik onverwacht in mezelf: dood, hij is dood. Maar dan ineens denk ik, zou het waar zijn. Die jonge vrouw, zou ze wel weten wie ik bedoel? Misschien leeft hij nog wel met even veel plezier als ik? "Wat een mooie weggetjes weet u hier nog , moeder", zegt mijn schoondochter, terwijl ze langzaam rijdt. "Ja", zeg ik, "en dan te weten, dat hier voor mij alles nog leeft, niets dood is". Ze lacht, geeft gas en dan ligt mijn 'verloren paradijs' ineens ver achter mij. Nr. 91. November 1987. Terug naar Inhoud

Herfstvakantie De telefoon rinkelde. "Of ik met m'n vriendinnetje in de vakantie mag komen logeren? De ijsbaan achter het huis is toch weer open?" Dat vroeg ons nichtje van twaalf jaar. Even hikte ik, want had ik het a niet aan mijn kleinkinderen beloofd? Ze wilden zo graag hun nieuwe schaatsen eens proberen. In de loop van de week brachten we vier bedden in gereedheid, twee op de eerste en twee op de tweede verdieping. Ongeveer gelijk kwamen ze aan. In de vestibule werden de plastic zakken met schaatsen neergegooid. "Waar is de vierde zak?", zei ik, toen ik rond keek. "Ik heb geen schaatsen", zei het vriendinnetje, "en ik kan het ook niet. Ik ga wel mee kijken". "Wat moet ze dan hier?", dacht ik, maar enfin. Het weer zat hen de eerste dag niet mee, het regende pijpenstelen. Geen weer voor de baan, constateerden ze. Ze zouden maar naar de stad gaan. Ze namen de trein en toen ze netjes op tijd thuis kwamen, hadden ze 'een reuze plezier gehad', maar honger hadden ze niet. "Ilse had zelfs twee bakjes patat genomen", fluisterde me een kleinkind toe. Maar dat drankje, wat ze gekocht hadden, dat was niks, afschuwelijk. Het was ook voor mensen, die op dieet waren, zei het dienstertje, maar wisten zij dat. Jammer van 't geld. De volgende dag begon gelukkig droog, maar na een paar uur kwam het viertal weer thuis, doornat: die regen en die plassen op het ijs. Natte kleren uit en onder de douche. Toen ik even boven kwam, zag ik één van hen de overloop over steken, gehuld in mijn badstoffen tafelkleedje. Sorry, ze had haar handdoek van thuis vergeten mee te nemen. Naar de ijsbaan zijn ze niet meer geweest. Ze vonden het veel leuker om hun geld in de stad op te maken. Ze gingen nu per bus. Eén had nog een volle buskaart van moeder meegekregen. Met een bloemetje voor oma (Ik heb nu drie Oma's, zei Ilse) en zakjes snoep, versierd met veelkleurige linten (voor de familie thuis), zag ik ze weer aankomen. "En een plezier, dat ze gehad hadden". "En dat museum, hoe vonden jullie dat?" vroeg ik. Even zwegen ze allemaal en toen zei er één: "Oma, daar hebben we echt geen tijd meer voor gehad, maar dat doen we de volgende keer". En nu zijn ze weg. 't Is weer heel rustig in huis. 't Gedonder op de trap is afgelopen, de TV is stil, maar een plezier, dat we met die vier gehad hebben! Ongelooflijk, echt waar! Nr. 92. 22 Oktober 1988. Terug naar Inhoud

37 van 56

Een weekje uitrusten bij de kinderen Zaterdag zou ze ons komen halen. We zouden 10 dagen blijven. Wel wat lang, maar onze vrienden, waar we mee terug zouden rijden, hadden niet eerder vrij. Tegen Miep (mijn schoondochter) had ik door de telefoon gezegd: "Ik zorg die dag wel voor het warme eten. Ik maak het thuis wel klaar, de autobak is groot genoeg voor mijn pannetjes". Ik had me er op verheugd iets voor de kleinkinderen te koken, waarvan ik wist, dat ze er dol op waren. Ik zette alles, wat ik mee zou nemen, op en paar gerechten na, in de vestibule. Voor ieder kind had ik die dag nog een cadeautje gekocht. Toen mijn man probeerde zijn jas van de kapstok te halen, riep hij: " Zeg vrouw, als ik dit allemaal zie, naar welk onbewoond eiland gaan wij morgen?" "Je weet, man, dat ik nu eenmaal graag kook en dan zul je die gezichtjes morgen eens zien! En 't is toch wel fijn voor Miep als ze eens niet hoeft te koken na zo'n lange rit". Ze vond het best leuk, toen ik ze door de telefoon sprak, maar ze zei ook, dat we maar eens fijn moesten uitrusten die dagen, alleen maar genieten van de kleinkinderen. We waren nu op een leeftijd, dat er niets meer moest. De kinderen waren nog op school, en ja, zij had nog wat vergaderingen voor de feestdagen, maar dat passen we wel in, had ze gezegd. Toen ik bij het avondeten de glunderende gezichtjes van de kinderen zag, vond ik mijn moeite al helemaal beloond. "Oma, kookt u morgen weer?", zei de oudste, "u weet wel, wat we op opa's verjaardag kregen. Hè mams, mag het?" "'t Mag gerust nog één keertje", zei mijn schoondochter, "'t komt me wel goed uit, want die vergadering loopt vaak uit". En zo stond ik de volgende dag weer welgemoed in de keuken. "Maar morgen gaan we met z'n allen pannenkoeken eten", zei m'n schoondochter onder het eten, "dan gaan we naar die tent, waar jullie ze zo lekker vinden". "Maar oma bakt ze nog lekkerder!", riep het oudste joch. "Doet U het, oma?" En zo stond oma de volgende dag met twee koekenpannen op 't vuur stapels pannenkoeken te bakken, met appel, met kaas, met ananas. Alleen mijn zoon wilde ze alleen met stroop, zoals vroeger. Opa zat avonden voor te lezen aan de bedden van de kinderen. Soms riep hun vader, dat het nu wel tijd werd. Toen we na de feestdagen opgehaald werden door onze kennissen en hartelijk door onze familie uitgezwaaid werden, was het eerste, wat mijn vriendin vroeg: "En, hebben jullie heerlijke dagen gehad en zijn jullie lekker uitgerust?" "Nou, uitgerust", zei mijn man voorzichtig, "we zijn eerder uitgeput! Maar", zei hij er snel achter, "dat moet je ook op tijd hebben, want dan kunnen we straks des te meer genieten van onze rust, waar we nu wel echt aan toe zijn ". Nr. 93. Maart 1988. Terug naar Inhoud

Het Korset / Kamperen moet je leren We zouden dit jaar naar Italië gaan, ergens aan een meer kamperen: onze tent onder aan de heuvels en dan uitkijken over het blauwe meer. Ik was niet zo enthousiast als mijn zoons en mijn man. 't Was zover en als je eens wat had onderweg, pech aan je auto bijvoorbeeld. Maar al deze bezwaren werden weggewimpeld. We moesten wel wat meer geld meenemen. (Cheques was toen nog niet zo 'in'). In noodgevallen konden dat dan gebruiken. Ik zou het onder mijn hoede nemen. Een week voor ons vertrek, naaide ik in mijn korset een zakje met een stevige ritssluiting en daarin ging de Fl. 1000,- die mijn man van de bank had gehaald. "Je bent straks een dure vrouw", zei hij, toen hij hoorde, waar ik het verborg. We vertrokken met regen uit Holland. En toen we na een paar dagen onze tent en die van de jongens, opzetten, waren we heel tevreden, dat we zo'n mooie plaats onder aan die heuvel hadden. We waren moe van het gesjouw. We zouden maar vroeg in bed kruipen. Morgen gingen we wel op verkenning uit. Voor onze tent stonden twee jonge boompjes: Daar span ik morgen een draad tussen voor onze badpakken, dacht ik. Maar toen wees mijn man mij op de lucht: "Regen", zei hij, "en die wind bevalt mij ook niet". "'t Zal wel meevallen", zei ik, maar in de verte hoorde ik een zacht gerommel. De jongens verdwenen in hun nieuwe tent met vast grondzeil. Onze tent was veel kwetsbaarder: Je kon zo je hand tussen grond38 van 56

en tentzeil steken. Mijn man had een opblaasbare matras en ik een 'canvas' bed op pootjes. 't Stond zo'n 25 cm van de grond. Je kon er zo heerlijk alles onder stoppen, m'n schoenen, m'n Korset.... We hadden ons nog maar net in onze slaapzak gewurmd of we hoorden de eerste druppels als stenen op ons dekdoek vallen. De wind wakkerde aan tot een storm en 't gerommel ging vergezeld van 't geknetter van de bliksem. Mijn man sprong uit bed en pakte de achterste tentstok vast. "Jij de voorste", riep hij boven 't lawaai uit. En toen gebeurde het. Vanaf de heuvels kwam een stroom water aan de achterkant onze tent binnen en verliet die weer aan de voorkant, terwijl hij schoenen en kleren meesleepte. Maar opeens liet ik de tentstok los, kroop onder het tentdoek naar buiten en riep: "M'n geld, m'n geld". In een lichtflits zag ik mijn korset, dat tegen het boompje was blijven hangen, waarvan de kruin afgeknakt naar beneden hing. Overal zag ik schimmen van mensen, die nog trachtten te redden, wat er te redden viel. Toen we de volgende morgen heerlijk in de zon een kopje koffie zaten te drinken, tussen overal opgehangen kleren en dekens, was 't net of die nacht een droom was geweest. De zon scheen heerlijk, het meer was blauwer dan blauw en voor ons lagen de uitgespreide bankbiljetten op het tafeltje... Nog even en ze hadden de oorspronkelijke kleur weer terug gekregen Nr. 94. 20 Juni 1988. Terug naar Inhoud

Wasdag Wat heb ik gelachen om het fragment uit het boek van Maarten 't Hart, 'de steile helling', dat in de 'Margriet' stond. Ik doorleefde weer die maandagse wasdag uit mijn jeugd. Mijn vader, die voor dag en dauw opstond om het fornuis warm te stoken. Het was een grote zwarte ketel, die buiten stond en waaronder je een vuur stookte. Ik hoor nog het plonzen van de emmers water, die er in gingen. De rook, die ik al op mijn bed rook, herinnerde me er aan, dat het wasdag was, en dan kreeg ik al een onaangenaam gevoel waar ik geen uitleg aan kon geven. Het werd een dag, waarop we alles maar moesten nemen, zoals het uitviel. Je struikelde over de vele emmers, waarin de 'apartjes', zoals moeder dat noemde, in stonden, b.. het molenaarspak van mij grootvader (voor grootmoeder te zwaar om te wassen) en een emmer met dikke zwarte kousen...enz. We hadden al een houten wasmachine met een slinger boven op het deksel. Daarmee werden eerst de witte was met veel sop in beweging gebracht. Dat was het werk voor mijn vader. Ik zie hem nog staan met de zwengel in rechter en zijn horloge in de linkerhand. Dat horloge zat met een zilveren ketting in een knoopsgat van zijn vest vast. Op de machine kon een wringer vast gemaakt worden. Toen ik mijn moeder eens hielp om het wasgoed tussen de rollen te stoppen, ging per ongeluk mijn lange haar mee. Ik geloof, dat mijn moeder net zo hard gilde als ik. 's Middags aten we dan altijd rijst: 'dat kookt zichzelf', zei m'n moeder dan altijd. Als ze er soms rozijnen door deed vond ik het niet zó erg. Een zwaar karwei was het 'pak' van mijn grootvader, de molenaar. Het werd uitgespreid op een stenen straatje gelegd en met de 'luiwagen', een soort bezem, bewerkt met vele klonten groene zeep. Ik was altijd blij als die rommelige maandag voorbij was en ik 's avonds aan 't eind van de tafel mijn moeder aardappelen voor de volgende dag zag schillen. 'Fijn', dacht ik dan, 'morgen is het gelukkig dinsdag'. Nr 95. Augustus 1988. Terug naar Inhoud

M'n eerste 'wee' in het kippenhok Na de oorlog wilde iedereen 'wat anders'. We hadden al zo lang met die oude spullen en ouwe kleren gedaan. Maar voor alles moest je 'bonnen' hebben, behalve voor baby's en die kwamen er ook met 'hopen'. Ook bij ons had een nieuwe wereldburger zich aangekondigd. Maar voor 't zo 39 van 56

ver was, had ik nog een paar wensen, die ik graag ingewilligd zou zien, n.l. een kippenhok met kippen achter in de tuin. Ik had genoeg van al die konijnen, die we in de oorlogsjaren opgekweekt (en opgegeten) hadden. Ik wilde nu wel eens een vers eitje bij 't ontbijt. Een timmerman wist aan wat planken te komen en na verloop van tijd verscheen er een prachtig nachthok met legbakjes en zitstok en een ren waar ze heerlijk in rond scharrelen konden. En toen kwam die Zondag waarop ik me niet lekker voelde. "t Zou vandaag wel eens kunnen komen", dacht ik. "Laat ik maar vlug uit bed stappen". Ik hoorde de twee jongetjes beneden lawaai maken; m'n man lag nog heerlijk te slapen. "Eerst de kippen het ochtendvoer geven", dacht ik, voordat ik de ontbijtboel klaar zet. Ik liep naar de schuur, vulde de bak en slofte met klompen aan naar 't kippenhok. Maar toen ik, voorover gebogen, de bak in de ren neerzette, kon ik bijna niet meer rechtop komen. Wat had ik een pijn in mijn buik! Even zitten, .. maar waar? Ineens dacht ik aan de zitstok in het nachthok.. Ik zakte erop neer. Het deurtje viel achter me dicht en zo zat ik daar in het donker met alleen een lichtstreep boven het deurtje. Door het kleine luikje kwamen een paar kippen binnen, die me met scheve kopjes bekeken. Voorover gebogen wachtte ik totdat de pijn voorbij was. "En nu naar de buurvrouw, dacht ik, voordat de volgend 'wee' komt. Ik had immers beloofd haar te waarschuwen als het zover was. Ik zag ze in de keuken bezig, toen ik over het achterpad naar haar toeliep. "Het is zover, hoor!", riep ik, "het komt vandaag", en zo vlug mogelijk liep ik weer op huis aan, nagestaard door de buurvrouw. Aan de trap riep ik: "Man sta op, je moet om de kraamverzorgster. 't Komt vandaag!" Toen ik hem even later alles vertelde, zei hij: "Misschien komt het straks wel kakelend op de wereld". Maar toen ik de kerkklokken om 5 uur hun geklingel lieten horen voor de avondkerkgang, hoorde ik daar bovenuit het gehuil van onze derde zoon. De eersten, die hem zagen waren de buurvrouw en de twee jongens, die aan haar hand binnenkwamen. "t Wordt vast een kippenboer", zei ze, toen ze in de wieg keek. Dat laatste is niet uitgekomen, maar wel heeft hij een ren met 8 kippen in zijn tuin. Nr. 96. 21 Februari 1989. Terug naar Inhoud

Zondagmorgen ’t Is zondagmorgen. Ik zit aan de tafel en kijk naar buiten. Auto’s rijden voorbij, kinderen steppen op het trottoir, veel mensen slapen noch. De jeugd maakt van de nacht een dag.Ik denk terug aan de zondagmorgen van mijn jeugd,toen ik op een dorp woonde. Uitslapen was er niet bij. Als de kerkklok luidde om half tien, liepen mijn zus en ik, in onze mooie zondagse kleren naar de kerk. Vader en moeder gingen ’s middags. Overal kwamen de mensen vandaan. Je zag tussen het groen de witte mutsen en de zwarte pakken.Ieder had zijn eigen plaats in de kerk.Eerst kwam de dominee uit een deurtje,gevolgd door een paar mannen, waaronder mij grootvader, die ‘voorzanger’ was. Dominee knielde bij de trap van de preekstoel. Daarna gaf grootvader het vers op, dat gezongen moest worden. Hij las het helemaal voor. Zijn stem klonk zo dunnetjes in die grote ruimte. Z’n brilletje stond op de punt van zijn neus. En als dan het orgel begon, was de stilte gebroken. Grootvader hoorden we boven alles uit. Dan gaf de dominee de tekst op, die door iedereen in zijn bijbel werd opgezocht. Ook door ons tweetjes. Een man, waarvan we zeker wisten, dat hij niet lezen kon, deed alsof. We gaven elkaar en duwtje. Maar pas op, grootvader had ons altijd in de gaten. Boven onze hoofden hing een geweldige koperen kroon. We zagen er ons vertekend spiegelbeeld in. Ons spelletje was, om telkens even te gaan verzitten of onze hand te bewegen. We kregen dan hele lange of dikke gezichten. Eén keer schoot ik zo hard in de lach, dat ik van mezelf schrok. Een opluchting voor ons was de “tussenzang”. Als ik er nu over nadenk, geloof ik toch niet, dat ik me erg verveeld heb in de kerk. We aten wel onze “ouwe wuufjes” op, die moeder ons meegaf en ’t zal toch wel een opluchting geweest zijn, als we over het kerkpad weer naar huis gingen. Maar toch voelden we die kerkgang als iets “eigens”. We zouden het niet hebben willen missen, ook al weden we nooit gedwongen door onze ouders er 40 van 56

heen te gaan. ‘k Zou het zelfs nog wel eens fijn vinden om in die tijd terug te gaan. Die zwijgende stoet van boerinnen en boeren, waaromheen de lucht van de stallen nog hing, de kerk met zijn hoge ramen, het orgel, het gezang, het thuiskomen. ’t Was anders dan door de week. Geen geratel van karren, geen geklos van klompen (’s Zondags droeg je schoenen). ’t Was of de natuur op Zondag zijn adem inhield. Zo zou ik nog wel eens een keer een kerkgang op ZuidBeveland willen beleven. Maar ook daar heeft de tijd niet stil gestaan. Het zal altijd wel een “illusie” voor mij blijven. Nr. 97 – Bloemendaal, 5 Juni 1989, Terug naar Inhoud

Vakantiewerk Oma, mogen Jacqueline en ik een week bij u logeren? We willen werken, geld verdienen voor onze kampeerreis. Hier is geen werk voor ons en bij u in de buurt kun je toch bollen pellen? Dat was het telefoongesprek, dat ik met mijn kleindochter had. De zelfde dag belde ik nog wat kolenboeren op, maar alles zonder resultaat. Er was geen bol meer te pellen. Misschien is er nog ander werk, zeiden ze, prijscouranten en folders inpakken. Geef uw telefoonnummer maar. Dat moest ik mijn kleindochters toen berichten. Maar, zei ik er bij, wij hebben nog wel werk voor jullie, b.v. de tuin hier opknappen. Daar kunnen jullie ook wat geld mee verdienen. Maar toen we op maandagmorgen gezellig aan de ontbijttafel zaten, kwam dat telefoontje uit Hillegom, dat de dames, 14 en 15, dadelijk konden komen. Maar hoe er te komen. Ze zouden het zelf wel uitzoeken. Het beste was per bus. Bij het station moest overgestapt worden. Opgewonden verlieten ze het huis naar hun werk. ’s Avonds kwamen ze moe, maar vrolijk thuis. ’t Was best leuk geweest, je moest wel uitkijken, ’t ging niet zo vlug. Ze hadden ieder 1 1/2 pak gemaakt. Je kreeg 7.5 gulden per pak. Maar ja, ze waren ook laat begonnen. Ze hadden in de pauze nog een blikje gekocht en wat was die bus duur. Fl. 10 gulden per persoon. Maar ze wilden morgen meer uren maken. “En dan brengen we jullie morgen met de auto”, zei opa, “en dan krijgen jullie van mij het buskaartje voor de terugreis”, zei ik. “Kunnen we dan de volgende dagen niet met de fiets?”, opperde de oudste, “U hebt er toch twee in de schuur staan?”. En zo gebeurde het. Oma stond voor dag een dauw boterhammetjes te maken en de kinderen zaten met slaperige gezichten hun Brinta te eten. Maar als de oudste dan op de oude en de jongste op de nieuwe fiets wegreden, waren er geen gelukkiger kinderen te vinden. “En vanmiddag worden we uitbetaald”, riepen ze nog voordat ze vrijdags het hek uitdraaiden. Later dan gewoonlijk kwamen ze thuis. Ze hadden ieder een enorm grote zonnebril op hun neus en achter op de fiets van Jacqueline zat een grote bos rozen. Annamarie had er een mooie kaart bij geschreven: Lieve oma en opa. Hartelijk dank voor al uw goede zorgen en bezorgdheid voor uw kleinkinderen. Annamarie en Jacqueline. De andere dag gingen ze per trein naar huis. Bij aankomst in Amersfoort hadden ze hun moeder gebeld, dat ze nog even de stad in gingen. ’s Avonds kregen we te horen, dat ze goed waren aangekomen. En dat ze nog zo geboft hadden, want hier was het nog uitverkoop en toen kreeg ik een opsomming van al de mooie kleren, die ze bijna voor niets hadden kunnen kopen. Ik heb maar niet gevraagd, hoeveel ze nog over hadden voor die kamperreis. Nr. 98. Bloemendaal, 10 Augustus 1989, Terug naar Inhoud

Echt of Onecht

41 van 56

Onze neef en nicht nodigden ons uit om een paar dagen bij hen te komen logeren. We zouden dan ook de opening mee kunnen maken van hun pas verbouwde sanitair zaak. Dit was gepland in de “winkelweek” , die ieder jaar in het dorp plaats vond. M’n man en ik hadden er wel oren naar. Behalve dat we de familie graag mochten, vonden we de reis erheen met fiets en boot en belevenis. Onze zoon van 14 had juist een paar dagn vrij van school. Die kon dus mooi mee. En zo geschiedde. Op een warme zonnige dag kwamen we op het dorp met zijn versierde winkelstraat aan. Overal vrolijke mensen, die luchtig gekleed langs de mooie etalages liepen. De officiële opening was ’s morgens al gebeurd en straks zouden we gaan kijken naar de twee etalages in de straat. M’n neef had zelfs een deskundige ingeschakeld om alles zo mooi mogelijk te maken. Door de uitbreiding konden we de zaak vanaf het woonhuis van achteren bereiken. Onze zoon, die voor ons uitliep, had vanwege de warmte alleen een kort wit broekje aan. Binnen zagen we de voorraad, die hier uitgestald stond, maar het mooist zouden de etalages zijn, waarvan de één een moderne keuken en de ander een badkamer voorstelde. Maar toen we langzaam slenterend naar voren liepen, hoorden we in e straat een luidruchtig kabaal. Een gesticulerende menigte stond voor het etalageraam van de badkamer. Achter de ruit ontwaarde ik een prachtig lichtblauw bad, omgeven door lichtblauwe tegels, een lichtblauwe douchecabine, een lichtblauwe wc en op de wc zat een donker gebruinde figuur, met alleen een kort wit broekje aan, dat nonchalant naar beneden was geschoven. Z’n linker elleboog steunde op zijn dij en z’n hand ondersteunde zijn kin. Z’n rechterhand stak hij losjes uit naar het papier, dat afhing van de closetrolhouder. Ik wist op het eerste gezicht niet wat ik zag. Was het een pop,of was het echt. “’t Is een pop”, hoorde ik achter me. “Nee, het is echt”, schaterde er één. En toen ineens richtte de “pop” zich op en verdween vliegensvlug door de achterwand van de etalage. Een bulderend gelach steeg op. De volgende week stond in de winkelierkrant: de eerste prijs was voor de etalage van de banketbakker en de tweede prijs was gewonnen door de sanitair zaak, waar zelfs het “natuurlijk” gebeuren zo duidelijk werd uitgedrukt! Hartelijk gefeliciteerd. Nr. 99, Bloemendaal, 25 September 1989, Terug naar Inhoud

Het Kerstfeest Een week voor ’t kerstfeest lag ie d’r al: een lange dunne kerstboom. De bezorger had hem op de stoep gelegd van de zondagschool. Met enige eerbied liepen we er langs. Wat zou ie daar weer staan stralen! En ik zou er heel dicht bij zitten. Die mooie ster daar bovenin en het geklingel van de klokjes met de engeltjes daarboven. ’t Kwam door de warmte van de kaarsjes, hadden ze me gezegd. De lange stok met spons en de emmer water zouden zeker niet ontbreken. Je kon nooit weten. Ik had weer die heimelijke hoop, dat er toch eens één keer z’n tak in brand zou vliegen. Wat zou ik vlug die stok grijpen! Maar nooit gebeurde het. Maar toen ik op die lang verwachte avond het schooltje binnen liep, was ik niet blij. Nee – ik zag alsmaar onze poes, die met uitgestrekte pootjes in de schuur lag. “Hij gaat dood”, zei vader., “Hij heeft het spek met vergif gegeten van onze buurman”. Ja, wat wil je, als de zakken graan open gereten worden door de ratten. Buurman had nog gewaarschuwd: “Hou je poes binnen vannacht”. Doezelig luisterde ik naar het kerstverhaal. De klokjes klingelden, de dennenboom geurde, een tinnen kroes viel rinkelend op de grond. Straks zouden we, als altijd, chocolademelk krijgen. Zou mies nog leven? Ik hoorde Dirk, die het kerstverhaal had verteld, het “Stille Nacht” inzetten. “Hierna krijgen jullie chocolademelk”, had hij gezegd. We zaten al gereed met onze kroezen in onze handen. Mies lustte ook chocolademelk. Hij kreeg altijd op z’n schoteltje het laatste uit mijn kopje. Maar jé, ik rook het al, deze is aangebrand. Toch hield ik mijn kroes onder de tuit van de ketel. “Ik moet het niet”, zei ik tegen mijn buurjongen, die naast me zat. “Mag ik hem”, zei hij, “ik proef het niet”. Daarna werden er cadeautjes uitgedeeld. Ik kreeg een kop en schotel en een boekje. Die kop en schotel was ‘tweede keus’. Er was immers niet veel geld. We moesten het er maar mee doen. 42 van 56

Mijn schotel was meer ovaal dan rond en de bloemetjes op het kopje waren verbleekt. Maar dat boekje, daar was ik dolblij mee. Het heette “Ester Hadasse”. Erg gelukkig liep ik er mee naar huis. En toen zag ik in ’t licht van de stallantaarn vader uit de tuin komen. Hij had een spa in zijn hand. “Vader, Mies”, riep ik. “Ginds, onder de pruimenboom”, zei hij. Samen gingen we naar binnen. Moeder schonk chocola. Terwijl ik over mijn boekje gebogen een paar tranen wegduwde, hoorde ik het klokgebeier van het naburige stadje, waarvan de klanken over het eiland aangewaaid kwamen. Nr. 100 – Bloemendaal, 22 oktober 1989, Terug naar Inhoud

De ontmoeting met Churchill Op de terugtocht van de kampeertocht in frankrijk, zouden we nog even Brussel aandoen, waar toen de wereldtentoonstelling werd gehouden. In stromende regen kwamen we de stad binnen gereden. Bij e ingang van het tentoonstellingsterrein werd ons een boekdeel aan folders in de hand gedrukt. In één ervan stond, dat op het terrein ?tenthuisjes’ te huur waren. Herlijk vonden we het om voor di ene nacht geen tent te moeten opzetten. Een hapje eten was overal te krijgen. ’s Morgens zouden we vroeg opstaan, een paar paviljoens bezoeken en dan ‘line recta’ op huis toe, waar we op tijd wilden aankomen. M’n man en ik hadden de avond van te voren afgesproken het engelse paviljoen te bezoeken met z’n vele moderne schilderijen. Eén schilderij (van een moderne schilder) was zeker de moeite waard. Het stelde een zwarte punt voor midden in een groot gekleurd vak. Dit lazen we in één van de folders. ’s Morgens voor dag en dauw (we hadden herlijk geen tent in te pakken) liepen we gevijven over het stille terrein. De jongens zouden naar het Nederlandse paviljoen gaan. Vlug zagen we waar we moesten zijn en door een geweldig grote glazen deur kwamen we bij de schilderijen. Tot onze verbazing was hier niemand aanwezig. Ik ging recht uit en m’n man sloeg links af de grote zaal in. We zoude roepen (we waren toch alleen) als we de ‘pint’ ontdekten. En nog geen minuut later stond ik er voor. “Ik heb hem hoor!”, riep ik door de stille zaal en meteen hoorde ik een donderend geluid van ronkende motoren. Ik zag door de glazen wand twee grote zwarte auto’s waar vlug mensen uitstapten. Tegelijkertijd zag ik grote zware motoren waarop politiemannen zaten met zwarte helmen en die zich bij het groepje aansloten. Vooraf gegaan door een dame met hoge klikkende hakken kwamen ze mijn richting uit en plotseling was ik omsloten door een cordon van politiemensen. De dame nam nu het woord en wijzend op het schilderij begon ze haar uitleg met : “Here, mr. Churchill, ladies and gentlemen, here is ......En toen heb ik geen woord meer gehoord. Naast mij, schouder aan schouder, stond ik de beroemde Churchill. De man waarop iedereen z’n hoop op bouwde in de jaren ’40-’45. Hij stond daar recht voor zich uit kijkend, zijn handen op zijn rug, z’n hoofd ietwat gebogen, een kleine gezette gestalte. Ik bleef hem van terzijde aanstaren, terwijl die dame maar praatte. Ik keek naar zijn zwarte schoenen, zijn donkere das en toen draaide hij zijn hoofd naar rechts en 2 seconden keken we elkaar recht in de ogen. Direct daarop kwam er beweging in de groep. We werden naar de glazen wand gedreven, waar ik de auto’s zag staan en toen besefte ik, dat ik hier weg moest. Ik wilde eruit, maar de politie duwde me met zachte hand weer terug. En toen ineens stamelde ik in mijn beste Frans: “Monsieur, mon mari est là”. Ik wees op mijn man, die uit de verte het toneel had gade geslagen. De politieman deed een stap achteruit en liet me vrij. Later, toen we in ‘Madame Tusseau’ Churchill in was zagen, gezeten voor zijn schildersezel met het palet in zijn hand, zei ik tegen mijn man. “En dan te weten, dat ik in levende lijve, schouder aan schouder naast hem heb gestaan en niet z’n hand heb gepakt om hem te bedanken voor alles wat hij voor ons Nederlanders betekende”. Hij was ons ‘Lichtpunt’ in die verschrikkelijke jaren. Ik heb er nog altijd spijt van, dat ik dat niet heb gedaan. Nr. 101 – Bloemendaal, 22 Maart 1990, Terug naar Inhoud 43 van 56

In een andermans huis Ik zit weer in m’n eigen huis. Heerlijk. 19 dagen zaten we in het huis van mijn zoon in Zeeland. We zouden op het konijn , de parkieten en de kippen passen en als ’t niet té vermoeiend was, de tuin nog bijhouden. M’n man en ik hadden er erg veel zin in. We gingen toch niet meer naar het buitenland. Dat werd te riskant op onze leeftijd. Vrienden, die een paar dagen zouden blijven, brachten ons er heen. ’t Weer was prachtig, de tuin schitterend, de parkieten krijsten en de kippen legden aan één stuk door. Maar dat huis! Overal trappen en afstapjes. Een zeer idyllisch dorpshuis, maar voor een ouder echtpaar steeds uitkijken. De kreet “pas op” was niet van de lucht. En dan die keuken. Modern verbouwd met magnetron en afwasmachine en alle mogelijke knopjes, waar ik iet aan durfde te komen. We aten zo eenvoudig mogelijk aan de grote eettafel. Kruiden, waar m’n man dol op was, waren niet te bereiken. Ze stonden op gedurfde plaatsen, maar voor ons veel te hoog. Maar de tochtjes, die we langs de Schelde maakten vergoedden veel. En dan die mooie dijken met die ‘weeltjes’ in de zak van Zuid-Beveland. Wel wisten we van tijd tot tijd niet, hoe we uit de garage moesten komen, maar na enig gezoek vonden we toch weer een knop. ’t Slaapgedeelte was voor ons gelukkig ‘gewoon’. Ja, dat dachten we, want hoe we ook draaiden en drukten we konden de kraan van het bad niet lopende krijgen. Toch hebben we in dit huis een heerlijke vakantie gehand, alleen werd het me duidelijk, hoe heerlijk het is weer thuis te komen, waar alles zijn eigen plekje heeft, waar je niets hoeft te zoeken, waar je echt ‘thuis’ bent. Nr. 102 – Bloemendaal, 18 Augustus 1990, Terug naar Inhoud

Garage Verkoop “Als u er ook nog wat bij wil zetten, mevrouw, gaat uw gang. Morgen houden we “garage verkoop” ziet u”. Dat zei onze buurjongen tegen ons, toen we het huis uitkwamen. We zagen toen, dat hun garage vol stond met aftandse tafeltjes, boeken, spelletjes enz. Zu hadden zo te zien de rommelzolder naar beneden gehaald. “Een idee”, zei ik tegen m’n man, “we hebben ook een heleboel boven, dat weg kan. ’t Zou een flinke opruiming zijn”. En nog geen half uur later zat ik op de tweede verdieping. ’t Eerste, wat ik uit een hoek haalde was een hoog kinderstoeltje, dat je zo heerlijk bij de tafel kan schuiven. Toen volgde een windscherm, twee koffers (met zijden vakjes binnin in), een petroleumstel met ketel, een po (merk: Regout, Maastricht) en nog wat spelletjes. De volgende morgen, toen ik opstond, zag ik vanuit mijn raam, dat de verkoop al begonnen was. De garage stond wagenwijd open en net bij de uitgang stond het stoeltje. ’t Stond daar zo parmantig op z’n vier pootjes, die net even uitwaaierden. ’t Stond altijd zo stevig, ’t was ook nooit omgekapt, Ik zag elk van onze drie jongens er nog in zitten. Hun ruggetjes tegen de gevlochten leuning. Het voetenplankje werd, naar gelang de leeftijd, naar boven of naar beneden gehaald. Ik wist nog bij wie ik het gekocht had en zo vroeg, want onze eerste was pas 9 maanden oud. Ik zag het staan, helemaal alleen, in een uitverkochte etalage van een babyzaak. ’t Was in het eerste jaar van de oorlog en de mensen begonnen te hamsteren. Ik kocht het en trots droeg ik het naar huis. Toen al vlug de tweede kwam, leende ik daarvoor een stoeltje van mijn buurvrouw. ’t Stond wat wiebelig op z’n rechte pootjes. Niets kon tegen ‘t “hamsterstoeltje” op. Na ettelijke jaren ging de leenstoel weg en ons stoeltje verdween op zolder. ‘t Is er nooit meer afgekomen, ook niet voor onze kleinkinderen. Die brachten hun eerste jaren in Afrika in ivoorkust door, te ver om het stoeltje er heen te sturen. En nu zie ik het daar staan, vòòr de garagedeur. Op de ronde leuning had ik een papiertje geplakt. Fl. 20,-- stond er op. Hoeveel zou ik er voor betaald hebben? Fl. 15,- of Fl. 20,- ? Ik weet het niet meer. Als ik uit de keuken in de kamer terugkom, zie ik een man langs het raam wegschieten met iets “groots” in z'n handen. Ik zie meerdere mensen door de haag heen, die spulletjes oppakken en weer neerzetten. M'n man loopt naar de brievenbus om te 44 van 56

zien of er post is en dan komt hij lachend terug met twee briefjes van 10 gulden in z'n hand. De buurjongen gaf het hem. ’t Stoeltje was het eerste, dat verkocht werd. Er gaat even een schok door me heen. “Ja”, had de koper gezegd, “dat is net wat ik zoek, een Thonet stoeltje, heel stevig. Ik knap het prima op. Ik ben er erg blij mee”. En dan ben ik ook blij, als ik denk aan dat kindje, dat er straks in zal zitten en waar de ouders net zo gelukkig en blij mee zijn, als wij met onze drie jongens z’n vijftig jaar geleden. Nr 103, Bloemendaal, 11 September 1990, Terug naar Inhoud

De 'Bewaarschool' Toen ik zo tussen de drie en zes jaar was, bracht mijn moeder mij ’s morgens altijd naar de “bewaarschool”. ’t Gebouwtje, dat voor vele doeleinden diende was sober gemeubileerd. Je viel zo met de deur in huis en daar stonden dan lange banken en planken op schragen, die als tafel dienden. Mijn moeder begroette dan eerst de juffrouw, overhandigde haar het dubbeltje schoolgeld en gaf mij dan een koperen cent, die ik in de buik van een het negertje mocht stoppen en waarvoor hij me dan met een hartelijk hoofdknikje bedankte. Dat knikje was het, dat bij mijn moeder nog wel eens een tweede cent voor mij los maakte. Ons speelgoed bestond uit houten blokken (afval van een timmermanswerkplaats) en uit vele lapjes, groot en klein, grof en fijn, die uitgerafeld moesten worden en waarmee onze juf de kussens vulde, die ze onder schooltijd haakte of breide. Ik vond het altijd prachtig om z’n stukje stof tot de laatste draad uit te halen. Je trof het als het van grof katoen was. Dan was je zo klaar. Ondertussen zongen we veel en de juf sloeg dan soms met de breinaald de maat. Toen ik deze week achter in de tuin zat en telkens met donderend geweld een trein voorbij zag rijden, schoot me ineens een versje uit mijn bewaarschooltijd te binnen. Zo luidde het: De hemeltrein is onderweg, Hij komt van gindse kant (En dan moesten we onze arm uitstrekken en wijzen naar de “overweg”, waar op een halve km afstand de trein Roozendaal-Vlissingen reed. Je kreeg een tik, als je de verkeerde arm gebruikte.) Ik hoor de wielen kraken en rom’len over ’t land. (nu moesten we met onze voeten stampen) Oh, stap nu in er is nog plaats voor U, O neem nu plaats, o neem nu plaats Zo nodigt God u nu. Achter het werklokaal was een speellokaal. Er was wel geen enkelspeeltuig, maar we liepen tot duizelig wordens toe in een kring en zongen dan onze liedjes. Bij mooi weer mochten we op een omheinde plaats spelen achter de school. ’t Was een soort grote zandbak, waar weinig zand in zat en waar een paar schopjes en één kruiwagentje aanwezig waren, waar we dan met z’n allen op aan vlogen. Nu ik erover nadenkt verwondert het mij waarom mijn moeder me hier naar toe bracht, te meer omdat er speelruimte genoeg was rondom ons huis. Ik denk, omdat de juffrouw uit de stad kwam en de boerenkinderen van deze stadjuffrouw toch heel wat konden leren. Toen mijn “Bewaarschool” later “Fröbelschool” wed en nog veel later “Basisschool”, heb ik me toch wel eens afgevraagd, hoe veel schade dat schooltje aan mijn kinderziel teweeg gebracht heeft. Maar tot op heden moet ik het antwoord hierop schuldig blijven. Nr. 104 – Bloemendaal – 2 November 1990, Terug naar Inhoud.

Sinterklaas / Loensoog 45 van 56

‚t Was weer zover, morgen zou Sinterklaas op school komen. M’n drie oudere zusjes waren er de “schuld” van, dat ik er niet meer in geloofde. Nu was het ook weer zo. We lagen in een slaapkamer op een grote zolder van een boerenhuis. Hoewel ik een aantal jaren jonger was als mijn zussen, gingen we toch allemaal tegelijk naar bed. Ik luisterde dan gretig naar al die gesprekken, die ze voor het inslapen hielden. “En wie denk je, dat het nu zal zijn?”, hoorde ik ze tekenleraar zeggen. “Vorig jaar was het de meester uit de vierde klas. Je hoorde het aan zijn scherpe stem. Je kon z’n gezicht bijna niet zien. Z’n mijter zat zo diep en dan die snor en die witte baard, maar z’n stem was toch aardiger dan anders. Hij deed z’n best om een goed heiligman te zijn”, beweerde mijn zus schamper, die het niet goed met hem kon vinden. Maar hoe ze ook gistten, zeker wisten ze het niet. In ieder geval zouden ze het morgen weten, wnt oudere leerlingen mochten er, staande achter in de klas, ook bij zijn en kregen zelfs nog een grote taaipop van die Goede Sint, die Piet uitdeelde. Maar als dan de Sint binnen kwam, waren ze toch allemaal geïmponeerd door het tafereel, wat zich in de open deur afspeelde. Ze zongen hun zenuwen weg door zo hard mogelijk te zingen en als Sint dan, gezeten op zijn troon, aan Piet het bevel gaf om het grote boek te voorschijn te halen, waren er toch altijd een paar van hen, die wit om de neus werden. Maar dit keer beloofde het een vreedzame Sinterklaas te worden. Hij wendde zich tot de juf van de eerste klas en vroeg of er niet één van de kleintjes een liedje voor hem wilde zingen. De juf, die op deze vraag al was voorbereid, vroeg dan heel lief aan mij: “Jaantje, zou jij dat nieuwe versje eens voor de Sint willen zingen?”. Nu zou ik de gelegenheid krijgen de Sint van dichtbij te zien. Op een wenk van de juf begon ik: ‘k Heb gehoord, dat Sinterklaasje met z’n schimmel en z’n knecht weer uit Spanje is vertrokken, vader heeft het al gezegd. En toen zag ik het ineens. Doordat hij met zijn hoofd knikkende bewegingen maakte en met zijn ogen draaide, zag ik dat hij ‘loensde’. ’t Kon niemand anders zijn als de meester van mijn zus Mien uit de vijfde. Dat zou ik dus lekker aan haar kunnen vertellen. M’n vers was nog niet uit. Ik zong onverdroten voort, steeds kijkend naar dat oog. Toen pakte hij m’n hand vast, zei, dat ik m’n best maar moest blijven doen, schudde nog eens en zei toen: “Dank je wel meisje, dag meisje”. En toen zei ik heel hard:”Dag Meester”. Z’mond bleef open, ik zag z’n mijter schudden. Hij draaide zijn hoofd naar de juf, die met haar hand voor d’r mond lachte. Toen ik met mijn cadeautje thuis kwam, was het eerste, dat ik tegen mijn moeder zei: “’t Was de meester van de vijfde. Ik zag het aan zijn loensoog, maar ’t is toch de liefste meester van heel de school”. Nr 105, Bloemendaal, 21 December 1990, Terug naar Inhoud

Koos / Bruine Bonen De enkele keren dat we kapucijners of bruine bonen eten, moet ik altijd denken aan een periode uit m’n jeugd, toen er nog ‘kistjesmannen’ aan de deur kwamen.Ze haalden de riem, waar het kistje aan zat, van hun schouder af en zetten het op de hoge stenen stoep voor onze deur, trokken de laatjes open en somden op, wat er alzo in zat. De ‘lucht’ die uit de laatjes kwam, vond ik als kind al zeer opwindend. Mooie stukjes zeep, haarlinten, spelden, kammetjes, je keek je ogen uit. Moeder kocht meestal spelden. Die had ze voor haar boerinnenkleding altijd nodig en soms een ‘luzekammetje’. Dat kwam ook altijd te pas, als je vijf dochtertjes met lange haren had. De meeste mannen kwamen altijd ‘op de middag’. Ze wisten, dat er dan wat te halen viel. Ze wachtten dan geduldig, tot we met de maaltijd klaar waren, zittend in het zonnetje op de stoep. In de schuur stond er een bord met vork, mes en lepel, die we voor zulke ‘gasten’ gebruikten. En als moeder dan met een goed gevuld bord naar buiten kwam, keken wij op enige afstand, hoe hij at. Als hij dan zelfs nog, voordat hij begon, zijn handen vouwde en bad, zei moeder altijd: “ ’t Is een nette vent”. Maar aan tafel durfde ze hem toch niet te nemen, je kon nooit weten. Eén 46 van 56

uitzondering maakte moeder daarop en dat was voor Koos, een man, die altijd in ’t voorjaar met zijn kistje bij ons kwam. Die mocht aan tafel mee-eten, maar wel met z’n eigen bestek. Hij kwam uit de richting België en vertelde fantastische verhalen, die moeder voor waar aannam. Maar vader kon hij niet altijd om de tuin leiden. Hij had maar één oog. Het andere was een diep gat met een litteken eronder. Vader had daar zo z’n ‘bedenksels’ over, maar de bruine bonen met spek en de karnemelkse pap na, liet hij zich heerlijk smaken. Diezelfde dag ging hij, met de groeten van ons allemaal, naar het Noorden, totdat hij na weken op het eiland Texel verscheen en daar de groeten overbracht aan de broer van mijn moeder, die daar een loodgieterbedrijf had. De enkele keer, dat er briefwisseling tussen Texel en Zeeland was, stond vaak dit zinnetje: “alsdat ze de groeten van Koos in gezondheid hadden ontvangen en dat hij nu weer met onze groeten in de beste gezondheid onderweg naar jullie was. Hopende, voordat de winter inviel, daar wel zou zijn’. Hoe vaak hij nog bij ons is aan geweest, weet ik niet, maar als ik bruine bonen eet, zie ik nog altijd dat ene griezelige oog en moeder die overgebleven ‘spek op dikke boterhammen legt, er een pakje van maakt en dat (tot onze grote opluchting) meegeeft aan Koos: “goed voor onderweg”. Nr 106, Bloemendaal, Januari 1991, Terug naar Inhoud

Het Maarts Viooltje Een Zondagmorgen in Maart. De zon scheen. Alles wees er op, dat de lente in aantocht was. De treurwilg was overdekt met een zacht groen, vogelgeluiden klonken overal. Al fietsend sloegen we de richting ‘Zak van Zuid-Beveland’ in. ’t Was een genot om over de dijken te fietsen, waarop het groene waas van het voorjaar lag. Aan beide zijden de uitgestrekte kale akkers, net ingezaaid. En toen opeens die geur, die nergens mee te vergelijken is. Voor ons een uitgestrekt veld met paarse viooltjes, hun kopjes gekeerd naar de zon. ’t Was of ze op hun dunne steeltjes zachtjes stonden te trillen. We zakten op onze knieën en staken ons hoofd in het paarse kussen. Nooit heb ik later z’n geur meer geroken. Hoe waren ze hier gekomen en hoe lang stonden ze hier al? Later dacht ik, zou die dijk er nog zijn, of zal hij nu, zoals velen, als snelweg door het landschap lopen. Ik heb geprobeerd het plekje terug te vinden. Het is mij niet gelukt. Soms vraag ik me wel eens af, of het werkelijk zo mooi geweest is. Maar nu weet ik, dat het de warmte en de vriendschap was, die ik toen voelde en die een glans aan je bestaan geeft, die ik weerkaatst zag in dat veld met tere Maartse viooltjes. Nr 107 – Bloemendaal, 17 Maart 1991. Terug naar Inhoud

Vakantie En toen zei m’n zwager opeens: “We moesten met z’n viertjes eens een weekje op vakantie gaan”. Het woord ‘vakantie’ klonk heel vreemd uit de mond van een man, die met veel inspanning zijn bedrijf weer op gang zag komen na al die oorlogsjaren. Wat waren we blij, dat dit alles voorbij was, maar hun sporen hadden ze wel achter gelaten. Veel vijven en zessen moesten wel overwonnen orden, voordat we konden besluiten te gaan. Wie moest de zaak drijvende houden en wie moest er op onze kinderen passen. Maar het woord ‘vakantie’ fascineerde dermate, dat we er telkens op terug kwamen. Wel waren we het met elkaar eens, dat we naar Normandie zouden gaan, naar onze vrienden, Franse boeren, die intertijd Zuid-Beveland bezochten en waarbij m’n man als tolk was opgetreden. Veel moeite had hij gehad om voor hen in ons stadje onderdak te vinden: “Fransen, nee, alstublieft niet, te moeilijk om daarmee te praten”. Maar uiteindelijk was het hem gelukt. Zelfs mijn zus en zwager zouden een gast nemen, 47 van 56

al moest m’n man beloven hen nog een paar franse uitdrukkingen bij te brengen. Ze gaven zuchtend toe. En toen ontdekte m’b man in de groep een geëmigreerde Zuid-Bevelandse boer. Die zou hij naar m’n zus brengen. En toen zij hem, wat stotterend, in het Frans begroette, zei hij: “En praat nu mè Zeeuws, dan kunnen me het ollemèle verstè”. Wij kregen een vader met zoon ingekwartierd. Ze waren de buren van de Zeeuwse boer. Nu zouden we hen eindelijk eens een tegenbezoek kunnen brengen. Toen ze van onze komst hoorden, waren ze zeer verbaasd, dat we met een auto, die drie jaar ‘ondergedoken’ gezeten had, de reis durfden wagen. De wielen hadden onder een hoop houtafval verstopt gezeten in een schuur, de carrosserie en motor waren weer ergens anders opgeborgen. Maar toen alles weer op zijn plaats zat, gebeurde het wonder: de auto liep! Alleen de banden, ja, die hadden wel geleden. M’n zwager keek er bezorgd naar. Maar nieuwe banden waren nu eenmaal nog niet te krijgen. Toch kon niemand meer ons tegen houden. En op een vroege Junimorgen begon onze vakantie. De nevel hing nog laag over de weg. We zaten gespannen in onze ‘car’. Zou het lukken. En toen doemde er uit de nevel een loslopende koe op, die de weg overstak. M’n zwager trapte hard op de rem. We hadden onze eerste schrik te pakken, maar de wagen had het gehouden. In België kregen we pas een ontspannend gevoel over ons. Wel zagen we overal de gevolgen van de oorlog, maar dat we nu ‘vrij’ waren overheerste onze stemming. Zelfs de benzinebonnen gaven weinig moeilijkheden. Het gesternte was met ons. ’t Was een prachtige dag geworden. We reden langs de boulevard van Oostende, we zagen de blauwe zee met wat scheepjes in de verte. Verkeer was er bijna niet. Iedereen keek verwonderd naar onze ‘car’. Halverwege zouden we een lunchstop maken. Alles liep best. We waren ‘thuis’ aan het vergeten. Toen zei m’n zus, kijkend naar die blinkende zee: “Wat zou ik nu graag een duik willen nemen”. Waarop m’n man direct antwoordde: “Wat let ons, laten we dat doen”. Badpakken hadden we niet bij ons en even later liepen we in onze directoirtjes en de mannen in hun witte onderbroekjes op de zee af. ’t Was nog wel koud, maar dat deerde ons niet. “Da’s nog eens vakantie”, hoorde ik m’n man roepen en toen vlak daarna: “Help, help, m’n onderbroek”. Ik zag naast me iets wits op de golven drijven en toen kwam ineens een arm, die het kledingstuk pakte. “Dat elastiek ook”, zei hij, “Ik voelde al, dat het veel te wijd zat. Maar na die koele onderbreking, moesten we nu toch wel opschieten om niet te laat in Cuy St. Fiacre aan te komen. We waren zo overmoedig geworden, dat we zelfs niet meer aan ‘pech’ dachten. We voelden ons alleen maar vrij, vrij, vrij. We hadden voor het eerst na die afschuwelijke oorlogsjaren weer vakantie en daar konden we niet genoeg van krijgen. Tegen de avond werden we onstuimig begroet door onze Franse vrienden. Onze gastheer was eigenaar van een ‘kasteel-boerderij’ met nog een echte donjon, waaruit één van de kleine raampjes de Hollandse driekleur woei. We waren er even stil van, toen we rijdend door dat groene land ineens in de verte onze vlag zagen wapperen. We waren weer thuis. We kwamen bij vrienden, die ook onder het Duitse juk geleden hadden. Al spoedig kwam de eerste fles wijn uit de kelder, dik onder ’t stof. Hij was daar weggelegd door de vader van onze gastheer. Dat was nu 45 jaar geleden, vertelde hij ons. Alleen bij zeer bijzondere gelegenheden mocht die voorraad aangesproken worden en dit was er nu weer één van, nu Hollandse vrienden weer in vrijheid hun vakantie in hun vaderland (Leur Patrie) konden doorbrengen. Nr. 108 – Bloemendaal, 7 April 1991. Terug naar Inhoud

De Koekoek ’t Is zondagmorgen. Ik breng de ontbijtboel naar de keuken. Als ik de afwaskwast pak, blijf ik even doodstil staan. Is het waar? Hoor ik de koekoek? Ik durf me gewoon niet te bewegen uit angst, dat ik het niet meer horen zal. En dan houdt het op. Ik gooi de keukendoor open en zie niets dan donker bladergroen, waar zonnestralen door vallen. Wat is het buiten mooi op die stille Zondagmorgen. Mar de roep van de koekoek hoor ik niet meer ... tot ineens, bijna vlakbij. De roep weer begint. Ik tel automatische hoe vaak hij roept. Dat deed ik als kind al, toen ik nog op 48 van 56

dat dorp woonde, waar ieder jaar de koekoek riep. Hij was er soms al veertien dagen voor de meimaand begon, en nu is het al juni. Als vroeger die eerste koekoek-klanken aan kwamen waaien, waren wj als kinderen niet te houden. We gooiden die zware deur van dat boerenhuis wijd open en weldra stonden we allemaal op die hoge stoep. “Daar zit ie”, fluisterden we dan, “in die hoge boom”, maar nooit zagen we hem. Nu ook niet. Ik riep m’n man, maar voor hij buiten stond hield het geroep op. Ik had hem nooit meer gehoord, nadat ik van ons dorp naar de stad was verhuisd. Wel een paar keer in dat gebouwtje in de Kennerduinen, waar onze kinderen dan maar al te graag op dat knopje drukten om z’n ‘surrogaat’ roep te horen. Het deed me altijd aan ‘thuis’ denken. M’n vader zei altijd: “Als de koekoek vroeg roept, krijgen we een best jaar voor de oogst”. En later leerden we dat Duitse liedje van dat ‘Schäfermädchen’, dat haar lammeren weidde en telde hoeveel keren hij riep, omdat ze zo zou weten hoeveel jaren het nog zou duren voor ze haar geliefde vond. Toen die Zondagavond onze buurjongen even langs kwam vroeg ik hem: “En heb jij vanmorgen de koekoek ook gehoord?”, toen antwoordde hij: “de koekoek? O, was dat de koekoek. Ik dacht ook al, wat koert die duif eigenaardig”. Maar ach, kan hij het helpen, dat hij niet op ons dorp geboren is! Ik joop nu alleen maar dat de ‘boompjes’ achter ons huis ‘bomen’ worden, zodat er ook een koekoek kan wonen. Nr 109, Bloemendaal, Mei 1991. Terug naar Inhoud

Jan Veerman Als ik zijn naam uitspreek, zie ik hem daar weer zitten op de achterste bank in dat grote ouderwetse schoollokaal. Met z’n stoppelharig kopje kijkt hij mij glunderend aan. “Wat voert hij nu weer in z’n schild”, dacht ik vaak als ik naar hem keek. ’t Was niet de gemakkelijkste leerling, die ik in de klas had. Zo gehoorzaam als al die andere leerlingen waren, zo ‘stout’ was die Jan. ’t Leren interesseerde hem bar weinig, maar wat er bij kwam, zoals meisjes aan de haren trekken, onder de bank wegkruipen, in benen knijpen, dat vond hij geweldig. En toch mocht ik dat ventje wel. Hij had zo’n eerlijk open gezicht en als ik dan zei. “Maar jan, waarom doe je dat nu weer?”, dan haalde hij z’n schouders op en zei met neergeslagen ogen: “’k Weet het nie, juffrouw”. Zingen kon hij als de beste, dan was hij in z’n element. ’t Was dan of zijn haar er nog steiler door werd. Maar toen op één van die laatste zomerdagen werd het me ineens te veel, toen ik zag, dat er een grote vlek op z’n nieuwe schriftje zat. “Jan”, zei ik en ik wees naar de deur achter in de klas, “verdwijn achter die deur en ik roep je wel als mijn boosheid gezakt is”. Achter die deur was een klein hokje en daarin waren twee deuren van twee WC-tjes, die alleen voor de kleintjes van de laagste klas bestemd waren. Met een grijns op z’n gezicht verliet hij de bank en in alle rust ging de les verder. Ik verlangde naar de frisse lucht. Het begon al herfstig te worden. Door de grote ramen, zag ik de bomen op het dorpsplein al kaler worden. De slagen van de torenklok waren nog niet koud, of zo vlug ik kon, pakte ik m’n fiets (die in dit oude lokaal altijd tegen de wand stond) en door het ‘klompekotje’ verliet ik de school. De kinderen waren allemaal al uitgezwermd. Wat was het heerlijk fietsen door de stille dorpsstraat. In de verte zag ik de dijk. Straks even kijken of het water nog hoog genoeg was om te zwemmen. En toen, bij de eerste slok van mijn kopje thee in mijn kosthuis, dacht ik ineens aan Jan. Met een schreeuw vloog ik op en zonder uitleg te geven, fietste ik als een bezetene naar het dorp naar de school, als maar denkend, “Wat ben ik een bruut, wat ben ik en bruut”. Ik gooide m’n fiets tegen de muur en met bibberende handen stak ik de grote sleutel in de schooldeur. De klasselucht kwam me tegemoet, maar geen Jan. Ik rende naar de deur achter in de klas. Beide deuren van de WC-tjes stonden open en door het kleine raampje, dat uitzag op de achtertuin van de meester, stak het hoofd van Jan. Hij had me niet horen aankomen door ’t lawaai, dat van buiten kwam. Daar was men bezig met dikke slangen en een herrie makende pomp de beerput te legen, waar de WC van de meester en van de andere schoollokalen op uit kwamen. “Jan”, riep ik hard, “wat doe je daar?” Met moeite trok hij zijn 49 van 56

hoofd uit het kleine WC-raampje. “Kom van het deksel af”, riep ik. Hij sprong van de houten bril, keek verschrikt in mijn gezicht en zei toen: “Mè, ’t ruukt zo lekker, Juffrouw”. “Ga gauw naar huis”, zei ik, “je moeder is misschien ongerust”. “Ze is nie tuus, Juffrouw, ze is petote raepe”, zei hij. Toen we langs de kast kwamen mocht hij uit ’t doosje met de snoepjes (die de kinderen altijd voor juf meenamen) een hele volle hand nemen. Met een gelukkig gezicht verliet hij de school. Opgelucht draaide ik de deur op slot. In de verte zag ik Jan lopen. Hij zwaaide met z’n beide handen naar mij en ik... zwaaide terug. Nr 110, Bloemendaal, 3 Oktober 1991 (Nono’s verjaardag) – Terug naar Inhoud

Serieus “Of we vanmiddag bij u op de thee mogen komen, oma, m’n vriend komt dan ook mee. U leert hem dan kennen”. “Natuurlijk, meisje, kom maar gauw en willen jullie ook een hapje mee-eten?” “Ook best hoor”. Aan de enthousiaste stem van mijn kleindochter te horen, dacht ik wel, dat dat ‘gemeend’ was. Maar was ze nog niet veel te jong? Maar toen realiseerde ik me, dat ik ook op die zelfde leeftijd m’n eerste vriendje had. Ik zat een paar klassen lager dan hij en opeens overviel het me. Ik werd van de één op de andere dag tot over m’n oren verliefd. Hij droeg een grote gleufhoed, wat mode was in die tijd. En toen hij ’s Zondags over ‘de haven’ flaneerde met z’n vriend, had hij zelfs een wandelstokje in z’n hand. “Dat was ie”, dacht ik dan en jawel, niet lang daarna hadden we elkaar gevonden. Ik bewonderde hem in alles wat hij zei of deed. Wel deelde ik in veel dingen zijn mening niet, maar dat durfde ik hem niet te zeggen. Ik was immers smoorverliefd. Al was hij naar de andere kant van de aardbol vertrokken, ik zou hem gevolgd hebben. Maar toen die keer, dat hij me weer op zou komen halen voor ’t avondwandelingetje’, vond ik een briefje onder de deur, een rosa briefje met een flink handschrift er op. Hij maakte een eind aan onze vriendschap: ik was te serieus voor hem, schreef hij. Ik huilde tranen met tuiten. Maar wat bedoelde hij met serieus? Ik pakte mijn ‘van Dale’ woordenboek en zocht het op. ‘Ernstig’, las ik. Maar mocht ik dan niet ernstig zijn? Toch heb ik nog een tijd ‘geleden’. Het zat dieper dan ik dacht. En nu zou straks m’n kleindochter met haar eerste echte liefde komen. De tijden zijn wel veranderd. Zou dat met de ‘gevoelens’ ook zo zijn? Toen ik ze even later binnen zag komen, wist ik, dat alles veel vertrouwelijker en opener toeging dan vroeger. Verliefd waren ze, maar dan alle twee. Bij ’t afscheid nemen omhelsde hij ook mij spontaan en zei, met een kleine tussenruimte in z’n stem: “Dag....oma, dank U voor alles”. Ik durf bijna te hopen, dat het met die twee serieus is!! 111, Bloemendaal, April 1993, Terug naar Inhoud

Uw Kinderen Ik trek een blaadje van m’n scheurkalender, die ik op m’n verjaardag van een vriendin cadeau kreeg. Dinsdag 30 Juni staat er op en daaronder een gedichtje van Annie M.G. Schmidt: ‘Uw Kinderen’ is de titel. Het gaat over kinderen, die vóór het slapen gaan worden voorgelezen door hun moeder uit een boekje van Rie Cramer, maar het kind is niet tevreê, ze wil ‘hardere’ lectuur. Ze ziet liever strips met gruwelijke afbeeldingen en moeder geeft toe. Ze gooit het boekje van Rie Cramer in de haard. En dan denk ik aan 3 Oktober 1944. Ik zit ’s middags in m’n stoel met op iedere leuning een kind. Ik heb een spliksplinter nieuw boek van Rie Cramer op m’n schoot. De omslag is versierd met vrolijke kindertjes in mooie kleuren. De jongste kreeg het die morgen voor z’n vierde verjaardag van een vriendin, die het boek ‘gehamsterd’ had, ook iemand met kleine kinderen. Wat een bof. Al die oorlogsjaren was er geen kinderboek te krijgen, dus ... 50 van 56

“voorlezen, mama” hoor ik de oudste zeggen. Maar tegelijkertijd trilt de grond en voel ik me heen en weer geslingerd. De kinderen pakken m’n schouders vast. In de verte hoor ik donderend lawaai. “Bommen”, denk ik. Ik doe het boek open en begin trillend te lezen. En als ik dan bij de zin kom: “En in het hoge, hoge riet, daar zong de kleine karekiet”, dan hoorde ik weer dat afschuwelijke gedonder. Ik knijp hard aan m’n boek, de kinderen schommelen op de stoelleuningen en ik zeg weer, terwijl ik niet in het boek kijk: “En in het hoge, hoge riet, daar zong de kleine karekiet”. Ik wacht even en herhaal dan weer hetzelfde. “Mama, mama, ga nu toch door, dat heb je al 10 keer gelezen”, zei m’n oudste ongeduldig. Maar ik dacht nu aan die moeders, die met hun kinderen aan het vluchten waren voor die bommen. Die dachten, dat ze een goed heenkomen hadden gevonden, maar later bleek, dat het juist de verkeerde plek was geweest. Gelukkig konden wij ze later, zo goed en zo kwaad dat ging, nog opvangen. Onze kinderen hadden geen behoefte aan griezelverhalen. En dan te weten, dat zo vele jaren later weer horden vluchtelingen van huis en haard worden verdreven met alle ellende van dien. Worden de mensen dan nooit wijzer? Jammer genoeg zullen we die vraag nooit kunnen beantwoorden. Nr 112, Bloemendaal, 25 Augustus 1992, Terug naar Inhoud

De Pupillenstraat Mijn moeder was erg reislustig. Ze maakte dan ook van ieder gelegenheid gebruik om eer eens een paar dagen op uit te trekken. ’t Liefst zou ze naar vreemde landen willen, zoals bijvoorbeeld Palestina. Daar las je van in de Bijbel. Maar nu waren haar reizen nog te overzien, zoals dat reisje naar Rotterdam, naar de Pupillenstraat. Ik was de jongste en mocht mee, wanr ik had de schoolleeftijd nog niet bereikt. En op een vroege morgen stapten we naar het dichtst bijzijnde station. Moeder had de ‘Klapkorf’ bij zich met alle goede gaven voor nicht Pietje en de familie. Die arme vrouw verlangde altijd naar haar geboorteland. Wat zou ze blij zijn m’n moeder te zien. In de trein was m’n moeder al gauw in gesprek met de reizigers, die op de houten banken voor haar zaten. Het waren meestal veekooplui die op maandagmorgen naar de veemarkt in Rotterdam gingen. Ik vond het heerlijk om voor het coupéraampje te staan en zo het landschap aan me voorbij te zien trekken. Op het perron stond nicht Pietje ons op te wachten. ‘t Was roerend om te zien hoe blij ze waren, dat ze elkaar na zo veel tijd weer zagen. Ik stond zo’n beetje achter moeders rokken naar al die drukte rondom me te kijken. We liepen naar huis en iedere keur hoorde ik maar, dat nicht Pietje zo blij was dat nicht keetje haar koeien en varkens maar eens in de steek had kunnen laten om naar haar in de Pupillenstraat te komen, want wat verlangde ze toch naar haar familie! Ze zou zo weer terug willen naar haar geboortedorp, maar .. enfin .. ik moet er maar hier het beste van zien te maken. Eindelijk kwamen we bij een huis met verschrikkelijk veel deuren en weinig ramen. Een donkere trap kwam uit op de deur van de huiskamer, een gezellige kamer met veel licht en een balkon. Moerde en Pietje praatten aan één stuk door. En toen moeder vroeg hoe het met ‘Toon’ ging, dempte ze even haar stem en wees naar de deur van ’t alkoof. Hij had vannacht een paar grote ritten gemaakt en moest dan overdag uitslapen. Maar we hoefden heus niet zacht te praten, want door de borreltjes (ze maakte met duim en wijsvinger een drinkbeweging naar haar mond) werd hij toch niet wakker. Maar de baas van de stalhouderij had zijn zorgen: de tram werd de grote concurrent. Gelukkig dat ie ’s nachts nog niet reed. Toen we na een paar dagen weer thuis waren, hoorde ik m’n moeder de verhalen aan m’n vader vertellen. “Nee, zo’n leven in zo’n grote stad met zo’n man, altijd maar dronken, ja dat bracht z’n beroep mee. We zullen haar van de zomer maar eens een lange tijd uit logeren vragen. Dan is ze eens een poosje weg uit die straat”. “Ja, uit die Pupillenstraat”, zei m’n vader nadenkend, ”Je zou er al heimwee van krijgen, alleen maar als je die naam uitspreekt”. Nr. 113. Bloemendaal, April 1993, Terug naar Inhoud 51 van 56

Jarig Over een week is het al weer zo ver. Dan ben ik jarig. ‘k Zie er als een berg tegenop. Vroeger kon ik me van te voren op deze dag verheugen. ‘k Zou dan weer vrienden uit m’n vroegere woonplaats terugzien. Soms iemand, die ik jaren gemist had, maar die (gezeten op een zekere plaats) m’n naam bij een bekende datum gelezen had en nu er echt niet meer om heen kon. ’t Was voor mij dan een dubbel feest, als ik dan zo’n verouderd gezicht weer ineens voor me zag. Ik vond het ook nooit bezwaarlijk om voor die vrienden, die op die dag ‘gelaafd’ zouden worden de lekkerste dingen in huis te halen. Maar nu m’n man niet meer achter het stuur mag, gaat dat niet zo gemakkelijk meer. Er is nog wel telefoon .. en een besteldienst, maar toch... En toch zou ik die verjaardag voor geen geld willen missen. Ik zie ze vorig jaar nog met bloemen en stokken uit de auto’s komen. En dan het welkom in de vestibule! Waarom was m’n hulp toen ook al weer verhinderd? Ineens wordt ik gestoord in m’n gepeins. De telefoon rinkelt. “Dag Oma”, hoor ik m’n kleindochter zeggen,”bent U daar?” “Ik zat even aan mijn vorige verjaardag te denken, hoe leuk die was, maar ook” “Ik begrijp alles, Oma. Ik wou u zeggen, dat ik de middag voor uw verjaardag kom.. Ik breng m’n slaapzak mee. Ik kan best een college overslaan. Dus, doei, je ziet me wel”. En dan zit ik even sprakeloos. M’n zorgen zijn ineens verdwenen. Ik zal van mijn visite kunnen genieten, dank zij mijn kleindochter. Maar wie had het nu laatst weer over die egoïstische jeugd, die alleen seks interessant vindt en de rest aan z’n laars lapt? Ik weet het niet meer, maar als de TV daar schuld aan is, dan zou ik zeggen; Afzetten dat ding. Mijn mening is, dat de jeugd socialer is dan in mijn tijd en veel zelfstandiger. Je hoeft ze echt geen mening op te dringen van: zo hoort het. Wat hebben wij daar vaak onder geleden, maar ... gelukkig is díe tijd voorbij. Nr 114. Bloemendaal, 11 November 1993. Terug naar Inhoud

Lezen Ik las net een stukje van een ‚Senior’ in een tijdschrift, die een gesprek had met een jonge vrouw, die een ‘tiener’-zoon had. Ze klaagde erover, dat ze haar zoon niet aan het lezen kon krijgen. Het lukte niet. Hij is nog niet over z’n stripverhalentijdperk heen, al is hij nu al 16 jaar. Een goed boek heeft hij nog nooit ingezien. En dan beschrijft die oude heer zijn leeshonger op die leeftijd. Nu had zij moeder hem op jeugdige leeftijd al veel voorgelezen en toen in zijn tijd de radio opkwam, was hij daar niet van weg te slaan. Je had toen die hoorspelen. En toen dacht ik onwillekeurig aan mijn eigen jeugd. In heel ons huis was geen boek te vinden, uitgezonderd de Bijbel met z’n koperen sloten (die iedere week gepoetst werden). M’n grootmoeder bracht op een keer een mooi rood kinderboek met gouden letters mee. Mies, de poes, heette het, gekregen van een mevrouw, waar ze baker was geweest. Rijke mensen natuurlijk, want wie van onze vriendjes had zo’n mooi boek. M’n drie jaar oudere zus (ze zat in de tweede klas), las me er uit voor en ik ken de versjes nu nog uit m’n hoofd, zonder dat ik toen ooit nog maar één letter had geleerd. Maar toen ik in de eerste klas zat kwam ons petroleumvrouwtje langs de deur met haar karretje en wat we nu een ‘reclamestunt’ zouden noemen. Je kreeg een krantje bij twee liter petroleum cadeau. Het heette ‘De Automaat’ en de laatste regel van het versje luidde: En hoe het ons Pijpje Drop vergat, staat in de volgende Automaat. Ja, en naar die volgende Automaat zaten we dan al bij ons hek uit te kijken of ze er nog niet aankwam. En dan hadden we eens in ’t jaar met Kerstmis nog zo’n dun flodderig boekje van W. G. van der Hulst. ’t Ging altijd over arme kindertjes van weduwen, die met Kerstmis geen brood op de plank hadden en toen het zo koud was, geld in de zak van een rijke meneer vonden, die de moeder moest verstellen .. enz, enz.. Maar mooi dat we die verhaaltjes vonden!! M’n eerste echte boek met een stijve kaft kreeg ik van een zekere meneer van Noord. Als ik z’n naam uitspreek doe ik dat nog met enig ontzag. Het 52 van 56

heette ‘Het drijvende Vlot’. Prachtig vond ik het. ’t Staat nog op de een of andere boekenplank, kapot gelezen door mij, maar ook door anderen (in ruil voor een boek van hen). Die meneer heeft er toe bijgedragen, dat m’n zus en ik naar een stadse school zijn gegaan. Ik heb in latere jaren m’n leeshonger wel kunnen bevredigen. En als ik nu kijk naar het ongelezen stapeltje boeken, dat naast me ligt, durf ik alleen maar te zeggen: “Jammer, dat een dag niet twee maal zo lang is”. Nr. 115. Bloemendaal, 4 November 1993, Terug naar Inhoud

Een Vacature Enthousiast is mijn kleindochter over haar opleiding op het PABO, vroeger ‘kweekschool’ genoemd. “Ik heb al een paar keer voor de klas gestaan en ik heb zangles mogen geven met begeleiding van mijn gitaar”. Enfin, ze zag het helemaal zitten. Straks zal het heerlijk voor haar zijn om haar brood te kunnen verdienen in een vak waar ze verschrikkelijk veel van houdt. En toen moest ik denken aan de tijd, dat ik ‘afgestudeerd’ was. In ‘De Vacature’, die wij gratis toegestuurd kregen, stond bij iedere baan, die vacant was: ‘Alleen wachtgelders komen in aanmerking’. En toen op een dag, stond er in ons plaatselijk blad deze advertentie: gevraagd, kwekeling met acte aan de openbare school te H., Fl. 25,- per maand. Aanmelden enz, enz. “daar ga ik op af”, zei ik tegen m’n moeder. Ik nam mijn ‘Acte van Bekwaamheid’, mijn cijferlijst, m’n aantekening voor handwerken en gymnastiek mee in m’n oude schooltas en stapte op de fiets richting dorp, waar ik me bij het schoolhoofd moest aandienen. ’t Was een half uurtje fietsen en ik genoot van de mooie omgeving. Wat zou het heerlijk zijn zo ’s morgens naar je eigen klasje te rijden en ’s avonds weer naar huis! En iedere maand Fl. 25,-! ’t Was wel nit veel, maar tot nu toe had ik nog nooit iets verdiend! Voor ik het wist, belandde ik in de dorpsstraat, waar het huis van ’t Hoofd der School aan ’t schoolgebouw was vast gebouwd. Na een ‘trek’ aan de bel verscheen een aandachtig heerschap (met gleufhoed op) in de deuropening. Of ik hem maar volgen wou. Later in mijn leven heb ik nooit meer z’n kale, troosteloze gang doorgelopen als deze. Aan ‘t eind kwamen we in een duistere keuken, waar hij me een stoel aan een kale keukentafel aanbood. Die tafel stond tegen een bruine muur aangedrukt, waar aan t' eind twee lege, ronde kommen stonden. De ‘bovenmeester’ nam plaats tegenover mij op de enige stoel, die nog over was. Ik pakte alle ‘bescheiden’ uit mijn aktetas en legde die op tafel. Het eerste greep hij naar mijn cijferlijst. Behalve één 9 had ik er ook nog een 4 voor Frans op staan. Hij knikte goedkeurend, greep toen naar de andere papieren en zei toen, terwijl hij z’n pijp uit z’n mond nam: “Ik zou willen, dat u iets voor mij zong, want dat is een voornaam vak op mijn school. Zingt u bijvoorbeeld het ‘Wilhelmus’ maar”. En toen, met m’n handen op die papieren, zette ik het ‘Wilhelmus’ in, angstig denkend aan het tweede couplet, dat ik eigenlijk niet goed kende. Maar gelukkig zei hij aan het einde van het eerste couplet: “Stopt U maar. Zo is het genoeg. U zult er later wel van horen. Ik moet er verder nog met de burgemeester over beraadslagen. Er zijn al meerdere sollicitanten geweest. Toen ik met m’n fiets de dorpsstraat uitreed, moest ik uitwijken voor een klein meisje, dat de straat over stak. “Hè”, dacht ik, “die komt misschien straks wel in mijn klasje te zitten”. Op weg naar huis, repeteerde ik al zingend het tweede couplet van het Wilhelmus, maar ik kwam er niet uit. Ik wist wel, dat het eindigde met ‘Tirannie’. ’t Leek wel of het iets met m’n sollicitatie te maken had. Ik zou nog bericht krijgen, had ’t “Hoofd” nog gezegd, maar dat is nooit gekomen. En wie de gelukkige is geweest? Dat zou ik op dit moment niet meer weten. Nr. 116. Bloemendaal, December 1993. Terug naar Inhoud

Dood 53 van 56

We treffen het, een parkeerplaats vlak bij zee. Onze chauffeuse wees een opgaand paadje, waar aan het einde een bankje stond. En daar zaten we dan, met een prachtig uitzicht op de Noordzee. We wisten van het nieuwe project, dat in de toekomst hier zou komen: een jachthaven, hotels etc. Een vader en moeder kwamen het paadje opgelopen met de fiets aan de hand, de twee kleine meisjes hand in hand voor hen uit. Toen ineens bleef de oudste stil staan, wendde zich naar ons toe en nam ons met nieuwsgierige blik op. Kwam het soms door de franse alpino, die wat scheef op mijn mans hoofd stond of door de gekleurde sjaal, die ik voor de wind rond m’n grijze haren had? Ik weet het niet. “Dag”, zei ik,”zijn jullie lekker aan het wandelen?”. Ik verwachtte natuurlijk een wederwoord, maar dat bleef uit. En toen ze bleven staan zei m’n man: “Ja, kijken jullie maar eens goed naar die grootmoeder en die grootvader op dat bankje”. En toen er nog steeds geen antwoord kwam, zei ik weer: “Jullie hebben toch zeker ook wel een opa en oma?”. En toen ineens zei de oudste van misschien 3 of 4 jaar oud: “Nee, ze zijn dood”. Even schrok ik van dat kleine zinnetje uit de mond van dat lieve kind met dat pluizige rode kapje op. “Oh, wat jammer”, zei ik, maar ze liepen al door en vader en moeder, die ook even stil gestaan hadden, achter hen aan. Ze hadden het gesprekje glimlachend aangehoord. Toch was ik even geschrokken van die vier woorden uit die kindermond. ’t Was jaren geleden, dat wij, net als deze ouders, fietsten met onze twee kleine jongens. “Zouden die nu ook zo iets gezegd hbben”, zei ik tegen m’n man. Hij ontkende het. “Die kinderen zijn tegenwoordig veel mondiger”, zei hij, “Hun wordt veel vroeger alles bijgebracht over leven en dood”. En toen we even later het paadje naar onze auto afliepen, zei ik tegen hem:”Ik vind toch, dat deze kinderen te vroeg omgaan met dat woord ‘dood’. Of is dat overdreven van mij?. Nr. 117, Bloemendaal, 1 April 1994, Terug naar Inhoud

Het Sinterklaasgedicht Het was m’n kleindochter, die thuis kwam van school met het verzoek, of we haar allemaal wilden helpen om een sinterklaasgedicht te maken. Wie het mooiste had, zou een prijs krijgen en zou het voor de Sint mogen voordragen. Na veel geklad en doorgestreept, had ze het volgende op papier: ‘k Heb al weken zitten smachten, naar die heerlijk zaal’ge tijd, dat Sint Nikolaas en zijn knechtje, over onze daken rijdt. ’t Is een tijd van enkel vreugde, ieder zet z’n schoentje klaar, Sinterklaas, ik heb een vraagje: komt u twee maal in het jaar? Grote vreugde, toen ze op Sint Nikolaasdag de prijs had gewonnen: een mooi boek. Met z’n tienen en een tante, heette het. Maar toen een week daarna de schoolkrant verscheen, waarin het gedicht was opgenomen, had een moeder daarin haar mening over dat gedichtje uitgesproken inde volgende regels: Hoe durft z0’n kind dat toch te vragen?. Ik vind twee maal is toch wat veel. Ik kan over ’t loon van m’n man niet klagen, en ik geef ieder kind z’n deel. Door punten sparen en door bonnen. Zo is m’n Sint-kapitaal begonnen. Ik spaar heel stevig en heel stug. Toch vraag ik Sint: Kom om de twee jaar maar terug. Maar in het volgende nummer van de krant sprak de redactie het verlossende woord: Onze school wil het feest voor geen ‘kweet niet wat’ missen. Toch moeten we ons er niet in vergissen, Dat Sint zijn rol al jaren speelt, en dat het nog niemand heeft verveeld. 54 van 56

We gaan dus maar door op de oude voet, want Sint weet heus wel hoe het moet. Nr. 118. Bloemendaal, 27 Augustus 1994, Terug naar Inhoud

10 Mei 1940 / Het is een Duitser Droomde ik nog, of was ik werkelijk wakker? De wekker wees 5 uur. Buiten hoorde ik een geroezemoes van stemmen. Ik sprong uit bed, schoof het gordijn opzij en stak m’n hoofd naar buiten. “’t Is oorlog”, riepen er een paar mensen tegelijk, toen ze me zagen. “De Duitsers zijn vannacht binnen gevallen”. “Oorlog?”, zei ik slaperig,”hoe kan dat”. “’ Is toch zo”, riepen een paar anderen. Had minister Colijn gisteren noch niet gezegd: “Jullie kunnen rustig gaan slapen”. Ik draaide m’n hoofd naar ’t bed, waar m’n man nog lag te slapen en riep toen op mijn beurt tegen hem: “Sta gauw op. ’t Is oorlog”. Door al het rumoer begon de baby in de wieg te huilen. Ik ging er heen, trok z’n dekentje recht en zei: “’t Is oorlog, kind, ’t is oorlog. Hoe moet dat nou met jou ....... en ’t kindje, dat in mijn buik zit”. Wat zouden we allemaal nog mee moeten maken. Buiten hoorde ik geronk van vliegtuigen. De sirene begon te loeien. Nu was het toch echt geen oefening meer. De volgende dagen leefden we als in een droom. De radio was uitgevallen. We hadden geen betrouwbare berichten. Die morgen stond een collega van m’n man op de stoep met zijn moeder. Ze zou een paar dagen bij haar zoon doorbrengen, die pas leraar geworden was op de school van m’n man. Ze was nog nooit in Zeeland geweest en nu in Mei bloeide de Meidoorn, had haar zoon verteld. “Kom binnen”, riep ik en tegelijkertijd begon de sirene weer te loeien. “Naar de keuken”, beval ik en sleepte het bovenstuk van de wieg onder de keukentafel, duwde de moeder op de enige stoel, die er stond en greep een pan van het pannenrek, die ik boven op haar grijze knoedel zette. Ik keek naar de zoon en gaf hem toen de grootste pan. Zelf nam ik een afwasteiltje met één hand en hield een steelpannetje boven ’t kopje van het kind, dat glunderend naar ons keek van onder de tafel. “Die pan wordt zo zwaar”, zei de moeder en ze probeerde hem van haar hoofd af te krijgen, maar ik had hem er zo stevig opgedrukt, dat ie muurvast zat. Toen het ons eindelijk lukte, hing haar mooie wrong achter in haar nek. “Neem de mijn maar, moe, die is wijder”, zei de zoon. En toen viel plotseling de sirene stil. ’t Gevaar was weer voor even geweken. Mijn man, die opgeleid was tot ‘gasverkenner’, moest, zodra de sirene ging, zich naar een post begeven, waar hij de opdracht kreeg om te gaan ruiken, welk gas er vrij gekomen was uit de bom, die de vijand daar had laten vallen. Zijn adjudant, die hem moest vergezellen, moest dan het gevaarlijke terrein afzetten. Met z’n tweeën spoedden ze zich dan naar de ‘plek des onheils’, gewapend met gasmaskers. “’t Was niks”, zei hij, toen ie thuis kwam. “Iemand had iets zien vallen en toen roken ze gas. ’t Bleek een hoop rottende geraniums te zijn, die daar lag”. Toch zouden we een beter onderkomen moeten vinden in geval van een bombardement, niet in de keuken of op de wc: onder de trap. Een echte kelder hadden we niet. En op dat moment kwam m’n zus. “Jullie moeten zo snel als mogelijk naar ons toe komen. De arbeiders hebben een schuilkelder gemaakt in de boomgaard. We kunne daar allemaal in”. En zo gebeurde het, dat we de andere dag met de kinderwagen en heel ons ‘hebben en houden’ langs de singel naar m’n zus trokken. Haar man was ‘ergens in de oorlog’. Wat zou ervan hem worden. M’n vader, moeder en de zussen waren er al. Z hadden al een paar maal ‘geproefstoomd’. Moeder met haar doos met goud en zilver, die ze iedere keer mee meedroeg als ze de kelder in kroop en vader met z’n gele portefeuille in z’n binnenzak. (moeder had er voor de veiligheid van boven nog maar een speld aangestoken). En toen ineens ontdekten we, dat we de kas van de zwemvereniging ‘Het Goesse Sas’, waarvan m’n man penningmeester was, vergeten hadden. In een sigarenkistje lag het geld daar zo maar ‘voor de pak’ in een open kast. Toen de sirene weer loeide, liepen we in optocht naar de kelder, ons zoontje in de poppenwagen van ons nichtje (de grote wagen kon er niet in). M’n man had de fiets gepakt en was weer op weg naar de ‘post’. Een paar buren met zaklicht waren al in de kelder gevlucht. We konden er niet in staan. Een paar lage bankjes waren voor de oudsten. Wij zaten op ’t stro. Als ons zoontje, die net 55 van 56

kon staan, z’n handje naar boven stak, viel er gedroogde aarde op z’n kopje en in zijn wagentje. En zo wachtten we dan maar weer het signaal ‘veilig’ af. We zagen al gauw, dat dit niet vol te houden was. In de kelder .. uit de kelder. We besloten naar ons huis terug te gaan, wat er ook van komen kon. We zouden beneden slapen. Vrienden, die op een gevaarlijke plek woonden (bij ’t station), voegen bij ons onderdak. We haalden alle matrassen van boven en legden die in de benedenkamers en daar ‘sliepen’ we dan die volgende nachten mannetje aan mannetje. Op de gevaarlijkste momenten moest mijn man met zijn adjudant, die ook bij ons sliep, de straat op. Onze buurman, die inspecteur van politie was, bracht ons nog wel eens een bemoedigend bericht. Maar toen m’n man en zijn helper die laatste vroege morgen over hun matrassen naar het raam kropen (ze hadden buiten iets gehoord), hoorde ik m’n man zeggen: “Kijk, daar een soldaat”. En toen ineens met een schreeuw: “Oh God, het is een Duitser”. Op de hoek van de Voorstad en de Rimmelandstraat stond hij, zijn geweer in de aanslag. We doken alle drie naar beneden. ’t Was gedaan met onze vrijheid. Ik keek naar de twee mannen, die op hun knieën voor het raam lagen, ze huilden alle twee. Nr 119. Bloemendaal, Januari 1990. Gepubliceerd onder de naam “Het is een Duitser’ in de PZC (Provinciale Zeeuwse Courant) van 25 April 1990. Terug naar Inhoud

Herinnering We zitten samen in de tuin in de koelte van een grote boom, kopje koffie voor ons, stapel leeswerk naast ons. “Heerlijk”, zegt m’n man, “dat we niets meer ‘moeten’, ook niet op vakantie”, zegt hij lachend. Maar ik ben het toch niet helemaal met hem eens. Ik zou (als ik kon, maar we kunnen het niet meer) er weer wel eens op uit willen trekken, zoals in vroeger jaren, toen we met het gezin gingen kamperen en soms .... wegdreven met de regen. Je nam alle ellende toen op de koop toe. ’t Is nu zo stil met z’n tweeën nu alles uit huis is. Onze zoons zitten nu in drie verschillende landen te genieten van hun vrijheid. Ik moet er vaak aan denken, nu we gedoemd zijn door onze leeftijd om thuis te blijven. En dan ineens, hoor ik de telefoon rinkelen. “Dag moeder, hoe gaat het? We zitten in de Cevennen op het zelfde kampeerterrein, waar we 27 jaar geleden met jullie zaten. ’t Is hier weer fantastisch. Weet je wel, die ‘hokjes’ waarvan wij er eentje gehuurd hadden, zijn nu mooie bungalows geworden, maar wij zitten lekker in onze tent en de ‘Gardon’ met zijn rotsen is nog even heerlijk gebleven en moeder, hoe bestaat het, we hebben dezelfde familie ontmoet, die hier 27 jaar geleden ook was. Daar trekken we nu weer mee op, bezoeken dezelfde plaatsen. Weet u noch?”. En dan volgen er namen, die me bekend in de oren klinken. “Maar ik moet nu ophangen, want m’n telefoonkaart is bijna op” ... piep, brrr – Einde. Ik loop naar buiten. “Wie was het”, vraagt m’n man nieuwsgierig. “Daan”, zeg ik, “uit de ‘Mas du Pont’ uit de Cevennen. Het is er nog zo heerlijk als vroeger, toen wij er waren”. “En dat zij die plaatsen nu weer opzoeken”, vult mijn man aan,”waar we allemaal zo gelukkig zijn geweest”. Nr 120, Bloemendaal, Augustus 1994. Terug naar Inhoud

56 van 56