O f f i c i e e l o r g a a n v a n d e Modelbouw Vereniging Arnhem e.o. 27 e jaargang, 2016, nr. 1

Officieel orgaan van de

Modelbouw Vereniging Arnhem e.o.

27e jaargang, 2016, nr. 1

2

Modelbouw Vereniging Arnhem e.o. Opgericht: 30 augustus 1983 Clubgebouw: 1ste verdieping firma Maatwerk revalidatietechniek, Industriestraat 4, 6827 BD Arnhem Clubavonden: iedere dinsdag van 18.00 tot 21.30 uur Facebook: www.facebook.com  Modelbouw Vereniging Arnhem Bibliotheek: Carlo Hellegers, op de verenigingsavonden Contributie: € 120 per jaar, op NL61 INGB 0002 7551 77 van Modelbouwvereniging Arnhem Website: www.mva.nu, webmaster: Jan Lourens, [email protected] Aangesloten bij de

www.nmf.nl

BESTUURSSAMENSTELLING Jitse Kaspers, 0049.2822 9814190, [email protected] » voorzitter Willie Koenders, 06-5129 0176, [email protected] » secretaris Jan Hendriks, 06-2054 5996, [email protected] » 2de secretaris Jan Verlangen, 0316-333 912 » penningmeester Chris Rijnaarts, 0316-265 653, [email protected] » lid

officieel cluborgaan Redactie: Hans van de Ven, 06-51052631, [email protected] Advertentiesecretariaat: Bert Pas, 026-3217578, [email protected] De redactie behoudt zich het recht voor om artikelen te weigeren of in te korten. De redactie kan geen aansprakelijkheid aanvaarden voor de juistheid van de ingezonden artikelen. Overname van artikelen gráág, maar alleen met vermelding van schrijver en bron en ná toestemming van de redactie. De MVA e.o. is niet verantwoordelijk voor vormgeving en inhoud van de links, genoemd in ons clubblad en op onze website www.mva.nu. Inleveren van je bijdrage(n) voor Zijspoor 2016-2 kan tot 17 mei a.s. bij de redactie. Het volgende Zijspoor komt 31 mei a.s. uit.

IN DIT NUMMER: Van de redactie -------------------------- 4 Van de voorzitter ------------------------ 7 Lid 39: Oscar ---------------------------- 8 Abbey Road ------------------------------ 9 Waar wonen de MVA-ers? ----------- 11 NS stalen zesdeurs -------------------- 13 Kathedraal (9; slot) --------------------- 17 Modelbouwboulevard------------------ 20 Lid 40: John ----------------------------- 22

Publieke werken -------------------------Treinen op luchtbanden ----------------Nieuwspas ---------------------------------Hoe bevalt i-Train? ----------------------Willem blijft plakken ---------------------Lid 41: Melvin ----------------------------Uit d'oude doos---------------------------Agenda -------------------------------------Omroepberichten -------------------------

23 25 28 32 35 36 38 40 42

3

van de

REDACTIE

Kleine verbouwing Een nieuwe jaargang, een kleine verbouwing. Wie kent dat niet? Van tijd tot tijd wil je de meubels iets anders neerzetten of, meer in stijl met onze hobby, je modelbaan een beetje wijzigen. Huisjes een beetje anders rangschikken, een ander parcours voor de landweg. Het ging in het geval van Het Zijspoor om het blokje "in dit nummer", ofwel de inhoudsopgave. Die stond (op die ene keer na dat ik hem helemaal vergeten was) altijd linksonder op deze pagina. En eerlijk gezegd stond ie me daar een beetje in de weg. Het beperkte me zeer in de layout van deze bladzijde. Eigenlijk kon ik er met goed fatsoen geen illustratie meer bij kwijt. En wat is nou een praatje zonder plaatje? Daarom speelde ik al geruime tijd met de gedachte de inhoudsopgave te verplaatsen naar een veel logischer plek, namelijk de colofon op pagina 3. Die ging dus een beetje op de schop en dat leverde precies de ruimte op die ik nodig had. En passant verving ik - ook op de omslag - het logo door de véél scherpere versie die Robert maakte. Grote verbouwing? Als je nou iemand zou vertellen dat Het Zijspoor niet meer op A4, maar voortaan op A3 verschijnt, tja - dan dénkt ie natuurlijk direct aan "twee keer zo groot". Maar dat is niet aan de orde. Onze huisbaas van Maatwerk, tevens onze drukker, heeft een nieuwe, betere kopieermachine aangeschaft, waardoor helaas onze printkosten hoger worden. Maar, slimmigheidje, door gebruik te maken van A3-papier, is maar de helft van het aantal kopieën nodig. Dank voor het meedenken, Roland! En passant is het lezen van ons clubblad véél comfortabeler geworden. Lekker bladeren! Inhoud Maar het gaat natuurlijk niet om de vorm, maar om de inhoud van je clubblad. Even wat highlights? Door het nummer heen stellen drie nieuwe leden zich aan je voor! Het clubblad is de kers op de taart Guus doet verslag van een bijzonder (citaat 1e secr. Willie Koenders) bouwproject: de NS stalen zesdeurs … in karton. En het leek me gepast de serie over ons Arnhemse station in stijl af te sluiten, met vooral een aantal bijzondere foto's. Maar ook in déze rubriek blik ik terug op de opening. Verder een reportage vanuit Doornenburg; daar is iets heel bijzonders gebeurd. Het leverde ons ook nog een nieuwe adverteerder op. Een flink stuk verder weg dwaalde ik over Abbey Road. Nou ja, en voor het overige zeg ik opnieuw: lekker bladeren! Ruimteschip Wat is er veel over gezegd en geschreven, de opening van die veelbesproken terminal. All over the world! En het mag gezegd: het was een mooi feest, uitgesmeerd over drie dagen. Een paar dagen daarvoor liep ik nog een rondje door die hal vol bouwbedrijvigheid en kwam ons oud-lid Jan Koetsier tegen. Ik wees hem op een van de leegstaande winkelpanden en vroeg of ie geen belangstelling had om daar, net zoals hij zijn hele werkzame leven had gedaan, een groentewinkel te starten. Daar bedankte hij vriendelijk voor. We telden nog wel zo'n vijf leegstaande ruimtes, waar het ook nog eens compleet ontbrak aan enig teken van activiteit. Dat gaat niks worden met die winkelstrip, leek ons. Maar tot mijn verbazing bleek een paar weken later elke winkel ingericht te zijn.

4

In het openingsweekend werd mijn aandacht getrokken door enkele sneldichters bij de roltrappen. Ik wachtte op mijn beurt en schoof aan bij Kristi Tjon-a-Fat aan haar tafeltje, voorzien van een heus typemachientje. We praatten wat en ze draaide een velletje papier tussen de rollen. Lees maar mee:

Groeten van Max Oprichter en oud-voorzitter Max van de Pol laat alle MVA-ers groeten. De heupoperatie is prima verlopen; met de nodige therapie lukt het lopen steeds beter, al zijn krukken en een rollater plezierige hulpmiddelen. Nu staat een oogoperatie op de rol om staar in het goede oog aan te pakken. Over een paar maanden hoopt Max weer eens het clubhuis te bezoeken. Verhuizing Zit ik op onze zolder aan dit Zijspoor te werken en denk ik ineens aan wat ik mijn kleinzoon zonet vertelde. Die oude computer aan de rechterkant van dit werkblad, waar hij graag een spelletje op speelt of een filmpje bekijkt, is dermate traag geworden, dat ie de deur uitgaat. En nee, laptops genoeg in huis, dus hij wordt niet vervangen. Wat een onbenutte ruimte heeft onze zolder eigenlijk! Als ik mijn modelbaan hierheen zou verplaatsen… Dit werkblad is 5,5 m breed. Een snelle berekening leert dat de beschikbare oppervlakte het dubbele is van de huidige baan. Dat betekent wel: Eckerven afbreken en helemaal opnieuw beginnen. Ik heb veel geleerd de afgelopen vijf jaar, zeker ook bij onze MVA. Het is een mooie kans om gemaakte fouten te herstellen. "Met de kennis van nu", zou clubgenoot Pascal zeggen. En weer nieuwe stommiteiten begaan, natuurlijk. Dus ga ik broeden op een fraai nieuw baanplan. Schetsen, ontwerpen, dromen. Oude Zijsporen nalezen op goeie ideeën. Maar eerst genieten van dit kersverse exemplaar.

5

Autobedrijf Scheers bv Uitmaat 9 6987 ER Giesbeek 0313-632242 www.autobedrijfscheers.nl

Wij doen alles voor uw auto! Informatie: Telefoon: Mobiel:

[email protected] 026 - 4953674 06 - 29355986

De specialist in digitale satellietapparatuur Wij leveren alle bekende merken satellietontvangers, onder andere Dreambox, Homecast, Topfield, Philips, Maxdigital, XTrend, VU+, M7, Rebox, SAB, Denson, etc. Tevens allerlei accessoires zoals Triax schotels, LNB’s, muurbeugels, dubbel afgeschermde coaxkabel, scartkabels, diseqc motoren, CImodules en de smartcard van CanalDigitaal. Bel voor vrijblijvende informatie of bezoek onze website. Arosat Esperantostraat 1 6991 CK Rheden

6

Beste leden / mede locofielen, Wanneer deze uitgave van ons clubblad zal verschijnen is het jaar 2016 alweer twee maanden oud. (Bijna) iedereen is druk bezig om voor ons Modelspoorweekend (2 + 3 april) nog diverse zaken gereed te maken. Zelfs op de rijavonden is ruim de helft van de leden - tussen het langsrijden van de treinen door - met kwast, pincet, lijmpistool, soldeerbout of hobbyboor bezig om de puntjes op de ‘i‘ te zetten. Rustig aan beste mensen, we gaan voor kwaliteit en niet voor kwantiteit. Wat niet af is dat ziet de bezoeker dan wel weer een volgende keer.

Het is altijd weer de vraag hoeveel bezoekers kunnen wij op die twee dagen verwachten? Maken we niet te weinig of juist te veel reclame en kunnen wij die grote stroom van mensen tegelijk wel aan? Ha, ha, denk eens aan de locatie aan de Utrechtseweg, men stond in een lange rij op de stoep te wachten en wij hebben op een zondag mensen moeten verzoeken om eerst maar een bezoek te brengen aan de buren = Arnhems Museum (het was ook Open Monumenten-/Museum dag). Zoveel bezoekers hebben wij als MVA e.o. nog nooit binnen gehad. Maar goed, het is altijd afwachten en is het regenachtig weer of juist een zonnige lentedag en dat laatste betekent vaak: vertoeven in de open lucht, in de tuin werken of eindelijk op een terras zitten. Aan de organisatie zal het niet liggen – Lennart c.s. heeft alles in de hand en onder controle. Het lijkt mij dat we de twee laatste dinsdagavonden (22 en 29 maart) moeten reserveren om onze ruimten niet alleen schoon te maken, maar ook de scenery op de modelspoorbanen met een kritisch oog te bekijken. Is alle gereedschap van de modelspoorbanen weg, zijn de wegen schoongeveegd, staan de bomen recht en is er niet ergens een Preiser figuur ‘flauw gevallen’? Heb je de intekenlijst van aanwezigheid tijdens die 2e en/of 3e april al ingevuld? Kijk nog even in jouw agenda, ons succes staat of valt met voldoende bemensing gedurende het geplande weekend. Vanaf mijn werkplek wens ik een ieder de komende tijd veel succes en vooral veel plezier met onze mooie hobby … + groet,

7

 door Hans van de Ven Ik ben Oscar Olie. Sinds een paar maanden kun je me aantreffen bij de N-groep, tenminste als mijn werk als vrachtwagenchauffeur me bijtijds in Arnhem terug brengt. Ik rij met alle soorten vrachtauto's (nou ja, uitgezonderd dan LZV, Langere en Zwaardere Vrachtvoertuigen) door het hele land. Dus ja, dan is de MVA niet bijtijds in zicht. Maar als ik eenmaal thuis ben, dan is zo'n clubavond eenvoudig onder handbereik: ik heb een benedenwoning in Het Broek, dus ik kan vanuit mijn keukenraam bijna zien of mijn clubgenoten een beetje goed bezig zijn. Alleen Alex woont nóg dichter bij de MVA! Op Facebook ben ik actief onder de naam Rattle Crate. Als je die naam in Google typt, krijg je allerlei snoezige afbeeldingen te zien. Ahum, die link snap ik zelf niet. Mijn nickname heeft te maken met gamen, in het bijzonder War Thunder. Rattle Crate zou je kunnen vertalen met "rammelende kist". Ik weet eigenlijk niet zeker of je daarmee het spel wel zou kunnen winnen. Ik heb een aanzienlijke verzameling 1:500 vliegtuigmodellen. Een flink deel daarvan zit nog ongebouwd in de originele verpakking. De komende tijd ga ik daar kopers voor zoeken. Want nu, het zal je niet verbazen, ben ik meer van de treinen. De oorsprong daarvan ligt, zoals bij de meeste MVA-ers, vermoed ik, trouwens in een grijs verleden. Op mijn zesde verjaardag kreeg ik een Märklin startset. En daar heb ik zeker tot ik 16 jaar was mee gespeeld. Intussen woonden we, na de nodige omzwervingen, op Curaçao. Weer terug in Nederland heb ik de hele verzameling ingeruild voor N-spoor. Dat materiaal ging vervolgens een héél stil leven leiden. En ook op dit moment heb ik nog geen concrete plannen voor een eigen modelbaan. Ach, weet je, ik ben 51 jaar en alleenstaand. Maar stél dat zich een aardige vrouw aandient, dan wil ik haar beslist niet afschrikken met een huis vol treinen. Want ik ken mezelf! Een hoofd vol plannen en als ik die allemaal uitvoer… Je moet weten dat ik niet eenkennig ben. Dus naast N-spul van Fleischmann, Piccolo, Trix, Mehano, Hobbytrade heb ik ook nog die fraaie stoomloc BR44 in H0 en BR218 van Tuinspoor staan. Ik denk geregeld: "Daar kan ik iets mee" en dat kan zomaar de H0 Kibri Houtzagerij zijn, waar ik een perfecte locloods voor N-spoor in zie. En dan doneer ik alle overbodige accessoires gewoon aan de gelijkstroomjongens, die er nog een leuk plekje voor in gedachten hebben. Of ik pak wat spullen bij elkaar om een mooi diorama over WO II te bouwen. En anders start ik WinRail; ken je dat programma nog? Op de club moeten we al net zo goed woekeren met de ruimte. Dus als je me zoekt: ze hebben me onder de baan weggestopt. Je herkent me aan de mijnwerkerslamp op mijn voorhoofd.

8

 door Hans van de Ven Hoe gaat zoiets? Je legt een straat aan, compleet met trottoirs en daar hoort dan wel een zebrapad bij. Je bekijkt het resultaat en dan gebeurt het: plotseling zie je voor je geestesoog de Beatles oversteken! Heb je Abbey Road op je modelbaan gerealiseerd? Welnee, jouw straat is omringd door flatgebouwen en winkels; even verderop is een ondergrondse parkeergarage. En Abbey Road - ja, dat is een doorgaande weg in Londen, omzoomd door forse bomen. Je kent die platenhoes toch wel? Er is trouwens nog steeds een webcam actief die live deze beroemde oversteekplaats (vermoedelijk vanuit de EMI-studio's) in beeld brengt: http://onabbeyroad.com/main.htm. Oranje knipperbollen, waar zie je die nog! Toch ga je tussen je Preiser-figuurtjes op zoek naar een geschikte John, Paul, Ringo en George. Dat valt tegen. Mannen genoeg, maar niet in de juiste houding, niet met goed gelijkende kleding. Aan de slag dus. Eerste ervaringstip: probeer niet om zo'n klusje met de warmte van een waxinelichtje te klaren. Binnen de kortste keren ligt er dan een verzameling slangenmensen op tafel. Met de föhn uit de kaptafella gaat het veel beter. Wel even opletten: drie Beatles zetten op het moment van de foto hun linkerbeen voor, Paul juist zijn rechterbeen. Nog een mooi detail: Paul loopt (als enige) op blote voeten. Dit in combinatie met zijn donkere outfit versterkte toentertijd de geruchten over zijn mogelijke dood. Een van mijn uitverkoren mannen heeft korte mouwen, geen enkele heeft mooi wapperende jaspanden. Ik open een modeatelier. Met stukjes plastic kleed ik mijn Fab Four aan. Een nagelschaartje is hier het ultieme gereedschap van de couturier. Met de platenhoes naast me breng ik mijn viertal op kleur. Met een roomwit Kevertje completeer ik de scene. Vind je het te eenvoudig? Ander ideetje dan? In 1988 zouden de Red Hot Chili Peppers het ontwerp kopiëren door op de hoes van hun Abbey Road EP een vergelijkbare foto te gebruiken. Hierop lopen de Peppers over het zebrapad van Abbey Road met als enige kledingstuk een sok om hun penis. Is dat het nog niet helemaal? Kies dan voor het nabootsen van "Evolution of beat":

9

10

tekst: Jitse Kaspers kaartbewerking: Hans van de Ven ledengegevens: 2e secretaris Jan Hendriks Van de gegevens van het mapje Wie is Wie - samengesteld door Hans van de Ven - hebben we al diverse uittreksels kunnen maken. Zoals een overzicht van "lid sinds" (Zijspoor 20152), de verjaardagsmaanden en daardoor het snoepgedrag van de leden tijdens de gebruikelijke traktaties (Zijspoor 2015-3) en de leeftijdsopbouw (Zijspoor 2015-4). De officiële naam van onze club is "Arnhemse Modelbouw Vereniging en omstreken". En juist dat laatste: ‘en omstreken’, wat houdt dat nu in? Ook dat is af te lezen uit ons smoelenmapje. Van de huidige 41 leden zijn er slechts 15 leden echt uit de gemeente Arnhem afkomstig; tien uit Noord, vijf uit Zuid). De overige 26 leden komen uit de diverse omliggende gemeenten: De Steeg, Rheden, Velp, Westervoort, Oosterbeek, Huissen, Duiven, Elst, Didam, Zevenaar, Nijmegen en (net over de grens van de provincie Gelderland) Hüthum.

Op bovenstaand kaartje van Midden-Gelderland zien we dan grafisch dat Arnhem (de zetel van onze Modelbouw Vereniging) een soort magneetwerking heeft. Reiskostenvergoeding komt wellicht op de volgende ALV aan de orde.

11

 door Guus Wiegerinck

De NS Stalen D 6-deurs in karton Een van de eerste keren dat ik op club ter kennismaking rondsnuffelde, had ik een eigengemaakt model van de NS Stalen D 6-deurs meegenomen om te laten zien. Als een soort van selfie: “Kijk, dit kan ik, dit vind ik leuk.” Ik vond en vind het nog steeds een goed gelukt model, zeker ook omdat hij gemaakt is van karton. De doos waarin de wagen zat, was gemaakt van een kerststoldoos van de Aldi en dat was zo duidelijk te zien, dat het de komische vraag ontlokte: “Zit er ook spijs in?” Helaas, spijs zit er niet in, maar wat er wél in zit wil ik hierna beschrijven.

De eerste inspiratie ging uit van een maatschets uit De Modelbouwer (1982). Later zag ik een stalen D (vierdeurs) in de trein van Den Haag naar Keulen. Voor mij riep deze wagen associaties met “militairentreinen” samengesteld uit 'blokkendozen' en C12c-rijtuigen, die 's zaterdags stopten op het station Zwolle. En elke keer als ik deze schets tegen kwam, kriebelde het om deze wagen zelf te maken; in de handel was deze immers niet te krijgen. Ik kwam erachter dat er twee versies van deze bagagewagen bestonden: een 4-deurs en een 6-deurs wagen. De vraag was dus welke versie ik zou willen maken ter completering van een stoomtrein met de coupérijtuigen van Piko of het samenstellen van een internationale trein met oud Nederlands materieel achter de NS 3737. Toen kwam de 4-deurs stalen D van Artitec op de markt, waarmee de keus gewijzigd werd in: een 6-deurs wagen maken of geen wagen. Het werd: een 6-deurs maken. Op internet vond ik diverse foto's, bijvoorbeeld www.seinarm.nl/Staal/StalenDbagagewagens, alsmede een maatschets van NS 7500-serie (www.martijnhaman.nl/dtreinrijtuigen) voor de hoogte en de vorm van het dak. TEKENINGEN MAKEN Op basis van de foto's ontdekte ik dat het dak van de wagen op de maatschets in de Modelbouwer uit 1982 te laag was. Voor de juiste hoogte van het dak gebruikte ik de maatschets van een rijtuig uit de 7500-serie. Naast de genoemde maatschets diende ook het Artitec-model als bron voor afmetingen. BODEM EN BUFFERS Als eerste werd de bodem gemaakt van 2 mm dik karton. Aan het kopeinde vierkante uitsparingen in de bodem gemaakt waar precies een Symoba kortkoppeling in past. Deze uitsparingen zitten op een zodanige afstand dat straks de koppelingschacht precies eindigt bij de bufferbalk, uitgaande van een bufferlengte van ong. 7 à 7,5 mm. Voor de stijfheid heb ik twee stroken karton van 2 mm dik in de lengterichting onder de bodem gelijmd. Ook werden twee gaatjes gemaakt voor de boutjes waaraan de draaistellen bevestigd gaan worden. Het boutje werd met een moertje aan de onderzijde vastgezet aan de bodem. Daarna het lange busje over het boutje geschoven, dat ervoor zorgt dat het draaistel vrij kan blijven draaien als straks het tweede moertje op het boutje is gedraaid. Daarna het korte wijdere busje over het eerste busje geschoven, zodat het draaistel niet met de wielen tegen de bodem kan schuren. In feite rust de hele wagon dus met dit tweede busje op het draaistel. Van de Jouef draaistellen werd de koppeling afgenomen. De dissel werd aanvankelijk niet afgezaagd, het draaistel werd achterstevoren onder de wagen geplaatst. Later bleek dat van

12

één draaistel toch de dissel moest worden ingekort. (In feite kan de dissel geheel verwijderd worden, ze hebben geen functie meer. Ik liet ze aanvankelijk zitten om het Jouef rijtuig nog in ere te kunnen herstellen.)

Afbeelding: maten hoogte bodem en onderzijde wagenbak vanaf bovenkant spoorstaaf (BS)

Na plaatsing op een stukje rail werd gemeten hoever de onderkant van de bodem vanaf bovenkant spoorstaaf zit. Het verschil tussen deze hoogte en de hoogte van de onderzijde van de wagenbak boven bovenkant spoorstaaf is de maat van een rechtop staand strookje karton (0,5 mm) dat rondom langs de buitenrand onder aan de bodem werd gelijmd. (Een deel van dit strook zal straks zichtbaar uitsteken onder de groene zijwand.) Aan de kopse kant werden twee gaatjes gemaakt voor de buffers. BUFFERS Van een bowlprikker, stukjes wattenstaaf à 3 mm en schijfjes karton werden vier buffers gemaakt. Met een gaatjestang of een gewone perforator kun je mooie rondjes karton verkrijgen. (Van spijkers die met IKEA Pax-kasten meegeleverd worden om de rugwanden vast te zetten, kun je ook mooie buffers maken. Ze hebben een mooie grote ronde en gladde kop van ongeveer 4 mm diameter.) Na plaatsing van de kortkoppelingen in de schachten werden rijtesten gedaan op een slingerend stukje spoor (R= 36 cm), gekoppeld aan een Roco-rijtuig. Hiervoor waren ook de buffers in de gaten in de onderrand aan de kopse kant gestoken. WAGENBAK Van stroken karton 0,5 mm werden de zijkanten van de wagenbak opgebouwd, te beginnen bij een van de kopwanden, dan een wandje met een deur, het korte wandje van de uitbouw, de zijwand van de uitbouw, het korte wandje terug, de lange zijwand, enzovoort. Dit gebeurde op een vlakke ondergrond. Van tijd tot tijd gecontroleerde ik of de zijwand precies om de bodem heen paste. Met binnenwanden en een horizontale rand aan de bovenzijde (de dakzijde dus) werd het geheel stijf gemaakt. Deze binnenwanden zorgen er ook voor dat de wagenbak niet te ver over de bodem heen kan zakken. De ramen en deuren waren tevoren uitgesneden en de knik in de lange zijwand reeds aangebracht. Aan de binnenkant was deze knik met een paar schoren vastgezet. Aan de buitenzijde waren ook de schuifdeuren (stukje karton 1,5 mm) gewoon op de zijwand gelijmd. In de kopwanden kwamen ook sleufjes voor het vastzetten van de vouwbalgen straks.

Afbeelding: wagenbak van onderaf bekeken

De deuren aan de kop van het rijtuig zijn van stukje correspondentiekaart, op de zijwand geplakt. Van een stukje ijzerdraad van 2,5 mm lang en een minuscuul stukje papier werden

13

de scharnieren gemaakt. Van stukjes ijzerdraad werden de deurklinken en handgrepen van de schuifdeuren gemaakt. De kopwanden zijn iets langer naar beneden toe, omdat ze een geheel vormen met de bufferbalk. Er zijn reeds gaten in gemaakt om de buffers doorheen te steken. Het bleek lastig ervoor te zorgen dat de buffers mooi recht zaten. Doordat de bodem iets vóór de buffergaten zit, hadden de buffers de neiging omhoog te wijzen. Na vaak horizontaal uitboren lukte het de buffers mooi recht te laten zitten. De buffers zijn niet vastgelijmd, maar zitten vastgestoken en kunnen ook weer worden uitgetrokken (mits de verf niet alles heeft vastgekit). De wagenbak zit niet aan de bodem vastgelijmd, maar er omheen geschoven. Met de buffers aan de kopse kanten kan de wagenbak aan de bodem worden vastgezet. Later komen er nog twee schroefjes die vanaf onderen in een zuiltje worden geschroefd dat aan het dak vastzit en waarmee de wagenbak als het ware klem zit tussen dak en bodem. (Het is dezelfde constructie waarmee het dak van bijvoorbeeld de plan E rijtuigen van Lima is bevestigd.) Hierna werd de bak eerst grijs gespoten (leek me een goede grondlaag). Helaas heb ik dat ietsje te dik gedaan, waardoor de verf wat uitzakte. Dat krijg je nooit meer weg, maar echt storend is het niet. Daarna met penseel groen geschilderd. Nadat het schilderwerk klaar was werden de ruiten - een strook doorzichtig folie - aan de binnenzijde van de wagenbak gelijmd. Tevoren waren op de strook die aan de kant van de WC zou komen, met een aluminiumkleurige schrijfstift verticale lijntjes getekend bij wijze van tralies. Het ruitje van de WC is van een stukje folie met halverwege een stukje ijzerdraad en daaronder een stukje patronenpapier bij wijze van melkglas. DAK Het dak is opgebouwd uit een “bodem”, met daarop een “visgraat” van een lange strook in de lengterichting en dwars daarop om de 5 mm ribben. Waar het dak naar beneden buigt staan de ribben in een waaierpatroon. Het dak zelf bestaat uit één strook steviger papier dat over het lange rechte deel van het dak is gevouwen; de ronde kop is opgebouwd uit kleine strookjes papier die tegen elkaar / beetje over elkaar heen zijn gelijmd: eerst langere strookjes in de lengterichting, dan strookjes er dwars op. Punt is om vooral te zorgen dat de gebogen dakrand aan de kop (boven de vouwbalgen) goed van vorm is. Goed kijken naar foto's en model er in brengen. Daartoe lag het dak-in-wording op de wagenbak en heeft het dak een eigen “eindschot” met dezelfde bolling als de kopwand. De lange strookjes papier werden op die eindschot vastgelijmd en staken uit als een kuif. Daarmee is het mogelijk een afneembaar dak te maken, dat niet is vastgelijmd aan de kopwand van de wagenbak. Toen de lijm droog was, werd de kuif evenwijdig aan de kopwand met een nagelschaartje afgeknipt. Vervolgens werden vooral de ronde koppen en de aansluiting met de lange strook ingesmeerd met plamuur. Na droging voorzichtig schuren totdat een mooie gladde ronde vorm is verkregen.

Afbeelding: het dak (op z'n kop) met "dekseltjes" en houtblokjes

De ventilatoren zijn gemaakt van stukjes elektriciteitsdraad. Van het koper werden stukjes van 3 mm afgeknipt en aan de punten kegelvormig gevijld. Van de isolatie werden ringetjes van 1 mm gesneden en op de koperen stukjes geschoven. De aldus verkregen ventilatoren werden vervolgens op het dak gelijmd. (Philotrain heeft torpedoventilatoren, die zou je misschien ook kunnen gebruiken.) De ontluchting boven de wc bestaat uit een buisje (stukje van een wattenstaafje) met een reepje papier er omheen. Ook dit werd op het dak gelijmd. De bovenzijde van de wagenbak heeft een rand van karton. Van een reep karton van 5 mm werden twee rechthoeken gemaakt die precies passen in de opening aan de bovenzijde van

14

de wagenbak. Op elk van deze rechthoeken werd een stukje kladpapier (een afvalstukje van een print bijvoorbeeld) gelijmd. Deze passen op de wagenbak dus als een soort deksel op een theepotje. Vervolgens werd het dak op deze “dekseltjes” gelijmd, zodat het dak voortaan op maar één manier op de wagenbak past. Aan de onderkant werd een blokje hout in het dekseltje gelijmd. Het blokje is zo lang dat het aan de andere kant op de wagenbodem rust. Met twee schroefjes worden deze door de wagenbodem heen vastgezet, zodat het dak nu vast zit, met de wagenbak ertussen. (Het principe is dus hetzelfde als de manier waarop bijvoorbeeld het dak van een plan E Lima-rijtuig vast zit, alleen nu van hout en karton.) Een dikker stukje karton ter hoogte van de “uitkijkposten” markeert mede de juiste plaatsing van het dak. Heel deze constructie is in het werk bedacht, opgemeten en uitgevoerd. Het dak werd hierna aluminiumkleurig gespoten. Tenslotte een zwarte bies langs de dakrand. KLEINE ONDERDELEN De vouwbalgen zijn gemaakt van een strookje rond gebogen dun karton, dat tevoren eerst met een aardappelmesje is ingekerfd. Aan de achterkant lipjes om in de wagenbak te steken. Hekjes en ophangbeugels zijn van dun ijzerdraad. De loopbrug is van een stukje karton. De trapjes zijn gemaakt van ijzerdraad /koperdraad (kern van elektriciteitsdraadjes) met diameter van 0,5 mm, met dunne reepjes blik met daarop een reepje karton als treden. De trapjes ter hoogte van het draaistel zijn reepjes karton die aan het draaistel zijn vastgelijmd. Wat betreft de onderdelen die onder de wagenbak hangen was et vooral giswerk, omdat de foto's geen duidelijkheid gaven over wat waar precies hangt. De schets uit De Modelbouwer toont slechts aan weerszijden een kist, terwijl de foto's er meer dan twee laten zien. De kisten zijn gemaakt van enkele stukjes karton tegen elkaar gelijmd om dikte te krijgen, met een dun reepje papier erom heen. Een Afbeelding: de vouwbalg uit de kopwand getrokken. Hij hangt aan cilinder is gemaakt van opgerold papier, met een dun strookje papier er omheen. De steun voor de dynamo is de ophangbeugel.Ook lantaarnijzers zijn te zien. gemaakt van ijzer- of koperdraad. Voor de lantaarnijzers gaven diverse foto's duidelijkheid. Ze zijn gemaakt van een stukje elektriciteitsdraad met vaste kern. Ook de handgrepen en deurklinken zijn gemaakt van ijzer- of koperdraad. Andere opschriften dan het wagennummer zijn mij niet bekend en heb ik niet gezien op de foto's. Het wagennummer [NS D 7521] heb ik gemaakt met de computer: witte letters op zwarte achtergrond. Met Corel Draw grote tekst maken en dan verkleinen tot 2 mm hoogte. Tenslotte kon het rijtuig in elkaar gezet worden.

Afbeelding: zo wordt het dak op de wagen gezet

Meer afbeeldingen zien? Open de versie van dit verhaal op onze website.

15

Wijnen uit vele landen. Uitgebreid assortiment gedistilleerd. Meer dan 350 whisky’s. Relatiegeschenken. STEENSTRAAT 28 - ARNHEM - TELEFOON 026 - 3515681 INTERNET WWW.YVESBOODE.NL ; M AIL [email protected]

*Tabak Stomerij* Oranjestraat 74, Arnhem *Snoep Inkjet cartridges* tel. 026-4450057 *Tijdschriften Diverse telefoonkaarten* ma,di,do,vr 07.30-18.00 uur za 08.00-16.00 uur, wo gesloten *Drogisterij Staatsloten* www.vonktotaal.nl *Geneesmiddelen Fotoservice* *Bloemen en planten Fotorolletjes* *Wenskaarten Citin tapijtreiniger* *Strippenkaarten Videobanden* *Bus abonnementen CD-ROM's* *Fotokopiëren Fototoestellen* +Zwart/wit € 0,05 Invite cosmetica* e +kleur 1 klas Cadeau artikelen* *Fax service Kerstbomen* extra pinnen *Kantoorartikelen Postzegels* geen probleem *Inbinden Speelgoed* *Snijden Muziek CD's* *Plastificeren Simson plakspul* *Bedrukken van: Gekleurd papier* +T-shirts Fournituren* +Muismatjes DMC-garen* +Servetten Batterijen* +Bekers etc. etc. Lotto+Toto* *Krasloten Potgrond* *Apotheek service*

16

 door Hans van de Ven Ons vorige Zijspoor (2015-4) verscheen daags vóór de opening van de Arnhemse terminal. De serie over onze kathedraal kan natuurlijk het beste worden afgesloten met een terugblik in woord en vooral veel beeld op dat feest, dat in de Gelderlander gepaard ging met koppen als Stad viert feest bij opening Station Arnhem, Magisch moment in Arnhem en Arnhem is on-Arnhems trots. Andere bijzondere citaten in de dagen na de opening:  Elegante, verrassende, fotogenieke curves.  Mooi voorbeeld van de architectuurlente in de spoorwereld.  Zo'n 30 meter onder de grond, zo'n 70 meter de lucht in.  De maquette van het Arnhems station is aangekocht door het Centre Pompidou in Parijs.  Officiële naam: Station Arnhem Centraal. Doorvoering daarvan in systemen en op borden zal, om budgettaire redenen, tot december 2016 duren.  Burger King, prominent in de centrale hal, kan nog niet open omdat een deel van het meubilair niet geleverd is.  Ben van Berkel erkent dat vakbroeder Eero Saarinen een inspiratiebron was; Terminal 5 op John F. Kennedy Airport vertoont opvallende gelijkenis met de Arnhemse terminal en dateert van 1962. Een van de openingsactiviteiten was een rondleiding, onder begeleiding van twee gidsen van ProRail en BAM / Ballast Nedam voor twee groepen Instagram-fotografen binnen, buiten en boven het station. Diverse van de navolgende foto's zijn hiervan afkomstig.

'Nieuwe voordeur van Arnhem'

ArcSpace (Denemarken)

Op donderdag 7 januari pakt De Gelderlander nogmaals uit met twee pagina's. Nu wordt geciteerd uit de zéér grote internationale aandacht voor "ons" station. Licht en vloeiend als een ballerina. Het Canadese design- en architectuurtijdschrift Azure riep het station uit tot 'een van de belangrijkste gebouwen van 2015'. Een walvis van een speciale soort (Stuttgar-

17

ter Nachrichten). 'Zwaartekracht lijkt afwezig', aldus de Neue Zürcher Zeitung. Een vervoersknooppunt dat de spelregels voor stations herschrijft (Magazine Architects Datafile). Verder reacties uit Peking, Italië, VS, Brazilië, enzovoort.

Nog 150 foto's bekijken? https://www.instagram.com/explore/tags/instation026/

18

Bouwers 'station met een twist' maken boek

De Gelderlander, woensdag 30 december 2015

UNStudio als architect, ProRail als opdrachtgever en Ballast Nedam/BAM stelden een boek samen met interviews over de bouw van de nieuwe stationshal.

T-shirt ontwerpwedstrijd Wendy Plant uit Zevenaar heeft met haar illustratie van het nieuwe station Arnhem de ontwerpwedstrijd van de Arnhemse T-shirt winkel Okimono gewonnen. Een ander ontwerp, 'Station to Station' van Nume Groenewegen, werd onderscheiden met de publieksprijs. De shirts zijn te koop in de winkel op het station.

In het openingsweekend werden er heel wat rondleidingen gegeven. Ja hoor, en wie zien we daar weer tussen staan? (Bron: ProRail website)

Slalommen rond skaters op station De Gelderlander, vrijdag 11 december 2015

Skaters maken gretig gebruik van de curven bovenin de stationshal, maar ook van de gekromde banken op het stationsplein. NS zegt dat skaten niet is toegestaan volgens de huisregels, maar verscherpte controle is niet aan de orde.

24 uur gratis is niet genoeg

De Gelderlander, woensdag 18 november 2015

De Arnhemse gemeenteraad vindt dat fietsen langer gratis gestald moeten kunnen worden en dat ook stallen aan de Sonsbeekzijde mogelijk moet blijven.

Station lekt nog steeds

De Gelderlander, vrijdag 15 januari 2016

Twee maanden na de opening zijn nog steeds plassen en emmers te zien. Nog dagelijks wordt gezocht naar de oorzaak van lekkages, vooral op het plein tussen de Rijn- en Parktoren.

19

 door Hans van de Ven

Noem een plaats in Nederland met meer dan één modelspoorwinkel.

Tja, dat valt niet mee, nietwaar. De vraag "Noem een plaats zónder zo'n winkel" is helaas een stuk eenvoudiger te beantwoorden. O kijk, er komt een sms binnen: Rotterdam. Ja, dat antwoord rekenen we goed (zoek zelf de twee betreffende winkels op). Ah, nu WhatsAppt iemand "Zwolle"; ja, ook die reactie is correct. Via Facebook wordt gewezen op Utrecht, waar Kuijpers Hobbyhuis inderdaad aan beide zijden van de Minrebroederstraat te vinden is. Maar het gezochte antwoord vind je véél dichterbij, namelijk in … Doornenburg. En ook hier, net als in Utrecht, in dezelfde straat. Even denken hoor. Ja, Wentink Occasions op het Krakkedel; iedereen is daar wel eens geweest en heeft er toen vast ook wel een geslaagde aankoop gedaan. Maar nóg een zaak? Jazeker, op huisnummer 2 was al 8½ jaar Tilly Models gevestigd. Tot voor kort was dit alleen het woonadres en tevens de werkplaats van Jeroen Gerlofs. Zijn resin-producten verkocht ie via de webshop en op de beurs in Houten. Maar na stevig klussen heeft hij eind oktober aan huis een heuse winkel geopend met 45 m2 modelbouwplezier.

Er staan maar liefst vier forse vitrines (enkele jaren geleden al gekocht uit de inboedel van een failliete juwelierswinkel), gevuld met artikelen van Tilly. Je kijkt je ogen uit. Molens, het kerkje uit Oosterbeek, station Zetten-Andelst, allerlei huizen en winkels en ga zo maar door. Ook het Zwitserse assortiment is fraai vertegenwoordigd met chalets, tunnelportalen, een

20

lawinegalerij en nog veel meer. Maar ook militaire voertuigen en schepen uit burgervaart en marine, in principe geproduceerd voor anderen, kunnen indien gewenst besteld worden. Tenslotte kun je bij Jeroen ook terecht voor het laten gieten van modellen/onderdelen in gewone resin of “plastic” resin (dit ziet eruit als plastic maar is toch resin) en glasheldere hars. Vaak is dit een stuk voordeliger dan je denkt….! Vandaar ook de naam Tilly: dat klinkt internationaal goed en is niet exclusief gericht op treinen. Tilly is de tweede naam van de (creatieve!) moeder van Jeroen en de naam van haar peettante. Aardig weetje: Jeroen heeft zijn sporen verdiend in de museumwereld. Zoek voor de gein maar eens zijn naam in het museum van Kasteel Doorwerth! De schappen en rekken worden verder gevuld met bouwpakketten van de eigen producten. Stijlvol bedrukte doosjes, maar denk daarbij ook aan vuilnisbakken, kliko's, nostalgische ANWB-wegwijzers en (op de juiste wijze gebonden) hooibalen. Eenkennig is Jeroen niet, want zijn winkelassortiment omvat ook (uitsluitend Nederlandse of Zwitserse modellen van) Holland Scale, Faller, Kibri, Anita Decor, Evergreen, Vallejo, Humbrol en Noch. En: wel eens van Dan Scale gehoord? Kortom: het is de snoepwinkel voor modelbouwers! Achterin de winkel zit Jeroen de hele zaterdag (geopend van 10.00 tot 17.00 uur; uitgezonderd feestdagen en de modelspoorbeursdagen in Houten) te knutselen. Wil je iets weten over het werken met resin, over lijmen en verven, over drybrush of wetwash? Hij zal het je ter plekke demonstreren en zelf laten uitproberen. Waar vind je zo'n service?! Het plan is om ook workshops te gaan organiseren. Ze zullen gepubliceerd worden op de (vernieuwde) website. Ik kan niet wachten! En als dat allemaal nog niet genoeg is om spoorslags naar Doornenburg af te reizen: de komende maanden gaat Jeroen in de winkel een H0m-modelspoorbaan bouwen met als thema FO-Niederwald. Op drie modulebakken in L-vorm zal dit uiterst fraaie Zuid-Zwitserse berggebied worden uitgebeeld. Reken maar op imposante hoogteverschillen! Het spoortraject wordt, geheel volgens de werkelijkheid, uitgevoerd als tandradbaan met 10% als maximale stijgingspercentage. Tijdperk IV/V. Dat is ds voor de fusie van FO (Furka-Oberalp-bahn) en BVZ (BrigVisp-Zermat-bahn) tot MGB (Matterhorn-Gotthard-Bahn). Het materieel waarmee gereden wordt is ook van voor tijdperk IV maar dat zie je in Zwitserland wel vaker. Volgens Wikipedia telt Niederwald 45 inwoners. Die krijgen vast allemaal een plekje op de baan. Er ligt al een tijdschrift met een artikel over deze omgeving ter inzage. Maar beter is het om Jeroen zijn verhaal te laten doen; hij is kind aan huis in Wallis. Dus: stel je TomTom in op Krakkedel in Doornenburg en je arriveert op een heuse modelbouwboulevard. Bij Tilly Models op nummer 2 bieden vijf parkeerplaatsen gastvrij ruimte aan bezoekers van een juweeltje van een winkel, even verderop op nummer 26 kun je bij Wentink Occassions je aankopen completeren met rijdend materieel. Ook Tilly is vanaf heden adverteerder in ons Zijspoor (zie pagina 37)! www.tillymodels.nl

21

 door Hans van de Ven Ik ben John Brendel, gepensioneerd ambtenaar. Je denkt dat ik een saaie baan had? Dacht het niet! Ik heb een technische opleiding gehad. Geen papieren bureauwerk voor mij! Ik ben trouwens nog actief vakbondsbestuurslid. Je wilt meer van me weten? Nou, dat kan. Ik ben 68 jaar jong en gehuwd. We mochten samen twee dochters opvoeden. Zij hebben ons drie kleinkinderen geschonken. Dat is pure luxe: als ouder moet je ook streng zijn, nee zeggen, corrigeren, kortom, de lusten én de lasten. Maar als grootvader mag je gewoon verwenopa zijn. Mijn oudste kleinzoon van 5 wil met de trein van opa spelen en iedere keer afbreken is lastig. Dus gaat opa een vaste baan bouwen. Voor mezelf hoor. Zelf kreeg ik op mijn achtste een opwindtrein met rails in de vorm van een acht. Dat was, ja, echt wel, opwindend! Terugkijkend kan ik wel stellen dat de interesse in treinen daarna nooit meer is verdwenen. Heel wat keren heb ik over het randje van de muur aan de Amsterdamseweg (ik stond daarbij op een paaltje) naar de treinen gegluurd. Ademloos zag ik de 2C1 stoomloc de Duitse sneltrein brengen. Vaak reed een 1100 hem verder. Daar leerde ik de verschillende locs kennen. Ontelbaar vaak heb ik ook op de brug bij de Bovenbrugstraat de bedrijvigheid op de sporen geobserveerd. Bij de bieb las ik veel boeken en bladen over het spoor. Toen ik 15 jaar was werkte ik na schooltijd bij een boekhandel. Van mijn verdiensten kocht ik mijn eerste V60 en een zelfbouwgoederenwagon. Mijn vader had thuis een plaat board boven mijn bed gemaakt waar ik kon rijden op een ovaaltje met twee wissels. Ik liep al een tijd rond om een vaste baan op zolder te maken. Op internet heb ik de website van de MVA gezien en besloot daar eens te gaan kijken. Dat is goed bevallen. Leuke sfeer. In die korte periode (vanaf januari) heb ik al veel info gekregen die ik gebruik bij het bouwen van mijn eigen baan. Want die moet er nu toch eindelijk eens komen, dus daar ben ik mee bezig. Hij komt op zolder langs de wanden (2 x 3,50 en 2 x 3 meter), dus ik kan op de hoofdbaan 13 meter rijden. Er zit een brug in van 90 cm lengte in de deuropening. Het ontwerp ligt nog open. Ik heb onlangs voor een prikje een partij wagens en locs gekocht op internet van een modelbouwer die was gestopt. Mijn voorkeur gaat uit naar rangeren en goederentreinen. Ik probeer in periode III en IV te blijven. Vriendjes van me hadden in de vijftiger jaren treinen van Märklin en Trix Express. Maar die derde rail vond ik niet natuurgetrouw dus koos ik voor Fleischmann. Ik vond dat toen de mooiste rails. En nu kan ik dus echt aan de bak. Een bepaalde specialiteit heb ik nog niet zo. Ik heb wel eens een huisje van Faller in elkaar gelijmd, maar zelf iets bouwen moet ik nog leren. Ik heb wel interesse in het leggen van strakke banen. Voorloopbogen, vermijden van twee bochten na elkaar, verkanting, wisselstraten. Een trein moet strak rijden. Verder ben ik aan het stoeien met mijn videocamera op een goederenwagon achter de loc. Dat ziet er aardig uit op de monitor. Lijkt me leuk om zelf over mijn modelbaan te rijden. Deze truc lukt (nog) niet op de clubbaan, want de bovenleiding zit in de weg. Ik probeer een lagere wagon te zoeken. Ik wil wel wat van modelbouw leren. Een mens is nooit te oud, toch?

22

 door Hans van de Ven Een vioolbouwer moet anno 1888 het veld ruimen als zijn huisje, gelegen tegenover het in aanbouw zijnde Centraal Station van Amsterdam, moet wijken voor het geplande Victoria Hotel. In de film naar een roman van Thomas Rosenboom komen een paar shots in voor die om van te smullen zijn. Een stoomtrein arriveert in het Centraal Station, de camera glijdt omlaag langs de wagons - en klaar. Een filmshot van nog geen acht seconden, maar het eindresultaat vergde vijf weken nabewerking. 'De opnamen van Publieke werken vonden deels plaats in Hongarije', zegt Dennis Kleyn, de man van de digitale trucs. 'Het was ondoenlijk om in Amsterdam Centraal te draaien en daarom werd dit fragment gefilmd in een station in Boedapest. Dat Hongaarse station lijkt alleen helemaal niet op Amsterdam CS, dus voegden we de kenmerkende Amsterdamse koepelconstructie middels foto's achteraf toe. En dan moest die koepel toch perspectivisch blijven kloppen met de afdalende camerabeweging.'

Over een modern Hongaars aanwijsbord werd een ouderwets Nederlands exemplaar geschoven, van houtsoort tot lettertype gebaseerd op borden die ze van het Spoorwegmuseum hadden gekregen. 'We hadden ook maar één stoomtrein; die hebben we voor het effect van een druk station ook nog aan een ander perron geplakt.' Zelfs een op een paal koerende duif blijkt daar niet daadwerkelijk te hebben gezeten. 'Amsterdam CS kan niet zonder duiven, vonden we, dus hebben we een duif uit een ander fragment geplukt en hiernaartoe overgeheveld.' Zo zag Kleyn op antieke foto's van het in aanbouw zijnde CS dat aan de voorgevel houten bekistingen waren aangebracht, waarschijnlijk om de ornamenten tegen weer en wind te beschermen. Daarom zijn in de eerste beelden van het station die bekistingen óók toegevoegd, terwijl geen enkel personage erop wijst. Later zijn de bekistingen weg en worden de ornamenten zichtbaar en zo volgen ook de visuele effecten de voortgang van de tijd.

23

24

samengesteld en opgetekend door Jitse Kaspers In het NS-personeelsblad Nieuw Spoor uit 1948 las ik het volgende: Reeds voor de oorlog hebben wij de zogenaamde ‘Micheline’ gekend. Tenminste van horen zeggen, want op de Nederlandse lijnen hebben deze treinen op luchtbanden nooit gelopen. Zij danken hun ontstaan evenals hun naam aan een idee, dat in 1929 is opgekomen in het hoofd van één der directeuren van de befaamde Michelin bandenfabrieken. De vooroorlogse experimenten schijnen van dien aard geweest te zijn, dat zij de moeite van verdere uitwerking loonden. Met ingang van het najaar 1948 zullen op de lijn Parijs↔Straatsburg drie Michelin treinstellen in gebruik worden genomen. Dankzij de medewerking van de redactie van ‘Notre Métier’, het personeelsblad van de Franse spoorwegen, zijn wij in staat op deze bladzijden een aantal belangwekkende gegevens en foto’s over deze merkwaardige treinen te publiceren. In 1929, in de maand februari, als aan de Franse Middellandse zeekust de lente begint, reisde André Michelin van Parijs naar Cannes. Hij maakte gebruik van een nachttrein met slaaprijtuig, maar het schokken van de trein en het lawaai beletten hem de slaap te vatten. In die nacht is het idee van de trein op luchtbanden geboren. Teruggekeerd in Parijs opperde André tegenover zijn broer Edouard de gedachte om treinen van luchtbanden te voorzien “om tenminste te kunnen slapen!” De behoefte aan comfort en in het bijzonder aan stilte hebben dus de stoot gegeven tot de studie van de mogelijkheden om spoorwegrijtuigen op luchtbanden te laten rijden. Op dat ogenblik scheen het vraagstuk vrijwel onoplosbaar, want spoorwegrijtuigen zijn zeer zwaar en bovendien wordt de draagkracht van de luchtband sterk beperkt door het feit, dat de spoorstaaf zeer smal is, waardoor dus het volle gewicht - niet zoals bij een auto - over het gehele loopvlak van de band verdeeld kan worden. “Een belaste band over een rail laten lopen”, aldus verklaarde de ingenieur, die met de studie belast werd, “staat gelijk met op blote voeten over de scherpe kant van een mes te willen wandelen”. Ondanks dat zette men zich in de lente van 1929 aan het werk en in oktober liep een eerste proefchassis over de fabriekssporen. Bijna anderhalf jaar later, op 26 januari 1931, werd het eerste rijtuig, dat 18 zitplaatsen bevatte, gedemonstreerd voor de directie van de Franse spoorwegen. Op de 10e september van datzelfde jaar legde een nieuw rijtuig op luchtbanden het traject Parijs↔Deauville, dat 220 kilometer lang is, in de recordtijd van twee uur en drie minuten af, dat wil zeggen met een gemiddelde snelheid van 107 kilometer per uur, een record dat nog niet geslagen is. Op 21 maart 1932 werd de eerste Micheline, die plaats bood aan 24 personen, in de gewone dienst voor het publiek in gebruik gesteld. Deze werd in 1933 gevolgd door een rijtuig met 36 plaatsen. In 1943 verscheen er één met 56 plaatsen en uiteindelijk op 1 april 1936 kwam het prototype van Micheline met 100 plaatsen. Dit laatste type werd op verschillende delen van het Franse spoorwegnet en zelfs in NoordAfrika in dienst gesteld. Bij het uitbreken van de oorlog in 1939 waren 140 Michelines in ge-

25

bruik. De ontwikkeling is door de oorlog tegengehouden, doch na de bevrijding hebben de Michelines hun diensten hervat. Over miljoenen kilometers heeft de trein op luchtbanden reeds bewezen, dat hij geen utopie was. Evenals een autoband wordt ook de railband met lucht opgepompt. Hij bestaat uit een binnen- en buitenband en is gemonteerd op dezelfde soort velg, die voor zware vrachtwagens wordt gebruikt. Het wiel is voorzien van een stalen flens. De belasting per band is van 650 kilo in 1932 opgevoerd tot 1200 kilo in 1937 en in dezelfde tijd is de levensduur van de band verdubbeld en deze laatste gaat thans de 35.000 kilometer te boven. De tegenwerpingen, welke de railband bij zijn geboorte ontmoette - te gering draagvermogen, slippen op natte rails en te korte levensduur - hebben geen stand gehouden tegenover de feiten. De railband absorbeert als het ware de oneffenheden van de weg. De trein glijdt op een weg van lucht, die zich tussen het rijtuig en de spoorstaaf bevindt en hij biedt de reizigers een comfort en een stilte die tot nu toe onbekend waren. De adhesie van de rubberband op de rail is het drievoudige van de adhesie welke een stalen wielband op de rail heeft. Het geringe gewicht van het materieel en de grote adhesie maken het mogelijk binnen 1000 m. uit de nulstand de tachtig kilometer per uur te bereiken en de remweg is bij 80 km. slechts 120 m. Bij een gelijke maximum snelheid is de kruissnelheid van de Micheline veel groter dan die van een gewone trein. Tot aan de oorlog heeft de railband slechts toepassing gevonden aan afzonderlijke rijtuigen, die zoals een auto, hun eigen krachtbron meevoerden. Dit ligt voor de hand : men was immers uitgegaan van de auto en bovendien waren de studie en de proeven gemakkelijker te verrichten bij een op zich zelf staand voertuig dan bij één, dat deel uitmaakte van een treinstel. Om de railband ook te gebruiken voor gesloten treinstellen, kon men niet langer volstaan met de ingewikkelde trucks, die aanvankelijk gebruikt werden en die in alle opzichten van de auto waren afgekeken, maar moest men naar een eenvoudiger truck zoeken, waaraan als eerste eis werd gesteld, dat het de mogelijkheid moest bieden om in het geval van een lekke band met volle snelheid door te rijden tot de eerstvolgende normale stopplaats. De studie van dit vraagstuk, die in 1939 werd begonnen, werd tijdens de oorlog voortgezet. In Noord-Afrika vonden ook de praktische proefnemingen sinds 1942 weer voortgang. Tenslotte is men tot de volgende conclusie gekomen: De railband absorbeert door zijn eigen soepelheid een groot gedeelte van de oneffenheden van de weg. De trucks zijn voorzien van vaste assen, waarop de wielen door middel van kogellagers draaien. Vijf assen zijn het chassis van één truck verbonden door rubberblokken (systeem Bibax), die een tevoren zorgvuldig bepaalde elasticiteit hebben. Door band en rubberoplegging wordt zo de perfecte aanpassing van het rijtuig aan de weg verkregen. De wagenbak is op het draaistel bevestigd door twee veren, die in de dwarsrichting van het rijtuig lopen en die glijden in geleide banen, welke op dwarsbalken zijn gemonteerd en door twee veren in de lengte richting van het rijtuig. Op deze wijze is bereikt, dat het chassis van de truck, de assen en de wielen één geheel vormen, dat voldoende stijf is om in geval van een lege band, te bewerken, dat het totale gewicht zich over de overblijvende negen wielen verdeelt. De beschadigde band ondervindt dan geen enkele druk meer en kan dus zonder bezwaar blijven meerollen.

26

Toen eenmaal gebleken was, dat de aldus geconstrueerde 5-assige truck voldeed en voldoende bedrijfszeker was, konden de mogelijkheden van gehele treinstellen op rubberbanden verwezenlijkt worden. Gezien de gunstige ervaringen, die zij gedurende tien jaren met de Michelines hadden opgedaan, toonden de Franse spoorwegen aanstonds belangstelling voor dit project. In het begin van 1947 droegen zij Michelin op drie treinstellen te bouwen van de volgende samenstelling : 1 rijtuig 2e klasse met bagage-afdeling, 2 rijtuigen 2e klasse, 1 rijtuig 1e klasse, 1 rijtuig 1e klasse met bar-afdeling, 1 restauratierijtuig. Het zullen dus zes-wagentreinen worden met totaal 250 zitplaatsen, waarin het restaurantrijtuig en de bar-afdeling niet zijn inbegrepen. Ieder rijtuig is 23,18 m. lang en het gewicht is 16 ton en bij volledig nuttige belasting 21 ton. Sommige lezers zullen zich afvragen hoe de rails hun werk als stroomgeleiders voor de bediening van de seinen kunnen verrichten, daar deze trein immers op rubber, dat is isolerend materiaal, loopt. Deze moeilijkheid is eenvoudig opgelost door onder de trein metalen sleepcontacten aan te brengen (zie foto 5), die voortdurend in contact staan met de spoorstaaf. Het remmen geschiedt door oliedruk remmen en remtrommels op ieder wiel, juist als bij een auto. Bovendien is de trein voorzien van de gewone luchtrem met treinleiding. Het gehele remsysteem kan bediend worden vanaf de locomotief, onverschillig welk type locomotief uit het bestaande park men voor de trein plaatst. Ieder rijtuig is voorzien van zowel een stoom- als een elektrische verwarmingsinstallatie, zodat stoomlocs en elektrische loco’s beide gebruikt kunnen worden. Ook een luchtverversingsinrichting is in ieder rijtuig ingebouwd. Er zou van deze treinen nog veel meer te vertellen zijn, bijvoorbeeld dat de rijtuigen door buislampen verlicht worden en dat aan ieder uiteinde van een rijtuig een ruimte is om grote bagage te plaatsen, zodat men deze niet naar binnen hoeft te nemen. De rijtuigen zijn ingericht als Pullman rijtuigen, dus een middengang en geen gescheiden compartimenten. Er zijn nog veel technische details te vermelden over de koppeling en andere nieuwe snufjes. Wij besluiten met te zeggen, dat de eerste drie van deze treinstellen in het najaar in dienst zullen worden gesteld als sneltreinen tussen Parijs en Straatsburg. Iedere trein zal per dag een slag maken, zodat men uit elk der beide genoemde steden drie maal per dag met deze bijzondere treinen naar de andere kant kan reizen. Dit reizen zal geschieden met een snelheid van 100 km. per uur. [ einde artikel uit het NS-personeelsblad Nieuw Spoor uit 1948 ] Naschrift Jitse: De Micheline was eigenlijk ontworpen om meer comfort te bieden op de, in die tijd, in zeer slechte staat verkerende zijlijnen. De trekkracht weerstand van rubber op staal is evenwel veel groter dan die van staal op staal, zodat men deze voertuigen moest uitrusten met beduidend sterkere motoren, wat onvermijdelijk leidde tot een zeer hoog brandstofverbruik. Wellicht is dit laatste een van de redenen, dat de trein op luchtbanden een stille dood is gestorven.

27

Amsterdam toont zijn beste zijde

De Volkskrant, maandag 23 november 2015

De achterkant van CS wordt een tweede voorkant met het nieuwe bussenplein.

'Machinist kan best wissel fiksen'

De Volkskrant, woensdag 2 december 2015

Pier Eringa van ProRail vindt dat de veiligheidseisen zijn doorgeslagen. Het gezond verstand moet terug op het spoor. De ProRailbaas wil ook meer treinen inzetten.

Texel is 100 keer beter dan een vliegreis naar Thailand

De Volkskrant, zaterdag 5 december 2015

Wat staat er op nummer 1 bij de klimaattips om CO2-uitstoot te verminderen?

Wat doet de NS wél goed

De Volkskrant, zaterdag 5 december 2015

De ANDERE kant, heet de rubriek, waarin deze keer wordt belicht wat de stérke punten van de NS zijn. Lees dit artikel in de biep bij Carlo!

Het was een lekkere rammelbak

De Volkskrant, maandag 14 december 2015

Afscheid van de Apekop. Dit weekend rijden de Mat'64-ers hun laatste ritten. Of toch niet? Want op 23 december wordt bekend gemaakt dat in het pakket aan maatregelen om het materieeltekort aan te pakken ook de Apekoppen van stal worden gehaald.

Het toilet is altijd bezet

De Gelderlander, woensdag 16 december 2015

Pas in 2021 zijn alle afvoervoorzieningen gereed. Dus als binnenkort drie nieuwe treinen worden ingezet op de Valleilijn, blijven de toiletten daarin op slot. Te verwarrend t.o.v. de veertig treinen zonder wc. Maar eind januari valt toch het besluit de toiletten wel in gebruik te nemen.

Chippoortjes leveren NS extra inkomsten op

De Volkskrant, maandag 21 december 2015

Dagelijks verkoopt NS 24.000 extra "treinkaartjes", want op stations waar de poortjes functioneren wordt 2% vaker ingecheckt. Eenzelfde verhaal tien dagen later over de Rotterdamse metro.

28

De spoorbrug die in het water viel

De Volkskrant, maandag 28 december 2015

Vijf jaar gaat het duren voordat de Friesenbrücke over de Eems is hersteld. Waarom zo lang? 'Het is een brug met een verhaal', blijkt nu. Een niet door iedereen gewenste brug. Sabotage?

Veiliger spoor weer vertraagd

De Gelderlander, donderdag 14 januari 2016

ERTMS is een zorgenkindje. In Nederland zijn accountants kritisch en ook in omliggende landen treuzelen met de invoer. Daarom wordt het project vertraagd.

Arnhem vreest verdwijnen ICE niet

De Gelderlander, zaterdag 16 januari 2016

Eindhoven wil zich met zijn Düsseldorfse collega sterk maken voor een snelle verbinding met de Randstad. Arnhems wethouder Alex Mink zet in op behoud van de ICE en meer.

Trolley 2.0: Arnhem zoekt heil bij Duitsers

De Gelderlander, woensdag 20 januari 2016

Dit werd een heel dossier. Het gaat om een trolley die zo'n 10 km zonder bovenleiding kan rijden. In december had een prototype van EL-KW operationeel moeten zijn. Maar wethouder Mink gelooft er niet meer in en wendt zich tot Vossloh Kiepe. Een week later laat EL-KW weten naar de rechter te stappen. De gemeente Arnhem had meer financiële steun beloofd. En dus - weer een week later stellen D'66 en het CDA vragen. Weer een week verder publiceert De Gelderlander een reconstructie onder de kop "Welles-nietesspel om een trolleybus". EL-KW zegt dat gratis bussen waren toegezegd om het onderzoek mee te doen. Connexxion ontkent dit. Op 15 februari een raadsdebat; daarin blijft vrijwel alles mistig. Laatste kop: Worsteling met 'Trolleygate'.

Feestje voor de gravers

De Gelderlander, vrijdag 22 januari 2016

De bouwers van de Ceneritunnel in de Zwitserse Alpen bereikten de doorbraak in de ruim 15 km lange tunnel. Samen met de Gotthardtunnel wordt het traject in 2020 in gebruik genomen.

Trainsurfing!

De Volkskrant, dinsdag 26 januari 2016

Een beangstigende reportage over een risicovolle sport onder Russische jongeren: wie hangt het spectaculairst aan een rijdende trein? Bekijk de foto's in de biep bij Carlo.

Eindelijk kunnen reizigers met lege blaas de trein in

De Gelderlander, dinsdag 26 januari 2016

Tegen betaling van 50 cent kan vanaf morgen gebruik worden gemaakt van het stationstoilet in Duiven. De overige 21 toiletten volgen snel. Gelders gedeputeerde Conny Bieze blijft (Gelderlander, 18 febr) op het standpunt dat de Gelderse regionale treinen tot 2025 zonder wc blijven.

Waarom stationsklok maar voor blijft lopen

De Gelderlander, donderdag 28 januari 2016

De klok aan de Sonsbeekzijde van station Arnhem is niet bij de tijd. Bij de bouw van de kiosk is geen rekening gehouden met het bereikbaar houden van de achterkant van de klok voor servicewerk.

Meer treinen tussen Arnhem en Wijchen

De Gelderlander, maandag 1 februari 2016

De vier sprinters tussen Wijchen en Nijmegen rijden vanaf 2017 ook in de daluren en dóór naar Arnhem, de helft zelfs tot Zutphen. Daar staat tegenover dat de intercity Roosendaal-Zwolle niet meer op de kleine stations stopt.

29

Alphen regelt zijn eigen streekbus

De Gelderlander, dinsdag 2 februari 2016

Met een eigen busje zorgen inwoners van Alphen aan de Maas zelf voor openbaar vervoer. Voor veel dorpsgenoten is het een uitkomst. En het is precies zoals de provincie wil.

Minder ruimte voor rolstoelers in nieuwe trolley

De Gelderlander, dinsdag 2 februari 2016

Een schot bij de achteruitgang zorgt voor meer veiligheid maar beperkt de manoeuvreerruimte van rolstoelers.

Filmende machinist hit op YouTube De Gelderlander, donderdag 4 februari 2016

Machinist Paul Derks is een hit op social media. Zijn dashcamvideo's van spoortrajecten worden massaal bekeken, tot in Rusland en Japan toe.

Ex-student boet voor vergeten ov De Volkskrant, vrijdag 5 februari 2016

Wie is af- of uitgestudeerd, moet zijn gratis ov stopzetten. Maar in 2014 en 2015 'vergaten' 120.000 studenten dat. Samen betaalden ze 56 miljoen aan boetes.

Ssstt … dit is de stiltecoupé

De Gelderlander, dinsdag 9 februari 2016

De minieme pictogrammen op het raam vallen onvoldoende op; daarom experimenteert NS nu met opvallende logo's op de hoofdsteunen.

Extra inzet tegen spoorgeweld

De Gelderlander, vrijdag 12 februari 2016

NS gaat direct 200 mensen werven. Op 22 stations is de politie teruggekeerd en ook zijn tientallen kleinere stations extra bewakingscamera's geplaatst. FNV en CNV zijn akkoord met het pakket. Een week later meldt de krant dat treinpersoneel wordt geschopt, bestolen en bedreigd met wapens, maar geen melding meer maakt.

Na blaadjes en sneeuw speelt ook wind trein parten

De Gelderlander, woensdag 17 februari 2016

De HSL is in 2015 zeven keer zo vaak stilgelegd als het jaar ervoor. Bij windsnelheden boven 128 km/u mogen deze treinen niet rijden.

En verder o.m. ook nog:  Ontspoorde TGV reed te hard bij proefrit (Vk, ma 16 nov)  Steden bang voor kaalslag in het openbaar vervoer (dG, ma 23 nov) De provincie krijgt steeds minder geld uit Den Haag en dat kan leiden tot 10% besparing op ov.  Duits busbedrijf gaat tussen grote steden rijden ( Vk, wo 25 nov) Flixbus gaat ritten aanbieden tussen alle steden met meer dan 100 duizend inwoners.  Spoor stapt over op busvervoer (Vk, do 26 nov) Vier ondersteunende bussen tussen Den Bosch en Rosmalen, zodat het niet meer voorkomt dat tientallen mensen op het perron achterblijven.  'Compromisboete' voor zwartrijden: 50 euro (dG, do 26 nov) Geen verdubbeling naar € 70 dus.  Dijksma eist voor kerst duidelijkheid over treinen (dG, ma 7 dec)  'Nazitrein met goud bestaat helemaal niet' (Vk, wo 16 dec)  Terwijl Geerdijk stilletjes wijkt, barst Schiphol uit zijn voegen (Vk, di 22 dec) Mooie dubbelpagina over een nauwelijks gebruikt station en eentje met gebrek aan perrons.  Extra goederentreinen rijden vooral na 2017 (dG, wo 6 jan) De procedures ruimtelijke ordening zijn in Duitsland nog langzamer dan bij ons.  Arriva ziet brood in spoorlijn naar Kleef (dG, ma 18 jan) Onderzoek tot reactivatie is opgestart, maar wel voor de lange termijn.  Megasucces OV-fiets lokt navolgers (Vk, di 19 jan)  Vragen blijven na rapport Fyra (dG, di 19 jan) Uniek: een parlementaire enquête zonder leerpunten. Experts missen een oordeel over markwerking en fusie. Klopt, zegt de voorzitter: "Het gaat hier om één trein en één lijn."  100 notoire raddraaiers mogen OV niet meer in (dG, do 28 jan)  'Menselijk falen oorzaak treinongeval in Beieren' (dG, wo 10 feb)  Snelle stoptrein en plannen voor intercity naar Duitsland (dG, do 11 feb) Nou ja, marktverkenning hoor.  Velperpoort gaat op de schop (dG, do 11 feb) Injectie van 2,8 miljoen voor rommelig en als onveilig ervaren stationsgebied.  Speelgoedbedrijf in nood (dG, do 11 feb) Britse modelspoorproducent Hornby verwacht diep in de rode cijfers te duiken.  Contant geld moet de bus uit (Vk, za 13 feb) Het Amsterdamse busvervoer wordt geteisterd door gewapende overvallen.  Schoonmaker rijdt mee op NS-trein (dG, ma 15 feb) Op vier lange trajecten (w.o. Den Helder-Nijmegen) wordt Care on track geïntroduceerd.

30

31

 door Robert Mooij Op 27 januari was mijn proeflicentie voor iTrain verlopen; tijd voor een evaluatie. Het was voor mij de eerste aanzet tot het rijden met treinen en digitaal gezien was het helemaal nieuw. In mijn tienerjaren kwam ik niet verder dan analoog rijden met twee gescheiden stroomkringen en handwissels. Märklin’s Delta techniek was net nieuw op de markt en voor mij nog ver van mijn bed. In de toekomst wil ik een automatische digitale baan maken met een zo beperkt mogelijk budget. De aansturing was het eerste probleem, een Ecos of een Central Station 1 of 2 lagen buiten mijn budget en ik zie er de noodzaak niet van in omdat ik straks hoofdzakelijk de PC het werk wil laten doen. Daarbij ben ik al in het bezit van een Märklin Mobile Station 2(MS2). Hierdoor viel al snel de keuze op CC-Schnitte. Dit was aanmerkelijk goedkoper in aanschaf. Ik kan de aansturing doen middels de PC en ik kan de MS2 gewoon er naast gebruiken. De keuze voor de software was voor mij al snel gevallen op iTrain, mede omdat het ook volledig Nederlands is, Koploper niet officieel meer wordt ondersteund en daarbij niet overweg kan met CC-Schnitte. Om alles onder de knie te krijgen ben ik dus eerst een testfase gestart, met een proeflicentie van iTrain. Hiervoor heb ik een testbaan gelegd met in totaal zeven blokken, twee opstelsporen en een passeerspoor, waarin twee wissels liggen en één Engels wissel. Voor het ijken ligt er aan de voorzijde een programmeerspoor. De aansturing van de wissels verloopt met een Rosoft wisseldecoder. De blokken zijn opgebouwd met drie terugmelders per blok en worden gemeld over Rosoft terugmelders met diode truc, die middels een HSI 88-module op de PC is aangesloten. Tot zover de hardware. Het is mij echt 100% meegevallen. Als alles volgens schema is aangesloten en je het eenmaal een beetje door hebt, is het allemaal vrij logisch te beredeneren. Het meeste werk is de voorbereiding, het maken van het schakelbord, het koppelen van de terugmelders als één blok in het schakelbord in iTrain. Het invoeren van de locomotieven is een piece of cake, maar wel tijdrovend. Als je het allemaal secuur doet, dan heb je er veel plezier van. Het ijken van de snelheid van de locs is een must, helemaal als je de treinen natuurgetrouw wilt laten rijden en niet een stoomlocomotief als een soort TGV wilt laten rond racen. Dit is een simpel maar tijdrovend klusje. Daarna is het even wat afstellen aan de vertraging voor het optrekken en afremmen. Uiteindelijk rijden de treinen mooi rustig over de baan. Bij de snelheid is het belangrijk om eerst de hoogste stap van de loc te ijken. Als hieruit blijkt dat hij omgerekend 200 km/u rijdt, moet je eerst de instelling in de decoder aanpassen. Je kan natuurlijk een maximumsnelheid instellen in iTrain, maar dan gebruik je niet alle stappen van de decoder en dit komt de rijeigenschappen van de loc niet ten goede. Dus is het zaak in de instellingen van de decoder terug te schroeven. Dit is steeds weer aanpassen en proberen wat de topsnelheid is, net zolang tot de maximumsnelheid in de buurt komt van de wenswaarde van jouw loc. Als je dit eenmaal lukt, kan je alle stappen ijken en uiteindelijk rijdt de loc heel rustig en met de snelheid die er voor staat. Dit schept veel voldoening.

32

Je kan in iTrain bepalen waar een loc moet stoppen. Het kan op de centimeter nauwkeurig. Dit is wel afhankelijk van het juist invoeren van de lengtes van de blokken, de afstand tussen de terugmelders en de lengte van de locomotieven en de gekoppelde wagons. De blokbeveiliging gaat vrijwel automatisch. Simpelweg, het is niet toegestaan om twee treinen in één blok te laten rijden zonder rangeermogelijkheid. Dus als het blok bezet is stopt de trein automatisch of de trein rijdt het voorliggende blok met gematigde snelheid in. Is er een mogelijkheid om uit te wijken, bijvoorbeeld een passeerspoor, dan kan iTrain zelf de trein een andere route laten volgen. Door treinen een reservering te geven voor meerdere blokken is het vrij eenvoudig om op een simpele rail ovaal met passeerspoor treinen tegengesteld rond te laten rijden. Ze wachten dan tijdens een stop op het passeerspoor, totdat de tegengestelde trein op het andere spoor stopt. Dan kan de andere weer wegrijden, tot deze bij de volgende doorkomst weer stopt. Er zitten enorm veel veiligheden in. Als het misgaat, doordat een wisselaandrijving bijvoorbeeld weigert, dan grijpt iTrain in en stopt de trein abrupt bij het inrijden van het “verkeerde” blok. Ik heb het gered om op mijn testbaan drie treinen tegelijkertijd te laten rijden, zonder elkaar in de weg te zitten. Ik heb uiteindelijk het systeem drie uur lang continue laten draaien zonder ‘brokken’. Ik wil het niet meteen van de daken schreeuwen, maar het is mij echt heel goed bevallen en ja, het is slechts een test van één systeem en ik heb geen enkele referentie. Mijn test is geslaagd en ik ga nu verder sparen om de rails voor het schaduwspoor van mijn te bouwen modelbaan bijeen te krijgen zodat ik daar aan kan gaan bouwen en iTrain zal zeker de aansturing gaan doen. Is er dan niets aan te merken op het systeem en de software? Jawel, het is me nog wel eens gebeurd dat het systeem in het honderd liep na het programmeren van een loc-decoder. Ineens wilden locomotieven niet meer lekker rijden of weigerden in hun geheel dienst. Ik kwam erachter dat dit te wijten was aan mijn Mobile Station. Zodra ik deze loskoppelde liep de loc weer probleemloos. Hierna heb ik de bewuste locomotieven verwijderd uit mijn Mobile Station en opnieuw ingevoerd. Daarmee was het probleem opgelost. Het tweede probleem waar ik tegenaan liep ontstond als de laptop in sluimerstand ging. Hierna vielen de USBpoorten in de slaapstand. Terugmeldingen kwamen niet meer door met alle gevolgen van dien. De enige optie was nog de noodstop op mijn mobile station. Een kwestie van de energiebesparing van de laptop uitschakelen verhielp het probleem. De laatste test die nog ontbrak was het rijden met “dubbeltractie”. Kort na de aanschaf heb ik dit alsnog getest en eigenlijk is het een kwestie van het koppelen van twee goed geijkte locs, je voegt de tweede loc toe in de treinsamenstelling. Je kiest welke loc “master” is en de andere volgt zonder problemen op de vooraf ingestelde snelheid. Van de diverse tests heb ik verschillende filmpjes gemaakt. Voor de liefhebbers, kan je deze bekijken op www.youtube.com en zoek vervolgens op Robert Mooij. Hierna kan je “mijn kanaal” selecteren en de filmpjes bekijken. Je kunt ook een kijkje nemen op de facebookpagina voor mijn modeltreinhobby op: https://www.facebook.com/Modelbaan.Hintergarten/

33

34

En ja hoor, weer een BN er gespot. Op de open dag van “de Helling” november jl. Dat Bert bij de MVA op het smalste spoor verkeert wisten we al. Hier toont hij dat je smalspoor ook ruim kunt zien. Het was weer een leuke show. Therus

Gaan we toosten op het nieuwe jaar? Nee, zegt Willem, we blijven niet aan de gang. 't Is al maart hoor! Precies een jaar geleden las Willem trouwens met bijzondere interesse een bericht in het wetenschapskatern van de Volkskrant. Een onderzoekster liet zich inspireren door gekko's en borstelwormen. Huh? Nou, heb jij je dan nooit afgevraagd hoe gekko's zo goed aan de muur kunnen blijven plakken? Dat komt door het harige oppervlak van de pootjes. Maar nu heeft ze uitgevonden dat het effect heel goed na te maken is met een structuur als van een golfballetje. Handig als je robots wilt laten klimmen. En borstelwormen dan? Die bouwen hun eigen huisje … onder water! Doe dat maar eens na met een Faller-bouwpakketje. De worm maakt met eiwitten een soort lijm die niet mengt met water. Als we die lijm op synthetische wijze zelf konden maken zou het heel goed te gebruiken bij het herstel van buikweefsel na een operatie. Interessant, nietwaar? Hebben wij als modelbouwers daar wat aan? Wat denk je zelf? P.S. Willem is trouwens sinds zijn verhuizing ook Velp(on)-deskundige!

35

 door Hans van de Ven Ik ben Melvin Sersansie, chauffeur industrie bij Presikhaaf. Ik bezorg drukwerk en pallets met goederen tot wel 50 km in de omtrek. Zeg maar heel Gelderland. Op bestelling (en kosten!) van een klant rij ik ook wel een flink stuk verder. Kijk er maar niet gek van op als ik een klein pakketje even naar Utrecht moet brengen. Met mijn middenklasse bestelbus met laadklep zit ik dus vaak op de weg, ook bijvoorbeeld om ergens post op te halen. Avonddienst is daarbij geen uitzondering. Als ik dus een clubavond verstek laat gaan, dan ben ik nog aan het werk. Jammer, maar helaas. Voor sommige leden ben ik wellicht nog een bekend gezicht. Ik ben namelijk eerder lid geweest van de MVA. Volgens mij zo'n zes, zeven jaar rond de eeuwwisseling, tot een paar jaar voordat de club van de befaamde zolder aan de Utrechtseweg moest vertrekken. Toentertijd was ik via Jasper (een collega van me) bij de vereniging terecht gekomen. We deelden natuurlijk toen al onze belangstelling in treinen en treintjes. Bij mij is dat virus overgedragen door mijn vader. Ook door hem heb ik toen direct voor profi-rails gekozen en daar rij ik nog steeds op. Nou ja, wéér. Want door omstandigheden heb ik mijn hobby een poos niet uitgeoefend. Inmiddels ben ik 31 jaar, woon ik samen met een lieve vrouw in een appartement op de vierde verdieping van een flat in Presikhaaf. Vijf minuten van de club vandaan! Een van onze slaapkamers was een rommelhok. Je kent dat wel: alles wat je niet direct nodig hebt, verzamelt zich daar "vanzelf". Als ik beloofde om serieus met mijn baan om te gaan, vond mijn vrouw het goed dat ik daar een baan bouwde. Het heeft de vorm van een lus met een kopstation. Het is een vlakke H0-baan, ergens in Duitsland. Kijk maar naar de naam van het station: Burgstein. Het is een digitale gelijkstroombaan; daardoor kan ik lekker makkelijk met de Rocomaus elke trein besturen die ik wil. Ik heb van alles: Piko, Fleischmann, Roco, Trix. Veel Duits natuurlijk, zoals een GTW van de regio DB, maar ook een Beneluxtrein, een hondenkop en een 1700. De ICE ontbreekt; daarvoor is mijn baan echt niet lang genoeg. Ik blijf zoveel mogelijk in tijdperk VI. Mijn oude Roco's en Lima's kon ik voor een leuk prijsje verkopen en daardoor kon ik digitaal een mooie herstart maken. Alleen een paar bijzondere exemplaren heb ik voor de vitrinekast bewaard. Mijn voorkeur gaat uit naar techniek en computer. Mijn vrouw, helemaal geen treintjesgek hoor, heeft geholpen om de huisjes in elkaar te zetten. Lief hè? De aankleding van de baan is al nagenoeg klaar. En nu ik thuis weer zo met mijn modelspoor bezig ben, werd het ook tijd om weer lid te worden van onze vereniging. .

36

37

“IT v” (1910)

door Bert Pas

Deze locomotief is bij Duitse hobbyisten heel populair, want ze paart een werkelijk originele techniek aan een grote esthetische schoonheid. Ze is de verwezenlijking van het zgn.’Meyer Type’ waarvan er 24 stuks tot 1966 dienst hebben gedaan op de normaalspoorlijnen van Saksen. Niemand is profeet in eigen land….. Ingenieur Meyer, afkomstig uit de Elzas en woonachtig in Parijs, is geïnteresseerd in gelede locomotieven en vraagt in 1843 octrooi aan voor een locomotief die hij op het beroemde Semmeringconcours in 1851 wil presenteren. In eerste instantie heeft hij problemen met het doen erkennen van de primeur van zijn octrooi en ziet van het concours af. Maar tenslotte wordt hij erkend als zijnde de uitvinder van het “Meyer Type” en past het toe op een locomotief van het type 0-4-4-0 die in 1869 wordt gebouwd door de firma Cail. Deze locomotief heeft een behoorlijk wisselvallige loopbaan die haar van spoorwegnet naar spoorwegnet leidt: eerst in Zwitserland, dan in België en vervolgens uiteindelijk op het Franse staatsspoorwegnet. Een andere locomotief van het type 0-6-6-0 kent net zo’n zwervers- en weinig overtuigend bestaan. De indeling van Meyer zal pas veel later in Saksen furore maken.

De bijzondere behoeften van het Saksische spoorwegnet Voor het onderhouden van heel veel berglijntjes waarop kleine locomotieven van het type 06-6-0 niet meer voldoen, wendt het Saksische spoorwegnet zich tot de Duitse firma Hartmann die twee locomotieven van het 0-4-4-0 T voorstelt en die in 1890 worden geleverd. Deze machines, de MIT v, zijn compounds. Hoewel nauwelijks krachtiger dan de traditionele locomotieven van het type 0-6-0, beschrijven ze de bochten beter en oefenen minder zijwaartse belasting op het spoor uit. Bovendien zijn ze zeer zuinig in steenkoolgebruik, dankzij het compound-systeem dat beter gebruik maakt van de stoomontsnapping in twee opeenvolgende hoge- en lagedruk cilindergroepen. Ze worden al gauw bekend onder de naam “Günter-Meyer Type”. Het Saksische spoorwegnet houdt het daarbij. Zeker, dankzij deze machines hebben de spoorbanen minder te lijden en is het steenkoolverbruik minder; maar daartegen is er geen enkele winst qua vermogen. Hoe dan ook in 1910 stelt de firma het IT v type voor dat duidelijk meer vermogen heeft en dat ongeveer 30 % meer kan trekken dan de eerste Meyer types.

38

Technische eigenschappen Type: Motor: Totale gewicht: Hogedrukcilinders: Lagedrukcilinders: Oppervlak van het vuurkistrooster: Diameter van de drijfwielen: Snelheid: Keteldruk:

0-4-4-0 T 4 cilinder compound 60,2ton 360 x 630 mm 570 x 630 mm 1,6 m² 126 cm 75 km/h 13 bar

Het succes van de IT v Deze locomotief, een echte locomotief op “draaistellen”, zou men kunnen zeggen, is zeer flexibel in de bocht en kan bijna alle beperkingen van de kronkelige en geaccidenteerde spoorbanen aan. Ze rust op twee drijfonderstellen waarvan de eerste de lagedrukcylinders bevat en de tweede de hogedrukcylinders. De twee onderstellen kunnen bewegen en kunnen rondom een centrale as draaien, hetgeen de ingenieurs verplicht voorzichtig om te gaan met de gelede geleiding die de stoom naar de hogedrukcylinders overbrengt en vervolgens naar de lagedrukcylinders. Ook al brengen deze geleidingen stoomdichtheidsproblemen met zich mee, voor het overige gedraagt deze locomotief zich op zeer respectabele wijze. Ze is in staat om 200 ton te trekken over hellingen van 25 ‰, hetgeen zeer opmerkelijk is in verhouding tot de prestaties van die tijd. De tussen 1910 en 1915 gebouwde serie omvat 19 stuks en zal later de serie 98 van de Deutse Reichsbahn gaan vormen. De tweedeling van Duitsland na de Tweede Wereldoorlog maakt dat deze locomotieven zich in de DDR bevinden waar het economisch en politiek systeem, hoe men er ook over moge denken, deze stoomlocomotieven een langdurig en rustig bestaan garandeert tot grote vreugde van de hobbyisten die ze vanuit het Weste kwamen bekijken en fotograferen! Zodoende duurt de serie 98 voort tot 1966 in de vorm van de 98002. Deze laaste overlevende is, gelukkig maar, geplaatst in het transportmuseum van Dresden. Voor sommige locomotieven eindigde op 1 januari 1994 de reguliere dienst in de Deutsche Bahn AG; vanaf dat moment werden ze niet meer gebruikt in de lijndiensten.

39

wo 2 maart

Bouw aflevering en toelating van spoorwegmaterieel, een presentatie van Wim Pollaert. Men koopt een treinkaartje of checkt in en gaat op reis. Maar wat komt er bij kijken eer een trein op het spoor mag. Wat gebeurt er tijdens de bouw, het afleveren en toelaten van een trein. Dhr. Wim Pollaert vertelt over zijn ervaringen. Leer en geniet van zijn presentatie. NVBS Oost Arnhem, “De Uithoek” op het emplacement Arnhem Berg (20-22.30 uur). Prijs € 2,50. Zie www.nvbs.com za 5 maart Speelgoedveiling Bouwman&Bouwman in Brummen; aanvang 11 uur. www.veilinghuisbouwman.com za 5 maart Grote modelspoorbeurs, Hampshire Hotel Emmen 10-16 uur, www.msc-emmen.nl vr 11 t/m zo 13 mrt On Traxs! in het Spoorwegmuseum, € 16. za 19 + zo 20 mrt Modelspoorbeurs Zutphen; 10-16 uur, Hanzehal, € 6. za 26 maart Modelspoorbeurs Houten; 10-15 uur, € 7. Parkeren gratis! vanaf zo 27 maart Museum Buurtspoorweg Haaksbergen rijdt weer wekelijks tussen Haaksbergen en Boekelo en u kunt een bezoek brengen aan het museum. www.museumbuurtspoorweg.nl zo 27 maart Pasen. Stoomtrein Goes - Borsele; eerste rijdag van dit seizoen www.destoomtrein.nl za 2 & zo 3 april MVA-modelspoorweekend 10-16 uur wo 6 april Door Lapland en langs de fjorden van Stockholm naar Oslo, een presentatie van Gerrit Nieuwenhuis. Gerrit Nieuwenhuis doet verslag van zijn reis in de zomer van 2013 door Zweden en Noorwegen. De reis begon in de Zweedse hoofdstad Stockholm. Via de Inlandsbanan en de ertsspoorlijn werd Narvik in Noorwegen bereikt. Bekende spectaculaire bergspoorwegen, zoals de Raumalijn en de Flåmlijn, ontbreken niet. De reis eindigt in Oslo. Delen van de reis werden veertig jaar eerder, in 1973, ook al gemaakt. NVBS Oost Arnhem, zie 2 maart. di 12 april Algemene Ledenvergadering MVA za 16 april NAMAC-beurs in Euretco Expo Center Houten 10-15 uur, prijs € 5. 16, 17 en 24 april Nationale museumweek Museum Buurtspoorweg Haaksbergen: za 16 april: Dag van Weg & Werken, bouw en onderhoud van spoorweginfrastructuur staan centraal. Zo 17 april: Dag van de verbrandingsmotor, alle collectiestukken met een verbrandingsmotor treden op de voorgrond. Zo 24 april: Het onderhoud van ‘ons echte goud', de focus ligt op instandhouding van de materieelcollectie en u krijgt inzicht in de enorme hoeveelheid werk die daar in gaat zitten. di 19 - zo 24 april Intermodellbau 2016 Dortmund wo 4 - zo 8 mei Thomasweekend in het Spoorwegmuseum. do 5 mei Hemelvaartsdag. Museum Buurtspoorweg Haaksbergen rijdt volgens een uitgebreidere dienstregeling. Alle rijvaardige stoomlocomotieven worden die dag ingezet en rijden tussen Haaksbergen en Boekelo met verschillende soorten rijtuigen; van coupés tot de zogenaamde Spartaanse langsbanken. do 5 mei Hemelvaartsdag - STAR. Stoomlocomotief 52 8060 wordt op Nationale Stoomtreindag officieel in gebruik genomen. Ook de Teddyberenexpress rijdt weer. Kinderen t/m 11 jaar reizen gratis als ze hun teddybeer meenemen naar de STAR. Ook is er een arrangement met Wonderwereld. do 5 mei Hemelvaartsdag. Nationale Stoomtreindag! Op deze dag rijdt de VSM

40

met meerdere stoomtreinen intensief tussen Apeldoorn en Loenen. In ons historische Museumstoomdepot vinden verschillende activiteiten plaats. Locomotieven worden gerangeerd, op de draaischijf geplaatst, van kolen voorzien door een oude kolenkraan, en onder de waterkolommen gereden voor het innemen van water. Ook rijden er vanuit Beekbergen goederentreinen en worden er historische diesellocomotieven ingezet. En voor een hapje en een drankje kunt u terecht in de treinen en op het terras van Beekbergen. Als u gaat dauwtrappen kunt u op deze dag bovendien gratis uw fiets meenemen! De tarieven bedragen €7,50 (€5,- voor kinderen van 4 t/m 11 jaar), de dagkaarten zijn te koop op de dag zelf. do 5 t/m zo 8 mei Stoomtrein Goes - Borsele; Sporen naar het Verleden za 7 mei BULDEREN DOOR BEEKBERGEN - DAVEREN DOOR DIEREN! Diesels dreunen bij de VSM over de Koningslijn! De VSM organiseert sinds lange tijd op veler verzoek weer een dieseldag. Tussen Apeldoorn en Dieren komen dan verschillende historische diesellocomotieven in actie. De zwaargewichten van de NS series 2200/2300 en 2400/2500 worden met fotogenieke reizigers-, en goederentreinen ingezet op het rustieke traject over de Veluwe, die dan op haar mooist is. Maar ook de kleinere Bakkies en Sikken van de VSM zijn van de partij! Speciaal voor de deelnemende liefhebbers (let op: reserveren verplicht) worden meerdere fotostops en schijnvertrekken georganiseerd en zullen line-ups met diverse opstellingen worden gepresenteerd. Uiteraard op de mooiste fotoplekken. U wordt in de ochtend rond 10:00 verwacht op NS-station Apeldoorn, hier bent u rond 16:00 weer terug. wo 11 mei De Maasbuurtspoorweg, een presentatie van Rudi Liebrand. Nijmegen-Gennep-Venlo, dat is het traject dat de Maas-Buurtspoorweg Maatschappij bereed tussen 1913 en 1944. Eerst met stoomtrams, later met zelfgeconstrueerde dieselmotorwagens en in de oorlog zelfs met voertuigen op houtgas. Aan de hand van vele foto’s en filmpjes volgen we de lijn van Venlo naar Nijmegen. We bespreken het materieel, de reizigersen goederendienst, de betekenis voor Noord-Limburg, de financiën en het bedrijf in oorlogstijd. NVBS Oost Arnhem, zie 2 maart. wo 11 mei - zo 30 okt In het Speelgoed & Carnavalsmuseum "Op Stelten" te Oosterhout (Zandheuvel 51) verzorgt de NMF een modelspoortentoonstelling met modelbanen, diorama's, films en een zelfspeelbaan voor de kinderen. Daarnaast zullen op een aantal dagen extra activiteiten worden gehouden zoals een ruilbeurs, workshops, treinendokter en een knutselhoek voor kinderen. Hou hiervoor www.speelgoedmuseum.nl in de gaten. di 17 mei Sluitingsdatum inzendtermijn kopij Het Zijspoor 2 vr 20 - zo 22 mei Stoomtram Hoorn-Medemblik: rond het station van Twisk het Ot & Sien Festival. Dat betekent naast de Meifair, twee unieke optredens vol bekende artiesten op het station: Swinging Night Train en Trees Spreekt Canadees. Naast hoofdrollen voor onder andere Jan Akkerman en Karin Bloemen is misschien wel de grootste hoofdrol weggelegd voor Bello, onze eigen IJzeren Diva! www.museumstoomtram.nl za 21 mei Modelspoorbeurs Houten; 10-15 uur, € 7. Parkeren gratis! vr 27 t/m zo 29 mei Dordt in Stoom Zeventiende editie van dit tweejaarlijkse evenement. www.dordtinstoom.nl za 28 + zo 29 mei Station N-spoor, Dudok Arena, www.stationnspoor.nl Arena 303 te Hilversum; 10-16 uur di 31 mei Het Zijspoor 2 verschijnt za 18 en zo 19 juni Stoomtrein Goes - Borsele; Stoompluimen in de Pluimweide

41

WELKOM Ingeschreven als nieuwe leden van onze gezellige modelbouwvereniging: John Brendel en Melvin Sersansie. Van harte welkom!

JARIGEN 3 maart

Bert Brood 15 maart

Roland Ouwejan 16 maart

Jasper Kooderings 18 maart

Jozef v d Wijdeven 29 april

Gert Robbertsen 9 mei

Jan Hendriks 9 mei

Jan Verlangen 13 mei

John Brendel 15 mei

Oscar Olie 20 mei

Gerben Weggen 25 mei

Pascal Spoor 25 mei

Everard v d Velden 31 mei

Jitse Kaspers

Aan dit nummer van

werkten mee:

de adverteerders, de bezorgers, Bert Pas, Jitse Kaspers, Guus Wiegerinck, Oscar Olie, John Brendel, Melvin Sersansie, Therus Bartels, Robert Mooij, Hans van de Ven. Wil je jouw naam hier de volgende keer bij? Mail aan [email protected] ! Nú!

42

Dé speciaalzaak voor de fijne houtbewerking met het grootste assortiment gereedschappen en machines voor iedereen met passie voor houtbewerken!

kijk eens wat vaker in de spiegel van

Bezoek baptist.nl en vind ruim 8.000 artikelen met uitgebreide omschrijvingen, afbeeldingen, video’s en gerelateerde producten! Graag tot ziens in Arnhem!

Guus Onstenk herenkapper behandeling zonder afspraak Huissensestraat 29 6833 HL Arnhem tel. 026-3218933 www.guusonstenk.nl

Baptist v oor Houtbew erkers gereedschappen en machines Vlamoven 32 6826 TN Arnhem [email protected]

Winkel ook op Baptist.nl

Wilke Tabak v.o.f. uw sigarenspeciaalzaak

Alles op rookgebied, o.a.: Longfillers: Cubaans, Dominicaans Luxe aanstekers: Dupont, Ronson Waterpijpen Humidoors

43

MODELTREINEN ARNOLD ARTITEC AUHAGEN BACHMANN BEMO BRAWA BUSCH DIGIRAIL ESU FALLER FLEISCHMANN GÜTZOLD HALLING HARTEL HEKI HELJAN HENCKENS HOBBYTRAIN KATO KIBRI L.G.B. LENZ LILIPUT LIMA MÄRKLIN

40m2 MÄRKLIN SHOP-IN-SHOP

OOK VOOR AUTO'S, BOUWDOZEN, RADIOGRAFISCHE AUTO'S, BOTEN EN RACEBANEN

MEHANO NOCH PICCOLO POLA PREISSER RIVAROSSI ROCO SEUTHE SOMMERFELDT SYMOBA TORTOISE TRIX UHLENBROCK VIESSMANN VOLLMER WOODLAND en nog véél meer!

Tevens hebben wij een ruime keuze in DVD's, boeken en tijdschriften

WIJ ZIJN VAN DINSDAG T/M ZATERDAG GEOPEND

Steenstraat 20 • 6828 CK Arnhem T. 026 - 442 32 26 • F. 026 - 446 17 37 I. www.wentinkhobby.nl • E. support©wentinkhobby.nl

44