Nummer 5 Colofon Geedi Nieuwsbrief Somalië is een zelfstandige uitgave, niet gebonden aan een bestaande organisatie. Geedi is een stichting in oprichting.
Voor informatie: Gerard de Bondtstraat 25 5017 GS Tilburg 013-5357041
[email protected] www.issuu.com/geedi
Medewerkers: Abdillatif, Abshir, Mohamed, Coen (lay-out), Amal en Gijs Met speciale dank aan: KAAH EXPRESS BV
Deze Geedi is ook bestemd voor de brievenbus van je buren, vrienden en familie. Geedi is voor iedereen, dus verspreidt Geedi.
December 2014
Gratis
December 2014
Vergissingen Vergissen is menselijk, zo zegt men en dus zal het over de gehele wereld wel voorkomen. Dagelijkse praktijk zal het zijn. En zo óók bij Geedi. Een paar voorbeelden.
met Turkse, Marokkaanse, Azerbeidjaanse en Vietnamese achtergronden. Mijn vergissing was pijnlijk te ervaren, maar heel erg duidelijk. Géén stof voor een interview voor Geedi!
Op school waar ik werk ontmoet ik hen regelmatig: twee goede vrienden, die ik voor het gemak Abdi zal noemen, de Somaliër en Jan, van Nederlandse afkomst. Zij zullen zichzelf wel herkennen! Interessant om hen over hun goede vriendschap te interviewen; er kunnen veel verschillen aan de orde komen, Somalisch tegenover Nederlands. Niet te moeilijk en tegelijk een mooi voorbeeld van hoe het óók zou kunnen in het hedendaagse Nederland met zijn groeiende tegenstellingen tussen Wij van hier en Zij van daarginds. Alleen … mijn vragen over vermeende verschillen waren voor de genoemde vrienden zó wereldvreemd. Ze kwamen voort uit veronderstellingen die voor Jan en Abdi heel erg ver weg klonken, absoluut niet pasten in hun manier van omgaan met elkaar en met die anderen uit hun vriendengroep:
Soms raak je heel spontaan met elkaar in gesprek. Zo ook met Abdi -een ander dan bovengenoemde, maar er zijn ook zoveel Abdi’s!- en hij vertelt over zijn school gaan in Somalië. In mijn hoofd vormen zich automatisch de beelden: een schoolgebouwtje, een kaal klaslokaal, sobere tafeltjes, misschien nog wel heel ouderwetse bankjes. Abdi brengt beeldend voor ogen hoe er les gegeven werd, een flink eind buiten het dorp, waar het rustig was en stil, in de schaduw van een grote, oude boom, zittend of hurkend in het zand. Van houtskool en water moest je eerst je inkt maken; schrijven deed je dan met een stokje van verbrand hout. Met andere details schilderde Abdi een volledig beeld en het was alsof hij het opnieuw beleefde! En ik realiseerde me hoe ik me vergiste! Zo vast zat ik aan mijn eigen beelden van schoolgaan
GEEDI
1
wat langer geduurd dan gepland. Je zou kunnen denken: een vergissing! Nee, nee, hij is Dat Somalische jongetje van er! Lees en geef door: aan famieen goede bekende uit Slough, lie, kennissen, vrienden, buren, vlak bij Londen, daarginds in collega’s, of gewoon aan ieUK geboren, wilde alléén maar mand op straat. Want waarover géén enkele vergissing geaccepNog een voorbeeld. De recente in zijn oranje shirtje naar het voetbal op teevee kijken. Je zou teerd of zelfs maar getolereerd stortregens in juni, juli en mag worden is dat uitgangspunt augustus, die we hier in Neder- zomaar vermoeden dat dát -without doubt- écht puur was. van Geedi: land meemaakten, deden veel Somalië mag niet vergeten Somaliërs vermoeden dat ze in Of vergis ik me? worden!! Somalië waren. Herkenbaar die kletterende buien en slagregens! Voor u ligt nu Geedi nummer 5. Maar ze waren toch écht hier in Het heeft door omstandigheden Gijs Nederland, compleet met overstroomde woningen en straten. Géén vergissing mogelijk! op z’n Nederlands: redelijk luxe en rijkelijk voorzien van materialen van allerlei soort. Zo volkomen anders dan het onderwijs ginds aan kinderen van nomaden.
kleurd waren. Een vergissing, niet zo belangrijk, maar toch!
Als laatste! Tijdens de WK voetbal vroeg ik aan een aantal Somalische leerlingen op school of zij ook achter het Nederlandse elftal waren gaan staan. Vrijwel unaniem was het antwoord: “onze Somalische harten waren oranje, echt waar!” Ik heb het begrepen, natuurlijk, maar toch denk ik dat die harten gewoon rood ge-
Politieke ontwikkelingen Somalië In januari 2013 hebben de Verenigde Naties de Somalische regering erkend. Het land was sinds 1991 zonder regering geweest en verkeerde in een voortdurende staat van burgeroorlog, waarbij verschillende milities om beurten de dienst uitmaakten. Deze milities waren groot voorstander van het clansysteem en zo werd het land door hen opgedeeld. Delen van Somalië hebben zich daarop afgescheiden (Somaliland) dan wel voor een meer autonome positie gekozen (Puntland). Anno 2014 heeft de huidige federale regering nog altijd niet de controle over het volledige Somalische grondgebied. Het ontbreken van een goed functionerend politieapparaat en een eigen, geoefend leger is mede oorzaak hiervan. Momenteel wordt door AMISOM, Missie
2
Somalië van de Afrikaanse Unie, veel energie gestopt in de opbouw van beide staatsapparaten leger en politie. De AMISOM is in Somalië aanwezig en werkt onder mandaat van de Verenigde Naties. Bovendien helpen de AMISOM-troepen de Somali-
GEEDI
sche overheid in haar strijd tegen Al-Shabaab. Zowel vanuit de Europese Unie als van de zijde van de Verenigde Staten wordt financiële en militaire steun verleend aan de Somalische regering. Vanwege de jarenlange burgeroorlog zijn
December 2014
er nauwelijks basisvoorzieningen op bijvoorbeeld het gebied van gezondheidszorg, voorzieningen die bovendien van zeer slechte kwaliteit zijn. De bevolking is de afgelopen jaren ook nog eens ernstig getroffen door hongersnoden en heeft amper toegang tot medische zorg en veilig drinkwater. Diarree en malaria én ondervoeding komen veelvuldig voor en eisen onnodig hoge sterftecijfers. Zo zijn er de afgelopen paar jaar tussen 150.000 en 200.000 kinderen onder de vijf jaar gestorven.
bomaanslagen, mortieraanvallen en korte vuurgevechten hadden plaats gevonden. Honderden gezinnen sloegen op de vlucht.
Kenia
dubbele aanslag ten zuidwesten van Mogadishu, waar een konvooi van vredesmilitairen van AMISOM en voertuigen van Somalische politiemensen en regeringsmedewerkers doelwitten waren. Tenminste twaalf personen kwamen hierbij om het leven. Al-Shabaab had kort voor deze beide aanslagen, die binnen een uur plaatsvonden, al aangekondigd wraak te nemen voor de dood van leider Ahmed Abdi Godane, die door een aanval van het Amerikaanse leger met drones om het leven werd gebracht. Godane werd onder meer verantwoordelijk gehouden voor aanslag in Kenia.
de willekeurige grenzen, nog door de kolonialen getrokken, kwamen veel Somaliërs in buurland Kenia terecht. Bovendien zijn in de afgelopen decennia velen naar Kenia gevlucht. In hoofdstad Nairobi leven tienduizenden Somaliërs met name in Eastleigh, een wijk die Klein-Mogadishu wordt genoemd. In de afgelopen periode werden er door de Keniase politie grote razzia’s gehouden in Eastleigh, waarbij duizenden Somaliërs werden opgepakt. Velen van hen werden vastgezet in stadions of vrijwel meteen retour gestuurd naar Somalië of getransporteerd naar de grote vluchtelingenkampen aan de
De aanslagen in Kenia zijn een rechtstreeks gevolg van deelname van dit land aan de oorlog en het ingrijpen door de Afrikaanse Unie in Somalië. Toen Begin juli was er een aanslag op Al-Shabaab grote delen van het land in zijn macht kreeg, trokhet presidentieel paleis in de ken Keniase troepen de grens in hoofdstad en aan het eind van het zuidwesten over om Al-Shadie maand is er nog een gebaab verder terug te dringen. pleegd, waarbij Saado Ali Die antwoordde met aanslagen Warsame om het leven kwam (zie ook elders in deze Geedi). in kustplaatsen waar veel toeristen kwamen. In Kenia wonen Beide aanslagen werden door ongeveer een miljoen Kenianen Al-Shabaab opgeëist. van Somalische afkomst. Door Begin september was er een
Al-Shabaab De politieke opvattingen van Al-Shabaab zijn in het westen al snel tot terroristisch bestempeld. Al dan niet vermeende verbanden met Al Qaida hebben daar uiteraard toe bijgedragen. Al-Shabaab is fel gekant tegen westerse opvattingen en wil in Somalië een streng islamitische staat bewerkstelligen. Het erkent de huidige regering niet, beschouwt deze als ongelovig en is in oorlog met de huidige machthebbers in Mogadishu. Al-Shabaab was tot 2011 ook gevestigd en actief in de hoofdstad, maar heeft zich daaruit -en ook uit andere steden waaronder Kismaayo- terug moeten trekken na aanvallen van AMISOM. De veiligheid is daarmee zonder twijfel toegenomen. Als reactie op deze gedwongen terugtrekkingen heeft Al-Shabaab zijn tactiek gewijzigd. Door middel van aanslagen wordt aandacht getrokken en daarmee wordt aangegeven dat men nog lang niet verslagen is. Zo vonden in februari 2014 hevige gevechten plaats in Mogadishu tussen regeringstroepen en milities van Al-Shabaab, nadat er vooraf al wekenlang December 2014
GEEDI
3
grens met Somalië. Deze razzia’s vonden plaats op grond van grootscheepse controles van identiteitspapieren en opsporing van illegalen. Veel persoonsbewijzen werden in beslag genomen. Het doel van deze acties was een eind te maken aan de aanslagen van Al-Shabaab op kerken, drukke busstations en restaurants, waarbij de aanslag op een winkelcentrum in het centrum van Nairobi de bewuste druppel was die de emmer deed overlopen. Bij deze laatst genoemde aanslag kwamen tientallen mensen om het leven. De uitzichtloze situatie waarin vele Somalische vluchtelingen moeten leven in Kenia, in Eastleigh, doet een voedingsbodem ontstaan voor ideeën van
Al-Shabaab. Die haakt gretig in op de onvrede. Gevolg is dat alle Somaliërs over één kam geschoren worden. Er is grote woede ontstaan bij veel jonge Keniaanse Somaliërs over de razzia’s, het opsluiten in stadions en politiebureaus, het afnemen van identiteitspapieren, die later dan tegen grote bedragen kunnen worden teruggekocht. En de Somaliërs waren al niet zo geliefd in Kenia! Zo waren er in het recente verleden in het noorden van Kenia opstanden van Somaliërs die streefden naar aansluiting terug bij Somalië. En werden clangeschillen uitgevochten op Keniaas grondgebied waarbij duizenden doden zijn gevallen door ingrijpen van het Keniase leger. Men zou voorzichtig kun-
nen vaststellen dat de Somalische politieke problemen zich opnieuw over de grenzen van het land hebben begeven. De strijd tussen de Somalische overheid en Al-Shabaab is vooralsnog niet uitgevochten. Begin september biedt de regering strijders van Al-Shabaab amnestie aan. Door zich binnen 45 dagen te melden wordt strafvervolging ontlopen en kan men terugkeren in de Somalische gemeenschap. Dit aanbod is gekomen ná de dood van leider Godane. Of er gehoor aan is gegeven en in welke mate is bij het sluiten van dit artikel onbekend. Gijs Gielen
Hoe veilig is de terugkeer naar Somalië? Op 18 november 2013 werden door de fractie van de PvdA vragen gesteld aan Staatssecretaris Teeven over de veiligheidssituatie in Somalië en de consequenties daarvan voor de al dan niet gedwongen terugkeer van Somalische asielzoekers naar Somalië. Aanleiding voor deze vragen was het bericht in de Volkskrant van 14 november dat een uitgezette Somaliër bij terugkeer in zijn land bij een bomaanslag ernstig gewond was geraakt. Uit het antwoord van Staatssecretaris Teeven van 17 januari j.l. blijkt dat hoewel ook hij de veiligheidssituatie in Somalië zorgwekkend vindt, dit voor hem geen reden is om de gedwongen uitzetting naar Somalië te beëindigen. Sinds 2010 tot september 2013 waren deze gedwongen uitzettingen vanwege de veiligheidssituatie stopgezet. In september werden deze weer hervat, zij het slechts tot november, toen de Somalische autoriteiten het Memorandum of Understanding met Nederland over gedwongen terugkeer
4
voor onbepaalde tijd opschortten. Redenen daarvoor waren de kabinetscrisis in Somalië zelf en de opvatting van de Somalische autoriteiten dat er eerst een overeenkomst over nieuwe werkafspraken met de Nederlandse autoriteiten moest worden gesloten. Volgens de Staatssecretaris zullen de gesprekken daarover vanaf februari 2014 gaan plaatsvinden. Wat het meest opmerkelijke is in het standpunt van de Nederlandse bewindsman is dat daar-
GEEDI
in geen rekening is gehouden met het nieuwe ambtsbericht van de minister van Buitenlandse Zaken dat een maand eerder werd uitgebracht. Uit dit ambtsbericht blijkt dat de veiligheidssituatie in Somalië in 2013 weinig reden geeft tot enig optimisme. Integendeel, het ambtsbericht geeft een uitputtende opsomming van gewelddadigheden, mensenrechtenschendingen en toenemende conflicthaarden, vooral in heel Zuid-en Centraal Somalië. Volgens een aantal bronnen is de veiligheidssituatie in Mo-
December 2014
gadishu en in de rest van Zuiden Centraal Somalië zelfs verslechterd ten opzichte van de vorige verslagperiode. Om die reden heeft de medische hulporganisatie Artsen zonder Grenzen in augustus 2013 besloten tot een volledige terugtrekking uit Somalië. Sinds 1991 was deze organisatie daar ononderbroken werkzaam. De reden om te vertrekken was dat de minimum veiligheidsvereisten voor een aanwezigheid in Somalië niet langer konden worden gewaarborgd. Volgens het ambtsbericht betekent het vertrek van AzG dat de belangrijkste medische hulpverleningsorganisatie uit Somalië verdwijnt waardoor duizenden personen verstoken blijven van medische hulp. Niet alleen het recente ambtsbericht roept de vraag op of de huidige veiligheidssituatie niet zodanig is dat een gedwongen uitzetting naar Somalië in strijd is met artikel 15, lid c van de Europese Kwalificatierichtlijn. Deze verbiedt immers een dergelijke uitzetting indien er sprake is van ernstige en individuele bedreiging van het leven of de persoon van een burger als gevolg van willekeurig geweld in het kader van een internationaal of binnenlands gewapend conflict. De visie van het UNHCR is dat er geen reëel binnenlands vestigingsalternatief is voor teruggekeerde asielzoekers uit Zuid- en Centraal Somalië. Gedwongen terugkeer wordt door UNHCR afgeraden vanwege de nog altijd alom aanwezige mensenrechtenschendingen in Somalië door alle betrokken partijen, met name in Zuid- en Centraal December 2014
Somalië. Volgens deze organisatie van de Verenigde Naties zijn er nu ook meer gewelddadigheden in Mogadishu dan een jaar geleden, waaronder meer willekeurig geweld, waardoor ook terugkeer naar Mogadishu thans moeilijk is. Voor uitzettingen naar Noord-Somalië sluit het UNHCR uitzetting van uitgeprocedeerde asielzoekers niet geheel uit, maar geeft daarbij in overweging dit alleen te doen als er sprake is van een duidelijke clanverwantschap. Dit betekent voor de praktijk dat Noord-Somalië geen reëel vestigingsalternatief biedt voor personen afkomstig uit Centraal- en Zuid Somalië. Een soortgelijk standpunt wordt ook ingenomen door Vluchtelingenwerk Nederland. Amnesty International daarentegen wijst iedere uitzetting, ook naar Noord-Somalië volledig af, gezien de instabiele veiligheidssituatie in het gehele land.
richtlijn te beschouwen. Als argument wordt daarbij gewezen naar het beleid in ons omringende landen. Gesteld wordt dat Duitsland, Zweden en het Verenigd Koninkrijk geen delen van Somalië nog langer als 15c-gebied aanmerken. Alleen van België wordt gesteld dat dit geheel Zuid- en Centraal Somalië als 15c-gebied kwalificeert. Uit al deze landen zouden in 2013 mensen vrijwillig naar Somalië zijn teruggekeerd en vanuit het Verenigd Koninkrijk en -zoals uit het ambtsbericht blijkt- ook Denemarken zouden gedwongen uitzettingen weer zijn hervat.
Vanuit Nederland vinden deze uitzettingen thans niet meer plaats, omdat daartoe eerst het Memorandum of Understanding moet worden geactualiseerd. Voor de 480 Somalische asielzoekers die thans bekend zijn bij de Dienst Terugkeer en Vertrek is te hopen dat het nieuwe ambtsbericht vooral waar het De vraag is of het recente gaat om de terugkeer naar Cenambtsbericht niet moet leiden tot een herziening van de recent traal en Zuid-Somalië in de door de Staatsecretaris verwoor- onderhandelingen met de Somade visie dat de terugkeer van ie- lische autoriteiten niet wordt genegeerd, zoals het geval was dere asielzoeker naar Somalië in de beantwoording van de individueel wordt bekeken en dat er geen aanleiding is Soma- Kamervragen op 17 januari lië in zijn geheel of althans de- 2014. len daarvan als een 15c-gebied Prof. A. van Kalmthout in de zin van de kwalificatieGEEDI
5
Ogaden Human Rights Committee: OHRC In de diverse nummers van Geedi Nieuwsbrief Somalië wordt telkens aandacht besteed aan initiatieven en organisaties van Somaliërs, die zich op een zeer breed terrein actief opstellen. Deze initiatieven -ongelooflijk groot in aantal- variëren van belangenbehartiging voor de eigen (plaatselijke) Somalische gemeenschap hier, tot ondersteuning van projecten van allerlei aard daarginds. In deze Geedi centraal de Ogaden Human Rights Committee, kortweg de OHRC. De oorsprong van OHRC ligt in Zwitserland, waar in 1998 het initiatief tot oprichting werd genomen. De organisatie is sindsdien in verschillende landen actief waaronder Canada, USA, Kenia, Ethiopië en sinds 2002 ook in Nederland.
de Conferentie van Berlijn (in 1884/85), waar op een zeer willekeurige wijze grenzen door Afrika werden getrokken en het gehele continent verdeeld werd door de koloniale mogendheden, ingedeeld bij Ethiopië Dat land mocht evenals Liberia als zelfstandige staat blijven beHéél beknopt samengevat staan. De Ogaden wordt voorstreeft OHRC naar erkenning namelijk door Somali bevolkt. van de mensenrechten, speci- De situatie in de Ogaden is weiaal voor de Ogaden. Mensennig florissant en wat mensenrechten worden beschouwd als rechten betreft laat het veel te basisbehoeften, zoals eten, wensen over. Zo is er te weinig drinken, gezondheid. OHRC voedsel en bestaat er nauwelijks richt zich met name op de Oga- mogelijkheid tot scholing. Er is den, de zuidelijkste regionen weinig -vooral slechte- infravan Ethiopië. Het gebied is bij structuur, er zijn nauwelijks
economische kansen wat betreft werk, handel en dergelijke, er is enkel povere gezondheidszorg, hoge sterfte, er is sprake van grote onveiligheid en er vinden veel misdaden plaats tegen de menselijkheid. Veel van deze belemmerende factoren maken dat mensen zich daarnaar gaan gedragen. Zij verliezen hun geloof in het eigen zelfstandige mens-zijn. Angst is daarbij de grootste factor, omdat -om een voorbeeld te noemen- de eigen meningsuiting grote gevolgen kan hebben in de vorm van allerlei represailles van overheidswege tegenover de persoon in kwestie of zijn familie.
Federatief OHRC wil werken aan bewustwording en wel aan beide kanten. Enerzijds is dat proces gericht naar de mensen zelf, die immers -aldus OHRC- zelf ook verantwoordelijkheid dragen voor de eigen situatie. Anderzijds wordt gewerkt naar de kant van de regering, die eveneens verantwoordelijk is (veiligheid, gezondheidszorg, infrastructuur enz.). Ethiopië is een federatieve bondsstaat en Ogaden is één van de negen deelnemende staten. Gelijkwaardige behandeling van álle staten moet uitgangspunt zijn. Maar daarvoor zal nog veel werk verzet moeten worden. Voor deze bewustwording organiseert OHRC internationale 6
GEEDI
December 2014
Geweren missen de consistentie van menselijke waarheden. (Nuruddin Farah: Terug naar Mogadishu) met veel tijd en mogelijkheden voor propaganda voor de materiële kanten van het leven. Fundamentele mensenrechten bijvoorbeeld blijven vrijwel systematisch buiten schot en buiten beeld. En dat raakt dan weer aan die primaire levensbehoeften van de mens. Het heeft er veel schijn van dat met het aanbrengen van wat materiële voorzieningen de vraag naar welzijn in de kiem wordt gesmoord. Dan zijn vrijheid van meningsuiting en andere mensenrechten voor de Ogadeni nog heel ver verwijderd en blijft er werk aan de winkel voor de mensen van OHRC waar ter wereld ook’. Aldus de woordvoerder. OHRC bezint zich ten Goede kanten aanzien van deze ontwikkeAnno 2014 is er -zo lijkt het tenminste- sprake van een meer lingen. humane houding van de zijde van de Ethiopische overheid. Zo Ogaden Human Rights Comis er momenteel een eigen tele- mittee is hier in Nederland bereikbaar via de website , waar visiekanaal beschikbaar voor tevens veel van de belangrijke OHRC wil met de vrijwel conti- Ogaden. Op dit punt is de publicaties te raadplegen zijn woordvoerder van OHRC krinue informatiestromen en het voor een groot publiek. uitbrengen van rapporten deze tisch in zijn commentaar: ‘Zo impasse doorbreken en belang- op het eerste gezicht lijkt dat stelling vragen voor Ogaden bij een goede ontwikkeling. En het www.ogadenrights.org regeringen, ministeries, organi- heeft óók zijn goede kanten. Ze Gijs Gielen zijn wel erg eenzijdig gericht saties van mensenrechten en
conferenties en debatten. Men is de mening toegedaan dat bijna niemand dan wel te weinigen weet hebben van de situatie in Ogaden. Daarvoor wordt een aantal oorzaken naar voren geschoven: • de westerse wereld is zelf medeveroorzaker geweest van de huidige situatie (kolonisator, zeer kunstmatige grenzen dwars door volkeren heen) en wil liever niet daaraan herinnerd worden; • Ethiopie zelf verspreidt uiteraard graag het beeld dat er niets aan de hand is en dus wordt steun aan de Ogaden al snel beschouwd als inmenging in binnenlandse aangelegenheden; • er heerst grote angst bij zowel de mensen binnen als buiten het gebied om zich te uiten.
December 2014
ontwikkelingssamenwerking. En daarvoor is het van groot belang dat mensen weten wat er zich zoal in het gebied afspeelt. Zo kunnen er internationale lobby’s ontstaan, die kunnen werken aan fundamentele verbeteringen van de situatie in Ogaden. Maar uiteindelijk -zo vindt OHRC- zal de verandering van de mensen zelf moeten komen. Zij nemen de regie voor deze veranderingen. Omstandigheden maken mensen tot slachtoffer. Wanneer zij zich als mens behandeld voelen, zullen zij aan die slachtofferrol kunnen ontsnappen, indien nodig met steun van anderen!
GEEDI
7
Nacht van de Vluchteling In de nacht van 29 op 30 mei jongstleden vond voor de vijfde keer de Nacht van de Vluchteling plaats. In al mijn enthousiasme (of in een vlaag van verstandsverbijstering) had ik toegezegd om mee te lopen. Tijdens deze 40 kilometer lange sponsorloop, waarbij deelnemers in het holst van de nacht van Rotterdam naar Den Haag wandelen, wordt aandacht gevraagd voor de situatie van vluchtelingen. Na het startschot om 24:00 uur op de Erasmusbrug wandelen de 1200 deelnemers richting het Humanity House in Den Haag. Het doel van deze tocht is om zo veel mogelijk geld op te halen en aandacht te vragen voor een specifiek project. Dit jaar stond de loop in het teken van wat Stichting Vluchteling de grootste humanitaire crisis van dit moment noemt: Syrië. Bijna 9 miljoen Syriërs zijn op de vlucht geslagen en zoeken veiligheid in eigen land, Jordanië, Libanon, Turkije of Irak. Er is behoefte aan voedsel, aan onderdak, aan medische
begon ik aan een indrukwekkende tocht. Eigenlijk begon deze tocht maanden eerder, toen mijn teamleider vroeg of ik mee wilde lopen met de Nacht van de Vluchteling. Collega’s met ervaring waarschuwden mij om de tocht niet te onderschatten en vertelden horrorverhalen over voorgaande edities. Anderen
Toen kon ik niet meer terug. Mijn conditie was in orde maar ik had een hekel aan wandelen. Veel liever zat ik op mijn racefiets. En bovendien moest ik nu ook nog eens geld gaan inzamelen. Dat laatste bleek veel eenvoudiger dan ik had gedacht, waarbij ik profiteerde van mijn competitieve aard. Een wedstrijdje met mijn collega motiveerde mij ertoe om mijn verjaardagscadeau in te ruilen voor sponsorgeld. Mensen spraken mij bewonderend toe over de inspanning die ik ging leveren en zonder veel moeite had ik 500 euro verzameld.
Blaren
zorg. Deze kinderen, opa’s en oma’s, vaders en moeders verdienen het om menswaardig door de crisis heen te komen. Het geld dat wordt ingezameld tijdens de Nacht van de Vluchteling wordt ingezet om noodhulp te bieden aan de meest kwetsbaren in het conflict. Met het startsein door burgemeester Aboutaleb en cabaretière Sanne Wallis de Vries 8
Toen was het leuke deel van bewondering voorbij en moest ik aan de bak. In groten getale staken we na het startsein de Erasmusbrug over en langzaam dunde de sliert mensen uit. Sommige collega’s verdwenen daagden mij juist uit om mee te al snel uit zicht terwijl ik zocht doen. Solidariteit is voor mij naar mijn eigen tempo. Met een belangrijk en ik ben erg interna- zestal collega’s bereikten we het tionaal georiënteerd en dus was eerste rustpunt en daarna het ik goed op de hoogte van de twintig kilometerbord. Toen ellende in Syrië. Ik kon deze werd het moeilijk. Ik was uitdaging niet laten lopen om gezegend met goede wandelmijn bijdrage te leveren aan schoenen uit mijn periode dat ik enige verbetering voor de Synog vulkanen beklom in rische vluchtelingen. Ik schreef Latijns-Amerika, maar om mij mij in als loper voor het team heen begonnen de blaren op te van de PvdA. spelen.
GEEDI
December 2014
Zonsopgang Waar ik fysiek weinig te klagen had vond ik het mentaal veel zwaarder. Acht uur wandelen door de nacht vraagt heel veel van je doorzettingsvermogen. Zelfs al is de afstand tot de start net zo groot als tot de finish. Bij iedere stap moet je jezelf motiveren. Elke controlepost was voor mij een mijlpaal maar absoluut geen moment om mijzelf rust te gunnen. Want niets garandeerde mij dat ik weer op gang zou komen. Onrustig dribbelend spoorde ik mijn collega’s bij de rustpunten aan om binnen twee minuten naar het toilet te gaan en een kop koffie te drinken, zodat we weer verder konden gaan. Motivatie om door te lopen vond ik uiteindelijk in de kletspraatjes en goede gesprekken met collega’s. In de zonsopgang boven de weilanden, de opkomende zon boven de oude binnenstad van Delft en in de simpele realisatie dat onze tocht op geen enkele manier eer doet aan de hel die vluchtelingen doormaken.
liseerde mij voortdurend dat mijn ervaring hevig contrasteerde met de ervaring van Syrische vluchtelingen. Het was bijna tegenstrijdig. De sfeer tijdens de loop was feestelijk. De deelnemers moedigden elkaar aan en dronken voorbijgangers vroegen ons lallend waar we naar op weg waren. We werden uitstekend verzorgd dus over honger en verwondingen als blaren hoefde we ons geen zorgen te maken. Totaal in contrast met de ervaringen van veel Syrische vluchtelingen of bijvoorbeeld de Yezidi’s in Irak.
Trots
Na zeven uur en driekwartier kwam ik met vier collega’s aan Elkaar aanmoedigen bij het Humanity House. Totaal Hoe wonderlijk het ook was om uitgeput als ik was wachtte mij door een donker en (deels) ver- een behandeling van de maslaten landschap te lopen, ik rea-
seur. Waar ik tijdens de tocht weinig fysieke pijn had, compenseerde ik dit in de twee dagen daarna met een hoeveelheid spierpijn. Maar trots was ik op mijn eigen prestatie en de prestatie van mijn team. Ruim 11.000 euro hadden we opgehaald en in totaal is er een half miljoen euro opgehaald voor Stichting Vluchteling. Nooit zal ik beweren dat ik weet hoe het is om in het holst van de nacht op de vlucht te moeten slaan voor oorlogsgeweld. Wel zal ik beweren dat ik een kleine bijdrage heb geleverd aan het verlichten van de pijn van miljoenen die op de vlucht zijn geslagen voor het geweld in Syrië. Julia Drissen
Geedi wil graag in contact komen met O.A. Abdi (Kelli). Dus als je iets weet hoe we hem kunnen bereiken, laat het ons en hem weten. Alvast bedankt! 013-5357041 of
[email protected]
December 2014
GEEDI
9
Saado Ali Warsame Een bijzondere vrouw Eind juli verscheen het bericht in de Nederlandse krant over haar dood. In Memoriam: Saado Ali Warsame (circa 1944-2014). Woensdag 23 juli 2014 werd zij in Mogadishu vanuit een passerende auto doodgeschoten. De auto waarin zij zat werd doorzeefd met kogels. Zij stierf ter plekke. Wie was deze vrouw van wie velen gedacht hebben dat zij wel eens de eerste vrouwelijke president van Somalië had kunnen worden? Al vanaf de jaren zeventig maakte zij naam als artieste, die van haar vaderland hield, maar die tevens zeer maatschappijkritisch was. In haar alom gekende liedjes bezong zij de onderdrukking en het onrecht onder Siad Barre. Zij trad op zonder hoofddoek, soms gekleed in lange broek. Warsame stond symbool voor het liberale karakter van het Somalië van vóór Al Shabaab, Somalië dat momenteel wel door niemand meer in verband wordt gebracht met muziek, theater en dichtkunst. Begin jaren negentig vertrok zij naar de Verenigde Staten om vandaar in 2012 weer terug te keren naar Somalië, waar zij
zich verkiesbaar stelde als volksvertegenwoordiger. In het huidige Somalische parlement zijn er 275 zetels; 30 daarvan
worden bezet door vrouwen en Saado was één van hen. Soms trad zij nog op als zangeres. De aanslag op deze markante vrouw is opgeëist door Al Shabaab, die haar niet vermoordde vanwege haar muziek, maar om haar politieke activiteiten. Zij is de vierde politicus die in 2014 werd vermoord. In een verklaring van het Amerikaanse Ministerie van Buitenlandse Zaken over haar dood stond: “Saado Ali Warsame was een toonbeeld van de beste kwaliteiten van de cultuur en traditie van Somalië. Haar dood zal door heel Somalië gevoeld worden!” En wellicht ook ver daarbuiten!
Jarkaboodo is een Somalische variant van … het damspel. Men speelt één tegen één. Voor Jarkaboodo zijn nodig 2 x 12 ‘stukken’. Dat zijn vaak twaalf steentjes en twaalf stukjes hout of glas of iets dergelijks. In de grond worden 25 kuiltjes gemaakt: vijf rijen van vijf. De steentjes en de houtjes worden in de kuiltjes gelegd. Dat gaat als volgt: om en om wordt een kuiltje gekozen voor een stukje hout of steentje. Men mag daarbij willekeurig kiezen. Tenslotte blijft ergens één kuiltje leeg. Vervolgens wordt er ‘geschoven’ en zoals bij dammen kan een stuk van de ander geslagen worden. Dat kan wanneer een stuk in een kuiltje komt dat raakt aan het kuiltje dat bezet is door een eigen stuk. Voorwaarde is dat men naar een leeg kuiltje erachter kan springen. Het geslagen stuk verdwijnt uit het spel. Men kan alleen horizontaal en verticaal slaan, niet schuim naar rechts of links. Men mag ook achterwaarts slaan. Het is niet verplicht te melden dat er een mogelijkheid tot slaan aanwezig is. Het eigen voordeel of nadeel geeft de doorslag bij het eventueel melden. Degene die als eerste alle stukken van de tegenstander geslagen heeft is de winnaar van Jarkaboodo. Deze manier van Somalisch dammen wordt veel gespeeld bij de nomaden. Een potje dammen wordt dan een potje jarkaboodoën … als je durft!
10
GEEDI
December 2014
Kinderverhalen uit Somalië. Op de achterzijde van het boekje staat het volgende te lezen: “Of kinderen nu groot of klein zijn, er blijven altijd momenten waarop ouders hun best doen om hun kinderen normen en waarden mee te geven. Het is belangrijk dat Somalische kinderen zich bewust zijn van hun culturele en traditionele achtergronden en die ook begrijpen. Dit boekje geeft een goed beeld van de oude Somalische kinderverhalen en -liedjes en het kan voor ouders en verzorgers een belangrijk steunpunt zijn en hen aanzetten nog meer prachtige verhalen te vertellen en liederen te zingen waarin het kind de ruimte vindt om zelf keuzes te leren maken.” Wij van Geedi zouden deze belangrijke woorden niet beperkt willen houden voor alleen maar Somalische kinderen. Alle kinderen, van welke kleur of afkomst dan ook, zullen mogen genieten van prachtige verhalen, altijd en overal!
Igaal Shidaad Lang, heel lang geleden was er een man die Igaal Shidaad heette. Igaal had de naam een lafaard te zijn en keer op keer bewees hij dat weer. Op een dag ging Igaal met zijn schapen naar de hoogste top van de rotsen in het woud. Hij hoedde zijn schapen, terwijl hij onderweg was naar het woud dat ver van de kraal lag. Daar tussen het hoge gras voelde Igaal zich erg klein en hij werd steeds banger, omdat hij de omgeving niet meer
kon overzien. Plotseling vluchtten zijn schapen terug de richting in vanwaar ze gekomen waren. Igaal schrok zich een hoedje en wachtte ook geen moment, maar rende net als zijn schapen er als een haas vandoor. Igaal rende en rende en toen hij thuis kwam en voor de voeten van zijn vrouw hijgend neerviel, kon hij geen woord uitbrengen toen zijn vrouw naar de schapen vroeg. Ze riep verschrikt: “Waar heb je de scha-
pen gelaten?” Zijn hart bonkte in zijn keel en eindelijk kon hij antwoord geven. Met verschrikte schrille stem piepte hij: “Moet ik dan daar in mijn eentje achterblijven, terwijl honderd schapen op de vlucht slaan?” Ach, ach, dacht zijn vrouw, is dat nou mijn man? (Uit: Oude Somalische Kinderverhalen door O.A. Abdi).
De toekomst is niet wat er gaat gebeuren, maar wat wij ervan maken.
December 2014
GEEDI
11
Nuruddin Farah: Geheimen Somalië aan de vooravond van de burgeroorlog. Terwijl in de hoofdstad Mogadishu het geluid van machinegeweren weerklinkt, krijgt Kalaman bezoek van zijn jeugdliefde Sholoongo, van wie wordt beweerd dat ze magische krachten bezit. Ze is gekomen om aan Kalaman een gunst te vragen die te maken heeft met een eed uit hun jeugd. Door Sholoongo’s bezoek beleeft Kalaman zijn verleden opnieuw. Hij wordt meegesleept in een maalstroom van herinneringen, geheimen en mythes waarvan hij dacht dat hij ze allang achter zich gelaten had. Terwijl Kalaman steeds meer te weten komt over de vreselijke geheimen van zijn familie, wordt hij geconfronteerd met de waarheid over zijn eigen afkomst.
Over Nuruddin Farah Nuruddin Farah werd geboren in 1945 in Baidao, dat destijds ressorteerde onder Italiaans Somaliland. Hij komt naar eigen zeggen uit een familie van dichters. Hij ging naar school in het door Somaliërs bevolkte Kallafo in de Ogaden, het grensgebied met Ethiopië. Toen de Engelsen daar vertrokken, brak er een oorlog uit met Ethiopië over dat grensgebied, en vluchtte Farah’s familie naar Mogadishu. In de postkoloniale chaos leerde hij vijf talen spreken: Somalisch, Amhaar, Engels, Italiaans en Arabisch. Farah studeerde filosofie en literatuur aan de universiteit van Chandigargh in India en schreef daar zijn eerste roman, die hem de reputatie van feministische schrijver opleverde. Tijdens de dictatuur van generaal Barre moest Farah na het verschijnen van zijn tweede roman in 1976 in ballingschap. Twintig jaar lang leefde hij een nomadisch bestaan, pendelend tussen diverse Afrikaanse lan12
den, het Midden-Oosten, Europa en de Verenigde Staten. Hij doceerde onder meer in Londen, Rome en Beiroet. In 1996 keert hij voor het eerst na 22 jaar terug in Somalië, waar hij een aantal dagen in gevangenschap moet doorbrengen, wat hij zelf benoemde als ‘een pijnlijk misverstand’. Internationale bekendheid kreeg Farah door zijn trilogie ‘Variaties op het thema van een Afrikaanse dictatuur’, bestaande uit de boeken Zoete melk, zure melk, Sardientje spelen en De
patriarch en de generaal. Deze drie titels, waarin hij vanuit verschillende invalshoeken commentaar levert op het regime van Siad Barre, zijn ook in het Nederlands verschenen en laten zich lezen als op zichzelf staande romans. Farah’s oeuvre is met vele prijzen bekroond en wereldwijd vertaald. Voor zijn roman Geheimen ontving Farah in 1998 de prestigieuze Neustadt International Prize for Literature, die ook wel wordt aangeduid als ‘de Amerikaanse Nobelprijs’. ‘Farah is één van de beste hedendaagse Afrikaanse auteurs’, aldus Salman Rushdie. En Nadine Gordimer zegt over hem: ‘Farah is een van de échte vertolkers van ons geplaagde continent Afrika’. Dit boek is in 2000 verschenen bij Uitgeverij De Geus, Breda in samenwerking met NOVIB/NCOS. Vertaald door Erika Peeters. ISBN 90-5226-650-6.
GEEDI
December 2014
