november 2006 nummer 3

SBM Maandblad van de Besturenraad voor managers, bestuurders en toezichthouders

november 2006

nummer 3

Vmbo: voor beroep èn burgerschap 8 Doorlopende leerlijnen: van snelweg naar rotonde 10 Voorzitter Marianne Luyer: koester de ouders 12 Bijzonder onderwijs heeft stem in Europa 16 Kinderopvang: extra last of welkome aanvulling? 20 ADJIEDJ BAKAS: VERZUILING KO M T T E R U G

6

Dienstverlening met oog voor samenhang De Besturenraad is de dienstverlener voor managers, bestuurders en toezichthouders in het bijzonder onderwijs. Onze leden profiteren van onze collectieve dienstverlening én ze weten ons te vinden voor dienstverlening op maat, in de vorm van advies, informatie, ondersteuning, opleidingen of (in company) cursussen. Zes beleidsterreinen zijn de basis van het werk op de scholen en daarom vormen ze ook de basis van onze dienstverlening. Wij noemen dat School Totaal. Binnen School Totaal biedt de Besturenraad een breed scala aan diensten. Onze adviseurs kijken daarbij graag over de beleidsterreinen heen: als het even kan, kiezen we voor een integrale aanpak en werken onze specialisten vanuit verschillende disciplines samen. Dat komt de kwaliteit van de dienstverlening ten goede.

SCHOOL TOTAAL ONDERWIJS & IDENTITEIT PERSONEEL & ORGANISATIE

FINANCIËN

HUISVESTING

COMMUNICATIE & KWALITEIT

MAATSCHAPPELIJK DRAAGVLAK Wilt u eens rustig nalezen waar wij voor staan, welk voordeel een lidmaatschap voor u heeft en wat wij verder voor u kunnen betekenen? In onze brochure ‘Voor goed bijzonder onderwijs’ hebben wij dat voor u op een rij gezet. U kunt de brochure gratis bestellen via onze website > producten

Voor goed bijzonder onderwijs VOOR BELANGENBEHARTIGING, DIENSTVERLENING EN OPLEIDINGEN PO – VO – BVE – HBO – WO

bestellen of bellen met telefoon: 070 348 11 48.

�����

�������������������������� ���������������� ����������������� ������������������������������������������ ������������������������������������������������ �������������������� �������������������������������������������� ���������������������������������������������� ����������� ����������������������������������������������

���������������������������� �� �� �� ��

���������������������� ����������������������������� ��������������������������� ������������������������������������������

������������ ������������������ �������������������������� ������������������������ ��������������� ��������������� ������������������������� ������������������������������� ���������������������� ������������������������� ������������������������� ���������������������������� ����������������������� ������������������� ���������������������������� ������������������������� ��������� ����������������������������

������������� ��������������� ������������������������� ����������������������������

1

SBM

Colofon

Maandblad voor managers, bestuurders en toezichthouders november 2006 nummer 3

SBM is het maandblad van de Besturenraad, de organisatie van het christelijk onderwijs. Wij vertegenwoordigen scholen, directeuren, besturen en raden van toezicht bij overheden en andere instellingen. Wij verlenen diensten rond de thema’s onderwijs & identiteit, personeel & organisatie, financiën, huisvesting, communicatie & kwaliteit en maatschappelijk draagvlak. Bij de Besturenraad zijn 650 besturen aangesloten, met 2.250 onderwijsinstellingen en meer dan 800.000 leerlingen en studenten in het basis-, speciaal, voortgezet onderwijs, bve, hoger en wetenschappelijk onderwijs. Redactie Henk Strietman (hoofdredacteur) Grada Huis (eindredacteur) Guido de Bruin (coördinerend redacteur) Corine de Reus (beeldredacteur)

6

“De verzuiling komt terug” Trendwatcher Adjiedj Bakas

8

Vmbo: voor beroep èn burgerschap

Elise van Bokhorst Hans Bruggeman Kees Jansen Anne-Els Valstar Anneke de Wolff

10

Van snelweg naar rotonde Doorlopende leerlijnen

12

“Koester de ouders” Voorzitter Marianne Luyer

14

Inspiratie maakt verschil De identiteit van katholieke scholen

16

Bijzonder onderwijs heeft stem in Europa De kracht van christelijk onderwijs

18

Bovenschools directeur kijkt in de spiegel

20

Kinderopvang: extra last of welkome aanvulling?

24

Goed op het kerstkind passen NCRV Kerstmusical 2006 voor scholen

Redactieadres Oosteinde 114 Postbus 907, 2270 AX Voorburg E-mail: [email protected] Vormgeving Ontwerpwerk, Den Haag Foto omslag Danijel Micka / iStockphoto Druk Drukkerij Giethoorn ten Brink, Meppel Abonnementen SBM voor leden € 25,00 SBM voor niet-leden € 37,00 SBM met Thema voor leden € 35,50 SBM met Thema voor niet-leden € 51,00 Zonder schriftelijke opzegging voor 1 december van het lopende jaar worden abonnementen automatisch verlengd voor het daaropvolgende kalenderjaar. Voor informatie en losse nummers: 070 348 11 48. Advertenties ADCO Services Media-exploitatie buro Boslaan 1, 7231 DG Warnsveld Telefoon: 0575 52 62 63 Fax: 0575 52 28 23 Copyright Overname van artikelen of gedeelten daarvan is toegestaan na voorafgaande toestemming van de redactie en met bronvermelding. Disclaimer Aan de informatie in dit magazine kunnen geen rechten worden ontleend. De redactie is niet verantwoordelijk voor de inhoud van de advertenties. ISSN: 1570-2332

rubrieken

4 Nieuws | 22 De Praktijk | 25 Prikkelen | 26 Nieuws Besturenraad

NIEUWS

“Niks mis met lerarensalarissen” De salarissen van leraren zijn vergelijkbaar met de beloning voor andere

met ruim 4000 euro (schaal LB) omhoog kan. Slechts 1 procent van de

functies in ‘het midden van de markt’. Dat concludeert het onderzoeks- en

basisschoolleraren krijgt die vorm van prestatiebeloning, aldus Hay Group.

adviesbureau Hay Group op basis van een vergelijking van de salaris-

In andere sectoren kunnen uitblinkende docenten die aan het einde van hun

schalen in het onderwijs met zijn eigen database van beloningen voor

salarisschaal zitten, een extra verhoging tot 15 procent krijgen. Ook kunnen

150.000 andere functies.

leraren bij zeer goed functioneren hun schaal sneller doorlopen, bijvoorbeeld

“Verkiezingsretoriek” noemt consultant Peter Langerak van Hay Group de

door de toekenning van twee of drie periodieken ineens. “Zo kan een zeer

roep om hogere lerarensalarissen. “Het eindsalaris van leraren zit in het

goede hogeschooldocent in tien jaar van 30.000 naar 54.000 euro gaan, dat

midden van de markt, je kunt dat salaris sneller bereiken dan vroeger, en

is een loonsverhoging van 8 procent per jaar”, zegt Langerak.

je kunt er prestatiebeloning bovenop verdienen. Onderwijsmanagers zullen

De geringe aantrekkingskracht van het onderwijs ligt volgens Langerak

bestaande mogelijkheden moeten benutten.”

niet in de hoogte van de beloning, maar vooral in gebrekkig management.

Het modale inkomen (30.000 euro) is voor veel leraren het aanvangssalaris.

“Investeringen dienen vooral gericht te zijn op verbetering van het manage-

Het loon dat zij kunnen bereiken, ligt dus boven modaal. In het onderwijs

ment. Dan trek je ook gemakkelijker nieuwe mensen aan.

zijn al mogelijkheden voor prestatiebeloning, maar die worden volgens het

Goed onderwijs begint dus bij goede docenten èn goede managers, niet bij

bureau te weinig benut. In het primair onderwijs kunnen scholen leraren

hogere salarissen.”

bevorderen tot senior-leraar, waarbij het maximumsalaris van 42.000 euro

Meer informatie op www.haygroup.nl.

Overheid geeft steeds minder uit aan onderwijs

Victor Veilig staat zijn mannetje Hij heet Victor Veilig en is een gifgroen mannetje met een fel oranje vlaggetje in de hand.

In de afgelopen dertig jaar is relatief steeds minder over-

Als hij langs de stoeprand staat of bij de ingang, het parkeerterrein of de oversteekplaat-

heidsgeld naar onderwijs gegaan. In 1975 gaf Nederland

sen van scholen, zien automobilisten al van verre dat kinderen in zijn nabijheid overste-

7 procent van het bruto binnenlands product (bbp) uit aan

ken of buitenspelen.

onderwijs, in 2006 is dat nog 5 procent. Dat blijkt uit een

Volgens The Robin & Roos Company, die Victor Veilig in Nederland heeft geïntrodu-

onderzoek van de Universiteit Maastricht in opdracht van

ceerd, is het mannetje ‘hufterproof’ en kan het, om diefstal te voorkomen, zonodig met

de Algemene Onderwijsbond.

een hangslot aan een lantaarnpaal worden bevestigd. Veilig Verkeer Nederland spreekt

De uitgaven per leerling in het primair en voortgezet onder-

op de website van Victor Veilig goedkeurend van een “opvallend en flexibel in te zetten

wijs vertoonden onder het tweede kabinet-Kok wel een

attentiemiddel om automobilisten te laten weten dat ze spelende kinderen kunnen ver-

groei, maar die is onder de kabinetten-Balkenende afgevlakt

wachten”.

of vrijwel tot staan gekomen. In het basisonderwijs stegen

Victor Veilig kost 35 euro. Meer informatie op www.victorveilig.nl.

de voor inflatie gecorrigeerde uitgaven per leerling tussen 1961 en 1978 zeer sterk. Daarna bleven ze tot 1997 vrijwel constant, waarna ze onder Kok-II scherp stegen dankzij de klassenverkleining. Onder Balkenende is een lichtere stijging zichtbaar. In het voortgezet onderwijs groeien de uitgaven per leerling tussen 1961 en 1975 sterk, waarna ze begin jaren tachtig weer hard dalen. Vervolgens is een continue groei zichtbaar, die onder Kok-II wordt versneld. Onder Balkenende vertonen ze vrijwel geen groei meer. In het hbo, waar het aantal studenten in de afgelopen 55 jaar is vertienvoudigd, verdubbelen de uitgaven per student tussen 1961 en 1978, maar dalen ze tussen 1978 en 1992 met een kwart. Vervolgens blijven ze tot 2005 constant. In het wetenschappelijk onderwijs halveren de uitgaven per student tussen 1975 en 1984 zo ongeveer. Daarna dalen ze tot 1994 nog licht, om vervolgens stabiel te blijven en onder Balkenende weer licht af te kalven.

4

Leveranciers waterkoelers boos over gratis water op scholen

Amsterdamse ouders en leerlingen kunnen vanaf 6 december met vragen over onderwijs terecht bij de onafhankelijke Onderwijs

De Associatie Water Coolers Nederland

de algemene voorwaarden geen waterkoelers

Consumenten Organisatie (OCO). Die wil

(AWCN) dient een klacht in bij de Nederlandse

van andere bedrijven in bedrijf mogen heb-

hen helpen bij het vergelijken, kiezen en

Mededingingsautoriteit tegen de waterleiding-

ben. Verder betalen de waterleidingbedrijven in

beoordelen van scholen. Op basis van veel

bedrijven, verenigd in de Stichting WaterWijs.

tegenstelling tot andere leveranciers over het

voorkomende vragen gaat OCO knelpunten bij

Die levert scholen gratis ‘oplaadpunten’ waaruit

water uit hun koelers geen verbruiksbelasting.

besturen, politiek en publiek aan de orde stel-

leerlingen voor 10 cent per halve liter gekoeld

Tenslotte valt de AWCN over de ‘bedenkelijke

len. Info op www.onderwijsconsument.nl.

leidingwater kunnen tappen.

vorm van reclame’ die via de beeldschermen

Als scholieren meer water drinken in plaats van

over de scholieren wordt uitgestort.

Ouders van basisschoolleerlingen zijn volgens

fris, sap en zuiveldrankjes, lopen ze minder kans

het College Bescherming Persoonsgegevens

op overgewicht en tandbederf en kunnen ze

niet verplicht om de school gegevens over

zich beter concentreren, vindt de stichting. Een

hun opleidingsniveau te verstrekken. Scholen

beeldscherm op de apparaten vertoont ‘bood-

hebben die nodig in verband met de nieuwe

schappen die de gezondheidsgedachte stimu-

gewichtenregeling, waarin het opleidingsni-

leren’ en reclame van ‘zorgvuldig geselecteerde

veau van de ouders doorslaggevend is voor de

adverteerders’.

toekenning van extra overheidsgeld om onder-

De AWCN beschuldigt de waterleidingbedrijven

wijsachterstanden te bestrijden.

van oneerlijke concurrentie. Door de oplaadpunten onder de kostprijs aan te bieden, “drukken

De Stichting BedrijvenOntwikkelPunt (BOP)

ze de watercoolerbedrijven uit de markt”, aldus

heeft de eerste Nel Ginjaar-Maas Prijs (20.000

de branchevereniging. “De burger weet natuur-

euro) gewonnen. Het project van het Deventer

lijk helemaal niet dat die miljoenen kostende

Bedrijven Overleg wil mobiliteit in, tussen en

campagne voor een flink deel door hem wordt

naar bedrijven stimuleren. Kandidaten krijgen

betaald”, zegt voorzitter Peter Hogervorst.

een contract bij BOP en worden voor twee tot

De AWCN hekelt ook het feit dat scholen die

zes maanden aan de aangesloten bedrijven

een oplaadpunt van WaterWijs hebben, volgens

‘uitgeleend’. Toenmalig staatssecretaris Rutte (Onderwijs) stelde de prijs, genoemd naar een van zijn voorgangsters, vorig jaar in. Staatssecretaris Bruins (Onderwijs) heeft

Klas met 20 kinderen optimaal

220.000 euro beschikbaar gesteld voor het stimuleren van mini-ondernemingen in het onder-

Wat de kosten en de ontwikkeling van de leerlingen betreft, is op de basisschool een groep van onge-

wijs, waarmee leerlingen en studenten het

veer twintig kinderen optimaal. Een nog kleinere groep is duurder en heeft geen extra positief effect

opzetten en runnen van een bedrijf oefenen.

op de ontwikkeling van de kinderen. Dat blijkt uit een evaluatie van de verkleining van de groeps-

Het geld gaat naar de stichting BizWorld, actief

grootte in het basisonderwijs sinds 1997 door het Groningse instituut voor onderzoek van onderwijs

in het basisonderwijs, en de stichting Jong

GION.

Ondernemen, die projecten heeft in basison-

Kleinere klassen en extra personeel in de groepen 1 tot en met 4 hebben “gematigd positieve gevol-

derwijs, mbo en hbo.

gen” gehad, aldus onderzoeker Simone Doolaard. Vooral in groep 2 zijn er ook negatieve bijeffecten. Waar leerkrachten meer individueel of in kleine groepjes met kinderen werken, zijn er ook meer kin-

Zeven hogescholen mogen van staats-

deren die zonder begeleiding werken of niet aan het werk zijn. Met name in groep 2 zijn leerlingen in

secretaris Bruins 1 februari beginnen met

een kleine groep of een groep met extra personeel minder taakgericht bezig dan in een groep met 22

hbo-programma’s die worden afgesloten met

kinderen zonder extra handen in de klas.

een nieuwe graad, de Associate degree. Het

Leerlingen in een groep 2 met geregeld extra hulp ontwikkelen zich minder snel dan hun leeftijds-

gaat om een pilot met in totaal dertien pro-

genoten in een even grote groep zonder extra personeel. Alleen zeer drukke leerlingen varen wel bij

gramma’s. Tot de deelnemers behoren de

extra hulp in de groep. Kinderen die teruggetrokken zijn of leerproblemen hebben, profiteren nauwe-

Christelijke Agrarische Hogeschool

lijks. In groep 3 hebben kinderen wel baat bij een kleinere groep. Vooral zwakkere leerlingen ontwik-

Dronten, de Hogeschool Leiden en de

kelen zich beter. Bovendien houden ze die voorsprong vast.

Christelijke Hogeschool Windesheim.

Doolaard vond geen positief effect van kleinere groepen op gedrag en welbevinden van de leerlingen. Ook hun werkhouding en stabiliteit worden er niet aantoonbaar beter van. Leerkrachten in kleinere groepen zijn wel tevredener.

5

Trendwatcher Adjiedj Bakas

“De verzuiling komt terug” Het bijzonder onderwijs is een ‘groeimarkt’, voorziet trendwatcher Adjiedj Bakas. Religie is in ieder geval helemaal terug van weggeweest. Maar met een verwaterde identiteit gaan christelijke scholen het niet redden. Goede ‘branding’ is volgens hem geboden. Tekst: Guido de Bruin

Religie wordt steeds individueler. Een nieuwe orthodoxie rukt op. New age wordt een hoofdstroming. We mixen elementen uit diverse tradities tot een ‘combigod’. In religie zoeken we vooral een belevenis. Deze en andere ontwikkelingen schetst de auteur van ‘Megatrends Nederland’ en ‘Megatrends Europe’ in zijn nieuwe boek (met cd) ‘De toekomst van God (met muziek waar Hij van houdt)’, dat hij samen met publicist Minne Buwalda schreef. Bakas, directeur van trendbureau Dexter, ontwaart 49 manieren waarop Europeanen religie beleven, en het zullen er volgens hem alleen maar meer worden. “De diversiteit neemt toe. In die diversiteit zoeken de mensen allemaal naar hun bakens.” Die bakens moeten volgens Bakas vooral houvast bieden. Vage vrijzinnigheid heeft geen toekomst, het evangelicale christendom, de oosterse orthodoxie en de conservatieve islam des te meer. “Jongeren kiezen voor de strengere varianten.” STAMMEN

Al die (religieuze) groepen leven in de maatschappij van de 21e eeuw langs elkaar heen, stelt Bakas nuchter vast. Ze vormen een ‘parallelle samenleving’ waarin allerlei ‘stammen’ in eigen buurten wonen, hun eigen scholen en andere voorzieningen hebben en ‘live’ of via internet contact onderhouden. Zo krijgen we aan de kust een ‘burqa beach’, een naaktstrand, een gezinsstrand en een jongerenstrand naast en gescheiden van elkaar te zien. “De verzuiling komt terug, maar op een 6

vindt hij. “Zie wat nu gebeurt in Engeland,

RELIDEALISME

ruimtetje op en ontmoet anderen buiten de

waar British Airways een medewerkster ver-

Ook voor openbaar onderwijs blijft een markt

eigen groep vooral bij Albert Heijn. De

biedt een kruisje om de nek te dragen, terwijl

bestaan, voorziet Bakas. “Er zal altijd een

samenleving wordt afstandelijker, saam-

islamitische medewerksters wel met een

groep ouders zijn die zegt: ‘onze kinderen

horigheid speelt zich vooral binnen groepen

hoofddoek mogen lopen. Dat heet zelfislami-

moeten naar een gemengde school, want dat

af.” Voor Bakas is dat een gegeven waar hij

sering. Islamitische leerlingen komen uit een

is de enige plek waar ze kinderen uit andere

geen oordeel over velt. “Wie ben ik om te

machocultuur. Die begrijpen het niet als je

groepen ontmoeten’. Voor hen is er het open-

zeggen: u moet mengen en van alles met

gelijk op je rug gaat liggen. Je kunt hen leren

baar onderwijs.”

elkaar doen?” In pogingen om bijvoorbeeld

welke wereldgodsdiensten en andere religi-

Ook dat ontkomt er volgens hem niet aan om

scholen gemengder te maken, ziet hij geen

euze varianten er zijn, tot knuffelen met

religie en spiritualiteit in relatie tot burger-

heil. “Die passen niet bij de tijdgeest.”

koeien aan toe. Maar daarna zeg je: dit is ons

schap een grotere plaats in het lesprogramma

De kennismaking met andere culturen, religies

geloof, en dat vinden wij het beste.”

te geven, al was het alleen maar omdat er ook

en levensbeschouwingen en het aanleren van

De godsdienstleraar moet religie in deze tijd,

op openbare scholen veel ‘gelovige’ kinderen

tolerantie hoeven wat Bakas betreft niet

waarin jongeren vooral op zoek zijn naar

zitten. Onderzoek wijst immers uit dat een

per se in de klas te gebeuren. “Rooms-

ervaringen, als een ‘belevenis’ brengen, met

grote meerderheid van de Nederlanders

katholieken en protestanten hebben ook

“alle rituelen erbij”, vindt Bakas. De huidige

gelooft, zij het vaak in een onbestemde

aparte scholen, maar kunnen toch goed met

lesprogramma’s in het algemeen sluiten vol-

hogere macht.

elkaar opschieten. Kennelijk is daar geen

gens hem nog te weinig aan op de snelle,

gemengd onderwijs voor nodig.”

multimediale en gauw afgeleide jeugd van

andere manier. Iedereen zoekt zijn eigen

tegenwoordig, die aan zo veel meer prikkels CHRISTENDOM LIGHT

blootstaat dan de jongeren van de voorbije

De ongeneeslijke religiositeit van de mens,

generaties. “De curricula zijn nog te veel

die zich heden ten dage weer vrijelijk uit, èn

afgestemd op de jaren vijftig.”

“Dit is ons geloof, en dat vinden wij het beste”

het huidige reveil van waarden en normen beloven voor het christelijk onderwijs een

ARTIKEL 23

Het onderwijs, zowel openbaar als bijzonder,

gouden toekomst, denkt Bakas. “Als je het

Bakas is benieuwd hoe het islamitisch onder-

doet er volgens Bakas goed aan in te spelen op

tenminste slim aanpakt. Christelijke scholen

wijs zich zal ontwikkelen. Er is een behoor-

de trend van ‘relidealisme en doe-go(e)derij’.

moeten ervoor zorgen dat hun niet hetzelfde

lijke markt voor, maar het aantal scholen is

Concreet idealisme, vooral op het gebied van

overkomt als de kerken. Die staan leeg, ter-

nog beperkt. Nu kiezen veel moslimouders

natuur en milieu, leeft onder jongeren, en

wijl de mensen op internet hun religieuze

nog voor christelijk onderwijs, omdat het

heeft bij velen een al dan niet expliciete reli-

behoeften bevredigen.”

goed staat aangeschreven en hun kinderen

gieuze basis.

‘Branding’ en goede marketing zijn ook voor

er in ieder geval ‘iets van godsdienst’ mee-

Dat biedt het onderwijs een gouden kans om

het bijzonder onderwijs geboden, doceert de

krijgen.

vooral de exacte vakken in het perspectief van

trendwatcher. “Sommige mensen vinden

Ook in het islamitisch onderwijs voorziet de

‘rentmeesterschap’ te zetten en die en passant

marketing en onderwijs een griezelige combi-

trendwatcher grotere diversiteit. Van Turken

ook nog aantrekkelijker te maken, betoogt

natie”, weet hij. Toch houdt hij ook christe-

weet hij bijvoorbeeld dat die belangstelling

Bakas. “Dijken en watermanagement, onaf-

lijke scholen voor dat ze hun identiteit als een

hebben voor eigen scholen die de kinderen

hankelijk worden van olie – waarmee ook al-

merk (‘brand’) in de markt moeten zetten. En

tweetalig opleiden, zodat ze later direct in

Qaeda wordt gefinancierd – door wind-,

dan bij voorkeur geen verwaterde vorm, geen

Turkije aan de slag kunnen. “Dan krijg je een

zonne- en kernenergie te ontwikkelen – dat

‘christendom light’.

heel ander type school.”

heeft allemaal te maken met de toekomst van

Belangrijk is in de eerste plaats ‘verwach-

Hij is wel bezorgd over fundamentalistische

de aarde.”

tingsmanagement’, aldus Bakas. Christelijke

tendensen in het islamitisch onderwijs. “De

scholen moeten zich tegenover anders-

fundamentalistische islam gaat zich met

‘De toekomst van God (met muziek waar

denkende ouders niet als een “semiopenbare

behulp van oliegeld steeds harder manifeste-

Hij van houdt)’ is verschenen bij Scriptum,

school” opstellen, maar duidelijk maken waar

ren. Op islamitische scholen zullen we in de

Schiedam. ISBN 90 5594 501 3. Informatie op

ze voor staan. Ook al kost dat hun misschien

toekomst meer uitwassen te zien krijgen.”

www.scriptum.nl, www.bakas.nl en

marktaandeel.

Dat is koren op de molen van politici die arti-

www.toekomstvangod.nl.

kel 23 van de Grondwet liever vandaag dan ONS GELOOF IS HET BESTE

morgen geschrapt willen hebben. Dat is vol-

De kunst is volgens Bakas zelfbewustzijn en

gens Bakas “het kind met het badwater weg-

trots over de eigen traditie uit te stralen zon-

gooien”. De Nederlandse vorm van

der te vervallen in “superioriteitswaan en

onderwijsvrijheid past juist uitstekend bij de

haat zaaien”. “Je mag kinderen best leren dat

nieuwe verzuilde samenleving die de trend-

je in jouw beleving het beste geloof hebt, zon-

watcher voor zich ziet. Hij pleit wel voor een

der dat je hen leert haten en bloed leert ver-

aangepaste juridische vorm die beter bestand

gieten.”

is tegen radicale tendensen in het bijzonder

Zeker een christelijke school met veel mos-

onderwijs. En hij dringt aan op steun aan

limleerlingen moet in de godsdienstles niet

liberale moslims.

bij voorbaat de eigen traditie relativeren, 7

Vmbo: voor beroep èn burgerschap

Het vmbo zet de laatste jaren alle kaarten op beroepsgerichtheid. Dat moet ook, want daardoor vallen minder leerlingen uit en stromen ze beter door naar vervolgopleidingen. Maar het onderwijs moet hen ook voorbereiden op hun rol in de samenleving. Komt burgerschapsvorming in het vmbo niet in het gedrang? Tekst: Erik Dees, Fotografie: Joost Grol

Jaarlijks verlaten enkele tienduizenden leer-

omgeving daar op ingericht is - zullen ze

Zowel maatwerk in het onderwijsprogramma

lingen, deelnemers en studenten voortijdig

meer gemotiveerd zijn om hun opleiding af te

als individuele loopbaanontwikkeling zorgen

het onderwijs. Vooral in het mbo, maar in het

maken en door te gaan met een vervolg-

voor een verdere versteviging van de beroeps-

vmbo wordt vaak de kiem gelegd.

opleiding. Meer zicht op het eigen profiel,

gerichtheid van het vmbo. Prima, want die

Demotivatie is een van de belangrijkste rede-

meer kennis van de opleidingen en de

leidt tot meer betrokkenheid van jonge men-

nen. Vmbo’ers ervaren het onderwijs als

beroepsmogelijkheden en een betere over-

sen bij hun eigen toekomst, minder uitval als

onaantrekkelijk, de programma’s in de ver-

dracht helpen daar stuk voor stuk bij.

gevolg van demotivatie, en een betere door-

schillende sectoren sluiten niet goed op

stroming naar vervolgopleidingen. Het resul-

elkaar aan, de vervolgopleidingen bieden niet

BETROKKENHEID BIJ DE TOEKOMST

taat is meer – en wellicht ook hoger

wat leerlingen ervan verwachten en de over-

Het vmbo biedt veel verschillende LOB-

– opgeleide werknemers en minder vroeg-

dracht verloopt niet goed.

activiteiten aan, blijkt uit een onderzoek dat

tijdige schoolverlaters in het mbo.

de afgelopen twee jaar is gehouden op zowel EIGEN LOOPBAAN

vmbo-scholen als mbo-instellingen.

KENNISECONOMIE

Het vmbo heeft inmiddels op verschillende

Voorbeelden zijn praktische sectororiëntatie

Het hoeft niet te verbazen dat het bedrijfsle-

manieren met die factoren de strijd aange-

in het tweede leerjaar, incidentele voorlich-

ven deze benadering van harte toejuicht. In

bonden. Inhoud en vorm van het onderwijs

tingsactiviteiten en (snuffel)stages. Het

een notitie van eerder dit jaar zegt VNO-

zijn aangepast. Vernieuwingen zijn onder

aanbod is echter vaak klassikaal en/of gestan-

NCW dat “in het competentiegericht

meer competentiegericht leren op basis van

daardiseerd en op de korte termijn gericht.

beroepsonderwijs de opgaven en dilemma’s, voortvloeiend uit de beroepspraktijk en de

de kwalificatiestructuur in het mbo, zelfstandig werken, contextrijk leren, versteviging

competenties die daar nodig zijn, leidend zijn

van de praktijkcomponent, verbinden van

PRIJS VOOR MINI-ONDERNEMING

voor het leertraject in plaats van de onder-

theorie en praktijk en van leren en werken en

IN VMBO

scheiden vakken.” Het bedrijfsleven

intersectorale programma’s. Niet alleen in de

Marien Golverdingen (28), student

beschouwt de kwalificatieprofielen als werk-

beroepsgerichte leerwegen, ook in de theore-

aan Hogeschool Driestar educatief,

baar voor het onderwijs, aantrekkelijk voor de

tische leerweg komen we steeds vaker een of

heeft de Trouw Talent Prijs 2006 in

deelnemer èn herkenbaar voor het bedrijfs-

meer van deze elementen tegen. Het onder-

de categorie lerarenopleiding voort-

leven. VNO-NCW wil de band tussen onder-

wijs wordt aantrekkelijker en de aansluiting

gezet onderwijs gewonnen. Tijdens

wijs en bedrijfsleven sowieso stevig

met het mbo beter. Natuurlijk blijft in elke

zijn afstudeerstage begon hij met

aanhalen: het bedrijfsleven moet duurzaam

vmbo-opleiding algemene vorming hoog op

vmbo-leerlingen van het Calvijn

betrokken zijn bij het vmbo, onder meer bij

de agenda staan. Maar die elementen raken

College in Krabbendijke een eigen

het opstellen van de regiovisie, die de basis

steeds meer vervlochten met de beroeps-

bedrijf. Hij heeft daarmee volgens

vormt voor het aanbod van vmbo in de regio.

gerichte.

de jury “uitzonderlijk pionierswerk”

Scholen dienen veel meer dan nu energie te

Ook kan loopbaan- en beroepenoriëntatie

verricht. In het mbo zijn mini-onder-

steken in het onderhouden van relaties met

(LOB) de motivatie voor het onderwijs in het

nemingen een bekend verschijnsel,

bedrijven.

vmbo vergroten. Wanneer leerlingen sterker

in het vmbo nog niet.

Een stevige focus in het vmbo op beroepsge-

gericht zijn op de eigen loopbaan – en de leer8

richtheid, competenties, arbeidsmarkt en

tie, participatie en identiteit, bezien vanuit het individu, de groep en de samenleving als geheel. Scholen bepalen, los van vakinhoudelijke eisen, zelf hoe en waar deze begrippen gestalte krijgen. PRIORITEITEN

Extra aandacht voor zowel beroepsoriëntatie als burgerschapsvorming kan tot een overladen lesprogramma en veranderingsmoeheid leiden. Maar dat hoeft niet, als er prioriteiten worden gesteld. Daarbij moet onder meer rekening gehouden worden met de aard en het programma van het onderwijs in de afzonderlijke leerjaren. En met het verschil in bevattingsvermogen en belangstelling tussen groepen leerlingen. In de onderbouw biedt het domein mens en maatschappij volop mogelijkheden. Aandacht voor de canon bij geschiedenis bijvoorbeeld. Lessen godsdienst/levensbeschouwing bieden een goed kader om religieuze, maar ook maatschappelijke en culturele ontwikkelingen te bespreken en eventueel aanvullende en vakoverstijgende activiteiten te bedenken. Politiek-maatschappelijke oriëntatie kan ook, maar lijkt in de bovenbouw meer op haar plaats. Via de lessen maatschappijleer, maar bijvoorbeeld ook door een project rond de verkiezingen of een bezoek aan de gemeenteraad. Of deelname aan een leerlingenparlement of nabootsing van de Tweede Kamer. bedrijfsleven draagt direct bij aan de ontwik-

tatie? Dat is wel de bedoeling, want de school

In de bovenbouw zou verder een maatschap-

keling van de kenniseconomie. En aan verbe-

is een van de belangrijkste instanties die

pelijke stage die past bij de leeftijd van de

tering van de werkgelegenheid en welvaart

maatschappelijke kennis en bewustzijn bij-

leerlingen, kunnen voortborduren op de les-

van jonge mensen in de toekomst. Ook maat-

brengen. Dat geldt voor vmbo net zo goed als

stof in de onderbouw. Door aan te sluiten bij

schappelijk levert dat voordelen op: minder

voor havo en vwo.

de burgerschapscompetenties in het mbo

uitsluiting, doelloosheid en ontsporing.

Door allerlei maatschappelijke ontwikkelin-

kan een ‘doorlopende burgerschapsleerlijn’

gen als individualisering en groeiende etni-

ontstaan.

sche, sociale en religieuze pluriformiteit, is

Ook beroepsgerichte vaardigheden hebben

Toch valt daar ook wat op af te dingen. Het

juist in deze tijd ruime aandacht voor burger-

alles te maken met burgerschapsvorming.

onderwijs bereidt jonge mensen niet alleen

schapsvorming in brede zin zeer belangrijk

Bepaalde beroepscompetenties kunnen maat-

voor op hun plaats op de arbeidsmarkt, maar

voor alle leerlingen. Die behoren volop de

schappelijke participatie bevorderen.

ook op die in de samenleving. Naast beroeps-

kans te krijgen zich te ontwikkelen tot demo-

Zelfsturing bijvoorbeeld draagt bij aan de

voorbereiding en algemene (vak)inhoudelijke

cratische, participerende burgers.

onafhankelijkheid en het eigen initiatief van

vorming is er nog een derde belangrijke doel-

Daar zijn allerlei invalshoeken voor te beden-

burgers. Daarmee kan, niet alleen in de eigen

ACTIEF BURGERSCHAP

stelling in het onderwijs: burgerschapsvor-

ken. Burgerschapsvorming is dan ook niet

arbeidssituatie, maar ook in de eigen sociale

ming, ofwel actief burgerschap en sociale

één vast, op zichzelf staand onderdeel in het

en fysieke omgeving veel worden bereikt: het

integratie, zoals de wet het noemt. Is er, met

curriculum. Het kan in allerlei vormen en

initiatief nemen tot een buurtactie, vrijwilli-

alle aandacht voor de leerloopbaan en

dimensies terugkeren in het onderwijs en de

gerswerk bij de voetbalclub of in het bejaar-

beroepstoekomst, nog genoeg ruimte over

onderwijsomgeving. Vakinhoudelijk, in pro-

dentehuis. En een competentie als sociale

voor doelen als socialisatie, het leren leven in

jecten of in schoolse activiteiten als de leer-

vaardigheden komt niet alleen op de werk-

een samenleving met diverse culturen, maat-

lingenraad of leerlingdocentschap. Het omvat

vloer, maar ook op straat en in de openbare

schappelijke participatie en politieke oriën-

verschillende kernbegrippen, zoals democra-

ruimte of de privésfeer goed van pas. 9

Doorlopende leerlijnen

Van snelweg naar rotonde Tussen het basisonderwijs en de onderbouw van het voortgezet onderwijs liggen nog steeds de nodige hobbels op de weg. Er moeten gemeenschappelijke kerndoelen komen voor het gehele funderend onderwijs, voor kinderen van twee tot vijftien jaar, vindt Jos Letschert, deskundige op het gebied van lesprogramma’s. Een verkeersles voor doorlopende leerlijnen. Tekst: Jos Letschert

BARRIÈRE

ONTWIKKELING VAN DE LEERLING

Mensen ontwikkelen zich vanaf het pril-

De doelgerichte benadering in onderwijs,

ste begin van het leven tot aan het einde.

waarbij we vastleggen wat bij een bepaalde

Vroeger dachten we dat gerichte ontwik-

leeftijd hoort en op welk niveau, is de

keling vrijwel alleen aan de school was

meest voorkomende opvatting van leren en ontwikkeling. Je kunt dit idee van ontwik-

voorbehouden en aan de ouders gedurende de opvoedingsperiode. Tegenwoordig denken we daar

keling als een snelweg ook inruilen voor een opvatting

anders over. Ontwikkelen doen we ons leven lang.

waarin je ontwikkeling relateert aan de leerling. In plaats

Vaak meer en intensiever buiten dan in de school.

van vaste stadia gekoppeld aan het onderwijsaanbod, ga

Leren is een aaneenschakeling van ontwikkelingsmo-

je dan uit van de vooruitgang die je waarneemt bij indi-

menten gedurende de gehele levensloop, één ontwikke-

viduele leerlingen.

lingslijn. De term doorlopende leerlijnen is dus een

Voor wie gehecht is aan vergelijkbaarheid en uniformi-

pleonasme, zoals de welbekende witte schimmel. Het

teit is dat een gruwelijk denkbeeld. Hoewel ik er zelf erg

feit dat we er toch over spreken, veronderstelt dat het

voor ben om bij het perspectief van ontwikkeling de

leerproces blijkbaar toch niet altijd probleemloos dóór-

leerling als uitgangspunt te nemen en niet de leerstof,

loopt, dat er barrières of wegopbrekingen zijn.

behoor ik niet tot de rabiate vernieuwers die in de ont-

HOBBEL

schikt vinden. De inhoud doet ertoe, maar is voor mij

wikkeling van leerlingen de onderwijsinhoud ondergeDat is ook zo. Het heeft ermee te maken

vooral een middel tot ontwikkeling van de lerende, en

dat we het leren hebben ondergebracht in

niet het doel zelf.

het systeem school, en dat we dat systeem weer hebben uitgesplitst in deelsystemen,

ROTONDE

zoals voor- en vroegschoolse educatie, basisonderwijs,

Onderwijs is niet vrijblijvend. Het is van

onderbouw voortgezet onderwijs, leerstofjaarklassen,

belang voor de ontwikkeling van indivi-

enzovoort.

duen, maar ook voor de duurzame ontwikkeling van de samenleving. Ook als we

Vanaf 1993 zijn in Nederland kerndoelen verplicht, en die zijn tot op heden voor het basisonderwijs en het voortgezet

de interesse van de leerling als uitgangspunt nemen, gáát

onderwijs naast elkaar ontwikkeld. Voor beide sectoren

onderwijs ergens over. Je zou onderwijs kunnen zien als

zijn er elk 58 kerndoelen. Dat suggereert een samenhang

een rotonde waar verschillende gelijkwaardige wegen

die ik inhoudelijk echter nauwelijks waarneem.

samenkomen:

We zouden beter voor het funderend onderwijs, van de voorschool tot de onderbouw van het voortgezet onder-

tot persoonlijke identiteit en de ontwikkeling van een

gen hoe we onderweg die doelen geleidelijk, stap voor stap,

authentiek zelfbeeld;

realiseren. Dat is helaas niet zo, en daarmee ligt er tussen

10

■ de weg tot persoonlijke ontwikkeling van leerlingen,

wijs, één set kerndoelen kunnen hebben, met handreikin-

■ de weg naar ontwikkeling van culturele identiteit,

het basisonderwijs en de onderbouw van het voortgezet

door het kennismaken met en het eigen maken van

onderwijs op zijn minst een hobbel op de weg.

aspecten van het cultureel erfgoed;

■ de weg van de ontwikkeling van sociale redzaamheid, van burgerschapszin en van

vaak opvallende leerlingen, meestal in onze

met acht jaar, de tweede op die daarna:

ogen in negatieve zin door storend gedrag.

negen tot en met veertien à vijftien jaar.

de competentie tot samenleven.

De eerste fase van het funderend onderwijs PEDAGOGISCHE BENADERING

wordt hiermee verder geprofessionaliseerd.

EIGEN GEZICHT

De belangrijkste doorlopende lijn in leren

Door het perspectief uit te breiden naar de

Ondanks de retoriek van autonomievergro-

en ontwikkeling is voor mij een consistente

fase van de onderbouw van het voortgezet

ting vind ik dat de school nog steeds erg veel

pedagogische benadering in het funderend

onderwijs, wordt het leraarsberoep aantrek-

wordt opgelegd. Ik ben een voorstander van

onderwijs. Dat omvat in mijn opvatting de

kelijker.

een groter eigenaarschap van scholen, met

voorschool tot en met de onderbouw van

name wat de onderwijsinhoud betreft. In

het voortgezet onderwijs, dus de leeftijds-

mijn opvatting zouden ouders en scholen

periode van twee tot veertien à vijftien jaar.

moeten kunnen kiezen waar ze accenten

De huidige organisatie van deze onderwijs-

willen leggen. Scholen krijgen daardoor een

periode blinkt niet uit door samenhang. Zo

eigen gezicht, een eigen profiel. Het moet

vertoont het pedagogisch aanbod van de

echter niet zo kunnen zijn dat een van de

peuterspeelzalen een zeer willekeurig beeld.

wegen wordt afgesloten of verandert in een

De opleiding van leidsters is van zeer wisse-

Ik heb hoge verwachtingen van één, aan-

smal zandpad.

lend niveau.

sluitend curriculum voor het gehele funde-

Tegelijk pleit ik voor een meer gemeen-

Op de basisschool kennen we gelukkig het

rend onderwijs, waar scholen zelf vorm en

schappelijke, consistente en doorlopende

systeem van de groepsleraar die kinderen

inhoud aan kunnen geven. In die benade-

pedagogische benadering van leerlingen.

kent en begeleidt, al doet zich hier ook het

ring zit een grote mate van vrijheid voor het

Belangrijker nog dan het leren waar

oprukkende fenomeen van de vakspecialist

onderwijs zelf. Uiteindelijk zijn het immers

Winschoten ligt, of je werkwoorden met een

voor. In het voortgezet onderwijs neemt de

de leraren en de leerlingen die het leerplan

d of met een t aan het einde spelt, hoe je een

vakleraar het over en komt pedagogische

tot leven brengen. Zij trekken de kar.

staartdeling maakt, of wanneer Karel de

zorg en aandacht niet meer op de eerste

Grote tot keizer werd gekroond, vind ik de

plaats. Ik ben daar geen voorstander van.

Prof. dr. Jos Letschert is stafmedewerker van

onderwijs- en opvoedingsnoodzaak van het

Voor het gehele funderend onderwijs, dus

de Stichting Leerplanontwikkeling (SLO),

bemoedigen van leerlingen.

tot en met de onderbouw van het voortgezet

lector implementatie onderwijsinnovatie

Bemoedigen vind ik de kerntaak van onder-

onderwijs, acht ik de generalistische groeps-

aan de Hogeschool Edith Stein te Hengelo

wijzen en opvoeden, en we lijken het soms

leraar een groot goed.

en bijzonder hoogleraar curriculumstu-

Bemoedigen is de kerntaak van het onderwijs

dies aan de Universiteit Twente. Deze tekst

wat afgeleerd te hebben. In de nieuwe kernEÉN LERARENOPLEIDING

is een bewerking van een inleiding die hij

vooral door de druk die we hebben gelegd op

Deze inrichting vraagt om één lerarenoplei-

onlangs heeft gehouden tijdens de conferentie

leerprestaties, op toetsen en op testen, en

ding voor het gehele funderend onderwijs.

Samenwerking primair en voortgezet onder-

door de instrumenten die we gebruiken om

Die is in de kern een pedagogische oplei-

wijs van de Besturenraad.

die prestaties te volgen.

ding. Gezien de breedte van de doelgroep is

Soms verliezen we daarbij het kind uit het

specialisatie nodig. De eerste specialisatie

oog. Uit het oog verloren kinderen worden

richt zich op de leeftijdsfase van twee tot en

doelen kom ik het niet tegen. Dat komt

11

Voorzitter Marianne Luyer

“Koester de ouders” Het draagvlak van de Besturenraad ligt uiteindelijk bij de ouders, vindt voorzitter Marianne Luyer. Het onderwijs ziet hen nog te veel als ‘knutselouders’ die af en toe meehelpen op de school van hun kinderen. Maar er zitten ook mensen met topfuncties tussen die heel geschikt zijn voor een Raad van Toezicht. “Laten we maar eens onderzoeken hoe ouders meer kunnen participeren.” Tekst: Guido de Bruin, Fotografie: Cats & Withoos

12

Marianne Luyer, voorzitter sinds 2004, noemt

toenemende aandacht in het onderwijs voor

bezinning op de vraag voor wie scholen er nu

zichzelf een ‘maatschappelijk-middenveld-

doorlopende leerlijnen. Met hulp van de

eigenlijk zijn. Ze noemt het voorbeeld van

type’. Nederland moet volgens haar zuinig

Besturenraad weten bijvoorbeeld vmbo-

een lid van het college van bestuur van een

zijn op de organisaties die burgers hebben

scholen en roc’s en mbo- en hbo-instellingen

scholengroep voor voortgezet onderwijs die

opgericht om een doel te dienen dat zij

van dezelfde signatuur elkaar te vinden om

daartoe om te beginnen de leden van de raad

belangrijk vinden. “De overheid, maar ook

voor een betere aansluiting tussen de secto-

van toezicht was gaan interviewen met als

onderwijsinstellingen schatten de bestaande

ren te zorgen. “Dat werkt heel goed. Zo

belangrijkste vraag wie de ‘stakeholders’ van

structuren soms niet op waarde en benutten

investeren we al in de komende trend.”

de organisatie zijn en hoe de onderwijsinstel-

ze te weinig”, vindt ze. “Er wordt altijd eerst

Dat identiteit in het werk van de Besturenraad

ling met hen moet omgaan.

gedacht aan nieuwe initiatieven en overleg-

een hoofdrol zal blijven spelen, staat voor

Om zich te verantwoorden hebben besturen

structuren, bijvoorbeeld voor het contact tus-

Luyer als een paal boven water. “Identiteit

informatie nodig over de behoeften van leer-

sen roc’s en het bedrijfsleven. We vinden

geeft zo’n binding. Ik wist voorheen niet dat

lingen, ouders en de wijdere omgeving. “Dat

liever iets nieuws uit dan te bedenken welke

daar zo’n kracht van uitgaat. Op religieus

gaat verder dan een idee hebben van wat er

structuren we hebben. Ik probeer dan ook

niveau verbonden zijn, voelt als thuis-

speelt. Er moet toetsbare informatie zijn, bij-

naar de politiek en het ministerie uit te

komen.”

voorbeeld uit enquêtes, klantenpanels of

dragen: benut de structuren die er zijn.”

gesprekken met de buurt.”

Als een van de ‘spelers’ heeft de Besturenraad

VERANTWOORDING

volgens Luyer afgerekend met vooroordelen

Een ander thema dat Luyer bezighoudt en

uit het verleden over het maatschappelijk mid-

waarin de Besturenraad volgens haar een

denveld. “We vernieuwen ons, dragen bij aan

belangrijke rol te vervullen heeft, is de ver-

veranderingen en laten zien dat we dienstbaar

antwoording die vandaag de dag van onder-

zijn aan de leden en aan de samenleving.”

wijsinstellingen wordt gevraagd. Ze merkt dat scholen steeds meer doordrongen raken

“Een grotere rol voor ouders past heel goed bij het bijzonder onderwijs”

VERNIEUWING

van hun plicht om de omgeving te laten zien

Tot haar tevredenheid is de Besturenraad een

waar ze voor staan, welke resultaten ze met

professionele organisatie geworden. “We

hun leerlingen boeken en wat ze bijdragen

OUDERS

ontwikkelen ons verder als organisatie die de

aan de samenleving.

Scholen moeten niet in de laatste plaats de

belangen van het christelijk onderwijs behar-

De noodzaak van verantwoording, niet alleen

behoeften en wensen van ouders goed in het

tigt en steeds meer dienstverlening aanbiedt

aan de ouders maar ook aan bijvoorbeeld de

vizier hebben, vindt ze. “Laten ze ouders

in het verlengde van die belangenbehartiging.

buurt en de lokale politiek, wordt des te pran-

vragen wat die willen. Ik denk dat ze in grote

We varen onze eigen strategische koers,

gender door de schaalvergroting in het onder-

lijnen zeggenschap willen over het beleid van

gericht op het versterken van het bijzonder

wijs. “Die brengt het gevaar met zich mee dat

de school en dat ze willen dat ze ergens

onderwijs en gebaseerd op wat de leden

de afstand tussen de onderwijsinstelling aan

terechtkunnen als ze iets te melden hebben.

belangrijk vinden.”

de ene kant en de ouders en de lokale omge-

Ze willen zeker niet elke week ergens mee

Het past volgens Luyer in de levenscyclus van

ving aan de andere kant groter wordt”, aldus

lastiggevallen worden.” Een goed initiatief

een organisatie om zichzelf met enige regel-

Luyer. “Dat vraagt van scholen dat zij inves-

vindt Luyer de avond die de directie van een

maat af te vragen ‘waarom bestaan we’. “Als

teren in creatieve vormen om hun ‘stakehol-

basisschool eens in de paar maanden organi-

je een goed antwoord op die vraag hebt, geeft

ders’ bij hun werk te betrekken, van

seert en waarop ze zelf niets zegt, maar alleen

dat veel energie.” Met de vorming van de sec-

beleidsontwikkeling tot verantwoording.”

maar luistert naar wat de ouders te melden

tororganisaties in het hbo, mbo en vo blijft er

Niet alleen omdat het nu eenmaal een

hebben.

“nog een scala aan belangen van onze leden te

(morele) plicht is, maar ook omdat het kan

Scholen hebben volgens haar niet altijd voor

behartigen”, is haar overtuiging. En dat niet

zorgen voor nieuw elan. “Als school opnieuw

ogen welk potentieel ze met de ouders in huis

alleen in het primair onderwijs en niet alleen

je relatie met je omgeving definiëren, geeft

hebben. “Ze zien hen soms te veel als alleen

op het gebied van identiteit.

energie.”

opvoedouders die af en toe willen meehelpen op school. Maar er zitten ook mensen met

De ‘nieuwe’ Besturenraad toont zich volgens Luyer op zijn best bij het overleg over de toe-

MISSIEWERK

topfuncties in de maatschappij tussen die zo

komstige PO Raad. De Besturenraad levert in

Luyer bespeurt dat verantwoording afleggen

in een raad van toezicht kunnen.”

de persoon van bestuurslid Rens Rottier de

aan de omgeving nog niet bij alle onderwijs-

Ook de Besturenraad kan volgens haar meer

voorzitter van de landelijke voorbereidings-

bestuurders hoog op de prioriteitenlijst staat.

voor ouders betekenen. “We zouden ook een

commissie. “Zo zorgen we ervoor dat in de

“Daar is nog wel wat missiewerk te verrich-

club voor ouders moeten zijn. Zij zijn uitein-

toekomst de afstemming van activiteiten met

ten. Als grote besturen zich niet verantwoor-

delijk ons draagvlak, want zij dragen de

de PO Raad goed gaat en waarborgen we onze

den voor wat ze doen, dreigen sommige

besturen. Ouders zouden zich tot de

ruimte en ons bestaanrecht als organisatie van

politici alsnog gelijk te krijgen met hun kri-

Besturenraad moeten kunnen wenden met de

besturen, managers en toezichthouders.”

tiek op de schaalvergroting.” Door zich te

vraag hoe ze in het onderwijs kunnen partici-

verantwoorden, kunnen grote onderwijsin-

peren en waar ze met een klacht terecht kun-

TREND

stellingen onder één bestuur laten zien dat ze

nen. Een grotere rol voor ouders past heel

De Besturenraad speelt als vertegenwoordi-

geen anonieme leerfabrieken zijn waar de

goed bij het bijzonder onderwijs. Laten we

ger van alle sectoren in het christelijk onder-

onveiligheid hoogtij viert, vindt ze.

maar eens onderzoeken hoe ouders meer

wijs volgens de voorzitter goed in op de

Verantwoording begint volgens haar met de

kunnen participeren.” 13

De identiteit van katholieke scholen

Inspiratie maakt verschil Niet kerkelijkheid, maar sfeer speelt in de keuze voor een katholieke school de belangrijkste rol. Dat blijkt uit een recent onderzoek in opdracht van de Nederlandse Katholieke Schoolraad (NKSR) naar de katholiciteit van katholieke scholen. Wat maakt dan het verschil? Inspiratie, antwoordt de NKSR. Tekst: Paul Boersma, Guido de Bruin (kader), Fotografie: Laurence Delderfield

Vijftig jaar geleden, zo vertelde NKSR-voorzitter Bartho Janssen bij de presentatie van het onderzoek, ging hij als twaalfjarige naar de eerste klas van het gymnasium bij de jezuïeten. Het eerste lesuur begon pater Ausems zonder verdere inleiding of toelichting met de opdracht dat hij in grote letters in zijn nieuwe schrift moest schrijven: AMDG (Ad Maiorem Dei Gloriam: tot meerdere eer van God). Vanaf dat moment was hem duidelijk dat hij niet zo maar op school zat voor zichzelf, maar dat alle inspanningen een hoger doel dienden. Wat een verschil met de hedendaagse leerling die zijn eigen levensbeschouwelijk pakket bij elkaar sprokkelt en zijn leraren kritisch bevraagt, aldus Janssen. SFEER

Van katholiciteit in de zin van kerkelijke verbondenheid – zo lang kenmerkend voor het rk-onderwijs – is nauwelijks meer sprake, is een van de conclusies van het onderzoek door de theologische faculteit van de Radboud Universiteit Nijmegen. Kerkelijkheid speelt in de keuze voor katholiek onderwijs nauwelijks een rol. Wat blijft is de sfeer. Niet alleen leraren en ouders, maar ook leerlingen noemen de sfeer als het belangrijkste motief voor de schoolkeuze. Vraag is echter wel of leerlingen deze ook verbinden met iets van de katholieke traditie en met iets dat ook een hoger doel dient. Wat maakt dan wel het verschil? Nu, dat is de inspiratie. Wilbert van Walstijn signaleert namens de NKSR dat in de afgelopen veertig jaar de opvatting over inspiratie is veranderd. “Inspiratie zijn we meer gaan zien als een eigenschap van een persoon. Zij is daardoor minder afhankelijk van een aanbod, komt 14

minder van buiten naar binnen als iets dat een

vraag blijven stellen wat dat met geloof en

soort canon van wat vanuit de katholieke tra-

persoon ondergaat. Inspiratie is expressiever

met God te maken heeft, daar houdt katho-

ditie wordt aangedragen. Dus niet alleen een

geworden, komt van binnen naar buiten.”

liek-zijn voor een al dan niet gewezen katho-

historische canon, maar ook een katholieke

Vraag is of daarbij ook de religieuze traditie

liek in “dat je de werkelijkheid waarin je

canon is wenselijk in een tijd waarin mensen

meespeelt. Religie mag dan weer een maat-

verkeert vertrouwt en dat je in die werkelijk-

dan misschien niet levensbeschouwelijk

schappelijke herwaardering ondervinden,

heid aanknopingspunten vindt om waar het

bewusteloos, maar wel levensbeschouwelijk

expliciet religieuze uitingen of activiteiten

in de katholieke traditie om gaat, opnieuw te

sprakeloos zijn geworden.

worden, zo blijkt uit het onderzoek, als

ontdekken en vorm te geven. Geloven komt

betrekkelijk weinig inspirerend ervaren.

niet loodrecht van boven, maar evengoed van onderop. In feite betekent katholiek niets

HET GEWONE LEVEN VIEREN

minder dan in je feitelijke context het uitein-

In dat opzicht zal de NKSR weinig bemoe-

delijke te ontdekken en dat te verbinden met

digd zijn door de uitkomsten van het onder-

de manier waarop anderen in je traditie dat

zoek. Hoewel, wat wel scoort zijn vieringen,

verwoorden of verwoord hebben.”

“Geloven komt niet loodrecht van boven, maar evengoed van onderop”

verhalen lezen, ethische thema’s in de klas behandelen, sociale en charitatieve acties.

PASTOOR OM DE HOEK

Zulke praktijken waaraan je de identiteit van

De bisschoppen geven echter de richtingge-

Is de school niet juist de plek om jongeren die

de school kunt verbinden, zijn nog volop in

vende rol van de kerk voor het onderwijs niet

taal te leren spreken, vraagt Janssen zich af met

de school aanwezig.

zomaar prijs aan de dimensie van sfeer en aan

een verwijzing naar de tekst ‘Ubi caritas et

Maar de vraag is of leerlingen die nog verbin-

de levensbeschouwelijke gevoeligheid van

amor, Deus ibi est’ (Waar zorg voor de ander

den met de katholieke traditie en de kerk op

leraren en leerlingen. Hulpbisschop Everard

en liefde is, daar is God). “Een oude tekst die

zijn minst nog als vindplaats van schatten

de Jong, in de bisschoppenconferentie ver-

bijvoorbeeld in Taizé ieder jaar door duizen-

voor de invulling ervan zien. Hoewel som-

antwoordelijk voor het rk-onderwijs, dicht de

den jongeren uit tientallen landen met volle

mige scholen daar werk van maken (klooster-

pastoor om de hoek die op bezoek komt als er

overtuiging wordt gezongen. En in ons katho-

bezoek bijvoorbeeld), volstaat voor de meeste

iemand overleden is, nog een wezenlijke rol

liek onderwijs, waar gerechtigheid en liefde

aandacht voor zingeving, ongeacht of deze nu

toe. En dan volstaat niet iets van het gewone

opbloeien. Daar gaat het om. Daar zien wij iets

wel of niet nog verbonden wordt met de

leven vieren, of het gevoel of de sociale actie

van God.”

katholieke traditie (zie kader).

of het gewoon goed en gedegen lesgeven. Dan

Zo kreeg de bisschop toch nog een sprankje

Maar is zulke algemene aandacht voor waar-

moet ook verwezen worden naar iets dat gro-

hoop…

denontwikkeling nu katholiek? Volgens

ter is dan ikzelf, naar God. Maar of een katho-

Thom Geurts wel. Want onder deze activitei-

liek dat nog als een kenmerk van katholiciteit

Het blad Reflexief 6/3 (oktober 2006) bevat

ten ligt volgens Geurts, beleidsmedewerker

duidt?

de belangrijkste bevindingen van het onder-

van de NKSR, de Bond KBO en de Bond

Janssen pleit niet voor het doorsnijden van de

zoek en de lezingen bij de presentatie.

KBVO, een gevoel voor humane waarden die

formele banden tussen kerk en katholiek

je met elkaar deelt als waardegemeenschap.

onderwijs, maar juist voor een hernieuwing.

Op katholieke scholen doe je dat door het

In plaats van openheid voor alle levensbe-

gewone leven te vieren.

schouwingen tot kenmerk van rooms-katho-

Waar protestanten volgens Geurts altijd de

liek onderwijs te verklaren, zoekt hij naar een

“GEEN ETIKETTEN” De discussie naar aanleiding van het KSR-Onderzoek moet

identiteitsontwikkeling van leerlingen, de bezinning op

niet gaan over het etiket ‘katholiek’ of over formele aspecten

levensvragen en ethische dilemma’s en het bijbrengen van

als de band met de kerk, vindt Romain Rijk, voorzitter van het

moreel besef. Het perspectief van waaruit dat gebeurt, is al

college van bestuur van de Stichting Carmelcollege.

lang niet meer exclusief katholiek of protestants, maar veeleer

Daaronder vallen dertien scholen voor voortgezet onderwijs

multireligieus.

verspreid over het land, waaronder katholieke, interconfessio-

“Op al onze scholen, welke naam ze ook dragen, gebeurt dat

nele en een algemeen bijzondere.

op vrijwel dezelfde manier. Het verschil zit ‘m in nuances. Dat

De ‘etiketten’ katholiek, protestants-christelijk of interconfes-

heeft vooral te maken met de mensen die er op een school

sioneel vindt Rijk eigenlijk niet relevant. “De formele naamge-

rondlopen.” Het specifiek katholieke of protestants-christe-

ving is een kwestie die juristen bezighoudt, niet docenten,

lijke van een school is vooral een kwestie van nestgeur, denkt

ouders en leerlingen. Besturenorganisaties en de bisschop-

Rijk. “Je ruikt het nog steeds als je een katholieke school bin-

penconferentie moeten zich daar om formele redenen druk

nenkomt”, zegt hij.

over maken, maar de mensen van de praktijk doen dat al lang

“Eigenlijk vind ik maar één etiket belangrijk. Er zijn instellin-

niet meer.”

gen die levensbeschouwelijk bewust zijn en scholen die

Waar het volgens Rijk om gaat, is de inhoud: de manier

levensbeschouwelijk bewusteloos zijn. Of die nu protestants-

waarop scholen inhoud geven aan de (levensbeschouwelijke)

christelijk, katholiek of openbaar zijn, vind ik minder relevant.”

15

De kracht van christelijk onderwijs Het bijzonder onderwijs staat voortdurend ter discussie. Toch is het een doorslaand succes: tweederde van de scholen is bijzonder. Ouders, leerlingen, deelnemers, studenten kiezen voor deze vorm van onderwijs. Samen werken we vanuit een visie op mens en samenleving, vanuit de overtuiging dat onderwijs per definitie niet neutraal kán zijn en christelijk onderwijs dat niet wíl zijn. Waar zit onze kracht? Waar halen wij onze inspiratie vandaan? In een serie artikelen belichten we bijzonder onderwijs vanuit verschillende invalshoeken.

Bijzonder onderwijs heeft stem in Europa Gaat Europa morrelen aan het Nederlands onderwijsbestel? Het bijzonder onderwijs hoeft niet te vrezen voor Europese invloed, als het zijn stem maar krachtig laat horen. Het heeft bondgenoten op het hoogste niveau, onder wie Eurocommissaris Ján Figel. Tekst: Swier Frouws, Illustratie: Henk Helmantel

16

De Besturenraad wist al langer dat bijzonder

DRIJFVEREN

onderwijs niet bij de landsgrenzen van

De omstandigheden waarin werk gemaakt

Nederland eindigt en dat ook zeker niet zou

moet en kan worden van bijzonder onder-

moeten. We participeren in diverse Europese

wijs, verschillen in Europa sterk van land tot

verbanden van organisaties van bijzonder en

land, maar de drijfveren en idealen van de

veelal ook christelijk onderwijs.

betrokkenen scheppen een band en motive-

Als bijzonder onderwijs hebben we niet enkel

ren tot gezamenlijk handelen. Deze ontmoe-

met de Nederlandse overheid te maken, maar

tingen verdiepen het besef dat Nederland een

ook met de – groeiende – invloed van

uniek onderwijsbestel heeft, waarin ouders

Europese organen als het Europees Parlement

voor hun kind een school kunnen kiezen die

en de Europese Commissie.

past bij de eigen mens- en maatschappijvisie

of die onderwijs aanbiedt vanuit een levens-

MEER DAN HOMO ECONOMICUS

gegeven is. “Ik moedig het behoud van deze

beschouwing waar ouders zich graag bij wil-

Onderwijs staat voor alles in het teken van de

nationale verantwoordelijkheid voor onder-

len aansluiten.

ontwikkeling van de leerling tot een actieve

wijs sterk aan en verdedig dat”, heeft hij

Toename van de invloed van het Europees

democratische burger die meer is dan enkel

gezegd.

Parlement en de Europese Commissie op het

‘homo economicus’. Dat christelijk onderwijs

Nederlandse onderwijs mag op het eerste

hierin een eigen geluid heeft dat zeker ook

GEDEELDE WAARDEN

gezicht bevreemding wekken. De afspraak is

gehoord moet worden, is een van de redenen

Maar intussen is Europa voor hem meer dan

immers dat de eerste verantwoordelijkheid

waarom de Besturenraad samenwerkt in een

geografie of gezamenlijke markt. Het moet in

voor het beleidsterrein onderwijs bij de indi-

aantal internationale verbanden.

Europa ook, nee vooral, gaan om onze geza-

viduele lidstaten ligt. Maar daar is toch op

Niet alleen in Nederland, maar in veel andere

menlijke geschiedenis, om onze culturen en

verschillende manieren op af te dingen.

Europese landen – ook landen die niet tot de

gedeelde waarden.

Los van een bijzondere verantwoordelijkheid

Europese Unie behoren – is democratisch

Welke waarden? Ze moeten duidelijk en

van ‘Brussel’ voor het beroepsonderwijs is

burgerschap een actueel thema. In de Europese

levend zijn. Met deze zaken kun je niet goed

ook de invloed van de Europese Commissie

Commissie vormt de ontwikkeling ervan

bezig zijn zonder het onderwijs aan te spre-

op het onderwijs van de lidstaten via de zoge-

zelfs een van de gerichte programma’s

ken, aldus Figel. Ook onderwijs kan en moet

noemde ‘open coördinatie’ een niet te onder-

(Citizens for Europe, 2007-2013).

niet waardenvrij zijn, zo zegt hij. Er is een

schatten factor. Van vergelijkende studies

Democratisch burgerschap is nog een relatief

nadrukkelijke relatie tussen onderwijs, ethiek

door de vele Europese ambtenaren naar de

leeg begrip en krijgt mede invulling vanuit

en religie, waar het gaat om de toekomst van

bestedingen van middelen in de verschillende

een visie op mens en maatschappij, vanuit

Europa.

lidstaten gaat een aanwijsbare werking van

een (al of niet religieuze) levensovertuiging.

‘benchmarking’ uit. De prestaties van andere

Het is van belang dat we ook vanuit de joods-

lidstaten gaan fungeren als een soort norm,

christelijke traditie – zeker historisch een van

die vaak een uitgangspunt voor nationaal

de belangrijkste geestelijke stromingen in

beleid wordt.

Europa – meewerken aan de ontwikkeling van een Europese identiteit en de invulling

Onderwijs dient meer doelen dan alleen

van een Europees burgerschap.

economische groei en

invloed? Moeten we ons bedreigd voelen en

WILLIG OOR

werkgelegenheid

vrezen dat ‘Europa’ langs een omweg morrelt

Maar is er eigenlijk wel een willig oor voor

aan het Nederlandse onderwijsbestel? Er zijn

groeperingen die zeggen zich te laten leiden

minstens twee redenen om anders tegen deze

door hun christelijke levensovertuiging? Zijn

Ook Figel wil de Lissabon-strategie in haar

ontwikkelingen aan te kijken.

er niet ook leden van de Raad van Europa en

juiste proporties zien. Wat hem betreft is eco-

De belangrijkste reden is dat wij zelf de

het Europees Parlement voor wie zo’n affi-

nomische groei altijd een middel, geen doel in

Europese Unie vormen en door middel van

chering juist als een rode lap op een stier

zichzelf. De Europese Unie is veel meer dan

democratische processen mede vorm geven

werkt?

een associatie voor vrijhandel, en onderwijs

aan de ontwikkeling ervan. De burgers van de

Zeker, maar dat is geen reden om geen

dient meer doelen dan alleen economische

lidstaten en hun organisatorische verbanden,

gebruik te maken van je democratische rech-

groei en werkgelegenheid. Het draagt ook bij

niet zelden gegrondvest op gezamenlijke

ten, vooral niet als je van mening bent dat je

aan de uitbreiding van het individueel poten-

bronnen en ambities, zijn mede de samenstel-

bijdrage aan het debat er toe doet. Dan is er

tieel en het bereidt ook voor op burgerschap

lende delen waarop de Europese politieke

alle reden om voor een zo breed mogelijk

in het Europa van morgen.

organen zich richten. Zij zijn het ook die

draagvlak te zorgen en daarin zelfs als

De Europese Unie moet beantwoorden aan

daarom hun gezicht moeten laten zien en hun

Besturenraad het voortouw te nemen, op

haar streven een gemeenschap van waarden

stem moeten laten horen.

grond van het besef van verantwoordelijk-

te zijn: vrede, solidariteit, democratie en res-

De tweede reden, die nauw met de eerste is

heid voor bijzonder onderwijs.

pect voor mensenrechten, inclusief de religi-

verbonden, is de boodschap die het onderwijs

Gelukkig zijn er ook uiterst willige oren voor

euze rechten. Al deze waarden, zegt Figel,

heeft voor de Europese Unie, gevangen als die

het verhaal van het belang van het bijzonder

zetten de mens centraal. “Ik geloof dat onder-

is in een economisch denkkader. Het is

en christelijk onderwijs en voor dat van zijn

wijs een individueel en een gemeenschappe-

belangrijk om de politieke beslissers er van te

bijdrage aan de ontwikkeling van Europa.

lijk goed is.”

doordringen dat onderwijs meer is dan een

Twee daarvan behoren toe aan de

middel om op termijn de sterkste economi-

Eurocommissaris die in de Europese

sche macht van de wereld te zijn, zoals de

Commissie verantwoordelijk is voor het

regeringsleiders van de Europese Unie in

beleid op het terrein van cultuur en onder-

2000 afspraken tijdens een top in Lissabon

wijs, de Slowaak Ján Figel.

over de richting van de Europese

Figel laat er geen misverstand over bestaan

(kennis)economie. Het resultaat hiervan staat

dat ook wat hem betreft het subsidiariteits-

bekend als de Lissabon-strategie.

principe op het beleidsterrein onderwijs een

WIJ ZIJN DE EUROPESE UNIE

Hoe nu om te gaan met deze Europese

17

Bovenschools directeur kijkt in de spiegel Een bovenschools directeur is vaak een eenling in zijn organisatie. Daarom is het goed als mensen in en buiten de vereniging zo nu en dan eens kritisch naar zijn of haar functioneren kijken. Bovenschoolse collegiale visitaties zijn daar heel geschikt voor. Daar is wel moed en openheid voor nodig. Tekst: Anja van Andel en Anneke de Wolff, Illustratie: iStockphoto / Jennifer Borton

18

Steeds meer scholen leggen zichzelf langs de

op de vraag ‘waar staan we eigenlijk’ en ‘doen

Soms vallen sterke punten op. Zo bleek dat de

meetlat en verantwoorden zich voor hun kwa-

we wel wat we beloven’.

PCBO Boarnsterhim een uitgebreide zorg-

liteit. Ze doen dat ook steeds beter. Op het

Van tevoren kreeg de visitatiecommissie het

structuur heeft voor de leerlingen, maar dat

niveau van de school zijn er veel instrumenten

strategisch beleidsplan, de zelfevaluatie en

eigenlijk niet naar buiten toe uitdraagt.

voor kwaliteitszorg beschikbaar. Op boven-

andere stukken van de vereniging om zich een

schools niveau speelt kwaliteitszorg vaak een

beeld te kunnen vormen van de vereniging en

VER VAN DE LEERKRACHTEN

minder grote rol bij het uitzetten van (strate-

vragen voor de visitaties voor te bereiden.

Soms logenstraften de gesprekken het beeld

gisch) beleid.

Voorafgaand kwam de commissie bij elkaar

van een top-down bestuurde vereniging dat

Om die een impuls te geven, is de Besturen-

om gezamenlijk door te praten over het beeld

uit de stukken was opgerezen. Wel blijken

raad begonnen met collegiale visitaties, waarin

dat de leden hadden gekregen op grond van de

directeuren een document als het strategisch

het functioneren van de gehele vereniging

stukken en om vragen te formuleren voor de

beleidsplan vooral als een stuk van de boven-

tegen het licht wordt gehouden. Er komen vra-

komende gesprekken.

schools directeur te zien. Een advies aan de bovenschools directeur was dan ook nogal

gen aan de orde als: hoe wordt het strategisch beleid in de praktijk uitgevoerd, hoe zijn de

SPANNEND

eens om beter over het strategisch beleidsplan

verschillende geledingen op elkaar afgestemd

Tijdens de visitaties hield de commissie

te communiceren.

en hoe werken ze met elkaar samen, en is er

gesprekken met afgevaardigden van de diverse

eigenlijk wel een verenigingsgevoel?

geledingen van de vereniging: de bovenschools directeur, de directeuren, bestuursle-

Een visitatie legt de

HOE STAAN WE ERVOOR?

den, teamleden, interne begeleiders en

Het afgelopen jaar is een pilot van boven-

GMR-leden. Bij een van de visitaties viel het

schoolse visitaties gehouden bij drie school-

de teamleden meteen op dat de bovenschools

verenigingen in het noorden van het land: de

manager goed voor de dag wilde komen: op

VCPO Noord-Groningen, de VCO Heeren-

zijn kantoor stonden ineens nieuwe planten.

Verder bleek duidelijk hoe ver bovenschools

veen en de PCBO Boarnsterhim. Die hadden

“Nou, blijkbaar wordt er veel belang gehecht

beleid afstaat van de leerkrachten op school.

alle drie het INK-model ingevoerd om hun

aan deze visitatie”, klonk het meteen.

Hun zicht op wat er zich bovenschools

vinger op de zere plekken

kwaliteitszorg ook bovenschools vorm te

De gesprekken waren voor de ‘geïnterview-

afspeelt is maar beperkt. Vaak lopen boven-

geven. Na hier een jaar lang veel in te hebben

den’ vaak spannend. Zij wisten meestal niet

schoolse contacten vooral via de directeuren.

geïnvesteerd, wilden de bovenschools direc-

zo goed welke vragen ze konden verwachten.

Maar de teamleden deden soms wel verras-

teuren de balans opmaken: hoe staat de boven-

Aan het einde van de dag kreeg de boven-

sende uitspraken over het ambitieniveau van

schoolse ‘bedrijfsvoering’ ervoor, zijn we

schools directeur de eerste bevindingen van

de vereniging, of uitten de wens tot meer uit-

vooruitgegaan, en wat is de meerwaarde van

de visitatiecommissie te horen. Van de hele

wisseling met teams van andere scholen.

het INK-model?

visitatie werd een eindrapport opgesteld met

De Besturenraad stelde een collegiale visitatie

bevindingen en aanbevelingen.

EENLING

De bovenschools directeur is een eenling bin-

voor. Per vereniging nam de bovenschools directeur deel en een directeur uit het MT. Bij

ZERE PLEKKEN

nen een vereniging. Met een collegiale visitatie

toerbeurt gingen telkens twee bovenschools

Er is openheid nodig om een visitatie goed te

krijgt de bovenschools directeur kritische

directeuren en twee directeuren als visitatie-

kunnen laten verlopen, sterker nog: het succes

reacties op zijn of haar handelen, zowel van

commissie bij de derde bovenschools directeur

van de visitatie hangt ervan af. Je moet je als

mensen op diverse niveaus in de eigen vereni-

op bezoek. Een adviseur van de Besturenraad

bovenschools directeur en als vereniging

ging als van ‘kritische vrienden’ van buiten.

begeleidde de bovenschools directeuren bij de

kwetsbaar opstellen, en daar is moed voor

Inmiddels hebben de verenigingen de concept-

voorbereiding en de uitvoering van de visita-

nodig. En vertrouwen in de eigen vereniging.

rapporten besproken. De bovenschools direc-

ties, in de rol van voorzitter van de commissie.

Een visitatie legt de vinger op zere plekken.

teuren schrijven nu een plan van aanpak

Alle deelnemers hebben de visitaties als posi-

waarin zij reageren op de conclusies van de

BRIL

tief ervaren. Het oordeel van anderen werkt

visitatie en aangeven welke zaken zij aanpak-

Uitgangspunt bij de collegiale visitaties was

als ‘eyeopener’, doordat iemand eens vraagt

ken en op welke wijze. Geen van de boven-

het INK-model. De Besturenraad gebruikt dit

waarom je bepaalde zaken zo aanpakt. Het is

schools directeuren aarzelde: deze visitaties

model als een bril waardoor naar de hele

ook prettig om bij anderen te kijken. Ook dat

uitvoeren en ondergaan was bijzonder leer-

vereniging gekeken wordt. Het helpt de ver-

kan voor een bovenschools directeur als

zaam en waardevol. Over twee jaar gaan ze

eniging vervolgens om zich verder te ontwik-

eyeopener werken: ‘Oh, daar doen ze het zo!’

opnieuw gezamenlijk evalueren.

kelen. Tijdens de collegiale visitaties ging veel aandacht uit naar het leiderschap van de boven-

OOK INTERESSE IN EEN BOVENSCHOOLSE VISITATIE?

schools directeur. Hij of zij vormt immers de

Ook u kunt zich bij de Besturenraad aanmelden voor een bovenschoolse visitatie.

spil van de vereniging. De commissie nam

De Besturenraad biedt een traject aan waarin alle stappen worden begeleid, van

uiteraard ook het functioneren van andere

het maken van een bovenschoolse zelfevaluatie tot het voeren van gesprekken en

geledingen – de directeuren, het bestuur en de

het geven van feedback aan collega’s. U zult ondervinden hoeveel u leert van col-

GMR – onder de loep.

lega’s èn van mensen in uw eigen organisatie!

Het traject begon met een zelfevaluatie waarin

Informatie: Anneke de Wolff, telefoon 070 348 11 48, e-mail [email protected].

de bovenschools directeuren zich bezonnen 19

Kinderopvang: extra last of welkome aanvulling? Op 1 januari moeten scholen beginnen met de voorbereidingen voor kinderopvang. Veel tijd is de schoolbesturen en de directies niet gegund, want de minister heeft haast. Met ingang van het schooljaar 2007-2008 moeten scholen de voor- en naschoolse opvang voor elkaar hebben. De Besturenraad helpt met een digitale handreiking en biedt begeleiding. Tekst: Loek Mulder, Fotografie: Martine Sprangers

Het gebeurt niet zo vaak, maar de Tweede Kamerleden

vulling op hun taken.”

Wouter Bos (PvdA) en zijn VVD-collega Jozias van

Om de scholen behulpzaam te zijn, biedt de Besturenraad

Aartsen waren het tijdens de algemene politieke beschou-

op zijn website (www.besturenraad.nl) een handreiking

wingen in 2005 hartgrondig met elkaar eens. De beide

over kinderopvang. Die bevat ook een keuze-instrument

kamerleden vonden dat er iets gedaan moest worden aan

dat scholen helpt bij de afweging of ze kinderopvang zelf

de belasting van werkende ouders en hun schoolgaande

organiseren of uitbesteden. Adviseurs van de

kinderen. Het zou al een slok op een borrel schelen wan-

Besturenraad kunnen scholen ook begeleiden bij de

neer school en kinderopvang beter op elkaar zouden aan-

diverse aspecten van de organisatie van kinderopvang.

sluiten, redeneerden ze. Door scholen verantwoordelijk te maken voor de voor- en naschoolse opvang, kan volgens Bos en Van Aartsen de spanning tussen de werktij-

“GOED ONDERWIJS BLIJFT KERNTAAK SCHOOL”

den van ouders en de lesuren van hun kinderen minder

Directeur Pieter Peterson van de Koningin

worden. Een meerderheid van de Tweede Kamer zag daar

Wilhelminaschool PCBO in Leeuwarden is in zee

wel wat in en stemde voor de motie.

gegaan met een organisatie voor kinderopvang: “Op de ene locatie werd de tussenschoolse op-

TAAKVERZWARING

vang reeds verzorgd door de Stichting Kinder-

Het jachtige leven van werkenden en hun schoolgaande

opvang Leeuwarden (SKL). Op de andere locatie

kinderen wordt er dankzij Bos en Van Aartsen vanaf vol-

waren het de ouders die de taak op zich namen.

gend jaar augustus wellicht ietsje eenvoudiger op, voor

Sinds het begin van dit schooljaar verzorgt SKL

scholen is er werk aan de winkel. Eerst moeten ze een

ook daar de opvang. We vinden het belangrijk dat

principiële keuze maken over de wijze waarop ze de

ook de tussenschoolse opvang wordt geprofessio-

opvang gaan regelen: zelf organiseren of laten doen. Dan

naliseerd. Tegelijkertijd voeren we overleg over

volgt de praktische kant, van het opstellen van contracten

wat de SKL voor ons kan betekenen in de voor-

tot het inrichten van de opvang.

en naschoolse opvang. We zitten nu middenin dat

Concreet betekent het dat scholen per 1 januari op z’n

proces.

minst moeten werken aan een eigen plan voor de opvang.

Dat scholen verantwoordelijk worden voor de

Met ingang van augustus moet iedere school de contrac-

opvang, zie ik niet in de eerste plaats als een taak-

ten rond hebben met een instelling voor kinderopvang, of

verzwaring. Uiteraard is het een verplichting, maar

zelf een kinderopvangorganisatie hebben opgetuigd.

het biedt ook kansen. Goed onderwijs blijft de

“Veel scholen zijn er al actief mee bezig”, zegt Elise van

kerntaak van de school, maar kinderen moeten

Bokhorst, bij de Besturenraad verantwoordelijk voor het

zich ook gedurende de rest van de schooldag zo

onderwerp kinderopvang. “Gezien de vragen die we krij-

goed mogelijk kunnen ontwikkelen.

gen is er duidelijk behoefte aan ondersteuning.” Het ant-

Ouders zullen de extra zorg op prijs stellen. We zit-

woord op de vraag of de scholen ook gelukkig zijn met de

ten in een wijk met veel tweeverdienende ouders.

plannen is genuanceerd. Van Bokhorst: “Een deel van de

Die hebben er alle belang bij dat school en opvang

scholen ziet het als een taakverzwaring. Er zijn schoolbe-

goed op elkaar zijn aangesloten. Wanneer we dat

sturen die vinden dat kinderopvang geen onderwijstaak

goed hebben georganiseerd, is dat in het belang

is. Daar staat tegenover dat scholen die zich richting brede

van het kind, de ouders en de school.”

school ontwikkelen het juist zien als een welkome aan20

MAKELAARSMODEL

De Besturenraad maakt zich wel zorgen over de financiering

Het ziet er volgens Van Bokhorst naar uit dat de meeste

van de plannen. Formeel blijven de geldstromen voor onder-

besturen voorlopig kiezen voor het zogeheten ‘makelaars-

wijs en kinderopvang gescheiden. “Hoe dat in de praktijk

model’, dat door de Onderwijsraad is aanbevolen. De

gaat is afwachten”, aldus Van Bokhorst. “Stel dat de opvang

school sluit hierbij een contract met een opvangorganisa-

in school komt. De school moet dan voldoen aan de eisen die

tie. Die draagt verder zorg voor de uitvoering van de

gelden voor de kinderopvang. Dekt de verhoogde ouderbij-

opvang in of buiten de school.

drage dan de gestegen kosten? Wij vinden dat het beslist niet

Scholen die opvang als een belangrijk onderdeel van hun

ten koste van het onderwijsbudget mag gaan.”

onderwijsbeleid beschouwen, kiezen vaak voor het alternatief en richten zelf een opvangorganisatie op. “Dat

Voor informatie en advies kunt u contact opnemen met

vraagt veel van een schoolbestuur”, aldus Van Bokhorst.

Elise van Bokhorst, telefoon 070 348 11 48, e-mail

“Het betekent onder meer dat de school ook moet vol-

[email protected].

doen aan de Wet Kinderopvang. Dat is een zware verplichting, en we adviseren op dit moment om voorzichtig te zijn met plannen in deze richting. Er is nog veel ondui-

VOOR DE MUZIEK UIT

delijk over bijvoorbeeld de kwaliteitseisen en de rechts-

De stichting H3O in Dordrecht heeft zelf een kinderopvangorganisatie

positie van medewerkers.”

opgezet. Voorzitter Ger Redert van het College van Bestuur:

CONFLICTEN

“Ons doel is een educatief instituut voor onderwijs en opvang voor kin-

Uitgangspunt in de Wet Kinderopvang blijft de keuze-

deren van 0 tot 12 jaar. Daar houdt het wat mij betreft niet mee op. Mijn

vrijheid van ouders. Die bepalen uiteindelijk hoe de

grote wens is een ‘doorgaande lijn’ van 0 tot 18 jaar. Daarom onderzoe-

opvang vorm krijgt. Een schoolbestuur dient dus terdege

ken we momenteel tevens de mogelijkheden van opvang voor jongeren

rekening te houden met de behoeften van ouders. Veelal

uit ons voortgezet onderwijs.

zal de principiële keuze voor het makelaarsmodel of het

We trachten in te spelen op de vraag uit de maatschappij. Mijn indruk is

‘eigen-opvangmodel’ al zijn gemaakt, waarna de wensen

dat veel schoolbesturen ook wel de stap willen zetten die wij hebben al

van ouders worden geïnventariseerd. Daarbij gaat het om

hebben gemaakt, maar dat onzekerheid over wat kan en mag hen ervan

vragen als: welke opvangorganisatie verdient de voorkeur,

weerhoudt.

wordt opvang in of buiten de school gerealiseerd, hoeveel

H3O is opgericht om de doorgaande lijn van 0 tot 18 jaar te kunnen rea-

willen ouders ervoor betalen, is er behoefte aan opvang

liseren. We zitten nu nog in een beginstadium, want de stichting bestaat

tijdens vakantie? Op grond van de ouderenquête doet het

pas een jaar. Van het ministerie van Sociale Zaken hebben we drie ton

schoolbestuur een voorstel dat het aan de medezeggen-

subsidie gekregen voor projecten in het kader van het educatief insti-

schapsraad voorlegt. Die geeft een advies, dat overigens

tuut op drie basisscholen. Daar moet in de eerste plaats uit blijken

niet bindend is.

onder welke voorwaarden we de plannen voor kinderopvang in het pri-

“Er kunnen uiteraard conflicten uit voortkomen”, waar-

mair onderwijs kunnen realiseren.

schuwt Van Bokhorst. “Maar die zullen niet gaan over lei-

Waar andere schoolbesturen in overleg gaan met externe organisaties,

dende zaken, eerder over organisatorische kwesties.

discussiëren wij in onze eigen opvangpoot. Overigens, of een school nu

Belangrijk is in elk geval de ouders en de MR in het proces

kiest voor het makelaarsmodel of een eigen opvangorganisatie begint,

te betrekken en de volgorde van de besluitvorming in acht

mijn indruk is dat beide op dezelfde organisatorische kwesties stuiten.”

te nemen.” 21

DE PRAKTIJK

Hans Bruggeman, relatiemanager voor het primair onderwijs bij de

Rotterdamse scholen halen politiek en samenleving binnen

Besturenraad, verzorgde een les op de H.J. van Wijlenschool in het Nieuwe

De stichting Verenigde Protestants Christelijke Scholen (VPCS) in

en de aanstaande verkiezingen. “Ik stond perplex van de toch wel aanwezige

Rotterdam heeft de Dag van de Leraar aangegrepen om vertegenwoor-

kennis”, zei hij na afloop.

Westen. In een kringgesprek met leerlingen van groep 8 besprak hij de politiek

digers van politiek, overheid, onderwijs, kerken en andere religies uit te nodigen voor gastlessen. De negentien aangesloten basisscholen zetten de

NATHAN DE WIJZE

deuren open voor ouders en andere belangstellenden. Onder anderen wet-

De protestantse predikant Taco Noorman vertelde groep 7 van de Nieuwe Park

houder Leonard Geluk (Onderwijs) en leden van gemeenteraad en Tweede

Rozenburgschool in Kralingen het verhaal van Nathan de wijze uit het gelijkna-

Kamer kwamen de kinderen les geven.

mige toneelstuk uit 1779 van G.E. Lessing. Dat gaat over een vader met drie

Met de open dag wilde de stichting de maatschappelijke aandacht op het

kinderen, die een ring met een edelsteen erin naliet. Wie de ring droeg, straalde

vak van leraar richten, zei algemeen directeur Arie de Bruin. “Het beroep

en was geliefd bij God en de mensen. Omdat hij zijn drie kinderen alle even lief

van leraar zit in de verdrukking, en daar zijn de mensen in het onderwijs

had, had hij twee kopieën van de ring laten maken. Na zijn dood vroegen zijn

mede debet aan. We moeten ons meer profileren en meer trots uitstralen.”

kinderen zich natuurlijk af wie van hen de echte ring had. Ze legden hun vraag voor aan de wijze Nathan.

PROFESSIONELE KRACHT

Noorman vroeg de kinderen het verhaal af te maken. Ikram bedacht dat de

Dat was Jos Elbers, voorzitter van het college van bestuur van INHOLLAND,

edelsmid die de ringen gemaakt had, in elke ring een stukje van de edelsteen

uit het hart gegrepen. “Ik vind het volkomen terecht dat de leraren in

had verwerkt. “Niemand heeft dus de echte ring. Maar je kunt ook zeggen: ze

het zonnetje worden gezet.” Op de Waalse School in de deelgemeente

hebben alle drie de echte ring.” Yasmin zat met haar versie dicht bij het slot dat

Kralingen-Crooswijk gaf hij groep 5 een lesje zeezeilen. Hij kreeg de klas

Lessing het verhaal gaf. Volgens haar liet Nathan de drie kinderen een voor een

helemaal mee in zijn aanschouwelijk onderwijs. Op zijn commando ren-

de ring aandoen. “Dat deden ze en de oudste was schitterend geworden. En ze

den de kinderen van de ene kant van de klas naar de andere om overstag

was zo lief dat ze zei: die ring is van ons alle drie!” De predikant was onder de

te gaan. Behalve van zijn leerlingen was Elbers onder de indruk van “de

indruk van de “ontspannen, oplettende en plezierige sfeer” in de klas.

vreugde en de professionele kracht die de teamleden uitstralen”. Directeur Piet Koster leidde zijn gasten trots rond door het gebouw, dat hugenoten gesticht, vormt met een ongeveer gelijke vertegenwoordiging

Ouders spijbelende leerlingen krijgen sms

van autochtone en allochtone leerlingen een aardige afspiegeling van de

Het Liefland College in Utrecht stuurt ouders van leerlingen die spijbelen, te laat

wijk. De voorschool voor kinderen vanaf twee jaar is volgens Koster het

zijn gekomen of de klas uit zijn gestuurd, sinds kort een sms. Ook bij schorsing

“paradepaardje”. Ze is het antwoord op de taalachterstand onder zowel de

of verwijdering wegens wangedrag krijgen ouders een berichtje op hun mobiele

allochtone kinderen als die van de oorspronkelijke Crooswijkse bevolking.

telefoon. Het college herinnert ouders langs deze weg ook aan bijvoorbeeld

450 leerlingen herbergt. De oudste school van Rotterdam, in 1739 door

data van ouderavonden.

PRAKTIJK

De school gebruikt tot nu toe als enige een module voor het leerlingenadmini-

Tweede Kamerlid Ine Aasted Madsen (CDA) vertelde groep 8 van de Waalse

stratieprogramma @VO, ontwikkeld door Perfect – Internet Diensten. Het bedrijf

School hoe ze al als scholier probeerde de gang van zaken op school te

hoopt de module binnenkort aan te bieden aan alle gebruikers van @VO.

beïnvloeden, onder meer als lid van de leerlingenraad. “Als je je nergens

De ouders zijn tot nu toe zeer tevreden, meldt locatiedirecteur Frans van

mee bemoeit, blijven de dingen zoals ze zijn”, hield ze de leerlingen voor.

Engelen van het Liefland College. “Veel ouders reageren direct als ze het niet

De door haar verfoeide invoering van het ‘rugzakje’ voor zorgleerlingen was

eens zijn met een mededeling van ongeoorloofde afwezigheid of als ze uitleg

voor de toenmalige directeur van een zmok-school aanleiding om de over-

willen over de oorzaken van verwijdering uit de les.” Een klein probleem is nog

stap naar de politiek te maken. “Ik dacht: nu moeten er maar eens mensen

dat niet alle ouders hun 06-nummer hebben doorgegeven.

uit de praktijk naar Den Haag.”

22

Docenten van het jaar

sociale vaardigheden. “De innovatie heeft niet alleen een belangrijke voor-

Minister Van der Hoeven heeft Marjolein van der Klooster (34) van de

beeldfunctie voor andere scholen voor praktijkonderwijs, maar ook voor het

Christelijke Basisschool Palmenhof in Middelburg en Rudi Hoffman (51) van de

vmbo”, oordeelde de jury.

Scholengemeenschap Lelystad uitgeroepen tot Docent van het jaar 2006. Beide

Op de tweede plaats in de top drie staat het project Van rollenspel tot the-

leerkrachten blinken volgens de jury uit in hun betrokkenheid bij de leerlingen,

ater van het Zwijsen College in Veghel. Daarin bouwen leerlingen van de

hun didactische bekwaamheid en hun collegialiteit.

brugklas tot het laatste leerjaar ‘spelenderwijs’ hun spreekvaardigheid in

Van der Klooster is lerares van groep 7/8, intern begeleider, plaatsvervangend

het Frans op. De middelen ontwikkelen zich van eenvoudige rollenspellen

directeur en opleidingsmentor. Hoffman is leraar zorg en welzijn in de boven-

in de onderbouw tot toneel in de bovenbouw, met als einddoel deelname

bouw van het vmbo. De winnaars zijn een jaar lang ambassadeur van het

aan een internationaal jeugdtheaterfestival.

onderwijs. Ook hebben zij een oorkonde, een notebook en een schoolreis voor

De innovatie ‘Ceeeldeeesem’ van het Christelijk Lyceum Delft eindigde als

dertig personen ontvangen. Hun scholen hebben een tegoedbon gekregen

derde. Dat is een driedaagse onderwijsactie waarbij alle havo4-leerlingen

voor trainingen op het gebied van onderwijsontwikkeling.

in groepen onder begeleiding van studenten van Hogeschool INHOLLAND onderwijs volgen en een opdracht uitwerken bij het bedrijf DSM-Gist. “Een concreet voorbeeld van samenwerking tussen voortgezet onderwijs, bedrijfsleven en hogeschool”, oordeelde de jury.

Gouden Schoolbank voor Pierson College

Tot de andere bekroonde innovaties behoorden projecten van het

Het Ds. Pierson College in Den Bosch heeft de eerste Gouden Schoolbank

Christelijk College De Populier in Den Haag, CSG Het Noordik in Almelo,

gewonnen. De school heeft de prijs voor het voortgezet onderwijs (10.000 euro

het Hondsrug College in Emmen en het Marne College in Bolsward.

Baudartius College in Zutphen, het Bonhoeffer College in Enschede, het

en een trofee) van het Instituut voor Nationale Onderwijs Promotie te danken aan haar vormgeving van het studiehuis. De jury spreekt van een “levendige, ietwat rommelige, maar ‘relaxte’ school” met een zeer prettige leeromgeving. Het Ds. Pierson College heeft volgens de

Heeft uw school nieuws voor deze pagina? Stuur uw bericht naar de

jury ruime mogelijkheden geschapen voor het zelf plannen en invullen van het

redactie: [email protected].

onderwijs. Opvallend is dat leerlingen zelf de kantine runnen. “De leerlingen zijn zeer te spreken over de individuele benadering, zowel binnen als buiten de lessen. Er is elke week een vast mentoruur, waarin je zaken met de mentor kunt bespreken. Steunlessen horen tot het vaste aanbod.”

Eerste prijs voor innovatie Koningin Wilhelmina College De jury van de Ínnovatiecampagne 2006: ‘durven delen doen’ heeft het Simulatiehuis van het Koningin Wilhelmina College in Culemborg uitgeroepen tot winnaar. Net als 23 innovatieve projecten van andere scholen heeft het college 50.000 euro verdiend. Het Simulatiehuis bereidt leerlingen in het praktijkonderwijs in een gewone eengezinswoning op loopafstand van de school voor op zelfstandig wonen. Ze leren wat er allemaal bij komt kijken om op jezelf te wonen. Ook oefenen ze

23

NCRV Kerstmusical 2006 voor scholen

Goed op het kerstkind passen Elk jaar reikt de NCRV scholen voor voortgezet onderwijs een mogelijkheid aan om de kerstviering vorm te geven. Dit jaar voor het eerst met een speciale versie voor de basisschool. Jelle Koolstra heeft als inspirator met een groep kundige scenarioschrijvers, tekstdichters en componisten een heel bijzonder kerstspel gemaakt. Leerlingen hebben de musical in try-outs vormgegeven. Tekst: Paul Boersma, Fotografie: Mariëtte Verhoeven

24

De kerstmusical 2006 heet Mandela!. Een naam met een magische klank. De onverzettelijke, maar zo bescheiden strijder voor vrijheid.

PRIKKELEN

Hoewel de titel het doet vermoeden, is Mandela niet de hoofdpersoon van de musical. Het gaat wel over wat Nelson Mandela het meest aan het hart gaat: het lot van kinderen. De kwetsbaarste groep in de ZuidAfrikaanse samenleving, in heel Afrika, in de hele wereld. En wie het kind niet beschermt, verklaart de toekomst vogelvrij. Een geweldige kerstgedachte! Het Nelson Mandela Kinderfonds vormde voor Jelle Koolstra de kiem voor de musical Mandela!, gevangen in een game. Dat fonds geeft handen en voeten aan Nelson Mandela’s oproep de wereld te bevrijden van de gevangenis van de armoede. Mooi, maar voor veel leerlingen te

Zes op de tien leerlingen in het voortgezet en beroepsonderwijs vinden

ver weg. Die wereld moest dichterbij gehaald worden.

dat op scholen duidelijke regels moeten komen om homodiscriminatie

Daarom heeft de NCRV scholieren gevraagd naar hun ideeën, associa-

tegen te gaan. Tweede Kamerlid Ursie Lambrechts (D66) vroeg minister

ties, beelden. En zij zijn gaan ‘spelen’, gamen... Zo ontstond een

Van der Hoeven of ze stimulerende maatregelen gaat nemen. Die ant-

nieuwe werkelijkheid: de wereld van de games. Het bleek een manier

woordde dat scholen daar zelf verantwoordelijk voor zijn, maar dat haar

om mensen van ver heel dichtbij te brengen.

ministerie hen ondersteunt bij hun veiligheidsbeleid, inclusief regels over omgangsvormen.

Laten wij onze kinderen hun hoop,

Tevreden?

hun vrijheid,

Als we zien dat, zoals de minister zegt, 90 procent van de

hun toekomst teruggeven...

van de leerlingen zegt behoefte aan regels tegen homodis-

Nelson Mandela

scholen al school- of gedragsregels heeft, terwijl 60 procent criminatie te hebben, is er wel degelijk een probleem. Als die schoolregels al over homodiscriminatie gaan, dan kennen de leerlingen die in ieder geval niet.

BETERE TOEKOMST

Uit het Teleac Burgerschapsonderzoek blijkt dat 34 procent

Een belangrijk deel van het verhaal speelt zich af in de African World

van de ouders en maar liefst driekwart van de allochtone

of Warcraft. De gamers treden daarin op in de gedaante van het ‘cha-

ouders vindt dat een leraar de kinderen niet moet laten

racter’ dat ze zich hebben aangemeten. Die virtuele wereld spreekt

merken dat hij of zij homoseksueel is. Het taboe is nog veel

veel leerlingen aan. Jongeren (ook meiden) gamen meer dan ze tv kijken. Daar is in deze kerstviering gebruik van gemaakt. De NCRV

groter dan je zou verwachten en dan je zou willen.

ondersteunt de scholen om met deze moderne media in de viering om te gaan (www.ncrv.nl/kerstmusical).

Wat moet er gebeuren?

Het gegeven is simpel: Nelson past een avondje op een kind, dat niet

Wij hebben voorgesteld om van de 90 miljoen euro die

voor niets de naam Given draagt. Elke scholier die zal die situatie

beschikbaar is voor veiligheid op scholen, 1 miljoen te

natuurlijk herkennen. Maar dan gaat het mis. Nelson belooft goed op te passen – echt waar! – maar hij lette even niet op... Of liever, hij lette

bestemmen voor de veiligheid van homoseksuele leraren en

even iets te lang op andere dingen.

leerlingen. Dat druist misschien in tegen de autonomie van

Als we met z’n allen niet goed op het kerstkind passen – omdat we

de scholen, maar er moet nu echt iets gebeuren.

liever op andere dingen letten – ontglipt ons ook de kans op een betere

Scholen moeten verplicht worden om hier in ieder geval iets

toekomst. Voor het rijke Westen, voor de arme rest van de wereld.

aan te doen. Het veiligheidsplan is een goede plek, maar het

Voor zwarte kinderen in Zuid-Afrika, voor Roma-kinderen in Slovenië en ook voor kinderen op onze eigen school. Mandela levert zelf een bijdrage aan de musical. Hij heeft speciaal voor

mag ook in andere gedragsregels. Ik wil de scholen niets voorschrijven, als er maar goede positieve projecten komen.

deze musical een videoboodschap ingesproken. Daarmee wordt de link gelegd tussen de zorg voor het kind en de zorg voor kinderen wereldwijd.

Zijn zulke regels op bepaalde scholen meer nodig dan op andere?

Gezien het feit dat drie van de vier allochtone ouders vinden dat leraren niet voor hun homoseksualiteit moeten uitkomen, is het dus in elk geval op scholen met veel allochtone leerlingen nodig. Maar ook op andere scholen, want een op de drie autochtone ouders die hetzelfde vindt, is echt nog veel te veel.

25

BESTURENRAAD

Conferentie Levensbeschouwelijke diversiteit en DCBO

Ruimte voor eigen vormgeving Passend Onderwijs

Managers en pabodocenten van hogescholen met een DCBO-

Veel scholen in het primair onderwijs volgen de plannen voor invoering

licentie zijn van harte welkom op de achtste DCBO-conferentie:

van de zorgplicht kritisch. Dat blijkt uit onderzoek van de Protestants

Levensbeschouwelijke diversiteit en DCBO. De conferentie gaat over

Christelijke Schoolleidersorganisatie (PCSO). In een brief aan de Tweede

vragen die multiculturaliteit en multireligiositeit in onze samenleving

Kamer hebben wij met de andere besturenorganisaties een oproep

oproepen en waar ook het onderwijs antwoorden op zoekt.

gedaan. Wij vragen om voldoende ruimte en middelen voor scholen om

In het ochtendprogramma gaat het vooral om de management-

op hun eigen manier vorm te geven aan Passend Onderwijs.

invalshoek. ‘s Middags belichten we de onderwijspraktijk van

Het onderwerp is inmiddels in de Kamer beproken en de gevraagde

(godsdienst)docenten. Er is veel ruimte voor discussie. Er worden inlei-

beleidsruimte is toegezegd.

dingen gehouden vanuit de wetenschap en de praktijk van het christelijk primair onderwijs. ’s Morgens spreken dr. Ina ter Avest, onder meer lector

U kunt de brief downloaden van onze website, www.besturenraad.nl >

aan de Christelijke Hogeschool Nederland en Piebe Reijenga, boven-

po/vo > ontwikkelingen.

schools manager van het christelijk onderwijs in de Noordoostpolder en lid van de commissie DCBO. Verder zijn er korte bijdragen van een aantal pabo’s. het gebouw van de IPABO, Jan Tooropstraat 136 in Amsterdam.

Bestuurslid Besturenraad wordt voorzitter VO-raad

De conferentie is op vrijdag 17 november 2006 van 10.00 tot 16.00 uur in

U kunt zich aanmelden met het aanmeldingsformulier dat u kunt down-

Sjoerd Slagter, bestuurslid van de Besturenraad, is gekozen tot voorzitter

loaden van onze website, www.besturenraad.nl > ho > agenda.

van de VO-raad. Slagter is voorzitter van het College van Bestuur van SSCO

Voor meer informatie kunt u terecht bij Swier Frouws,

Kampen. Sinds 1 oktober 2006 treedt de VO-raad naar buiten als de sector-

telefoon 070 348 11 48, e-mail: [email protected].

organisatie van het voortgezet onderwijs. Vanaf eind november kunt u de website van de VO-raad bekijken. Tot die tijd is meer informatie over de VO-raad te vinden op de sites van het Werkgeversverbond Voortgezet Onderwijs (www.werkgeversverbond.nl) en Schoolmanagers_VO (www.schoolmanagersvo.nl).

Nieuwe jurist Marco De Vita is per 1 oktober in dienst getreden als jurist, gespecialiseerd in arbeidsrecht. Eerder werkte hij als arbeidsrechtjurist bij een verzekeringsmaatschappij voor rechtsbijstand en als advocaat bij een middelgroot advocatenkantoor.

Motie biedt uitzicht op bekostiging G/HVO De regering moet vóór de Voorjaarsnota 2007 een voorstel tot rijksbekostiging van de docenten godsdienstig en humanistisch vormingsonderwijs (G/HVO) op openbare scholen doen. Dat volgt uit de aanname van een motie van Tweede Kamerlid Jan de Vries (CDA) tijdens de behandeling van de onderwijsbegroting 2007. De minister ontraadde deze motie krachtig. Toch stemde een grote meerderheid van de Kamer ermee in. De uitvoering moet gebeuren in overleg met de samenwerkingscoalitie G/HVO, waarvan de Besturenraad de projectvoerder is. Wij zijn blij met de motie, die voor het eerst uitzicht biedt op een normale rechtspositie van docenten G/HVO in het openbaar onderwijs. Rijksbekostiging zou bovendien via de bekwaamheidseisen van de wet BIO een kwaliteitsimpuls betekenen voor het G/HVO. De samenwerkingscoalitie stuurde onlangs nog een brandbrief naar de Kamer over de kwaliteitseisen en de bekostiging van het G/HVO. U kunt de motie en de brandbrief downloaden van onze website, www.besturenraad.nl > po > ontwikkelingen.

26

Sociale partners vragen 5 miljard voor kwaliteit onderwijspersoneel De overheid moet het onderwijs een extra impuls

De extra investering moet grotendeels ten goede

tegelijk met het manifest zijn Agenda 2010 gepu-

van 5 miljard euro geven om de situatie van de

komen aan het onderwijspersoneel, in de vorm

bliceerd. Hierin staan zes prioriteiten voor de

professionals in het onderwijs en daarmee het

van verbetering van de primaire arbeidsvoor-

komende vier jaar om de kwaliteit van het onder-

imago van het beroep te verbeteren. Dat schrij-

waarden, scholing en opleiding, extra personeel

wijspersoneel te verbeteren.

ven de sociale partners in het onderwijs, waaron-

(zodat er tijd vrijkomt voor scholing, ontwikkeling

U kunt het manifest en de agenda downloaden

der de Besturenraad, in het manifest ‘De lat ligt

en onderzoek) en verbetering van carrièrepaden.

van de website, www.besturenraad.nl > po/vo >

hoog’.

Het Sectorbestuur Onderwijsarbeidsmarkt heeft

ontwikkelingen.

Slotconferentie Q*Primair

Godsdienstonderwijs in Georgië

Het samenwerkingsproject Q*Primair, waarvan de Besturenraad deel uitmaakt, organiseert op 23 november in Stadion Galgenwaard in Utrecht een slotconferentie rond het thema Leren excelleren.

Swier Frouws, adviseur van de Besturenraad,

Onderzoekers en praktijkdeskundigen zullen tijdens de conferentie in diverse werkvormen hun exper-

is gevraagd het concept van de kerndoelen

tise delen met schoolleiders, netwerkcoördinatoren en bestuurders in het primair onderwijs.

voor het vak godsdienst op staatsscholen in

Centraal staat de vraag welke toegevoegde waarde de school levert aan een cultuur waarin leerlingen

Georgië te beoordelen. Het verzoek kwam van

en leraren durven excelleren en verschillen in aanleg en talent worden benut.

prof. Sofiko Lobjanidze van de universiteit van

Na een inleiding van prof. dr. Fred Korthagen over het thema ‘Kwaliteit van binnenuit ’ staan work-

Tbilisi, die de kerndoelen in opdracht van de

shops op het programma. ’s Middags brengt SER-voorzitter Alexander Rinnooy Kan de boodschap

Georgische overheid met een aantal collega’s

‘Durf je te onderscheiden!’ Projectleider Jozef Kok kijkt tot slot na vijf jaar Q*Primair vooruit naar de

heeft geformuleerd.

toekomst.

Anders dan in Wit-Rusland, waar het staats-

Informatie bij Q*Primair, telefoon 070 345 61 16, www.qprimair.nl. Aanmelding via 036 533 19 41 of

onderwijs de leerlingen nog steeds antireli-

[email protected].

gieuze en antiprotestantse ideeën bijbrengt (zie SBM 1, september 2006), behandelt het Georgische godsdienstonderwijs andere

Verplichte eindtoets op de basisschool

godsdiensten blijkens de kerndoelen als gelijkwaardig. Hoewel in Georgië 90 procent van de

Er komt een verplichte eindtoets op de basisschool. Wij vinden dat daarmee de toetsdruk onnodig wordt

bevolking tot de Orthodoxe Kerk behoort, moet

opgevoerd. Het advies van de leerkracht blijkt immers een betrouwbare graadmeter voor een vervolg-

het godsdienstonderwijs ook aandacht beste-

opleiding. Bovendien gebruikt de minister de Cito-toets om de basiskwaliteit van scholen te vergelijken.

den aan andere christelijke richtingen en aan

Daardoor zullen scholen het accent willen leggen op de voorbereiding op de toets. Dat kan ten koste gaan

jodendom, islam en boeddhisme.

van de brede invulling van de pedagogische opdracht van de school. Met een versmalling van het onderwijs tot gevolg.

Protest tegen aangescherpt beleid onderwijstijd

Oproep kandidaten ledenraad De leden van de Besturenraad zijn vertegenwoordigd in onze leden-

In een brief over de norm van 1040 uur onderwijstijd in het voortgezet

raad. In 2007 ontstaat daarin een aantal vacatures in de sectoren vo en

onderwijs (zie ook SBM oktober) dringen we er bij de minister op aan om

mbo. De Commissie Vacatures Ledenraad wordt graag geattendeerd op

de voorgenomen herstelopdrachten en financiële sancties te schrappen.

mogelijke kandidaten voor deze vacatures.

Samen met andere organisaties voor bestuur en management tekenen

Leden (m/v) van een college van bestuur of raad van toezicht uit alle

we protest aan tegen het aangescherpte beleid dat de minister sinds kort

delen van het land die zich kunnen vinden in de grondslag en de doel-

voert. Wij roepen haar op meer tijd vrij te maken voor verbetering vanuit

stelling van de Besturenraad, kunnen kandidaat zijn.

een integrale benadering van onderwijskwaliteit.

Meer informatie en een aanmeldingsformulier vindt u op onze website, www.besturenraad.nl. Ook kunt u contact opnemen met Cora Tuitel,

U kunt de brief downloaden van de website, www.besturenraad.nl > vo

telefoon 070 348 11 48, e-mail [email protected]. Met het aanmel-

> ontwikkelingen.

dingsformulier kunt u tot 24 november 2006 de gegevens van de kandidaten doorgeven.

27

PRODUCTEN & DIENSTEN

Financiële impuls voor kwaliteit en innovatie Scholen en (samenwerkende) besturen in het

gen voor het opzetten of continueren van vormen

vraag is maximaal 50.000 euro beschikbaar.

primair onderwijs kunnen een financiële impuls

van kennis delen en leren van elkaar.

Informatie over de procedure en aanvraagformu-

aanvragen als ze samen met andere scholen of

De dieptestrategie is bedoeld voor de inrichting

lieren vindt u op de website

met experts werken aan de duurzame verbete-

en uitwerking van duurzame onderwijsverbe-

www.innovatiepo.nl.

ring van hun school en onderwijs. Deze stimu-

teringen die de draagkracht van een of meer

Met vragen kunt u terecht bij het PO Platform,

leringsregeling van het PO Platform Kwaliteit en

besturen te boven gaan. Besturen kunnen een

e-mail:[email protected] of

Innovatie, mede opgericht door de Besturenraad,

aanvraag indienen voor een verdiepingsproject

[email protected],

kent twee vormen: de breedtestrategie Leren van

waarin zij samenwerken met externe experts of

telefoon 0348 40 52 80.

elkaar en de dieptestrategie Leren met experts.

voortbouwen op resultaten of aanbevelingen van

In het eerste programma kunnen maximaal 625

eerder (wetenschappelijk) onderzoek. De aanvra-

scholen een financiële impuls van 3000 euro krij-

ger moet zelf ook een investering doen. Per aan-

Boekjes CAO PO 2006-2008

Thema november

De boekjes met de CAO PO 2006-2008 zijn gedrukt. De CAO PO regelt de

Schooldirecties en besturen die zich daarop hebben geabonneerd, krijgen

secundaire arbeidsvoorwaarden voor werknemers in het primair onder-

maandelijks Thema bij SBM. Het onderwerp van Thema november voor pri-

wijs. Als werkgever moet u iedere werknemer een exemplaar van de CAO

mair en voortgezet onderwijs is ‘Burgerschap in de praktijk’.

PO 2006-2008 geven. Besturen en scholen die lid van de Besturenraad

Voor bestellingen of informatie over nog verkrijgbare Thema’s:

zijn, ontvangen een gratis exemplaar. De boekjes kosten € 2,25 per stuk,

telefoon 070 348 11 48, e-mail: [email protected].

exclusief verzendkosten.

Of kijk op www.besturenraad.nl > Besturenraad > Thema.

U kunt ze bestellen via www.besturenraad.nl > po > producten bestellen.

Onderwijs en kinderopvang in de verkiezingsprogramma’s

CAO PO ���������

Wat zeggen de verkiezingsprogramma’s van de verschillende partijen over de thema’s onderwijs en kinderopvang? Wij hebben dit voor u op een rijtje gezet.

��������������������������������� �������������������������� ���������������������������������������

Onderwijs en kinderopvang krijgen in alle programma’s veel aandacht. Maar er zijn grote verschillen tussen de concrete voorstellen. Ook is het opvallend dat veel partijen streven naar extra geld voor het onderwijs in een kleinschalige omgeving. U kunt het overzicht downloaden van de website: www.besturenraad.nl > po/vo/bve/ho > ontwikkelingen.

����������������

Lancering website www.schoolleider.nu Informatie over het vak van schoolleider en een platform voor ideeën in personeelsbeleid - dat biedt de nieuwe website www.schoolleider.nu. De website wil de aantrekkelijkheid van het vak van schoolleider bevorderen. De uitwisseling van ideeën voor personeelsbeleid is nodig om het dreigende personeelstekort een halt toe te roepen. De website is een initiatief van de regiegroep ‘activiteitenplan schoolleiders’. De Besturenraad maakt deel uit van deze regiegroep. ���������������������

28

Of kijk op www.besturenraad.nl > Besturenraad > Thema.

Regionale lumpsumconferenties

Handleiding professionalisering

Het Projectbureau lumpsum po, mede opgericht door de Besturenraad, houdt regionale conferenties onder de titel

Professionalisering en persoonlijke ontwikkeling: twee termen die niet meer zijn weg te

De praktijk onder lumpsum. Tijdens deze conferenties staan de

denken uit het toekomstige personeelsbeleid van scholen. De Besturenraad heeft een

ervaringen van de pilotbesturen centraal.

handleiding uitgebracht die schoolorganisaties een praktische handreiking biedt om professionalisering in de onderwijsinstelling te borgen. Passend in de wettelijke kaders,

De conferenties vinden plaats op:

maar ook bij de visie van de eigen onderwijsinstelling. Recht doend aan de eisen van

woensdag 15 november:

Voorschoten,

goed werkgeverschap en tegelijkertijd praktisch uitvoerbaar voor de leidinggevenden.

Hotel De Gouden Leeuw

Onderwerpen als competenties, bekwaamheidseisen, persoonlijke ontwikkelingsplan-

woensdag 29 november:

Assen, Hotel Assen

nen, gesprekkencyclus, feedbackmethode, wet BIO en bekwaamheidsdossiers worden

donderdag 30 november:

Almelo, Theaterhotel Almelo

toegelicht. Ook wordt aangegeven hoe u deze onderdelen in samenhang kunt integre-

donderdag 7 december:

Eemnes, Hotel De Witte Bergen

ren in het integraal personeelsbeleid van uw instelling. De handleiding bevat voorbeelden van uitgewerkte algemene competenties en de

De conferenties duren van 9.30 tot 15.15 uur. Inschrijven kan via

bekwaamheidseisen voor leerkrachten, voorbeeldformulieren voor de gesprekkency-

de website www.deelnameregistratie.nl. Voor meer informatie

clus en een format voor het opstellen van een procedure rondom de gesprekkencyclus.

kunt u terecht bij het projectbureau, e-mail [email protected], telefoon 030 292 78 81.

De handleiding kost 12,50 euro en is te bestellen via de website, www.besturenraad.nl > po/vo/bve/ho > producten bestellen, of telefonisch op 070 348 11 48.

Cursus Ziekte en arbeidsongeschiktheid

Studiereis Kwaliteitszorg naar Londen Voor directeuren en bovenschools directeuren in het primair onderwijs

Managers, bestuurders en personeelsfunctionarissen in primair en

organiseert de Vliet Academie van 19 tot 24 maart 2007 de studiereis

voortgezet onderwijs worden tijdens deze cursus op de hoogte gesteld

kwaliteitszorg naar Engeland. Schooldirecteuren in Engeland hebben

van de veranderingen in de wet- en regelgeving rond ziekte en arbeids-

over het algemeen wat meer ervaring met het opzetten van een systeem

ongeschiktheid. Pro-actief handelen is van belang, maar wat zijn pre-

voor kwaliteitszorg. Met deze studiereis krijgt u de unieke gelegenheid

cies de verplichtingen? Welke partijen spelen een rol? En wat kunt u

om bij hen ideeën op te doen voor uw eigen school. Zij laten u zien hoe

doen als u zich niet kunt vinden in het gedrag van uw werknemer of de

ze werken en maken u deelgenoot van hun leerervaringen.

beslissingen van andere partijen? Ook in deze reis herkent u de benadering van de Vliet Academie: ruime De cursus begint met een algemeen inleidend gedeelte, waarna in werk-

aandacht voor inspiratie, persoonlijk leiderschap en de maatschappelijke

groepen, ingedeeld naar primair en voortgezet onderwijs, een casus wordt

opdracht van de school, en een persoonlijke aanpak die is toegesneden op

besproken. Als Vliet Academie extra kunt u op maat advies krijgen in uw

uw situatie.

eigen werksituatie

Het maximaal aantal deelnemers voor de studiereis is dertig, het minimum

Ook in deze cursus herkent u de benadering van de Vliet Academie: ruime

twintig. Inschrijving vindt plaats op volgorde van binnenkomst. Bij over-

aandacht voor inspiratie, persoonlijk leiderschap en de maatschappelijke

intekening nemen we contact met u op. Zijn er te weinig deelnemers, dan

opdracht van de school, en een persoonlijke aanpak die is toegesneden op

kan de reis niet doorgaan.

uw situatie.

U kunt zich opgeven voor de studiereis via het online formulier op onze

De cursus is op 23 januari 2007 van 09.30 - 12.30 uur (inclusief lunch) in het

website, www.vlietacademie.nl > primair onderwijs. Inschrijven kan tot

midden van het land.

1 december 2006.

Inhoudelijke informatie kunt u vinden op onze website,

Op de website vindt u eveneens uitgebreide informatie over de studiereis.

www.vlietacademie.nl > po/vo. Ook kunt u contact opnemen met

Hebt u nog vragen? Neem dan contact op met Ger van Barneveld, adviseur

Kees Verhaart, e-mail [email protected], telefoon 070 348 11 48.

kwaliteitszorg Besturenraad, e-mail [email protected],

U kunt zich aanmelden met het formulier op de website.

telefoon 070 348 11 48 of 06 52 30 07 48.

Met vragen over uw aanmelding kunt u terecht bij Yvonne van der Spek, telefoon 070 348 12 54, [email protected].

29

AGENDA

BIJEENKOMSTEN BESTURENRAAD NOVEMBER / DECEMBER 2006 DATUM

ACTIVITEIT

DOELGROEP

PLAATS

CONTACTPERSOON

14-11-06

NETWERK BOVENSCHOOLS MANAGERS ZUID HOLLAND

PO

ZOETERMEER

O. BEUVING

16-11-06

NETWERK BOVENSCHOOLS MANAGERS NOORD-GELDERLAND/FLEVOLAND

PO

LELYSTAD

C. RHEBERGEN

17-11-06

JAARLIJKSE DCBO-CONFERENTIE VOOR MANAGERS (CVBLEDEN) EN DOCENTEN VAN PABO’S MET DCBO-LICENTIE

PABO’S

AMSTERDAM

S. FROUWS

21-11-06

NETWERK BOVENSCHOOLS MANAGERS OVERIJSSEL

PO

HOOGEVEEN

W. VAN BEEK

21-11-06

NETWERK BOVENSCHOOLS MANAGERS NOORD HOLLAND

PO

HOOFDDORP

O. BEUVING

21-11-06

VOORLICHTINGSBIJEENKOMSTEN FUNCTIEDIFFERENTIATIE IN HET PO

PO

UTRECHT

P.H. MEES

23-11-06

NETWERK BOVENSCHOOLS MANAGERS Z-HOLLAND Z/O, ZEELAND, W-BRABANT

PO

BERGEN OP ZOOM

H. BRUGGEMAN

23-11-06

NETWERK BOVENSCHOOLS MANAGERS MIDDEN/ZUID GELDERLAND

PO

DIDAM

C. RHEBERGEN

23-11-06

VOORLICHTINGSBIJEENKOMSTEN FUNCTIEDIFFERENTIATIE IN HET PO

PO

RIJSSEN

P.H. MEES

13-12-06

ROB

VO

UTRECHT

W. BOS

14-12-06

ROB

VO

EDE OF APELDOORN

W. BOS

MEER INFORMATIE? BEL MET 070 348 11 48.

SERVICE POSTADRES

Postbus 907, 2270 AX Voorburg BEZOEKADRES

Oosteinde 114, Voorburg telefoon: 070 348 11 48 fax: 070 382 12 01 www.besturenraad.nl RELATIEMANAGERS PO Scholen in het primair onderwijs kunnen voor informatie terecht bij de adviseur in hun eigen regio.

BESTELLINGEN

telefoon: 070 348 11 48 fax: 070 382 12 01 e-mail [email protected] www.besturenraad.nl > po/vo/bve/ho > producten bestellen

REGIO NOORD-HOLLAND, ZUID-HOLLAND WEST/MIDDEN

CENTRAAL SECRETARIAAT,

Ouko Beuving telefoon: 023 557 79 23 fax: 023 557 79 24 e-mail: [email protected]

telefoon: 070 348 11 81, e-mail: [email protected]

REGIO GELDERLAND,UTRECHT, FLEVOLAND

REGIO ZUID-HOLLAND ZUID/OOST, ZEELAND, NOORD-BRABANT,LIMBURG

Hans Bruggeman telefoon: 078 654 00 25 fax: 078 654 00 26 e-mail: [email protected]

Carla Rhebergen telefoon: 0318 64 30 50 fax: 0318 64 03 12 e-mail: [email protected] REGIO GRONINGEN, FRIESLAND, DRENTHE, OVERIJSSEL

Wob van Beek telefoon: 0522 46 44 03 fax: 0522 46 49 94 e-mail: [email protected]

HELPDESK

telefoon: 070 348 12 80 ma t/m vrij: 9.00 – 17.00 uur e-mail: [email protected]

RELATIEMANAGERS VO, BVE EN HO Scholen in het voortgezet onderwijs kunnen voor informatie contact opnemen met onze adviseurs. VO:

Kees Jansen, e-mail: [email protected] Harm Jan Luth, e-mail: [email protected] BVE/HBO/WO:

Marianne Beelaerts, e-mail: [email protected] Swier Frouws, e-mail: [email protected] HBO/WO:

Marcel Bos, e-mail: [email protected] SBM DIGITAAL

DIGITALE NIEUWSBRIEF

PRODUCTEN EN DIENSTEN

De artikelen van SBM kunt u als pdf-bestand downloaden van onze site. Maakt u gebruik van onze teksten, wilt u daarbij dan de bron vermelden?

Wekelijks verschijnt onze digitale Nieuwsbrief met het laatste nieuws uit het onderwijsveld en uit onze organisatie. Via onze homepage kan iedereen zich gratis voor deze nieuwsbrief opgeven.

Op onze website treft u steeds de meest actuele gegevens over onze producten, cursussen en diensten. Bovendien vindt u bij ‘producten downloaden’ handige modellen op alle beleidsterreinen.

De Besturenraad vertegenwoordigt onderwijsinstellingen bij overheden en organisaties en verleent hun diensten rondom de thema’s onderwijs & identiteit, personeel & organisatie, financiën, huisvesting, communicatie & kwaliteit en maatschappelijk draagvlak. Bij de Besturenraad zijn 650 besturen aangesloten, met zo’n 2.250 onderwijsinstellingen en ruim 800.000 leerlingen, deelnemers en studenten, in de sectoren primair en voortgezet onderwijs, beroepsonderwijs en volwasseneneducatie, en hoger De Besturenraad vertegenwoordigt onderwijsinstellingen bij overheden en organisaties en verleent hun beroepsen wetenschappelijk onderwijs.

diensten rondom de thema’s onderwijs & identiteit, personeel & organisatie, financiën, huisvesting, communicatie & kwaliteit en maatschappelijk draagvlak. Bij de Besturenraad zijn 650 besturen aangesloten, met zo’n 2.250 onderwijsinstellingen en ruim 800.000 leerlingen, deelnemers en studenten, in de sectoren primair en voortgezet onderwijs, beroepsonderwijs en volwasseneneducatie, en hoger beroeps- en wetenschappelijk onderwijs.

Professionalisering in de onderwijsinstelling Professionalisering in de onderwijsinstelling

Een praktische handleiding over POP, gesprekkencyclus, wet BIO en de bekwaamheidseisen.

Een praktische handleiding over POP, gesprekkencyclus, wet BIO en de bekwaamheidseisen.

Besturenraad de organisatie van het christelijk onderwijs Postbus 907 2270 AX Voorburg Telefoon 070 348 11 48 Besturenraad Fax 070 382 12 01

de organisatie van het christelijk onderwijs [email protected] www.besturenraad.nl Postbus 907

2270 1006 AX Voorburg Telefoon 070 348 11 48 Fax 070 382 12 01 [email protected] www.besturenraad.nl

WET BIO - COMPETENTIES - GESPREKKENCYCLUS

1006

De handleiding kost € 12,50 en is te bestellen via www.besturenraad.nl of 070 348 11 48

Communicatie & Kwaliteit BELANGENBEHARTIGING

�

DIENSTVERLENING

�

OPLEIDINGEN

WIJ ONDERSTEUNEN U BIJ KWALITEITSZORG VOOR PO � VO � BVE � HBO � WO

Heeft u vragen of wilt u de gratis brochure aanvragen, 110.549 Bouwsteen C&K.indd 1

bel dan 070 348 11 48

30-06-06 16:46:39

Dromen van een digitale database... U werkt aan integraal personeelsbeleid. Lastig? De module HROD maakt het makkelijker. Wie zijn personeelsgegevens in deze digitale database invoert, heeft geen losse systemen meer nodig. HROD koppelt belangrijke onderdelen van personeelsbeleid, zoals competenties, functies en bekwaamheidseisen. HROD is een webgebaseerde module voor de implementatie van de Wet BIO en het FUWA-sys onderwijs. Gegevens worden digitaal ingevoerd door werkgever én werknemer. Zo ontstaat er voor iedere werknemer een digitaal personeelsdossier. U bespaart tijd en geld. Wilt u meer weten? Doe dan de test op www.passoa-bv.nl.

Meer informatie: PASSOA, telefoon 058 267 72 99 of [email protected]. HROD is ontwikkeld door de Besturenraad, Passoa ICT en Farao en te koppelen aan PSOD, FAOD en FM2.