“NIGHT, NIGHT” Of lullabies and nostalgia
Radio documentary selection Prix Marulic 2016 Stefanie Visjager, Radiomakers Desmet for Dutch Public Radio
VAN SLAAPLIEDJES EN HEIMWEE
In Vietnamese slaapliedjes verwerken vrouwen hun angsten en eenzaamheid. Scandinavische slaapliedjes bevatten ‘materiaal voor nachtmerries’ zoals een Finse verwoordt. Toch werd zij altijd rustig van het slaapliedje over trollen. Voor alle geïnterviewden geldt: het zingen van een slaapliedje uit hun jeugd voert hen terug naar het bed uit hun kindertijd. Ze nemen ons mee naar Cuba, Vietnam, Iran, Rusland en Finland. Een serie radioverhalen van Stef Visjager over volwassen worden en over heimwee, naar vroeger en naar huis. Of zijn het verhalen over buitenlander zijn in Nederland? Stefanie Visjager, Katinka Baehr Eline vd Brugge Frans de Rond Tuur Florizoone
idee, interviews, montage eindredactie research editing, mix score (compositie en spel)
Een productie van Radiomakers Desmet 2014 voor woord.nl. Deze serie is tot stand gekomen met steun van het Mediafonds. Voor de Prix Marulic selecteerden we drie van de vijf verhalen.
Erika Kennedy, at the age of 8 years.
NIGHT NIGHT (OF LULLABIES AND NOSTALGIA) Vietnamese women sing lullabies about their fears and loneliness. Scandinavian lullabies contain 'nightmare material', as a Finnish lady calls it. Still, the lullaby about trolls always used to soothe her. All the interviewees share one thing: singing a lullaby from when they were young takes them back to their childhood cribs. They take us to Cuba, Vietnam, Iran, Russia and Finland. A series of radio stories by Stefanie Visjager about growing up. About nostalgia for days long ago and longing for home. Or are they stories about being a foreigner in the Netherlands? Stefanie Visjager Katinka Baehr Eline vd Brugge Frans de Rond Tuur Florizoone
idea, interviews, editing chief editor research editing, mix score (composition and music)
A Radiomakers Desmet 2014 production for woord.nl. This series was realized with the support of the Dutch Cultural Media Fund. For the Prix Marulic we selected three out of five stories.
Uyen Lu, at the age of 3 months .
EPISODE FINLAND (6’30’’) ERIKA Zingt eerste regels slaapliedje VOICE OVER Dit is Erika Kennedy, ze heeft een Amerikaanse vader, een Finse moeder,en ze is opgegroeid in Zwitserland. Sinds haar twaalfde woont ze in Nederland. Het slaapliedje uit haar jeugd is Fins. ERIKA Mijn moeder zong dat liedje voor mij, elke nacht voordat ik ging slapen. Ik denk dat ze heimwee had naar haar verleden, dat was Finland. En dat hoorde ik. Niet dat ik toen echt begreep dat het daarom ging. Dus dat liedje betekent ..ja…familie en mijn roots. VOICE OVER Dat haar moeder heimwee had, merkte Erika niet alleen bij het slapen gaan... ERIKA Toen ik klein was moest ik van mijn moeder een Lapland hoed op met blauw, rood en geel op. En ik had ook van die Lapland schoenen met een vacht erom heen. Toen was het de jaren 80 en dat vond ik vreselijk, ik wilde discokleren aan! Ik wilde spijkerbroek en fluo-kleuren. Maar achteraf gezien was het heel bijzonder, het was folklore van Finland, van haar afkomst. ERIKA (zingt) När Trollmor har lagt sina elva små troll och bundit fast dem i svansen. Då sjunger hon skata för elva små trollen de vackraste ord hon känner. Hoj aj aj aj buff, Hoj aj aj aj buff. VOICE OVER Het lied gaat over een moedertrol die haar babytrollen verzorgt. ERIKA En ze neemt de staartjes van alle babytrolletjes en die maakt ze vast aan elkaar zodat ze niet vertrekken of de weg kwijt raken en ze zingt de mooiste woorden die ze kan bedenken. En dat is de oejajapoef. Het was niet helemaal eng, maar het was ook niet helemaal zachtaardig ofzo. Er zaten wel gemengde gevoelens in. En als ik het zou bekijken vanuit een Zwitserse of Nederlandse blik, dan zou ik die trollen echt heel vervelend en naar vinden. En dan zou ik dit denken: dit past helemaal niet, dit hoort niet. Trollen dat zijn vreselijke beesten, die eng zijn en vies, en je hoofd eraf rukken, je aanvallen en je opeten. Niet echt een slaapliedje voor kinderen. VOICE OVER Je zou denken dat een slaapliedje over trollen voer voor nachtmerries is, maar nee. ERIKA ik werd er altijd heel rustig van, zodra ze dat slaapliedje begon te zingen was dat een soort van teken: nu kun je loslaten, nu is het tijd om te slapen. Ja.
EPISODE FINLAND (6’30’’) ERIKA Sings first lines to the lullaby VOICE OVER This is Erika Kennedy. Her father is American, her mother is Finnish, and she grew up in Switzerland. She has lived in the Netherlands since she was twelve. Her childhood lullaby is Nordic. ERIKA My mother sang me that song, every night before I went to sleep. I think she was nostalgic for her past, which was Finland. And that is what I heard. Not that I really understood what it meant at the time. But that is what I heard when I was little. So that song means... well... family, and my roots. VOICE OVER That her mother was homesick became clear to Erika not only when she went to sleep... ERIKA When I was young, my mother made me wear a Lappish hat, with blue and red and yellow. And I also wore these Lappish skin shoes. It was the eighties and I hated it. I wanted to wear disco clothes! I wanted jeans and fluo colours. But when I look back on that now, it was very special, it was Finnish folklore, it represented her background. ERIKA (Sings the lullaby) När Trollmor har lagt sina elva små troll och bundit fast dem i svansen. Då sjunger hon skata för elva små trollen de vackraste ord hon känner. Hoj aj aj aj buff, Hoj aj aj aj buff. VOICE OVER The song is about a mother troll who is caring for her baby trolls. ERIKA And she takes all the little tails of all the baby trolls, and she ties them together, so that they won't run away or get lost, and she sings the most beautiful words she can think of. And that is the Ho aj aj aj aj buff. It was not all scary, but it was not all sweet or nice either. It had mixed feelings. And if I would look at it from a Swiss or a Dutch point of view, I would find those trolls really nasty and creepy. And I would think: this is not how it should be, this is not right. Trolls are horrible creatures. They are scary and dirty, they will rip your head off, they will attack you and eat you. Not exactly a lullaby for children. VOICE OVER You would think that a lullaby about trolls is nightmare material, but nothing could be further from the truth. ERIKA It always soothed me. As soon as she started singing that song, it was like a sign: now you can let everything go, now it is time to go to sleep. Yes
EPISODE VIETNAM ( 6’40’’) UYEN LU Zingt eerste regels van een Vietnamees slaapliedje. VOICE OVER Dit is Uyen Lu. Ze woonde in het dorp Hocmo in Vietnam, met ouders, twee ooms en vier kinderen. UYEN LU (spreekt goed Nederlands, maar met een duidelijk accent en in ongebruikelijke zinsconstructies) Net een soort poppenhuis, ik denk drie bij vijf zo. En in een deel van de kamer zitten ook nog allemaal zandzakken om heen, een plek om te kunnen schuilen. VOICE OVER Schuilen als er geschoten werd, Het was oorlog in Vietnam, maar Uyen Lu heeft vooral goede herinneringen. UYEN LU ... zo’n olielampje midden op de eettafel. Dat men daar zit te kaarten, te praten met elkaar. Ja, vooral veel praten. En dan hangen we zo’n beetje aan de benen van mijn vader en mijn moeder. En dan luisteren we naar de verhalen van volwassen. VOICE OVER Totdat alle kinderen moeten slapen, in een hoek van dezelfde kamer als waar de volwassenen nog aan tafel zitten te praten. UYEN LU In die tijd hoefden we ‘s avonds niet te tanden poetsen en we hadden ook geen pyama aan. De kleding die we overdag droegen, zo gingen we ook slapen, daarin. Gewoon één soort kleding. Je sliep op een hele grote mat en dan slaapt iedereen daarop zeg maar. VOICE OVER Babies slapen in een hangmat . UYEN LU En mijn moeder duwt de hangmat voor broertje of zusje en dan krijg je een soort wieg-beweging, net als bij een wieg en bij die beweging zingt mijn moeder die slaapliedjes. VOICE OVER De moeder van Uyen Lu zingt iedere avond een slaapliedje. Een tanige vrouw met lang zwart haar. UYEN LU Ze heeft lang haar tot aan haar voeten zowat, mager. Maar ze zag er sterk uit en ze was altijd heel vrolijk. UYEN LU (zingt) Ầu ơ... ví dầu Cầu ván đóng đinh Cầu treo lắc lẻo Gập ghềnh khó qua ... Ầu ơ... Khó qua mẹ dắt con qua... Con đi trường học Mẹ đi trường đời...
EPISODE VIETNAM (6’40”) UYEN LU sings the first lines to a Vietnamese lullaby. VOICE OVER This is Uyen Lu. She used to live in a village called Hocmo in Vietnam, with her parents, two uncles and four siblings. UYEN LU (foreign accent and sentence structure) It was like a dollhouse, three by five meters I guess. Part of the room was filled with sandbags, so we could seek shelter if necessary. VOICE OVER Seek shelter when there was gunfire outside. There was a war going on in Vietnam. Yet Uyen Lu has mostly sweet memories. UYEN LU A little oil lamp sitting in the centre of the table. The adults are playing carts, talking. Yes a lot of talking is done. We hug the legs of my father or my mother and hang around listening to the stories they are telling each other. VOICE OVER Until all the children would have to go to sleep. They slept in a corner of the same room where the adults kept talking and playing. UYEN LU We did not have to brush our teeth at the time, nor did we have to put on our pyjamas. The clothes we would wear during the day, we slept in those. We had just one set of clothing. We slept on a huge mat on the floor. All of us together sleep there, the adults as well. VOICE OVER Babies sleep in a hammock. UYEN LU My mother pushes the hammock for my little brother or sister gently, it rocks softly like a cradle. And to the movement she sings us lullabies. VOICE OVER Every night Uyen Lu’s mother sings a lullaby. A lean woman she is, with long, black hair. UYEN LU Her hair was so long, it almost reached her feet. She was skinny, but she looked strong. And she was always very cheerful. UYEN LU (sings) Ầu ơ... ví dầu Cầu ván đóng đinh Cầu treo lắc lẻo Gập ghềnh khó qua ... Ầu ơ... Khó qua mẹ dắt con qua... Con đi trường học Mẹ đi trường đời...
VOICE OVER Vertaling: moeder belooft dat ze haar kind de moeilijke weg naar school zal brengen, over de brug. Jij mag naar school, voor mij is het leven mijn school. INTERVIEW Waar komen nu jouw tranen vandaan? UYEN LU Ja dat is het verdriet voor mijn moeder, dat zij al haar kansen om iets van het leven te maken gemist heeft. Dat voel ik in die ene regel van de tekst ‘dat het leven haar school was’. Maar dat ze ons wel de kans wilde geven om naar school te gaan (snuft en huilt) INTERVIEW Nog een couplet? UYEN LU (zingt) Ầu ơ... ví dầu Tình bậu muốn thôi Bậu gieo tiếng dữ cho rồi bậu ra Ầu ơ... Bậu ra cho khỏi tay ta Cái xương bậu nát Cái da bậu không còn VOICE OVER De melodie blijft even lieflijk, maar in het tweede couplet is de tekst dat niet: UYEN LU (vertaalt) ‘Ik laat niets van je over, je botten worden verpulverd, en er blijft niets van je huid over’. VOICE OVER Het lied is een waarschuwing van de moeder aan haar echtgenoot, mocht hij het ooit in zijn hoofd halen haar te verlaten. UYEN LU En dat vond ik een heel grappige tekst, want het klinkt heel stoer. Meestal zijn Vietnamese vrouwen heel keurig en bedeesd. En ineens komt zo’n tekst helemaal gewelddadig. Dus in feite zijn de liedjes niet heel vrolijk, niet altijd vrolijk voor kinderen om te horen. Als ik hier hoor ‘Slaap kindje slaap’ ofzo, dan denk ik: wat een heerlijk liedje, zo spontaan en zo nietszeggend eigenlijk. Bij ons is er zoveel in versleuteld dat je er treurig van wordt als je het hoort. Toen ik wegging was ik zestien, voor die tijd dacht ik: ik kan hele wereld wel aan, ik voelde me heel stoer. Totdat ik hier alleen in Nederland aankwam en alles zelf moest doen en moest oplossen. Toen had ik echt heimwee naar huis, jarenlang. Ja. Ik hoor natuurlijk veel andere Vietnamese liedjes. Ook popliedjes, daar zitten ook bepaalde herinneringen aan, ook mooi, maar alleen bij slaapliedjes dan….ja…. dan komen de tranen. (snift een traan) Het zit waarschijnlijk heel diep .
VOICE OVER Translation: Mother promises her child to take her along the difficult road to school, even crossing the bridge. You can go to school my dear, for me life is my school. INTERVIEW Where do your tears come from? UYEN LU I guess I am sad for my mother. That she missed all her chances to make something of her life. That is what I probably feel in that one line: ‘for me life is my school’. But she did want us to have the chance to attend school. (sniffs) INTERVIEW Can you sing another verse? UYEN LU (sings) Ầu ơ... ví dầu Tình bậu muốn thôi Bậu gieo tiếng dữ cho rồi bậu ra Ầu ơ... Bậu ra cho khỏi tay ta Cái xương bậu nát Cái da bậu không còn VOICE OVER The melody is just as lovely, but the meaning of the words is not. UYEN LU (she translates) ‘Nothing will be left of you, I will crush your bones, pulverise your skin.’ VOICE OVER In the song the mother warns her husband, would he ever even think of leaving her. UYEN LU I find these lines so funny because they sound so tough. While Vietnamese women are usually very polite and introvert. And then these violent words! So in fact these songs are not cheerful, not always pleasant for children to listen to. When I hear someone sing “Slaap kindje slaap” (well-known Dutch lullaby that translates as "Sleep little child of mine") I think: ‘how lovely’.That song is so light, nothing is said really. In our songs so much meaning is implied that it makes you sad to listen. When I left Vietnam I was sixteen. Before then I thought: I am on top of the world, I felt so cool. But then I arrived here in the Netherlands, all alone and I had to solve everything on my own. Those years I missed home so much. I was homesick for years. Yes. Of course, I do hear many other Vietnamese songs, pop songs bring back memories as well, also nice. But only lullabies… then… yes… then tears come. (sniffs) It touches my core, I suppose.
EPISODE CUBA (5’20’’) YOSVANI Zingt slaapliedje YOSVANI Nu al veertien jaar lang moet ik altijd aan Cuba denken en ik denk niet dat dat ooit zal veranderen. VOICE OVER Dit is Yosvani Garcia Suarez, omdat hij verliefd werd op een Nederlandse vrouw kwam hij veertien jaar geleden naar Amsterdam. Hij mist zijn familie, de zon, en vooral de Cubaanse mentaliteit, YOSVANI Die vrijheid om binnen te komen bij iedereen zonder te bellen, daar maken we geen afspraken van te voren, je komt gewoon binnen de deuren zijn open, mama zit te koken en ze gooit meer water in de soep. VOICE OVER Yosvani groeide op buiten de stad, vlak bij Santiago de Cuba. YOSVANI Dus veel auto’s had je niet, de kinderen honkballen of voetballen op straat. Iedereen leeft buiten. Het is warm, het is zonnig, muziek overal, alle huizen hebben de radio keihard aan. Heerlijk, heerlijk. VOICE OVER Iedere avond schommelt oma op de veranda in haar houten schommelstoel. YOSVANI Ie, ie, ie, dat geluid dat het maakt, dat was standard VOICE OVER Voor dat Yosvani naar bed moet, zit hij bij oma op schoot. YOSVANI En zij had een bloem die heet jasmine de noce, nacht jasmijn. En als de avond komt dan begint die te ruiken, dat parfum van die bloemen, dat ruik ik nog altijd als ik hierover praat VOICE OVER Ik vraag Yosvani het slaapliedje van zijn oma te zingen. YOSVANI Ik moet je vertellen: ik ben enige Cubaan die niet kan zingen. (lacht) Mijn moeder zei: schat je hoeft niet te zingen, ik hou toch van je, maar nee nee nee. Hij gaat als volgt ongeveer:
EPISODE CUBA (5’20’’) YOSVANI Sings a few lines to the lullaby YOSVANI (Hispanic accent and sentence structure) For fourteen years now I always think of Cuba, and I don't think that that will ever change. VOICE OVER This is Yosvani Garcia Suarez. Because he fell in love with a Dutch woman, he came to Amsterdam fourteen years ago. He misses his family, the sun, and most of all the Cuban mentality. YOSVANI That freedom, to drop by without having to call first. We don't plan visits first, you just drop by. The doors are open, and there is mama in the kitchen, cooking, and she just adds some more water to the soup. VOICE OVER Yosvani grew up in the outskirts of Santiago de Cuba. YOSVANI So, there were not many cars, the children played baseball in the streets or football. Everyone lives outdoors. It's warm, it's sunny, there's music everywhere. The radios play at full volume in all the houses. I love it! VOICE OVER Every night nana (grandmother) rocks her wooden rocking chair on the porch. YOSVANI Ie, ie, ie, the sound that that made, that was standard. VOICE OVER Before Yosvani goes to bed, he sits in his nana’s lap. YOSVANI And she had this flower - it's called jazmín de noche, night jasmine. And when the evening falls, it begins to smell, this perfume from the flowers. I can still smell it when I talk about it. VOICE OVER I ask Yosvani to sing his grandmother’s lullaby. YOSVANI I have to tell you: I'm the only Cuban who can't sing. (laughs) My mother told me: darling, you don't have to sing. I love you, but no, no, no. It goes something like this.
YOSVANI (zingt) Duérmete, mi niño, duérmete, mi amor, duérmete, pedazo de mi corazón. Esta niña linda que nació de día quiere que la lleven a la dulcería. Este niño lindo que nació de noche quiere que lo llevena pasear en coche. YOSVANI En dan lig je met je hoofd in haar arm, en dan gaat ze met haar hand op je voorhoofd zachtjes wrijven en zingen. Nou dan slaapt ieder kind. Voor mij was het echt: niks kan mij gebeuren op dit moment. Het lied gaat als volgt: ga maar slapen mijn kleine baby, ga maar slapen de liefde van mijn leven. (stem breekt) Ik wordt emotioneel (lacht) ga maar slapen stukje van mijn hart, deze mooie kind dat overdag is geboren, wil naar de bakkerij om koekjes te eten, deze kleine kind die ‘s nachts is geboren wil op een paard en koets gaan rijden ga maar slapen liefde van mijn leven, ga maar slapen stukje van mijn hart (huilt) Mijn hele kindertijd gaat door me heen. Als ik dit zing, het is een emotioneel moment, ik ben zelf emotioneel, mijn aarde is zo, ik denk vaker met mijn hart dan met mijn hoofd, daarom ben ik hier omdat ik mijn hart heb gevolgd. Anders had ik gezegd: No way Jose. Dat ga ik niet doen! Ik ga niet mijn leven dat ik heb opgebouwd verlaten en naar een nieuw land waar je moet bellen twee weken van te voren om een afspraak te maken als je je vrienden wilt zien. Dat ga ik niet doen! Maar het is meer: je hart volgen. Iedere dag van mijn leven mis ik mijn land, en mijn land dat betekent mijn familie erbij INTERVIEW Kun je dit zingen voor je kinderen zonder te huilen, als je ze naar bed brengt? YOSVANI Jawel, Jawel, dat is wel gek, he? Dan ben je bezig met iemand anders, dan de rollen veranderen. Dan ben je geen kind meer, dan heb je kinderen. Dan voel je je verantwoordelijk om naar hen dit stukje van jou te brengen, Nu inderdaad, als ik zo zit te zingen, nu komen alle herinneringen boven. Als zij hier waren dan was dat niet gebeurd, omdat ik dan zing voor hun.
YOSVANI (sings) Duérmete, mi niño, duérmete, mi amor, duérmete, pedazo de mi corazón. Esta niña linda que nació de día quiere que la lleven a la dulcería. Este niño lindo que nació de noche quiere que lo llevena pasear en coche. YOSVANI And then you lie there, with your head in the circle of her arm, and then she starts rubbing your forehead gently, singing. I tell you: every child will fall asleep. To me it was like: nothing bad can happen to me now. The song translates as follows, let me think: Go to sleep my little baby, go to sleep love of my life. (voice breaking) I get all emotional. (laughs) Go to sleep piece of my heart, This beautiful child that was born today wants to go to the bakery to eat cookies, This little child that was born in this night wants to ride a horse and carriage. Go to sleep my little child, go to sleep love of my life, go to sleep piece of my heart. I see my whole childhood before me. When I sing this, it is very emotional. I get emotional. It is my nature. I think with my heart more than with my head. That is why I'm here, because I followed my heart. Otherwise, I would have said: No way, Jose. I'm not doing that! I'm not going to give up the life that I have built and go to this new country where you have to call two weeks in advance to plan to see your friends. I'm not doing that! But it is more like: following your heart. Every day of my life I miss my country, and my country, that also means my family. INTERVIEW Can you sing this to your children without crying, when you put them to bed? YOSVANI Yes, yes, I can do that, that is strange, no? Then you are taking care of someone else. The roles change. You are no longer a child, you have children of your own. You feel responsible to give them this piece of yourself. Now, when I'm sitting here, singing this, now all the memories come back to me. If they had been here, that would not have happened, because I would be singing to them.
Recording for Night Night Interviewees in bed, eyes closed to evoke their bedtime memories.
www.radiomakersdesmet.nl for Dutch Public Radio: VPRO en woord.nl Supported by the Mediafund Amsterdam 2014
