Nieuwsbrief. Waar kom je vandaan? Nieuws en informatiebulletin van en voor de internetcursisten van de Basiscursus Bijbels Hebreeuws Skandalon

Nieuwsbrief Nieuws‐ en informatiebulletin van en voor de internetcursisten van de Basiscursus   Bijbels Hebreeuws Skandalon   

NUMMER 8 – MAART 2008 

Waar kom je vandaan?    In het pas verschenen boek van Elie Wiesel  Waar kom je vandaan? staan dertig prachtige  nog nooit in Nederland verschenen essays. Een  daarvan gaat over bekering en bekeerden. Daar‐ in vertelt Elie Wiesel over een zekere Onkelos,  een zoon van de zuster van keizer Titus. Deze  Onkelos bekeerde zich tot het joodse geloof. De  keizer is daarom woedend op zijn neef en stuurt  een compagnie soldaten naar Palestina om hem  terug te halen naar Rome. Het resultaat is dat  Onkelos deze soldaten ook weet te bekeren.  Hetzelfde gebeurt met een tweede compagnie  soldaten, nadat Onkelos hen het volgende ver‐ haal heeft verteld:   ‘Het gebruik wil dat de dienaar de toorts draagt  voor zijn meerdere, en deze laatste voor zíjn  meerdere en zo tot de hoogste leider. En voor  wie draagt híj de toorts?’ ‘Voor niemand,’ ant‐ woorden de Romeinse soldaten. ‘Bij ons is dat  niet zo,’ zegt Onkelos hun. Bij ons draagt de Hei‐ lige – gezegend zij Hij – de toorts voor het volk  Israël, zoals in de Tora geschreven staat: ‘En de  Heer liep voor hen uit om hen te leiden, overdag   in een zuil van wolken en ’s nachts in een zuil  van vuur om hen bij te lichten.’ En meteen be‐ keerden de soldaten zich.  De keizer is hierop buiten zichzelf van woede.  Hij stuurt opnieuw soldaten om Onkelos naar  Rome terug te halen. Terwijl ze Onkelos mee‐ namen kwamen ze langs een huis met een me‐ zoeza aan de deurpost. Hij legde zijn hand erop 

en vraagt hun: ‘Weten jullie wat dat is?’ ‘Zeg jij  het ons,’ antwoorden ze. En hij legt hun uit:   ‘Overal wil het gebruik dat de koning binnen in  zijn paleis blijft, terwijl zijn dienaren buiten de  wacht betrekken; bij ons is dat anders: de Heili‐ ge – gezegend zij Hij – houdt zich buiten op en  waakt over zijn dienaren die binnen zijn, zoals  geschreven staat (in de Psalmen): ‘De Heer zal je  gangen beschermen nu en voor altijd.’ Toen  bekeerden de soldaten van het legioen zich en  Onkelos werd met rust gelaten.    Uit: Elie Wiesel: Waar kom je vandaan? Essays – Uitg. Skandalon  2007 – 256 blz. –ISBN978‐90‐76564‐41‐8. Prijs 21,50. 

   

       

   

   

1

Regelmatig  ontvang  ik  vragen  van  studenten  over  het  Bijbels‐Hebreeuws  woordenboek  van  E.  Italie.  Studenten hebben moeite met het vinden van de woorden. In nieuwsbrief 04.06 heb ik daar eens iets  over geschreven. Ik plaats het hierbij nog een keer. 

  HET OPZOEKEN VAN WOORDEN IN HET WOORDENBOEK  VAN E. ITALIE    Vaak krijg ik verzuchtingen van studenten dat ze  het zo moeilijk vinden om een woord te vinden  in het woordenboek van E. Italie. Dat is te be‐ grijpen, want dit woordenboek is alfabetisch  gerangschikt op de wortel van de werkwoor‐ den. Daarna staan dan steeds de woorden die  van dit werkwoord zijn afgeleid.    Een voorbeeld:  Het woord ~Aqm' (plaats) zul je niet aantreffen 

ning mee houden dat een woord soms met een  cholem wordt geschreven, en soms met een  waw + cholem (cholem magnum): Amqom.-l[; (naar zijn plaats).    Nog een voorbeeld:  Nu eens staat er (Gen 1:15) troAam.li (‘tot lich‐ ten’), dus met cholem magnum en in de vrou‐ welijke meervoudsuitgang alleen met cholem.  Dan weer staat er (Gen 1:16) troaoM.h; (‘de lich‐ ten’), dus tweemaal cholem. Ook dit woord  heeft dus een vrouwelijke meervoudsuitgang. In  het eerste voorbeeld staat het voorzetsel  li ervoor, in het tweede voorbeeld staat het lid‐ woord  · h; ervoor. Beide moet je dus eerst  weghalen. Maar dan blijven er nog drie of vier  letters over: de meem, de alef , waw en de  reesj.  Bij het opzoeken zul je het woord niet kunnen  vinden onder de meem. Raadpleeg dus nu de  lijst van afgeleide woorden voorin het woor‐ denboek. Daar vind je onder de meem het  woord terug (vierde woord vanaf het begin),  met daarachter de wortel: rwa. Zoek nu in het woordenboek bij de alef dit  woord op (blz. 5). Eerst staat het werkwoord  genoemd, daarna de afgeleide woorden. Op blz.  6 het derde woord van boven vind je het ge‐ vraagde woord.    Misschien vind je het omslachtig. Maar met een  beetje oefenen moet het lukken. 

onder de letter m, omdat het woord is afgeleid  van het werkwoord ~Wq (opstaan). Je zult het 

q

dus vinden bij de letter na dit werkwoord.    Om een woord te kunnen vinden moet je dus  steeds de wortel van het woord kennen. Soms is  het moeilijk om daar achter te komen. Dan kun  je voorin de lijst van afgeleide woorden raad‐ plegen. De bladzijden van deze lijst zijn genum‐ merd met Romeinse cijfers.  Je ziet op elke bladzijde drie keer twee kolom‐ men. In de eerste kolom staat het gezochte  woord. In de tweede kolom staat de wortel van  het werkwoord waarvan dit woord is afgeleid.  De afgeleide woorden kun je in het woorden‐ boek vinden na de wortel of stam van het be‐ treffende woord.    Maar let op:  Als een op te zoeken woord in het meervoud  staat, moet je het natuurlijk wel eerst in het  enkelvoud zetten. Ook de pre‐ en suffixen e.d.  moet je weghalen. Bovendien moet je er reke‐    

   

 

2

Nieuwe ontwikkelingen en diensten in 2008   

TELEFONISCH SPREEKUUR    Soms zit je helemaal vast met de studie. Je loopt tegen een probleem aan en komt er niet  meer uit. Je kent niemand in je omgeving die je ermee zou kunnen helpen. Om het per e‐ mail te verwoorden en te versturen zie je ook niet zitten. Dan is dit de ideale oplossing  voor je: 

Vanaf januari 2008:  

 elke week telefonisch spreekuur op  maandagavond van half 7 tot half 8.   (met uitzondering van 2e Paas‐ en Pinksterdag en in mijn vakanties) 

 

Voor alle vragen over de cursus, zowel algemene vragen als vragen over de  lesstof. Ik ben dan altijd te bereiken op: 0118 636177  of bgg 06 22736575.    

MSN   

Van januari 2008: doorlopend MSN‐ contact mogelijk als ik online ben.    Een andere mogelijkheid om contact met  mij op te nemen is: het voeren van een  MSN gesprek. Je moet dan wel een MSN‐ account aanmaken, wat vrij eenvoudig is.  Daarna moet je mijn accountadres toe‐ voegen aan je lijst van contactpersonen  en ik het jouwe aan mijn lijst van con‐ tactpersonen. Mijn accountadres is:  [email protected]. Dit is uitsluitend  bestemd voor MSN‐contact, niet voor  andere e‐mailberichten!   

                    Als je de beschikking hebt over een web‐ cam met microfoon, kunnen we elkaar  zien tijdens het gesprek.     Als je niet de beschikking hebt over een  webcam met microfoon, kun je mij wel  zien en horen spreken, maar je eigen  vragen moet je dan intoetsen.  

3

HET TEAM DAT JE TERZIJDE STAAT BIJ DE BASISCURSUS HEBREEUWS    In de vorige nieuwsbrief kondigde ik de uitbreiding van het team dat je voortaan terzijde  staat tijdens de cursus al aan. Mirjam van Nie (Eindhoven) en Co van den Buuse (Middel‐ burg) hebben zich bereid verklaard om de mee te gaan helpen bij de begeleiding van de  studenten. We hebben we een taakverdeling gemaakt. Mirjam zal alle nieuwe studenten  die zich dit jaar aanmelden gaan begeleiden. Bovendien zal zij meewerken aan de studie‐ dagen en in de toekomst aan de nieuwsbrieven. Bij vakantie of ziekte zal zij – indien mo‐ gelijk – Johan vervangen. Co zal vooral zijn aandeel leveren aan de studiedagen. Hij heeft  zich bereid verklaard indien het nodig is om bij te springen bij de begeleiding. Hieronder  stellen zij zich voor.   Mirjam van Nie  Mirjam van Nie is dominee in Eindhoven. Ze heeft theologie gestudeerd in Brussel. Tij‐ dens de studie heeft ze Hebreeuws gegeven aan eerstejaars. Ze is afgestudeerd op een  studie over de Klaagliederen. In twee periodes van studieverlof, heeft ze zich bezig ge‐ houden met Rachab, (Jozua 2) en met de kleine profeten Haggai en Zacharia. Hierover  zijn artikelen verschenen in het blad Interpretatie. Steeds tijdens het predikantschap  heeft ze het Bijbels Hebreeuws bijgehouden. Want als je moet preken is en blijft dat de  bron van inspiratie. Als je Hebreeuws doet gaat er een wereld voor je open.                                  

                                               Mirjam, samen met Esmé Smit (fotograaf) tijdens de studiedag op 1 maart. 

4

Co van den Buuse “Alle werkelijke leven is ontmoeting.”   Dit inzicht uit Ik en Gij van Martin Buber heeft in mijn ontwikkeling een wezenlijke en lei‐ dende rol gespeeld en loopt als een rode draad door mijn leven. De ontdekking van de  Gij‐dimensie  van  het  leven  is  voor  mij  het  begin  van  een  levensweg  geworden.  Tijdens  mijn  opleiding  aan  de  Pedagogische  Academie  raakte  ik  geïnspireerd  door  boeken  van  Carl Rogers, Erich Fromm en vele anderen. Later waren de ontdekking van psychosynthe‐ se van Assagioli, de bevestigingsleer van Terruwe, de communicatieve inzichten van Haim  Ginott en contemplatieve tradities van oost en west van grote invloed. Het thema dat mij  in  dit  alles  bovenal  raakte  was  en  is:  het  wonder  van  menswording  in  het  licht  van  de  ontmoeting.   Ik ben ruim vijfentwintig jaar werkzaam geweest in het onderwijs en jeugdhulpverlening:  eerst  enkele  jaren  als  groepsbegeleider  in  een  orthopedagogisch  behandelingstehuis,  daarna als leraar en counselor in het voortgezet onderwijs, vervolgens als onderwijskun‐ dig pedagoog en communicatietrainer bij een schoolbegeleidingsdienst.  In  deze  periode  heb  ik  diverse  opleidingen  gevolgd,  waaronder  een  eerstegraadsoplei‐ ding pedagogiek en onderwijskunde, trainerslicenties in effectieve communicatie, meer‐ voudige intelligentie, coöperatief leren en neuro‐linguïstisch programmeren.   De laatste zeven jaar houd ik mij dagelijks bezig met Torah‐studie, de Hebreeuwse taal,  Joodse filosofie en mussar. De ontdekking van het werk van Abraham Heschel is van be‐ slissende betekenis voor mijn leven geworden en markeert het begin van een nieuwe le‐ vensweg.   Op dit moment begeleid ik de tweedejaarsstudenten en een leerkring van vierdejaars in  Middelburg. Ik ben bezig met de ontwikkeling van een uitgebreide studie lernen met He‐ schel. In deze studie staat Heschels visie op de Godmenselijke dialoog en het ‘wonder van  menswording’ centraal. Deze studie wordt opgezet vanuit een dialogisch‐interpretatieve  benadering.  Ik ben gezegend met een gelukkig huwelijk met Ilse. Onze twee zoons Daniel en Benjamin  Beau studeren in Amsterdam   

Hier zie het hele team bij elkaar:  Tweede van links is Mirjam, derde van links is  Johan, daarnaast staat Co. De foto is geno‐ men tijdens de pauze van de studiedag op 1  maart jl in Gorinchem. 

 

5

Verslag 5de Studiedag  Basiscursus Bijbels Hebreeuws op  1 maart jl in Gorinchem     

Verslag: Jan Soullié, Den Haag   

Toen ik even na half tien zoekend was in een wat aftands bedrijvenpark naar de Sions‐ kerk, dacht ik: ‘Waar ga ik naar toe?’ Maar al gauw zag ik Co van den Buuse, ook al zoe‐ ken naar de ingang. (Ik zie dat deze inleiding wel symbolisch is voor de gehele dag!)  Even na tienen opent Co de studiedag met een schilderij van Jozef Israëls: ‘De Sofeer, de   schrijver’  die niet zozeer verlicht wordt door het raam rechts van hem, maar méér nog  door het bestuderen van Tenach.     Het programma voor die dag bestaat uit drie delen:   1. Onder leiding van Mirjam van Nie lezen we Beresjiet 2, 25 over het ‘ongekleed’ zijn  van de mens en zijn vrouw en in 3,1 het ‘uitgekleder’ zijn van de slang. Het gaat  over de tuin met het geboomte: de hof. De Friezen zeggen voor een begrafenis  heel mooi: “Hij/zij is ter hof gebracht”.  Daarna in een korte inleiding over de kleine profeten (de studie van drie sabbatical  maanden van Mirjam) laat zij ons de ontwikkeling zien van ‘profeet’ naar ‘bode’  naar ‘evangelist’: er is sprake van een voortschrijdende openbaring.  2. Na de lunch houdt Co een boeiende inleiding over wat men moet verstaan onder  het woord ‫ידע‬, ‘kennen’. Het ‘kennen’ in het Hebreeuws betekent het ervaren van‐ uit een betrokkenheid en een relatie met anderen van wie je kan leren vanuit die  ontmoeting met de ander. Teksten als We’leh Smemot 6,3; Ber 15,2 en 7 en 28,13  worden uitgelegd met hun koesjoot (moeilijkheden). Pas Mosje ziet G’d van aange‐ zicht tot aangezicht, terwijl Avraham en Ja’kov slechts in een droom en in een visi‐ oen G’d aanschouwen en G’d’s naam nog niet echt ‘kennen’.   

6

 

 

De groep van Mirjam met op de foto rechts van haar de 

 In de pauze is er gelegenheid voor ontmoeting bij oa de 

schrijver van het bovenstaande verslag 

boekentafel van Skandalon

 

3. Johan behandelt vanuit Beresjiet 16 de daarin voorkomende werkwoorden: hoe  herken je een kal, niph’al, pi’el, pu’al, hiph’il, hoph’al en hitpa’el. Ondanks dat het  een taaie materie is, geeft Johan toch een duidelijke analyse voor de herkenbaar‐ heid van de werkwoordvormen. Zo zie je dat de hiph’il van ‫ברך‬ ‘knielen’ betekent  als je laat zegenen. Het woord knie is ook: ‫ ֶב ֶר ְך‬.      Na de studiedag is iedereen enthousiast over de impuls die hij weer gekregen heeft  om door te gaan met de studie. Een van de cursisten gaf als raad een groot bureau te  kopen waarop hij/zij zijn/haar boeken open kan laten liggen om iedere vijf verloren  minuten van de dag even een vers uit Tenach te lezen. Leren vraagt veel ‘misjna’, her‐ haling.   

NOTEER ALVAST IN JE AGENDA:    DE EERSTVOLGENDE STUDIE‐ DAG IS GEPLAND OP     4 OKTOBER 2008  IN GORIN‐ CHEM LOCATIE: SIONSKERK    Je wordt hierover later geïn‐ formeerd 

7

 

WEBSITES DIE HET OPZOEKEN WAARD ZIJN    

 

Tijdens de laatste studiedag werd er ge‐ vraagd naar interessante websites betref‐ fende Jodendom en alles wat ermee te  maken heeft. Hieronder volgt een aantal  van deze sites, Mocht je er meer over wil‐ len weten, dan kun je dat aan mij vragen  via het bekende email‐adres   [email protected] 

  

1. een goede Nederlandse startpagina voor Liberaal Jodendom is: mijn joodse links (zoe‐ ken via google)    2. een goede startpagina voor orthodox Jodendom is www.torah.org     3. voor een meer kabbalistische (niet‐esoterische) benadering:  www.rabbidavidaaron.com. Ik vind zijn boeken bijzonder toegankelijk en inspirerend. Zijn  organisatie: www.isralight.org  Daar kun je alle parashas lezen en je ook abonneren.    4. voor een chassidische benadering: chabad.org. Dit is wereldwijd de grootste chassidi‐ sche organisatie, gebaseerd op de lubavitsjer traditie.     Als je 'Lech Lecha' (de naam van een parasha) intoetst krijg je tientallen verwijzingen; al‐ lemaal sites, die wekelijks een parasha bespreken. Er zitten ook enkele Nederlandse tus‐ sen. Idem als je 'Torah' intoetst. Met enig speurwerk kom je de meest interessante sites  tegen. Je kunt de  verschillende sites bezoeken en kritisch bekijken.      Voor een dagelijkse email voor Mussar: www.salantfoundation.org      5. Joodse uitgeverijen:  www.Artscroll.com, www.Feldheim.com, www.Jewishlight.com   Als je 'Jewish publishing' intoetst krijg je de meeste uitgeverijen wel in beeld.  Veel succes en plezier met je zoektocht.    Co van den Buuse     

8

Hieronder volgt de uitleg van een deel van Parsja Wajikra (het begin van Leviticus) van Rabbijn Raphael Evers. Je kunt wekelijks zo’n parsja vinden op de website www.nik.nl.

Parsja Wajikra WAJIKRA: Derde boek van de Tora. Wajikra heet ook Torat Kohaniem - Leer van de Priesters. Een groot deel is gewijd aan de taak van de kohaniem in het (draagbare) Heiligdom. Daar moesten brand-, vredes- eerstelingen-, zonde- en schuldoffers en meeloffers gebracht worden. Bij alle offers komt zout te pas. Wie een offer brengt, legt de handen op de kop van het dier. De offers worden soms geheel, soms gedeeltelijk verbrand. In het laatste geval is wat overblijft deels voor de koheen, en soms ook voor de aanbieder van het offer “Nu riep Hasjeem Mosje en Hij sprak tot hem vanuit de Tent der samenkomst” (1:1). Rasjie geeft hierop het volgende commentaar: “Aan alle toespraken en aan alle gezegden en aan alle bevelen ging een roepen vooraf. Dit roepen is een uitdrukking van liefde, een uitdrukking waarmee de dienstdoende engelen elkaar toeroepen wanneer zij G’d huldigen. Dit is ongetwijfeld een uitdrukking waarin liefde besloten ligt. Want er is gezegd: en de een riep de ander toe (Jesjaja 6:3). Maar aan de heidense profeten openbaarde Hij Zich met een uitdrukking van toeval en onreinheid, want er is gezegd: G’d trof bij toeval en vond in onreinheid (Bil’am) (Numeri 23:4). Volgens Rabbijn A. Bonchek wil Rasjie in dit commentaar G’ds speciale liefde voor Israël duidelijk maken. Behalve dat dit een terugkerend thema is in de Joodse literatuur was het juist in de tijd van Rasjie noodzakelijk om de Joden een hart onder de riem te steken. In de tijd van Rasjie stond men aan de vooravond van de kruistochten en dat heeft er ‘stevig ingehakt’. Als we Rasjie’s openingscommentaar op ieder van de vijf boeken van de Tora met elkaar vergelijken, zien we dat hij telkens weer de liefde voor het Joodse volk benadrukt. Zo zegt Rasjie op Bereesjiet 1:1 dat G’d de Tora met de schepping van de wereld begint omdat wanneer de volkeren tegen Israël zouden zeggen: “Rovers zijn jullie want jullie hebben de landen van de zeven volkeren (Israël) veroverd, dan kunnen de Joden aan de Verenigde Naties antwoorden: de gehele aarde is van G’d. Hij heeft haar geschapen en haar gegeven aan degene die Hij goed achtte. Hij gaf het land Israël aan de zeven volkeren en Hij heeft hij het hun ook weer ontnomen. Daarna heeft Hij het ons gegeven” (een uiterst actueel thema). Op de eerste frase van Sjemot geeft Rasjie als commentaar: “Hoewel men de Joden bij hun naam genoemd heeft tijdens hun leven (vgl. Bereesjiet 46:8) noemt men hem nog een keer op na hun dood, om daarmee Hasjeems liefde voor het Joodse volk te benadrukken, omdat ze gelijk gesteld worden met de sterren die Hij tevoorschijn brengt en weer intrekt op getal en op naam”. Ook bij het openingscommentaar van Rasjie op Bemidbar wordt zo’n liefdevolle uitdrukking gebracht: “Uit liefde voor het Joodse volk telt G’d hen ieder ogenblik”. Toen de Joden uit Egypte trokken heeft Hij hen geteld. Toen zij gevallen waren door het gouden kalf heeft Hij hen geteld om het aantal van de overgeblevenen te kennen. In het begin van Bemidbar telt Hij hen nogmaals om Zijn G’ddelijke majesteit op hen te laten rusten. Op de eerste Nisan werd het Misjkan opgericht en op de eerste Ijar heeft Hij de Joden geteld om daarmee duidelijk te maken dat dit een uitdrukking van de liefde was. Hetzelfde thema zien we in het eerste commentaar van Rasjie op Devariem:”Omdat het boek Devariem woorden van straf zijn en alle plaatsen worden opgesomd waar de Joden G’d kwaad maakten. Daarom noemt men de door de Joden gepleegde misdrijven niet duidelijk maar vermeldt ze slechts door een aanduiding uit eerbied voor het Joodse volk”. In het eerste commentaar van Rasjie op Vajikra wordt duidelijk dat iedere G’dspraak tot Mosje vooraf gegaan werd door een oproep. Bovendien wordt duidelijk dat dit roepen liefdevol was. Dit liefdevolle aanroepen gebeurde alleen bij Joodse profeten. Rasjie komt tot deze uitleg door de dubbele uitdrukking van roepen in de openingsvers van Vajikra. Vajikra komt vaker voor in Tenach, zoals in Bereesjiet 12:18: ”Toen ontbood Farao Avram en zei: ‘Wat heb je mij daar gedaan? Waarom heb je mij niet meegedeeld dat zij jouw vrouw is?’ ”. Maar daar heeft vajikra een andere betekenis: ‘ontbieden’. Nog eerder in Bereesjiet - hoofdstuk 3, zin 9 – roept G’d Adam: “Toen riep G’d de mens en zei tot hem: waar bent u?”. Hier wil de Tora duidelijk maken dat alleen Adam op het matje geroepen werd en niet Eva. In onze pasoek zijn beide mogelijkheden uitgesloten. Mosje bevond zich al in de Ohel Mo’eed -Tent van samenkomst toen G’d met hem sprak. Het was niet nodig om hem te ontbieden en er was niemand anders om tegen te spreken. Daarom voelde Rasjie zich geroepen een verklaring te geven voor dit schijnbaar overbodige roepen. Hier wordt de derde betekenis van Vajikra ingezet: iemand wordt speciaal belicht en liefdevol benaderd.

9

In Sjemot (3:4) staat er: “Toen Hasjeem zag dat Mosje heenging om te kijken, riep G’d hem vanuit het doornbosje en zei: ’Mosje, Mosje!’ ”. Hier wordt dezelfde formule gebruikt die ook aan het begin van Vajikra wordt gebezigd. Het roepen van een dubbele naam geeft intense liefde aan. Rasjie ondersteunt zijn stelling dat dit ook aan het begin van Vajikra gebeurde door een citaat uit de profeet Jesjaja (hoofdstuk 6 waar de engelen elkaar toeroepen bij het prijzen van G’d): “de een roept naar de ander en zei: ‘Heilig, heilig, heilig is Hasjeem, de hele is gevuld met Zijn Glorie’.Ook hier zien we dat men elkaar toeroept voordat men begint te praten. Rabbi David Kimche (14e eeuw) maakt in een zeer originele uitleg duidelijk dat de engelen elkaar hier bij naam roepen. Een engel heet kadosj (heilig). Voordat er uitgesproken wordt dat Hasjeem kadosj is, roepen de engelen elkaar twee keer aan met de naam “heilig”. De engelen bejegenen elkaar met liefde. Bovendien is er een verschil in betekenis tussen het werkwoord roepen met het voorzetsel el en hetzelfde werkwoord met het voorzetsel le. Wanneer iemand ontboden wordt, staat er le G’d riep le Mosjee vanaf de berg Sinaj om naar boven te komen op de berg (Sjemot 19:20). Maar toen G’d de mens riep staat er el ha’adam (Bereesjiet 3:9). Of zoals bij Awraham staat vanuit de Hemel riep een engel tot (el) hem. G’d roept Adam niet tot zich, de engel ontbiedt Awraham niet bij zich. El duidt op het feit dat G’d de aangesprokene bij naam noemt. Rasjie vindt een duidelijk bewijs in een passage in het boek Samuel I (3:4-10): En Hajeem riep Sjemoe’eel en hij zei “Hier ben ik”. Hij rende naar Eli en zei “Hier ben ik, want u heeft mij geroepen”. Maar hij zei “Ik heb je niet geroepen, ga terug en ga liggen”. Hasjeem riep nog eens “Sjemoe’eel!” dus Sjemoe’eel stond op en ging naar Eli en zei “Hier ben ik, want u heeft mij geroepen”. Maar hij zei “Ik heb je niet geroepen mijn zoon, ga terug en ga liggen”. Sjemoe’eel kende Hasjeem nog niet en het woord van Hasjeem was nog niet aan hem geopenbaard. Hasjeem bleef hem roepen “Sjemoe’eel”voor de derde keer en hij stond op en ging naar Eli en zei “Hier ben ik, want u heeft mij geroepen”. Toen realiseerde Eli zich dat Hasjeem de jongen riep. Eli zei tegen Sjemoe’eel “Ga liggen en wanneer Hij je roept moet je zeggen ‘Spreek, Hasjeem, want Uw dienaar luistert’”. Sjemoe’eel ging naar de plaats en ging liggen. Hasjeem kwam en verscheen en riep zoals de voorgaande keren “Sjemoe’eel, Sjemoe’eel”en Sjemoe’eel zei “Spreek want Uw dienaar luistert”. Hier zien we dat Sjemoe’eel wordt aangesproken: Hasjeem riep el Sjemoe’eel. Sjemoe’eels naam moet genoemd zijn omdat hij anders geen aanleiding had om naar Eli te rennen in de veronderstelling dat de hogepriester Eli hem geroepen had en er staat aan het einde van deze passage dat G’d hem alle keren “Sjemoe’eel, Sjemoe’eel” heeft toegeroepen. Hierin ligt het uiteindelijke bewijs voor Rasjie. (…) “Asjer Wanneer een vorst mocht zondigen en een van de zaken mocht doen waarvan Hasjeem geboden had dat zij niet gedaan mochten worden dan is hij schuldig” (4:22). Rasjie legt uit dat het woordje asjer een uitdrukking van geluk is. De bedoeling is dan “gelukkig is de generatie waarin de koning er op let een verzoeningsoffer te brengen wegens een in dwaling begane overtreding. Hoeveel te meer dan dat hij berouw zal tonen wanneer hij opzettelijk gezondigd heeft”. Rasjie’s verklaring lijkt een woordspel en suggereert een mooie morele gedachte. De vraag is echter waarom Rasjie deze verklaring nodig vond. Rasjie vraagt zich af waarom onze pasoek (4:22 ) anders begint dan de voorgaande pesoekiem die allemaal beginnen met im (als) “Als de gezalfde priester” (4:3), “Als de hele gemeenste Israëls mocht dwalen” (4:13) en “Als iemand van het volk in dwaling mocht zondigen” (4:27). Hier echter begint het met het woordje asjer hetgeen ongebruikelijk is. Volgens Rasjie geeft het woord asjer aan dat na de zonde van een vorst, koning, president of prins, de erkenning van zijn fout en zijn zondebelijdenis, een speciale aangelegenheid is. De Nassi is de hoogste autoriteit. Hij hoeft in principe niemand verantwoording af te leggen (behalve aan Hasjeem). Iedereen die een hogere autoriteit boven zich heeft weet dat hij gestraft en vernederd kan worden. De prins, president of koning hoeven echter geen aardse autoriteit te vrezen. Niemand zal hem vervolgen of straffen. Als juist deze persoon zijn schuld toegeeft is dit des te prijzenswaardig. Waarom Rasjie moet zeggen “gelukkig is de generatie” en is hij niet tevreden met “gelukkig is de koning, prins of president”? Rasjie kan niet zeggen dat wanneer iemand zondigt er reden is voor vreugde. Maar een volk dat gezegend is met een leider die zijn fouten toegeeft, is inderdaad gelukkig (bron: Rasjie-verklaringen van Rav A. Bonchek). 

        

10

GEDACHTEN BIJ EEN LEVENDE TAAL EN DE JOODSE GEDACHTEWERELD  De 6de bede gaat over ‘vergeving.’ Zie  Jes. 55:7 ‘…De boosdoener verlate zijn  weg, de man van onheil zijn gedach‐ ten; hij kere terug naar de ENE en die  zal zich over hem ontfermen, naar on‐ ze God want die vergeeft veelvuldig.’  Ook Ps. 103:3,4: ‘…die vergévend is  voor al je ónrecht, die genézend is  voor ál je zíekten; die verlost uit de  gróeve je léven…’  Genezing is hier  niet alleen genezing van ziekte maar  genezing in de zin van vergeving. Zo is  er de keten: inzicht (4de bede) leidt tot  omkeer (5de bede) en door omkeer  wordt vergeving mogelijk (6de bede).  Maar anderzijds is omkeer alleen mo‐ gelijk als God ons de hand toesteekt,  waarin al iets van vergeving zichtbaar  wordt.     2. Gods aandeel in de omkeer van de  mens  Omkeer is in de eerste plaats een eis  aan de mens. De roep tot omkeer  klinkt keer op keer uit de mond van de  profeten. Welke rol speelt God daar  dan in en wat is omkeer? Omkeer is:  de zonde verlaten, het uit je gedach‐ ten bannen en in je hart besluiten het  nooit weer te doen. Daarvoor heeft  een mens de hulp van God nodig: a.  Het moet van de mens uitgaan, maar  omkeer is niet denkbaar zonder god‐ delijke steun. b. Als wij beginnen om  te keren, helpt Hij ons om in volledige  omkeer voor Zijn aangezicht te ko‐ men. ‘Doe ons terugkeren in volledige  terugkeer voor Uw aangezicht.’ c. De  mens moet de eerste stap zetten  want aan hem is de keuze welke weg 

In Middelburg hebben we maandelijks in  de synagoge een gespreksring bij de be‐ den van het Achttiengebed. In de vorige  Nieuwsbrief gaf ik een kort overzicht van  de vijfde bede. Hieronder volgt een be‐ handeling van de vijfde bede ‘Omkeer’  (Tesjoeva)     DE VIJFDE BERACHA: ‘Omkeer’     5e B’racha (in transcriptie):     Hashivenu Avinu l’toratecha  (doe ons terugkeren, onze Vader, naar  Uw torah)    V’karvenu Malkenu la’avodatecha  (en breng ons dichter, onze Koning, bij  Uw dienst)    V’hachazirenu bit’shuva shelema   l’fanecha.  (en laat ons terugkeren in volledige be‐ kering tot U.)    Baroech Atah Adonai harotzeh bit’shuva.  (Gezegend  U Eeuwige die behagen heeft  in bekering.)    1. De plaats van de beracha  Waarom deze bede op deze plaats?  Zie Jes. 6:10 ‘…en met zijn hart ver‐ staan; hij zal zich omkeren en gene‐ zing vinden.’ Een mens komt tot om‐ keer door begrip (kennis van de Tora  en inzicht in eigen handelen), het on‐ derscheiden van goed en kwaad.  Daarom gaat de 4de bede over inzicht.  Maar hoe zit het dan met ‘genezen’? 

11

hij wil gaan. d. Als de mens de eerste  stap zet – hoe klein ook – dan helpt  God hem verder. ‘Mijn zonen, opent  mij één opening van omkeer zo groot  als de punt van een naald en ik open  jullie openingen waardoor karren en  wagens kunnen binnengaan.’    3. Die de omkeer wil  Op veel plaatsen in de Bijbel kunnen  we vinden dat God er veel aan gele‐ gen is dat de mens omkeert en niet  ten ondergaat. Zie bijv. Ez. 18:23: ‘zou  ik behaaglijk behagen scheppen in de  dood van een boosdoener?, is de tij‐ ding van mijn Heer, de ENE,– en niet  dat hij omkeert van zijn wegen en zal  leven? – ‘ Ez. 18:32: ‘want ik heb geen  behagen in de dood van de dode, is de  tijding van mijn Heer, de ENE: bekeert  u en leeft!’ De bergen en heuvels van  onze zonden behoeven daarbij geen  belemmering te zijn: ‘als jullie bij mij  komen, komen jullie dan niet bij jullie  Vader in de hemel?’ Ps. 25:8:  ‘…daarom onderwijst hij zóndaars óp  de wég.’ D.w.z. een weg om omkeer  te doen.     4. Het verband tussen de drie beden in  de beracha  a. Het zijn drie stadia in het proces  van tesjoeva: 1. Wie de weg van de  overtreding volgt moet zich allereerst  omdraaien, vandaar de bede: ‘Doe  ons omkeren’: 2. Omkeer is niet alleen  afwenden van het verkeerde, maar  ook toewenden naar de goede weg,  niet alleen verwijderen van de over‐ treding, maar ook naderen tot God:  ‘Breng ons nader…’ 3. Na het volko‐ men loslaten van de overtreding (na 

fase 1 en 2) is de omkeer volledig:  ‘Doe ons terugkomen in volledige om‐ keer…’ Er worden hier in het He‐ breeuws twee woorden gebruikt, die  allebei ‘omkeren’ betekenen. Maar  het begrip ‘sjoev’ is meer ‘zich om‐ draaien’ (met het gezicht in de tegen‐ overgestelde richting), terwijl ‘chazar’  ‘zich op de terugweg begeven’ bete‐ kent (men is weer terug op het punt  waar men vandaan kwam).  b. Let op de laatste woorden van de  drie beden: 1. Degene die omkeert  wendt zich weer tot de Tora en dat  krijgt 2. Gestalte in ‘dienst’ (doen van  de geboden) met 3. Als bekroning een  volledig herstel in de relatie tot God  ‘voor Uw aangezicht’.  c. Omkeer herstelt de relatie God‐ mens, het brengt hem heel dicht bij  God: ‘tot de Troon der heerlijkheid’  (niet: naar, maar: tot, zie Hos. 14:2).  De kracht van de omkeer is zo groot  dat hij alle menselijke maten en bere‐ keningen te boven gaat en recht‐ streeks doordringt tot God. In de mi‐ drasj wordt de omkeer zelfs als een  persoon voorgesteld die opstijgt en  zich opstelt voor de Troon der heer‐ lijkheid. De overtreder die omkeert  wordt zelfs de ‘baäl tesjoeva’ (heer  van de omkeer) genoemd. Zij staan  zelfs voor de rechtvaardigen. Men be‐ roept zich hiervoor op Jes. 57:19:  ‘…vrede, vrede!, voor wie ver weg is  en wie nabij is…’   d. Nog een andere samenhang tussen  de drie beden: ‘Doe ons omkeren naar  Uw Tora’ heeft betrekking op het  spreken, ‘breng ons nader tot Uw  dienst’ op het handelen, ‘doe ons te‐ rugkomen…’ op het hart: de totaliteit 

12

contact mogelijk. Mozes kende God  van aangezicht tot aangezicht. Ner‐ gens wordt van een mens een sterke‐ re uitdrukking gebruikt voor de in‐ tieme omgang met God. Dat iemand  van aangezicht tot aangezicht spreekt  (Ex. 33:11), zijn aangezicht verheft,  doet lichten, betekent een vaste  vreugdevolle en verwarmende relatie  van Hem en zijn schepping. Het lich‐ ten van zijn aangezicht wordt door de  rabbijnen verbonden met vreugde,  welvaart en Tora: ‘Hij kijkt naar jou  met een lichtend gezicht en niet met  een benepen gezicht. Hij doet je ogen  en je hart lichten door de Tora en hij  zal je zonen geven die zonen van de  Tora zullen zijn.’  In het licht van Zijn  aangezicht heeft de mens de moge‐ lijkheid gekregen tot het doen van  Tora, tot liefdewerken, tot daden van  barmhartigheid en zegen, die leiden  tot vrede. Als Israël Gods wil doet,  dan geldt: ‘De Heer zal zijn aange‐ zicht over je verheffen’. Wanneer zij  echter de wil van God niet doet geldt:  ‘Die zijn aangezicht niet verheft’  (Deut. 10:17). 

van het mens‐zijn is bij omkeer be‐ trokken.    5. Onze Vader – onze Koning  Deze twee begrippen duiden twee  kanten van de relatie tussen God en  mens aan. We staan met God in een  Vader – kind relatie (intimiteit, ver‐ trouwen) en in een koning‐knecht re‐ latie (eerbied en afstand). Als wij  staan tegenover God dan voelen we  enerzijds zijn nabijheid, maar ook zijn  majesteit. Daarom mogen we bidden  als we omkeren: ‘Onze Vader’ omdat  we weten dat we geliefd zijn als kind  en terug mogen keren tot Hem. Maar  we bidden ook ‘onze Koning’, waar‐ mee we ons verplichten Hem te die‐ nen o.a. in het gebed.     6. In het licht van Zijn aangezicht  In de bijbel wordt veel over het aan‐ gezicht van God gesproken (bv. in de  priesterzegen, Num. 6), maar ook in  de profetische woorden. Vaak wordt  gezegd dat God Zijn aangezicht ver‐ bergt (Deut. 31:18). Dan kan er tus‐ sen Hem en het volk of de mens geen  ontmoeting plaatsvinden. Er is geen     

VAKANTIE  Van 26 april t/m 10 mei heb ik vakantie. Als je in die periode  dus werk instuurt, moet je wat langer wachten op de correc‐ tie. Houd daar rekening mee!                                           Johan  

  13

BASISCURSUS BIJBELS GRIEKS  •

De eerste cursisten voor de cursus Bijbels Grieks  hebben zich inmiddels gemeld. Deze cursus is   op dezelfde manier opgezet als de cursus Bijbels  Hebreeuws.     De lessen bestaan uit vier gedeelten:    • A. Grammatica. De naam zegt het al: hier  komt de grammatica aan de orde, waar‐ bij vaak uitgegaan wordt van voorbeel‐ den uit de Bijbel en veel aandacht is be‐ steed aan de overzichtelijkheid.    • B. De praktijk. Uitgangspunt is hierin het  evangelie van Marcus. Aan het einde van  de cursus heeft de student dit gehele  evangelie doorgenomen.    • C. Verdieping. Dit gedeelte is voor dege‐ ne die dieper wil ingaan op woordbete‐ kenissen. Hierin worden van een woord   alle betekenissen die het kan hebben in  het profane Grieks, het Bijbels Grieks,  het Septuagintagrieks en het Hebreeuws  doorgelicht. Dit gedeelte kan men zon‐ der bezwaar ook overslaan.     • D. Oefeningen. Net als bij de Basiscursus  Bijbels Hebreeuws zijn er talloze oefe‐ ningen met ruimte voor uitwerkingen.   

     

                         Een fragment uit de Septuagint 

Een woordenlijst Grieks‐Nederlands met  ca 1500 woorden, met alleen hun  grondbetekenissen. 

Verder moet je dit weten:  •

•

•

•

•

•

          

14

De cursus verkeert nog in de opbouwfa‐ se. Dat betekent dat de lessen in een  losbladig systeem worden verstrekt.    De cursisten mogen de lessen voorzien  van hun kritische aantekeningen, voor‐ dat de uiteindelijke lessen in boekvorm  zullen verschijnen.    Er zijn nog geen gesproken lessen be‐ schikbaar via een website, die overigens  in de toekomt wel zal worden gebouwd.    Uitgewerkte oefeningen kunnen worden  ingezonden op dezelfde wijze als bij de  Basiscursus Bijbels Hebreeuws.    Er zullen bij voldoende belangstelling  studiedagen worden gehouden.    Zolang de cursus in de opbouwfase ver‐ keert zal eraan kunnen worden deelge‐ nomen tegen gereduceerde prijs    Opgave voor deze cursus bij Johan Murre  sofi,a avtmi.j ga,r evstin th/j tou/ qeou/ duna,mewj kai. avpo,rroia th/j tou/ pantokra,toroj do,xhj   Wijsheid is:   een damp van de kracht van God  een zuivere uitvloeiing van de heer‐ lijkheid van de Almachtige.  Uit: Wijsheid van Salomo 7:25

EEN WOORDENBOEK BIJBELS GRIEKS‐HEBREEUWS‐ NEDERLANDS  2Ko 14:13, Nh 1:3, 2:13. 6. rws, verwijderen, 2Kr  30:14.  7. xsn,  wegrukken,  Ezr  6:11.  8. akD,  ver­ brijzelen,  Jb  19:2.  9. vtn,  uitroeien,  Ps  9:7.  10. trK, wegmaaien, Zc 9:6. 11. hcn, vernielen, Jr 4:7.  NT  Betekenis:  1.  Afnemen  (van  het  kruis):  Mc  15:36,46, Lc 23:53, Hn 13:29. 2. Afstoten (van de  troon):  Lc  1:52.  3.  Wegnemen,  afbreken:  Lc  12:18.  4.  Wegdoen,  uitroeien,  vernielen,  vernieti­ gen:  Hn  13:19,  2Co  10:5.  In  het  pss:  te  gronde  gaan: Hn 19:27. ■

Zoals ik vorige keer al schreef wordt er hard ge‐ werkt aan een analytisch woordenboek Bijbels  Grieks‐Hebreeuws‐Nederlands. Op dit moment  zijn bijna 3000 van de ca 5600 woorden uitge‐ werkt.    Onder Bijbels  Grieks wordt  niet alleen het  NT‐Grieks ver‐ staan maar ook  het Grieks van  de Septuaginta.  Dit laatste boek  is de vertaling  van de Tenach  in het Grieks,  die al bestond vóór het begin van onze jaartel‐ ling, dus voordat er één letter van het NT op  papier was gezet. Veel citaten uit de Tenach in  de evangeliën en de brieven zijn genomen uit de  Septuaginta (kort aangeduid als de LXX). Het is  daarom erg interessant om vergelijkingen te  maken tussen het NT‐Grieks en het Grieks van  de LXX. Daarnaast wordt ook gekeken naar de  betekenis van de woorden in het profane Grieks  van de Oudheid en naar de Hebreeuwse woor‐ den achter de tekst van de LXX.     Om je een indruk te geven hoe de inhoud van  het analytisch woordenboek eruit zal gaan zien  volgen hieronder enkele woordstudies. Van elk  woord worden bovendien alle afleidingen en  vervoegingen en verbuigingen weergegeven. 

 

kaqari,zw ww. Afgeleid van →kaqaro,j. Alg Beteke‐ nis:  1.  Reinigen,  schoonmaken.  2.  Genezen.  3.  Louteren,  van  schuld  bevrijden.  Zie  ook  →  kaqai,rw  en  →  evkkaqai,rw.  LXX  vertaalt  hiermee:  1.  rhj,  reinigen,  Gn  35:2,  Ps  50(51):4,  2Ko  5:13,  Nh 13:30. 2. lls, de weg banen, effenen, Js 57:14.  3. hqn,  vrij,  onschuldig  zijn,  Dt  19:13,  Ps  18(19):13.  4. ajx,  ontzondigen,  Lv  8:15.  5. @sa,  erbij voegen, Nm 12:15. Hier vertaalt LXX ws met  kaqari,zw,  om  daarmee  te  benadrukken  dat  Mir‐ jam  weer  rein  is.  6. rpK,  verzoenen,  Ex  29:37,  30:10. 7. xls, vergeven, Nm 30:6,9,13. 8. @rc, zui­ veren, smelten, louteren, Ps 11(12):7, Sp 25:4. 9. vdq,  heiligen.  10.  r[B,  wegbranden,  Dt  19:13.  11. qqz,  louteren,  Ps  11(12):7.  12. qdc,  rechtvaardi­ gen, Dn 8:14. 13. !bl, witmaken, Dn 11:35. 14. Js  53:10  MT  heeft  AaK.D; #pex' hw"hyw:,  het  behaagde  de  Eeuwige hem te verbrijzelen. LXX heeft kai. ku,rioj bou,letai kaqari,sai auvto.n,  maar  de  Heer  wilde  hem  reinigen.  NT  Betekenis:  1.  reinigen,  zuive­ ren:  de  buitenzijde,  Mt  23:25,26,  Lc  11:39,  me‐ laatsen,  Mt  8:2,3,  10:8,  11:5ea.  2.  Overdr:  reini­ gen van de schuld van de zonde, of van de zonde  zelf bevrijden: Hn 15:9, 2Co 7:1, Ef 5:26, Tt 2:14  Hb  9:14,22,23,  Jk  4:8,  1Jh  1:7,9.  3.  Iets  wat  on‐ rein is rein maken: Mc 7:19, Hn 10:15, 11:9. ■

  kaqeu,dw ww. Samenstelling van →kata,  en → eu[dw, 

 

kaqaire,w  ww.  Samenstelling  van  →  kata,  en  → 

slapen (komt niet voor in de Bijbel). Alg Beteke‐ nis:  slapen,  rusten  (ook  van  de  doodsslaap).  Overdr:  sluimeren,  traag,  zorgeloos  zijn,  ver­ waarloosd  neerliggen.  LXX  vertaalt  hiermee:  1. bkv,  slapen,  Gn  28:13,  39:10,  Dt  11:19,  Ru  3:7,  1Sa  3:2,3,5ev  eap.  2. bvy,  zitten,  1Sa  19:9.  3. !vey",  slaap, 1Ko 18:27, Dn 12:2. NT Betekenis: slapen  1.  Lett:  Mt  8:24,  9:24,  13:25,  Mc  4:27,  1Th  5:7  eap. 2. Overdr: Ef 5:14, 1Th 5:6,10. ■ 

ai``re,w,  nemen  grijpen.  Alg  Betekenis:  1.  Omlaag  halen (ook met geweld), afnemen. 2. Toedrukken  (ogen  van  een  dode).  3.  Volbrengen  (ook  med).  4.  Overweldigen,  grijpen,  inhalen,  betrappen.  5.  Slechten (van gebouwen), herroepen, vernietigen.  6.  Veroordelen.  7.  Kleiner  maken.  LXX  vertaalt  hiermee:  1. dry,  afdalen,  omlaag  zakken,  Gn  24:18,46, 44:11, Nm 1:51, 4:5, 10:17. 2. dwr, rus­ teloos  heen  en  weer  bewegen,  Gn  27:40.  3. srh,  neerhalen,  Ex  23:24,  Ri  6:25,  1Ko  19:14,  2Ko  3:25.  4. #tn,  omverhalen,  Ex  34:13,  Lv  11:35,  14:45, Dt 7:5. 5. #rP, een bres slaan, doorbreken, 

 

 

15

VERTAALOEFENINGEN STUDIEDAGEN: DE ANTWOORDEN    Op 17 november 2007 maakten we op de studiedag in Nijkerk een begin met  de vertaling van Gen 2 en Js 5. Ik beloofde toen de antwoorden in de nieuws‐ brief te plaatsen. Op 1 maart 2008 maakten we op de studiedag in Gorinchem  een oefening met de werkwoorden van Gn 16. Ook daarvan volgen hieronder  de antwoorden.    VERTAALOEFENINGEN STUDIEDAG 17 NOVEMBER 2007:  Gen 2 vanaf vers 4b   

Gen 2:4

hL,ae tAdl.At ~yIm;V'h; #r,a'h'w> ~a'r>B'hiB. ~AyB. tAf[] ~yhil{a/ hw"hy> ~yIm'v'w> #r,a,

aanwijzend vnw.mv. nominatieve zin znw.vr.mv.st.cs.

dit (zijn) geboorten van

lidw + znw.mnl.mv.dualis

de hemelen

vw +lidw + znw.vr.ev. dageesj van lidw zorgt ervoor dat onder alef een kamets verschijnt. vz + ni.inf.cs. + suffix 3e p.mnl.mv. kenmerken ni.: tabel 17. vz + znw

en de aarde

op de dag

inf.cs.qal

van maken

in hun scheppen

Eeuwige God let op de volgorde: andersom dan hierboven!

aarde en hemelen

vw + znw.mnl.ev. + znw.mnl.ev.cs. + lidw. + znw.mnl.ev. bw

en alle struikgewas van het veld

impf.3 p.mnl.ev. hyh vz + lidw (samengetrokken) + znw.vr.ev. vw + znw.mnl.ev.cs. + znw.mnl.ev.

is (was)

impf.3 p.mnl.ev. xmc

nog niet spruit uit (was uitgesproten) want niet

hi.pf.3e p.mnl.ev. rjm

heeft laten regenen

Gen 2:5

hd,F'h; x;yfi lkow> ~r,j, hy xm'c.yI ~r,j, al{ yKi ryjim.hi ~yhil{a/ hw"hy> #r,a'h'-l[; !yIa; ~d'a'w> dbo[]l; hm'd'a]h'-ta,

e

e

nog niet op de aarde en alle gewas van het veld

de Eeuwige God op de aarde en een mens is er niet vz + inf.cs. db[ nota acc. + lw + znw.vr.ev.

16

om te bewerken, te dienen de grond, aarde

Gen 2:6 

daew> hl,[]y: #r,a'h'-!mi hq'v.hiw> hm'd'a]h'-ynEP.-lK'-ta,

vw + znw.mnl.ev.

en een damp

e

impf.3 p.mnl.ev.qal

stijgt (steeg) op vanuit de aarde

pf.cs.hi. 3 p.mnl.ev. hqv e

doordrenkt(e) het gehele aanschijn van de aarde (grond)

Gen 2:7

rc,yYIw: ~yhil{a/ hw"hy> ~d'a'h'-ta, hm'd'a]h'-!mi rp'[' xP;YIw: wyP'a;B. ~yYIx; tm;v.nI yhiy>w: ~d'a'h' hY"x; vp,n
narr.3e p.mnl.ev. rcy

dan formeert de Eeuwige God de mens stof uit de aarde, grond

narr.3e p.mnl.ev. xpn vz + znw.mnl.dual.cs. + suff. 3e p mnl.ev. znw.vr.ev.cs. + znw.mnl.mv. narr. 3e p.mnl.ev. blz.51

hyh

zie par.24,r3,

en hij blaast in zijn neusgaten ademhaling van leven zo wordt de mens

vz+ znw.vr.ev. + bnw.vr.ev.

tot een levende ziel

 Gen 2:8

[J;YIw: narr. 3e p.mnl.ev. [jn ~yhil{a/ hw"hy> !d,[eB.-!G: ~d,Q,mi !mi + ~d,q, ~f,Y"w: narr. 3e p.mnl.ev. ~yf ~v' ~d'a'h'-ta, rc'y" rv,a] pf.3e p.mnl.ev. rcy

dan plant de Eeuwige God een tuin in Eden in het oosten en zet (plaatst) daarin de mens die hij heeft geformeerd

Gen 2:9

xm;c.Y:w: ~yhil{a/ hw"hy> hm'd'a]h'-!mi #[e-lK' dm'x.n< ha,r>m;l. lk'a]m;l. bAjw> ~yYIx;h; #[ew> !G"h; %AtB.

hi.narr. 3e p.mnl.ev. xmc

ontspruiten doet de Eeuwige God uit de grond alle geboomte

ni.part.mnl.ev. vz + znw

dmx tabel 16

lieflijk zijnde om te zien en goed om te eten en geboomte des levens in het midden van de hof

17

[r'w" bAj t[;D;h; #[ew>

en het geboomte van kennis van goed en kwaad

Gen 2:10 

rh'n"w> aceyO part.act. !d,[eme !mi + !d,[e tAqv.h;l. l. + hi.inf.cs. hqv !G"h;-ta, ~V'miW bumaf-letter dreP'yI ni.narr. 3e p.mnl.ev. hy"h'w> pf.cs. 3e p.ev. h['B'r>a;l. ~yviar'

en een rivier uitgaand, ontspringend vanuit Eden om te drenken de hof en van daaruit splitst hij zich en hij wordt tot vier hoofden (hoofdstromen)

Gen 2:11, 12 

!AvyPi dx'a,h' ~ve bbeSoh; #r,a,-lK' tae hl'ywIx]h; ~v'-rv,a] bh'Z"h; awhih; #r,a'h' bh;z]W bAj xl;doB.h; ~v' ~h;Voh; !b,a,w>

nominale zin

naam van de eerste (is) Pisjon

part.act.

lopend om (rond) het gehele land Chawila daar waar

nominale zin

het goud (is)

st.cs + aanw.vnw.

en het goud van dat land

nominale zin

(is) goed

nominale zin

daar (is) het edelhars en het gesteente beril

Gen 2:13,14

rh'N"h;-~vew> !AxyGI ynIVeh; bbeASh; aWh vWK #r,a,-lK' tae rh'N"h; ~vew> lq,D,xi yviyliV.h; %lehoh; aWh rWVa; tm;d>qi y[iybir>h' rh'N"h;w> tr'p. aWh Gen 2:15 

~yhil{a/ hw"hy> xQ;YIw: WhxeNIY:w: ~d'a'h'-ta,

st.cs.

en (de) naam van rivier

rangtelwoord + nominale zin

de tweede (is) Gichon

aanw.vnw + part.act

deze is lopend om het gehele land Kusj

st.cs.

en (de) naam van rivier

rangtelwoord + nominale zin

de derde (is) Chidekel

aanw.vnw + part.act

deze is gaand

vr.ev.cs.

oostelijk van Asjoer

st.cs.

en (de) rivier vierde

rangtelwoord + nominale zin

dát is Frath

narr. 3e.p.ev.

dan neemt God de Eeuwige

hi.narr.3e p. ev. xwn + suff. 3e p.ev.

de mens en hij laat hem rusten

18

!d,[e-!g:b. Hd'b.['l. l. Hr'm.v'l.W l.

in de tuin Eden + inf.cs. + suff 3e p.vr.ev.

om haar te bewerken (dienen)

+ inf.cs. + suff 3e p.vr.ev.

en om haar de bewaren

(hier

W ivm met tweemaal sjewa)

Gen 2:16

~yhil{a/ hw"hy> wc;y>w: pi.narr. 3e.p.ev. hwc ~d'a'h'-l[; rmoale l. + inf.cs. !G"h;-#[e lKomi lkeaTo lkoa' inf.abs + ipf. 2e p.mnl.ev. (versterking)

en gebiedt God de Eeuwige over de mens zeggend van al het geboomte van de hof zul je zeker eten

Gen 2:17 

#[emeW [r'w" bAj t[;D;h; lk;ato al{ WNM,mi ~AyB. yKi WNM,mi ^l.k'a] tWmT' tAm

bumaf-letter + !mi + st.cs.

maar van de boom van de kennis van goed en kwaad

ipf. 2e p.mnl.ev.

niet zul je eten

zie deel 1. 20.1.3

daarvan want op de dag

e

inf.cs + suff 2 p.ev.

eten jij daarvan

e

inf.abs + ipf. 2 p.mnl.ev. (versterking) zul je zeker sterven

Gen 2:18 

~yhil{a/ hw"hy> rm,aYOw: narr. 3e.p.ev. bAj-al{ nominale zin tAyh/ inf.cs. ADb;l. ~d'a'h' l. + db; + A rz<[e AL-Hf,[/a,

nominale zin ipf.1e p.ev. +

ADg>n
dg>n< + A

+

en God de Eeuwige zegt niet goed (is het) te zijn lett: voor alleen hem

de mens alleen (is)

l. + A

ik zal maken voor hem (een) hulp als zijn tegenover

lett: als tegenover hem

Gen 2:19

~yhil{a/ hw"hy> rc,YIw: hm'd'a]h'-!mi hd,F'h; tY:x;-lK' ~yIm;V'h; @A[-lK' taew> ~d'a'h'-la, abeY"w: tAar>li Al-ar'q.YI-hm; hY"x; vp,n< ~d'a'h' Amv. aWh

let op verschil met vers 7!

en God de Eeuwige formeert uit de grond al het levende van het veld en al het gevogelte van de hemel

e

hi.narr.3 p.mnl.ev.

en hij brengt tot de mens

inf.cs.

om te zien

e

ipf.3 p.mnl.ev.

hoe hij roept (noemt) hem de mens een levende ziel dat (is) zijn naam

Gen 1:20

19

tAmve ~d'a'h' ar'q.YIw: hm'heB.h;-lk'l. ~yIm;V'h; @A[l.W

tweemaal sjewa

hd,F'h; tY:x; lkol.W

tweemaal sjewa

ac'm'-al{ ~d'a'l.W

de mens roept uit de namen tot (voor) al het vee

tweemaal sjewa, pf. 3e p.mnl.ev.

ADg>n
en tot (voor) al het gevogelte van de hemel en tot (voor) al het levende van het veld maar voor de mens niet vindt hij een hulp als zijn tegenover

Gen 1:21

~yhil{a/ hw"hy> lPeY:w: ~d'a'h'-l[; hm'Der>T;

hi.narr. 3e p.ev.

lpn

dan laat God de Eeuwige vallen een verdovende slaap op de mens zodat hij inslaapt

!v'yYIw: narr. 3e p.ev. !vy tx;a; xQ;YIw: narr. 3e p.ev. xql wyt'[ol.C;mi !mi + [l'ce + wy ' rGOs.YIw: narr. 3e p.ev. hN"T,x.T; rf'B' tx;T; + suff 3e p.vr.ev.

en hij neemt een uit de zijden van hem en hij sluit vlees in plaats van haar (op haar plaats)

Gen 1:22

~yhil{a/ hw"hy> lPeY:w: ~d'a'h'-l[; hm'Der>T;

hi.narr. 3e p.ev.

lpn

dan laat God de Eeuwige vallen een verdovende slaap op de mens zodat hij inslaapt

!v'yYIw: narr. 3e p.ev. !vy tx;a; xQ;YIw: narr. 3e p.ev. xql wyt'[ol.C;mi !mi + [l'ce + wy ' rGOs.YIw: narr. 3e p.ev. hN"T,x.T; rf'B' tx;T; + suff 3e p.vr.ev.

en hij neemt een uit de zijden van hem en hij sluit vlees in plaats van haar (op haar plaats)

Gen 1:23

~d'a'h' rm,aYOw: ~[;P;h; tazO ym;c'[]me ~c,[, yrIf'B.mi rf'b'W tazOl. hV'ai areQ'yI vyaime yKi taZO-hx'q\lu

en de mens zei aanw.vnw + znw.vr.ev. uitdrukking

thans, nu/ditmaal/ dit is zij ditmaal/ zij is het nu/ NBV: eindelijk, een gelijke aan mij gebeente van mijn gebeente

bumaf-letter

en vlees uit mijn vlees tot deze (haar)

e

ni.impf.3 p.ev.

worde geroepen vrouw want uit een man e

qal.pass. of pu.pf 3 p.vr.ev.

20

is deze genomen

Gn 1:24 

!Ke-l[; vyai-bz"[]y: AMai-ta,w> wybia'-ta, ATv.aiB. qb;d'w> Wyh'w> dx'a, rf'b'l. Gen 1:25 

~h,ynEv. Wyh.YIw: ~yMiWr[] ATv.aiw> ~d'a'h' Wvv'Bot.yI al{w>

daarom e

qal.ipf. 3 p.mnl.ev.

zal verlaten een man

let op de uitgang van vader: ybia' staat is de st.cs + waw pf.cs. 3e p.mnl.ev.

zijn vader en moeder

pf.cs. 3e p.mnl.mv.

en aanhangen (aankleven, hechten aan) zijn vrouw en zij zullen zijn tot één vlees

narr. 3e p.mv. + st.cs + suff 3e p.mv.

en zij waren, zij tweeën

bnw.mv.

ongekleed, naakt de mens en zijn vrouw

vwB

e

hitpolel.ipf.3 p.mv.

en zij schaamden zich niet

2. Jes 5:1‐7  Vers 1 

aN" hr'yvia'

ipf.1e p.ev.coh. = verl ipf (alleen 1e p. ev/mv) dydIy" st.cs. van + suff 1e p.ev.

ydIydIyli ydIAD tr;yvi hr'yvi st.cs. + dAD Amr>k;l. ydIydIyli hy"h' ~r,K, lett: was er aan !r,q,B. !m,v'-!B, uitdrukking

+ suff 1e p.ev.

laat ik toch zingen voor mijn geliefde een lied van mijn liefste over zijn wijngaard een wijngaard had mijn geliefde op een helling vruchtbaar

Vers 2

WhqeZ>[;y>w: WhleQ.s;y>w: qrefo Wh[eJ'YIw:

qz[ e e pi.narr. 3 p.ev. + suff 3 p.ev. lqs pi.narr. 3e p.ev. + suff 3e p.ev.

hij zuiverde hem van stenen

In de qal: stenigen. In de pi. ontstenigen en beplantte hem (met) edele narr. 3e p.ev. + suff 3e p.ev. [jn druif, rank e en hij bouwde narr. 3 p.ev. hnB

!b,YIw: AkAtB. lD'g>mi %w AB bcex' pf.3e.p.ev. wq;y>w: pi.narr. 3e p.ev. hwq ~ybin"[] tAf[]l; inf.cs. ~yviauB. f[;Y:w:

hij spitte hem om

een toren in zijn midden en ook een perskuip hij hakte in hem hij verwachtte

narr. 3e p.ev. + mv. van vauB'

Vers 3 

21

om te maken (voort te brengen) druiven maar hij maakte (bracht voor) slechte druiven

hT'[;w> ~÷Il;v'Wry> bveAy hd'Why> vyaiw> an"-Wjp.vi ymir>K; !ybeW ynIyBe

vw + bw

maar nu!

(coll) part.act.mnl.ev.cs of abs! bvy (coll) ev.!

ingezetene (van) Jeruzalem

imp.qal.mnl.mv.

spreekt toch recht

en manvolk (ieder) van Juda tussen mij en tussen mijn wijngaard

Vers 4

tAf[]L;-hm; ymir>k;l. dA[ AB ytiyfi[' al{w> [;WDm;

vrg.vnw + vz + inf.cs vz/bw + vz + znw + suff 1 p.ev. e

vw+ontk + qal.pf. 1 p.ev. + vz + suff 3e p.ev. samentr. van hm' en [dIY," hoe + inlichten, vrg.vnw. van

ytiyWEqi ~ybin"[] tAf[]l;

wat te doen e

nog aan mijn wijngaard dat niet ik heb gedaan aan hem? waarom

[;Wdy

pi.pf. 1 p.ev. hwq: verdubbeling middelste wortelletter + aanhechting suffix met jod. vz + inf.cs. e

mocht ik hopen

qal.narr.impf. 3e p.ev.

lett: om te maken druiven dat hij zou voortbrengen druiven en bracht hij voort

mnl.mv. vauB'

stinkbessen

hT'[;w> aN"-h['ydIAa ~k,t.a, ynIa]-rv,a] tae ymir>k;l. hf,[o rseh' AtK'Wfm. r[eb'l. hy"h'w>

vw + bw

maar nu!

hi.impf. 1e p.ev.coh. [dy nota acc. + suff 2e p.mv.

laat ik toch doen weten

ArdeG> #roP' sm'r>mil. hy"h'w>

qal.inf.abs. + znw + suff 3e p.ev.

f[;Y:w: ~yviauB.   Vers 5

u/jullie e

nota acc. + btr.vnw. + p.vnw 1 p.

wat ik

part.act + vz + znw. + suff. 1e p.ev.

ga doen aan mijn wijngaard

hi.inf.abs. rws znw. + suff 3e p.ev.

weghalen zijn doornhaag

e

pf.cs. 3 p.ev. + vz + pi.inf.cs.

en (dat) hij zal zijn (wordt) om kaal te plukken bressen slaan (in) zijn muur

pf.cs. 3e p.ev. + vz + znw.mnl.ev.

en (dat) hij zal zijn (wordt) tot vertrapping

vw + qal.impf. 1e p.ev. tyv + suff 3e p.ev. znw

ik zal hem stellen

Vers 6

Whteyvia]w: ht'b' rmeZ"yI al{ rde['yE al{w> hl'['w>

e

ontkenning + ni.impf. 3 p.mnl.ev. let op kenmerken: kamets + dageesj forte in eerste wortelletter (van ni) ontkenning + ni.impf. 3e p.mnl.ev. qal.pf.cs. 3e p.ev.

22

(een) wildernis niet wordt hij gesnoeid en niet wordt hij behakt (omgraven) en omhoog klimmen (oprukken)

tyIv'w" rymiv' ~ybi['h, l[;w> hW
zal doorn en distel

vw + vz + znw.mnl.mv

en over de wolken

e

pi.impf. 1 p.ev.

zal ik gebieden

vz. (!mi+ hi.inf.cs. vz + suff 3e p.ev. + znw.

lett: ver van laten regenen, dus: niet te laten regenen over hem regen

~r,k, yKi tAab'c. hw"hy> laer'f.yI tyBe hd'Why> vyaiw> [j;n> wy['Wv[]v;

st.cs!

want de wijngaard van

wq;y>w: jP'v.mil. xP'f.mi hNEhiw> hq'd'c.li hq'['c. hNEhiw>

pi.narr. 3e p.ev. van hwq

rj'm' wyl'[' Vers 7 

+ 2x znw

de Eeuwige van de heirscharen nominale zin

is het huis van Israël en het manvolk van Juda

znw.mnl.ev.

de planting van e

znw.mnl.mv.cs. + suff 3 p.ev. afgeleid van[[f

hij mocht hopen op recht en zie (ophoping van) onrecht op gerechtigheid en zie geschreeuw !

  OEFENING VAN DE STUDIEDAG VAN 1 MAART JL: Gen 16  vers 1  2            3 

4

5

werkwoord

wortel

hd'l.y" rm,aTow: ynIr;c'[] td,L,mi aBo hn
dly rma rc[ dly awB hnB [mv xql bvy !tn awB hrh har llq !tn hrh llq

zijn verlustiging

grammatica pf. 3e p.vr.ev. qal ipf.cons. 3e p.vr.ev. qal. pf. 3e.p.mnl.ev. + suffix 1e p.ev. inf.cs. + !mi gbw.mnl.ev. qal ipf. 1e p.ev. ni. ipf.cons. 3e p.mnl.ev. qal. ipf.cons. 3e p.vr.ev. qal. inf.cs. + l. ipf.cons. 3e p.vr.ev. qal. ipf.cons. 3e p.mnl.ev. qal. ipf.cons. 3e p.vr.ev. qal. ipf.cons. 3e p.vr.ev. qal. ipf.cons. 3e p.vr.ev. qal. pf. 1e p.ev. qal pf. 3e p.vr.ev. qal ipf.cons. 1e p.vr.ev. qal.

23

6

7 8

9 10

11

12 13

14 15

16

jPov.yI rm,aYOw: yfi[] h'N<[;T.w: xr;b.Tiw: Ha'c'm.YIw: rm;aYOw: tab' ykilete tx;r;Bo ybiWv yNI[;t.hiw> hB'r>h; hB,r>a; rpeS'yI T.d>l;yOw> tar'q'w> [m;v' hy
jpv rma hf[ hn[ xrB acm rma awB %lh xrB bwv hn[ hbr hbr rps dly arq [mv hyh !kv arq rbD rma har har arq dly arq dly dly

ipf. 3e p.mnl.ev. juss (in betekenis) ipf.cons. 3e p.mnl.ev. qal. gbw.vr.ev. ipf.cons. 3e p.vr.ev. pi. + suffix 3e.p.vr.ev. ipf.cons. 3e p.vr.ev. qal. ipf.cons. 3e p.mnl.ev. qal. + suffix 3e.p.vr.ev. ipf.cons. 3e p.mnl.ev. qal. pf. 2e p.vr.ev. qal ipf. 2e p.vr.ev. qal part.act.vr.ev. gbw.vr.ev. gbw.vr.ev. hitp. if.abs.hi. ipf. 1e p.ev.hi. ipf. 3e p.mnl.ev.ni pf.cons. 2e p.vr.ev. qal pf.cons. 2e p.vr.ev. qal pf. 3e p.mnl.ev. qal ipf. 3e p.mnl.ev. qal ipf. 3e p.mnl.ev. qal ipf.cons. 3e p.vr.ev. qal part.act.mnl.ev. qal pf. 3e p.vr.ev. qal pf. 1e p.ev. qal part.act.mnl.ev.cs. + suffix 1e p.ev. pf. 3e p.mnl.ev. qal ipf.cons. 3e p.vr.ev. qal ipf.cons. 3e p.mnl.ev. qal pf. 3e p.vr.ev. qal inf.cons. qal + B.

  TIJDELIJK STOPZETTEN VAN DE STUDIE   

Het kan gebeuren dat je enthousiast begint met de studie van Bijbels Hebreeuws. Maar door diverse omstandig‐ heden stokt de studie ineens. Je kunt steeds minder tijd vrij maken, omdat andere zaken ook belangrijk zijn. In dat  geval kun je de studie tijdelijk stopzetten tot een tijdstip dat je er waarschijnlijk weer wel aan toe zult komen. Als  je dit schriftelijk of per e‐mail aan mij meldt, telt de termijn die je stopt, niet mee in de periode van 4 jaar, waar‐ voor je in het begin hebt betaald. Als je weer begint met je studie moet je het weer wel melden. De periode dat  de studie stil ligt moet wel minstens 6 maanden zijn. 

24