Inhoud
heuparthrose
3
voor de operatie
5
de opname
7
revalidatie
10
nacontrole
10
adviezen en leefregels
11
meer informatie
14
telefoonnummers
14
aandachtspuntenlijst
15
informatie voor patiënten van ziekenhuis rijnstate/velp
Nieuwe heup
In overleg met de orthopedisch chirurg hebt u besloten uw heup te laten vervangen door een heupprothese. In deze folder vindt u meer informatie over de operatie en de periode daarna.
www.alysis.nl
Neem altijd uw verzekeringgegevens mee
pagina
Heuparthrose
gezond gewricht
gewricht met arthrose
1 = heupkom 2 = kraakbeen 3 = heupkop
4 = beschadigd kraakbeen 5 = ruwe botuiteinden
een gezond heupgewricht
Een gewricht vormt de beweeglijke verbinding tussen twee botten. Het is bekleed met een laagje glad en veerkrachtig kraakbeen en wordt gesmeerd door gewrichtsvocht. Dit zorgt ervoor dat de gewrichtsvlakken gemakkelijk langs elkaar glijden. Het heupgewricht is een kogelgewricht. Het ene deel van dit gewricht heeft de vorm van een kom en het andere de vorm van een kop. Deze past precies in de kom en verbindt zo het bovenste deel van het dijbeen met het bekken. Door het heupgewricht kan het been naar alle kanten draaien.
arthrose
Arthrose (gewrichtsslijtage) is een aandoening van de gewrichten die voornamelijk op oudere leeftijd voorkomt. Door aangeboren afwijkingen, beschadiging na breuken of ontstekingen, kan arthrose ook eerder ontstaan. Bij arthrose raakt het kraakbeen in het gewricht beschadigd. Het gaat in kwaliteit achteruit. Door de afname van het kraakbeen kan het gewricht minder goed de schokken van een beweging opvangen. Uiteindelijk kan het kraakbeen geheel verdwijnen en bewegen ruwe botuiteinden tegen elkaar. De gewrichtsvlakken kunnen daardoor niet meer soepel langs elkaar glijden. Bewegen doet dan pijn en gaat gepaard met kraken.
gevolgen van heuparthrose
De heupkop verliest op den duur zijn bolle vorm en wordt hoekig met een onregelmatig en ruw oppervlak. De heupspieren worden korter, waardoor de kracht en het volume van de spieren afneemt. Heuparthrose veroorzaakt vaak een continue pijn in de lies. Deze pijn kan uitstralen naar de bilstreek, het bovenbeen en de knie en soms ook naar het onderbeen. Daarnaast kan er sprake zijn van startstijfheid. Bewegingen als opstaan, lopen, fietsen, bukken en spreiden van de benen gaan moeilijk of lukken niet meer.
behandeling van heuparthrose
Er zijn medicijnen die de heuppijn kunnen onderdrukken, maar deze kunnen het slijtageproces niet stoppen. Met fysiotherapie kan het achteruitgaan van de heup worden vertraagd. Wanneer medicijnen en fysiotherapie geen verlichting brengen en de beweeglijkheid afneemt, is een operatieve ingreep vaak de enige oplossing. Hierbij wordt het heupgewricht vervangen door een prothese.
www.alysis.nl
Neem altijd uw verzekeringgegevens mee
pagina
heupprothese
Als een deel van het gewricht versleten is en een buiten- of binnenkant nog in orde is, hoeft de orthopeed maar een kant van het gewricht te vervangen. Dan is een halve heupprothese voldoende. Is het heup-gewricht als geheel aangetast en zijn het kraakbeen en de gewrichtsspleten aan beide kanten verdwenen, dan moet er een hele heupprothese komen. Voor de operatie
verpleegkundig orthopedisch spreekuur
In Ziekenhuis Rijnstate vindt iedere donderdagmiddag op de polikliniek Orthopedie een verpleegkundig spreekuur plaats voor patiënten die een totale heup operatie moeten ondergaan. Een verpleegkundige geeft u informatie over de totale heup operatie, de periode daarvoor en de periode daarna. Zij vertelt u over de voorbereidingen op de operatie, de operatie zelf, de prothese en het revalideren. Zij praat met u over de mogelijkheden om in een verpleeghuis te revalideren. U dient aan te geven waar u wilt revalideren: in een verpleeghuis of thuis. Dit is mede afhankelijk van uw lichamelijke conditie en uw thuissituatie. Aan het einde van het spreekuur krijgt u een video te zien over de operatie. Na uw bezoek aan de specialist krijgt u op de polikliniek een afspraak voor het verpleegkundig spreekuur. Het verpleegkundig spreekuur duurt ongeveer 45 minuten. In het midden van deze brochure treft u een aandachtspuntenlijst aan. Deze lijst geeft een overzicht van de onderwerpen die tijdens het verpleegkundig spreekuur aan de orde komen. Met behulp van de aandachtspuntenlijst kunt u zich voorbereiden op het gesprek met de verpleegkundige. U, uw partner of familieleden kunnen tijdens het spreekuur vragen stellen.
Speciaal voor patiënten die een nieuwe heup- of knieoperatie hebben ondergaan, werkt Ziekenhuis Rijnstate samen met drie verpleeghuizen: - Regina Pacis (Arnhem Noord) - Martinushof (Arnhem Zuid) - Verpleeghuis Cortenbergh (Renkum) De verpleeghuizen beschikken over een aparte afdeling Revalidatie. Kiest u voor revalideren in een verpleeghuis, dan kunt u voor de operatie een kennismakingsbezoek brengen aan het verpleeghuis van uw keuze. U ontvangt thuis een uitnodiging hiervoor. Het bezoek duurt ongeveer een uur en bestaat uit een gesprek en een rondleiding. Bovendien krijgt u alle gelegenheid tot het stellen van vragen en ontvangt u informatiemateriaal. Wanneer u in een verpleeghuis revalideert, gaat u ongeveer de vierde of vijfde dag na de operatie vanuit het ziekenhuis daarheen. Als het verpleeghuis van uw keuze op dat moment geen plaats vrij heeft, wordt in overleg met u naar een alternatief gezocht. Aan de opname in een verpleeghuis is een eigen bijdrage in de kosten verbonden. Dit is een vastgestelde regeling van de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ), die wordt uitgevoerd door het kantoor van het Regionale Ziekenfonds Rijn/IJsseland (Menzis te Wageningen). De bijdrage is afhankelijk van uw inkomen en uw verzekering. Raadpleeg hierover uw zorgverzekeraar.
revalideren thuis
Het is ook mogelijk thuis te revalideren, wanneer uw thuissituatie dat toelaat. Vanwege de wachtlijsten in de thuiszorg, moet u dan kunnen rekenen op voldoende mantelzorg. Revalideert u thuis, dan verblijft u zes tot acht dagen in het ziekenhuis.
revalideren in een verpleeghuis
Het revalideren moet goed en prettig verlopen. Dit is in een verpleeghuis heel goed mogelijk. Bovendien is het in een verpleeghuis rustiger en huiselijker. rechts:Daarnaast zijn de bezoektijden ruimer in vergelijking met een ziekenhuis.
www.alysis.nl
Neem altijd uw verzekeringgegevens mee
pagina
De opname
voorbereiding thuis
Neem de volgende spullen mee naar het ziekenhuis: - medicijnen die u gebruikt (met verpakking) - toiletspullen - ochtendjas - hulpmiddelen en/of protheses zoals bril en hoorapparaat - voldoende ondergoed en comfortabele (nacht)kleding - boeken, tijdschriften - stevige schoenen en makkelijke instapschoenen of pantoffels - telefoonnummers van contactpersonen Wij raden u aan om sieraden en andere kostbaarheden thuis te laten. Het ziekenhuis is niet aansprakelijk bij vermissing.
de dag voor de operatie
De dag voor de operatie wordt u opgenomen in het ziekenhuis. De nacht voorafgaand aan de operatie mag u niet meer eten of drinken. Hiermee voorkomt u dat u tijdens de narcose braakt. Dit braaksel zou in de longen terecht kunnen komen, hetgeen tot ernstige complicaties kan leiden. Voor het slapen krijgt u zo nodig een slaapmiddel.
voorbereiding op de operatie
Haren en bacteriën kunnen de operatiewond besmetten. Om dit te voorkomen wordt het te opereren deel voor de operatie geschoren. Horloge en sieraden moet u afdoen en nagellak en make-up verwijderen. Tijdens de operatie ziet de anesthesioloog namelijk aan de huidkleur hoe het met u is gesteld. Alleen bij algehele narcose moet u ook uw kunstgebit en contactlenzen uitdoen. Vlak voordat u naar de operatie-afdeling gaat, wordt u gevraagd een operatiehemd aan te doen. Vervolgens kan het zijn dat u van de verpleegkundige een tablet krijgt met een kalmerend middel. Dit dient ter voorbereiding op de verdoving. Hiervan kunt u een slaperig gevoel en een droge mond krijgen.
www.alysis.nl
de operatie
De operatie wordt uitgevoerd door de orthopeed, meestal samen met een orthopeed in opleiding. Nadat er een huidsnede is gemaakt, worden de spieren opzij geschoven. Na opening van het gewrichtskapsel wordt de heupkop uit de kom gehaald en afgezaagd. Het aangetaste kraakbeen van de heupkom wordt verwijderd. Daarna bevestigt de arts de nieuwe kunststof heupkop in het dijbeen en in de heupkom in het bekken. De wond wordt gehecht met hechtingen die vanzelf oplossen. Tijdens de operatie bent u onder voortdurende controle van de anesthesioloog. Deze bewaakt onder meer uw ademhaling, hartslag, lichaamstemperatuur en bloeddruk en wordt hierbij geassisteerd door de anesthesie medewerker.
de dagen na de operatie
Na de operatie ligt u enkele uren op de uitslaapkamer van het ziekenhuis totdat de narcose is uitgewerkt. Daarna gaat u naar de afdeling Medium Care en wordt uw contactpersoon gebeld. U ligt één nacht op deze afdeling voor extra controle. Als alles goed gaat, mag u de dag na de operatie weer naar uw kamer. De eerste avond na de operatie mag u, mits alles goed is, weer gewoon eten. Om trombose te voorkomen, krijgt u de dag voor de operatie s avonds een injectie. Deze injectie moet u zes weken lang één keer per dag hebben. De verpleegkundige laat u zien hoe u dit thuis zelf kunt doen. Eventueel kan uw partner of een goede bekende de injectie geven als u hiertoe zelf niet in staat bent. Het gewrichtskapsel heeft enige weken nodig om te herstellen. U mag de eerste weken alleen op uw rug liggen en er wordt een speciaal kussen tussen uw benen gelegd. Dit voorkomt dat de prothese uit de kom schiet. Twee maal per dag moet u een half uur plat liggen, waardoor de spieren worden opgerekt.
risico’s en ongemakken
Alle operaties hebben risico’s en ongemakken, die afhankelijk van uw conditie en de ernst van de afwijking in zwaarte wisselen.
Neem altijd uw verzekeringgegevens mee
pagina
In veel gevallen treedt een bloeduitstorting in het wondgebied op en kan de wond enkele dagen blijven lekken. Problemen door de vorm van de verdoving, meestal een ruggenprik, kunnen zijn: hoofdpijn, lage bloeddruk en misselijkheid. In een enkel geval kunnen door de operatie aan het been lokale complicaties voorkomen als trombose en infectie.
fysiotherapie na de operatie
De eerste of tweede dag na de operatie komt de fysiotherapeut langs. Deze informeert u over de behandeling en laat u de eerste oefeningen op bed doen om de kracht van het been en de beweeglijkheid te verbeteren. Het is van belang dat u na de operatie niet op uw zij gaat liggen. U mag uw benen buigen, maar de knie niet naar binnen draaien. Ook is het belangrijk dat u twee maal per dag een half uur plat ligt, waardoor de spieren worden opgerekt. Na een tot twee dagen mag u uit bed op een stoel en na enkele dagen begint u weer te lopen in een loopbrug, loopfiets, met krukken of een ander hulpmiddel. De fysiotherapeut vertelt hoe u het beste kunt liggen, zitten, opstaan en staan.
ontslag uit het ziekenhuis
Wanneer er geen complicaties optreden en u gekozen hebt voor revalidatie in een verpleeghuis, gaat u ongeveer de vierde of vijfde dag na de operatie naar het verpleeghuis. Hebt u gekozen voor revalidatie thuis, dan gaat u zes tot acht dagen na de operatie weer naar huis. Uw huisarts wordt hiervan op de hoogte gebracht. U krijgt een afspraak mee voor controle op de polikliniek.
waarschuw een arts als ...
Neem in de volgende gevallen contact op met uw huisarts: - als de operatiewond gaat lekken - als de wond steeds dikker wordt - als de wond steeds meer pijn gaat doen, ook al bent u minder gaan bewegen - als u koorts krijgt hoger dan 38,5 ºC
www.alysis.nl
Revalidatie verpleeghuis
Na ontslag uit het ziekenhuis gaat u naar de revalidatie afdeling van het verpleeghuis van uw keuze. Hier wordt u intensief begeleid door een vast team van deskundigen, dat bestaat voornamelijk uit verzorgenden en fysiotherapeuten. Het team staat onder leiding van een verpleeghuisarts. Zo nodig is er overleg met één van de orthopeden uit het ziekenhuis. Tijdens uw verblijf in het verpleeghuis is de therapie ook gericht op uw activiteiten in de thuissituatie. De frequentie van de therapie is afhankelijk van uw vorderingen. Wanneer de revalidatie zo goed vordert dat de ontslagdatum kan worden vastgesteld, dient u zo nodig zelf contact op te nemen met een thuiszorgorganisatie om hulp te regelen. De verzorgende kan u hierbij van dienst zijn. Zodra u weer naar huis mag, zorgt de verpleeghuisarts ervoor dat uw huisarts hiervan op de hoogte is. De nacontrole gebeurt volgens afspraak op de polikliniek van de specialist in het ziekenhuis.
thuis
Wanneer u thuis revalideert, kunt u zelf de oefeningen doen die de fysiotherapeut van het ziekenhuis u heeft geleerd. Alleen als de arts of de fysiotherapeut dit nodig vinden, wordt u ook thuis behandeld door een fysiotherapeut. Nacontrole
nacontrole op de polikliniek
Gemiddeld zes weken na ontslag uit het ziekenhuis of verpleeghuis wordt u voor controle op de polikliniek terug verwacht bij de orthopeed. De specialist bespreekt met u uw herstel en geeft u adviezen voor thuis.
Neem altijd uw verzekeringgegevens mee
pagina
Adviezen en leefregels
de eerste drie maanden na de operatie
Omdat het gewrichtskapsel enige tijd nodig heeft om aan te groeien en weer stevigheid te bieden, is het raadzaam de eerste drie maanden na de operatie de volgende leefregels in acht te nemen: - Laat u helpen bij dagelijkse activiteiten zoals wassen, aankleden en huishoudelijke klusjes. - Zit op een hogere stoel, liefst met armleuningen en sla uw benen niet over elkaar. - Vermijd onverwachte bewegingen. Het gewrichtskapsel biedt nog onvoldoende stevigheid, zodat de kans bestaat dat de kop uit de kom schiet. - Hef het geopereerde been niet gestrekt. - Doe de oefeningen die de fysiotherapeut in het ziekenhuis of verpleeghuis u heeft aangeleerd. - Gebruik zo nodig hulpmiddelen als een toiletverhoger, een lange schoenlepel, een ‘helping hand’, elastische veters en beugels in douche of toilet. - U hebt bloedverdunnende middelen gekregen, die u tot zes weken na de operatie moet blijven gebruiken. Als u vóór de operatie al bloedverdunnende middelen gebruikte, hoort u van de arts wanneer u hiermee weer kunt starten. Het bindweefselkapsel dat om het gewricht heen zit en het gewricht beschermt, is door de plaatsing van de nieuwe heup beschadigd. Het duurt ongeveer zes weken voor er een nieuw bindweefselkapsel is ontstaan. Tijdens deze periode moet het kunstgewricht worden beschermd tegen te heftige beweging en te hoge belasting. Het is belangrijk dat u zich thuis aan de adviezen houdt van uw fysiotherapeut met betrekking tot lopen met krukken, traplopen, plat liggen en slapen: Lopen met krukken - Loop de eerste zes weken zowel binnen als buiten huis met twee krukken om het nieuwe heupgewricht zoveel mogelijk te ontzien. - Gebruik na zes weken buitenshuis één kruk aan de niet geopereerde zijde, zonodig voor enkele weken. Traplopen met krukken - Bij het traplopen moet u altijd de leuning gebruiken en de krukken in de andere hand nemen. - Bij het omhoog gaan eerst het niet geopereerde been en dan het andere been en de kruk bijzetten. - Bij het omlaag gaan eerst de kruk en het geopereerde been, daarna het andere been bijzetten.
www.alysis.nl
Liggen - Slaap gedurende zes weken op uw rug. - Ga niet op uw zij slapen. - Als u draait, rol dan over de geopereerde heup met een kussen tussen de knieën. - Lig twee keer per dag een half uur op uw rug of buik. - Stap aan uw geopereerde zijde uit bed. Stap aan dezelfde kant uw bed in, maar eerst met het been van de niet-geopereerde zijde. Zitten - Zit op een hogere stoel, liefst met armleuningen en sla uw benen niet over elkaar. - Gebruik hulpmiddelen als een toiletverhoger en blokken onder het bed om te laag zitten te voorkomen. - Vermijd hurken.
revalidatie oefeningen voor thuis
Tijdens uw opname heeft de fysiotherapeut u oefeningen voor uw heup aangeleerd. U wordt geadviseerd deze oefeningen drie maal per dag te doen, herhaal iedere oefening vijf tot tien maal. In rugligging - knie strekken - knie optrekken - bilspieren aanspannen - gestrekt been over de onderlaag naar buiten schuiven. In zit (zonder uw handen te gebruiken) - knie strekken, waarbij het bovenbeen op de stoel blijft liggen - knie optrekken richting schouder - knieën zover mogelijk spreiden. In stand (houdt u met beide handen ergens aan vast en zorg dat uw romp recht blijft) - benen om beurten zijwaarts heffen of een pas zijwaarts maken - benen om beurten achterwaarts heffen of een pas naar achteren maken - knieën om beurten voorwaarts heffen.
leven met een heupprothese
Door het plaatsen van een heupprothese wordt in de meeste gevallen de pijn helemaal weggenomen. De kwaliteit van een kunstgewricht is echter altijd minder dan die van een natuurlijk gewricht. Het gaat om een verbinding tussen dood materiaal en levend beenweefsel. Een verbinding die bij te zware belasting geleidelijk kan losraken, waardoor de prothese gaat bewegen ten opzichte van het bot. Dit is niet alleen pijnlijk, maar betekent ook dat de heup niet meer goed kan worden belast. Daarom
Neem altijd uw verzekeringgegevens mee
pagina
krijgt u de volgende adviezen: - Enkele malen een klein eindje lopen is beter dan eenmalig een grote afstand. - Bespreek met uw specialist welke sporten u kunt uitoefenen en welke bewegingen u moet vermijden. - Overleg met uw arts wanneer u weer mag fietsen. De fiets is een geschikt vervoermiddel, omdat de heup beweegt zonder te worden belast. - Zwemmen is zeer geschikt, omdat zwembewegingen soepel zijn en water weinig weerstand biedt. - Balsporten zijn af te raden, omdat het springen en hardlopen een schokbelasting veroorzaakt. - Voorkom overgewicht. Een hoog lichaamsgewicht belast de nieuwe heup.
Meer informatie
Hebt u naar aanleiding van deze brochure nog vragen, stel deze dan gerust aan de behandelend arts, verpleegkundige of fysiotherapeut. Voor informatie over de verpleeghuizen, kunt u telefonisch contact opnemen met de teamleiders van de revalidatie-afdelingen. - Verpleeghuis Regina Pacis Velperweg 158 6824 md Arnhem telefoonnummer: 026 - 384 74 71 - Verpleeghuis Martinushof Slochterenweg 2 6835 cb Arnhem telefoonnummer: 026 - 320 92 58 - Verpleeghuis Cortenbergh Kortenburg 4 6871 ne Renkum telefoonnummer: 0317 - 364 200
Telefoonnummers ziekenhuis rijnstate Polikliniek Orthopedie: Afdeling Orthopedie: Afdeling Fysiotherapie:
ziekenhuis velp
Polikliniek Orthopedie:
www.alysis.nl
Neem altijd uw verzekeringgegevens mee
088 - 005 77 44 088 - 005 67 56 088 - 005 63 66
088 - 005 56 80 (sein 81146)
pagina
Aandachtspuntenlijst
Tijdens het verpleegkundig orthopedisch spreekuur krijgt u veel informatie. Om u hier zo goed mogelijk op voor te bereiden, is een aandachtspuntenlijst opgesteld. Hierop staan de onderwerpen die tijdens het gesprek aan de orde komen. Neem de lijst voorafgaand aan het verpleegkundig spreekuur door en kruis eventueel de onderwerpen aan die u belangrijk vindt. Wanneer u merkt dat die onderwerpen tijdens het gesprek onvoldoende aan de orde komen, kunt u hier zelf naar vragen.
de verpleegkundige bespreekt met u: De ingreep • Uw vragen n.a.v. bezoek aan specialist
• Uw vragen n.a.v. de brochure (ter verduidelijking laat zij u een prothese zien)
Uw thuissituatie • uw gezondheidsklachten, ziekten of aandoeningen
uw eigen aantekeningen _________________ _________________ _________________ _________________ _________________ _________________ _________________
Keuze voor verpleeghuis of thuis • uw beslissing voor de plaats van revalidatie
_________________ _________________
• wanneer u de beslissing neemt (eventueel kunt u uw keuze telefonisch doorgeven)
_________________ _________________ _________________
De zorg thuis na revalideren • aanpassingen in huis en hulpmiddelen (elastische veters, lange schoenlepel, verhoogd toilet, krukken, beugels naast toilet)
_________________ _________________ _________________ _________________
• hoe te verkrijgen Leefregels • eerste drie maanden na operatie leven met een nieuwe heup
_________________ _________________ _________________ _________________
_________________ _________________
• aanwezige hulp bij u thuis _________________ (gezondheid partner, andere hulp) _________________ _________________ _________________ _________________ • aanwezige aanpassingen in de woning
de verpleegkundige bespreekt met u: Revalideren in een verpleeghuis • voordelen (korte opnameduur in het ziekenhuis, revalidatie in verpleeghuis, continuïteit van zorg) • de verpleeghuizen Revalideren thuis • voorwaarden • thuiszorg
www.alysis.nl
_________________ _________________ _________________
uw eigen aantekeningen
_________________ _________________ _________________ _________________ _________________ _________________ _________________ _________________ _________________
Neem altijd uw verzekeringgegevens mee
pagina
de verpleegkundige bespreekt met u: De procedure in geval van revalidatie in een verpleeghuis • kennismakingsbezoek aan verpleeghuis
uw eigen aantekeningen
de verpleegkundige bespreekt met u:
uw eigen aantekeningen
• fysiotherapie
_________________
_________________ _________________
• nazorg
_________________ _________________ _________________ _________________ _________________ _________________
• opnameduur in het ziekenhuis
_________________ _________________ _________________
• behandelteam in ziekenhuis
_________________ _________________
• behandelteam in verpleeghuis
_________________ _________________ _________________
• overplaatsing van ziekenhuis naar _________________ verpleeghuis _________________ _________________ • opnameduur in verpleeghuis
_________________ _________________
• nazorg
_________________ _________________ De procedure in geval van revalidatie thuis _________________ • opnameduur in het ziekenhuis _________________
• behandelteam in ziekenhuis
_________________ _________________
• mogelijkheden van thuiszorg
_________________ _________________
www.alysis.nl
Vervolgafspraken • hoe u de verpleegkundige kunt bereiken als u nog vragen hebt • wanneer u de verpleegkundige kunt bellen om uw keuze door te geven
_________________ _________________ _________________ _________________ _________________ _________________ _________________
_________________ _________________ _________________ _________________ _________________ _________________ _________________ _________________ _________________ _________________ _________________ _________________ _________________ aan het einde van het gesprek laat de verpleegkundige u een video zien over de operatie. • welke punten verder nog met u besproken dienen te worden
Neem altijd uw verzekeringgegevens mee
pagina
