Nieuw: de PoËzieBiebApp
BESTEL DE POëZIEKAARTEN uitgelicht: de dichters uit de PoëzieBieb App
Bestel voor 31 oktober
Nederlandse bibliotheken bestellen via www.cpnb.nl de Vlaamse bibliotheken bestellen VIA shop.poeziecentrum.be (zolang voorraad strekt)
XX
er
XX
ij |
ld
Paul Bogaert
Bestel voor 31 oktoBer
e Me Or LeAV LOVe Me Onzekerheden 24
De Be
TOT AA
LW
Jom ech ad
gerold Nacht met ela stisch galactis ch licha nu wordt De donkere am duur vol op het al de Duize avond, licht va met fau nd Din lt ge n en alr basalt. uin – hie n – een seraf nog Er stond vlu r brokaat, stoelt licht op cht hoog met rus O hoeveel za erts, po hard go nd voor t van rim ud, me rfier, Violen unciaal pels, nu t wat pa en lens, drup pe Men ba , hoornen, da cotille passie, r drup t is zij kt leem n vruch metafys . het blo voor ste ed uit t, de iek en voor de oven Middag, sacra kelk van vle Karpov es neerw voor de ment me & Kasp elt. po t t voor star cer arov zit het kin het gra , ho d. terwijl an voor emonieel. men lan or trompet vo Het vo het bro g praat nkt af or toerno od voor van luc ov oie er postz htschip egels en n en vlooienth en sneeu Rups, eater, thee dri rat, fre w, sluier stable. nkt. t, nerts Alle vo Op elk , das, lyn s in waaiers gels de blad zin van wa r aarde x, mink kt dauw ter stuive . van n tezam en op na Conar het Christin licht va e D’hae n Tu rner en n Mirag de Zon. es Queri do | 198 9
d d el IJzIG ep GeW cia rg ren er IS ij de . en. sfen s UMM n oe de ran repon k b kom m al la t m e e ree r ge . z u t e n e de iedsGoersokcmO ] e s m en hore uden nz en aelolerU ezumdig dk PA ijnd n an meij oktho l cfO grntraer I, PA r am t o ottdeO r in vehrth bijbar eBr oonkte wijk, ui e c ik er treiten b nte l gaía elka-MOen6 voo lka 6 e eo wr mem emeT we zah e t on nuen esbu aan de nneer ReBE etoelln denledgie ’, mr iss om n a nd deen r m eeegn veis, faedçsa . atic doese [BoA en ís leave me ieit z legee peig ee ls d en, n e o or ‘E n ij a z ij i z . me rd t Fd vrucht eeoden: r‘lo m ve ar teNnodogdr eijndtpum hijij . oebij, rb m s van andjes, n in e te et. Hs voo alsls beeld a we a ok ma aakrussreilshaelt i lkt lo 6 s e eg t d n g n el, rhijin,bo g erg t o als dieme op aarde, aen , gtuitseceehrrAMe me k knuie lagette kin ik ries to t,l gr da ik v aak die Belkde Ik gen vo .leEzg nt, ds ie h6 nu rbincnh, vu ens, . ng nNeem hij lva ktet nekstgvo ide te s ele n ptrla uwweegli , n enr ngke npgleae tan edenerie ee o r eeenf eem e ove i tnett beennwaenk t GEe]e,ruda tzig sten éé bendt if de tongpunt van X ee en Je ere eanre i aasldloe rbrnem ls elme het We e uom o oovgeenme zig oem rz ui tAin hedrd totuva r vam se n e, et nwa . n tk isb r ak Op ijep tutsgla rd en mealbelpjee ovlemcetuutheel ndeigkAeantekk. enmzome snik n een de Y:vomooi iln sE Cde nvu ijnnZro ain dezig n zsicthpoes weeoorschelp , vavan p ee To m w ijild aru obre nr ab me o lst w orm erm aarde, pnijlijf knilt uit deEnoEauit gedie en oi, v de ll ug a ij t om rww hiktspst vw ar w ia e heeee eIk e r de a llke deme na QoUrd, wnk de ele oepvta st vaos,lkoi, doloen uSois m mletnerAhen srie is atw t, e wa ,sik. een rn Te woric ap p oemen anadls ienrsen htod aen or aa d jn ing d voorbeeld van ja-neevraag ltvdie asla neflans F v nt ga ege ulire er belt gear htteguk vetan deu slencw sme eronmi do oohra l enlle ovm wiki EL atwhitoeoid rdnaJine vin et t , t me S be k a e i c nie a e a il n n e n r h t en d pworden. f n die onmogelijk kan w ie e u e ko ha kar ig. Debaa nnambeantwoord sm mtha watraaatnidd lnfgnel v lispcpe eagls anarr,edie w uchtige delen pr6 ieERedie tdlel im urekz t.me rla rrotva ik ) ro eknie lTl Hijnrrdatin d aa dh zhee en t r IL mid vaa ijnn wamet re ige de Y-tong intis het X-oor. h,awr ch lijf l,ezTenzij ! yp nn baaakEg g UaaMuteinaoaitrneeedie p rd ern ee roumaa mi astc ik aa arntm else ekm rlijk wensen Md bewo lurpHEeBmet sboevat ome nakdt, ktpnresie ve placont b timaparaa ch ha rnhar r e kalken , n etngge sij e blu elavle o sitrze w n rn nd s S l h keij (op it peisdasje ijfest t zeewrd e [e adlie ziDchat tsaavaalsn(va enum Daar heb bruut daartaheb je de vakman ndige ka n) n ongecen u dde m lipm e s. ke ije in Nnoieg’t cdvr rd n o va zo’n ine zelfs tew r dto rmten stu d ro X n a s wo a kle g v 6 a v voor het en aa eadtawmelkeenr te koroa ngenna a eeer XdXen nrdesluitwerk ijDeenmp miea thangvoe rt! in het zenuwcentrum. ie r, mva lakho evpr en a ikbm . to |rXs, treaur egekentaade tanis , e letnenegnataijtaik De Dd rimnp, m lak r w dme n m estebregio r desttips ens De d ene in ouafw goed. e n ge haa als Ebl ijaesnte dnme vee dcsonnie ngrhan t a de be gwel . gegemet erde andere weet raad beaufort. d bij n be ptzoveel ndee ren bol es dDe nitegebneetnijDe rlage het nie eo s t eeik is n ozxon den slooinformeel , an die vo Wa aar r dam er vaUIk n een n vh glijden geeen e C n all dus overleg. e blijft n ord9weg m e fst aa ss va Die ge st enin 0 erlie ar,daeta va otew v te all a 0 t ud e de Tu ie E rZ j ijhe | 2e s erde? zo rs, d en eeer!dmi zom ijvzij Bllig deserte aa n lijd to die e Zonder eenen twovezeigrzij e berg en ons! n B Wat éEWij er Herz hild leukste grondbeginselen, r é De stretchen ith ede sc ClaXus doo Jud wbewijzen, ild Hugo XX lmees verdraaien functies, zij ij | Xpimpevergelijken ervan Wat Jeitvieren evik bu 2013 het |voorbarige. U g zige Bij
Ons verlangen De Bezige Bij Antwerpen | 2013
NederlaNdse bibliothekeN bestelleN via www.cPnB.nl de vlaamse bibliothekeN bestelleN via shoP.Poeziecentrum.Be (zolaNg voorraad strekt)
2
o
met
ee
ge ve r
Een gedicht is een cadeau op zich, een miniatuur die een wereld van liefde voor je opent. Doe daarom mee aan de Poëzieweek van 29 januari t/m 4 februari en geef uw leden en deelnemers aan activiteiten Poëziekaarten cadeau. De Poëziekaarten zijn te bestellen per set van 100 en bevatten tien verschillende gedichten van dichters uit de PoëzieBieb-app.
Uitg
| XX
XX
ever ij
O
POëzIe
PoËzie caDeau
ITTD e k ek oA ge elijk naMf er la e ha u g n wo gep we ees r te rdt rez d e t en n i g n vo als evr st Na or gev ees ildeear a d mijn m n ij | 2 ka r a woed ge Ilja doe vastl0teXaX vavrake r L De m eond ahonuden de o i an va ard Pfe e d n ve ijf le m g fer k d aniee i re he wn e st e Ju et ten le sD Uit
geef PoËzie caDeau tiJDens De PoËzieweek
non FFer thdochtertje Zoals je tegen een ziek zegt: aard TOr e ben mijn miniatuurmensje, mijn IUM zien zelfgemaakt en in ik h hu eb jo een verdrietje, en hetgethelpt en roos ilniet; v u t om als een ieze on ik hhete zoals je een handen opuithaar voorhoofdje der b voer eb jou niks o domm gek w e ho roek z m u ig st legt, zo dun als sneeuw gaat taliggen, a bes en o tu Ladee nden geplles om nd in de ien zitte mh elsd ennhet helpt ee t rd n mid voo niet: iet en ven ik heb oetst jo n puis dag op de ges r de m n ban cho g oorwij n jou om uw kak t op je b otro k len dit eg e de st il ger helsd ik z en eva g nm oorm zo helptikpoëzie. om oken heb deheb a en frl g n jo aauw eva gee n liefen geek l drednd mjoauw re armd om a a amebeoz nen delo e eloos modoa n bm h a rb v el e t la l a ri gee ij g tot kdlee os ba sd lief dde Coninck lso i tmw eiij Herman zoa u a inkz ng z sje witn mda spekoch f a s t ls ijn dusDe gedichten lw he ijn dgeen maan in a e to enitje am sch allnee n b opblake ree n ee t gik haeb n aam og tezieker w een ec ed jo en De Arbeiderspers n,op n, m zje | 1998 mee ru iju na asp nmht m a r k wa it van je kun oaje k he nuik, nhebar n ames ma t nielsen de k wijvindaje al enst lisef r, k jo tv t sam rulspel t mee ddaie olm ooit u og ee jij, ik en t je agaeh re a ka stin t, d m la je ru arkante den in grille k n n n a w a m e woa w a gm je ikt e et m kt it ch de g n offerg it te er la aal n ter rdken t r rhn, lije goedr, va aven ete dije hee t ldzaij na oofdgg del die eur va n pra er vandan als ke n je ik g n e v en n li o een is m , s ik,b ei ojfr lee men teren Gegren so irre amw liregngg jo s ten a ro rit kke en s en k en K het eienroo en u ltijd baar n je zeToota valt a ikou op k bli te m Ugittgwel wit aawneb maand– mij jve tota zwa ag issc eve zieten k nidaaje le n ar hie r ela r
Maar ron domheen
met zingen is de liefde Begonnen is het motto vAn de Poëzieweek 2015
Niemand beter dan een dichter kan de complexiteit van de liefde bezingen: teder of vol passie, over prille vlinders of reeds vertrouwde warmte, dromerige vreugde of hartverscheurend liefdesverdriet. Van middeleeuwse troubadours tot rederijkers tot hedendaagse dichters, in lange volzinnen of in puntige aforismen; allen beschrijven zij de roerselen van het hart. Het gaat tijdens deze Poëzieweek om poëzie voor de liefde, en zo bezingen we de liefde voor poëzie.
© Gelya Bogatishcheva
nieuw! De PoËziebieb-aPP
EKE
RHE
dEN
24
Neem in dede tongp nu oorsc unt help van X voorb van die Y: mooi onmo eeld Tenzi gelijk van een j met beant ja-ne Daar woor evraa de Y-ton voor heb d g het je de g in kan word hang bruut het X-oor en. - en en De . ander De enesluitw daar heb erk Die glijdee weet kent de in het je de n dus wel raad regio zenuwvakm an weg met goed. centr in een um. zovee Wij inform l beauf stret verdr chen Zond eel er ons! overlort. aaien de eg. bewij leuks viere zen, te grond n het verge begin voorb lijken selen arige funct , Paul ies, . Bogae
Uitg
ever
ij | XXX
X
ev er
ij |
XX
IGd
WIJz
Paul Bogaert
ilja leonard Pfeijffer schrijft romans, verhalen, gedichten, columns, essays, kritieken, theaterstukken en songteksten. Hij woont en werkt sinds vijf jaar in Genua. Tot 2004 was hij als classicus (graecus) werkzaam aan de Universiteit Leiden. Hij is gespecialiseerd in het werk van de klassieke dichter Pindarus. Pfeijffers grote held is Lucebert. In 1998 won hij de C. Buddingh'-prijs voor zijn dichtbundel Van de vierkante man, die ook genomineerd was voor de VSB Poëzieprijs. Voor de Boekenweek 2000 stelde hij de bundel De Antieken: Een korte literatuurgeschiedenis samen. Eind maart 2004 verscheen van Pfeijffer Het grote baggerboek, genomineerd voor de AKO Literatuurprijs. Daarna volgden dichtbundels, toneelteksten en in 2006 Het ware leven, een roman. Zijn meest recente werk is La Superba. De roman kreeg prachtige kritieken, is genomineerd voor de AKO Literatuurprijs en de Gouden Boekenuil en won uiteindelijk de Libris Literatuurprijs.
Ons verlangen De Bezige Bij Antwerpen | 2013
Het poëziegeschenk is een cadeau van de boekhandelaar bij aankoop van € 12,50 aan poëzie.
er
Bij Uitg De Bezige
Ontwerp: DSGn.FrM | 13-pOez-34
| 2013
KIJK VOOR ALLE ACTIVITEITEN OP WWW.POEZIEWEEK.COM
ld
XX
Ons De Bezige
verlang rt Bij Antweren pen
ee
tg
Me Or LeAVe LOVe Me Onzekerheden 24
bIbLIOTHEEK
ONZ
LW
ITTD e k ek oA ge elijk naMf er la e ha u g n wo gep we ees r te rdt rez d e t g in en n vo als evr st e il g o Na rka jeev es ar mij schien d ar r a d rij elka n woe g | 20 mee r vaa ar e XX k de v Ilja do vaslt tea re Leo d De man nar od ahounden de d Pfe ie van vele gijffe man iere e r kis d he wn e t e Ju et ten le sD Ui
ld
POëZIE KAARTEN CAdEAU VAN JE
29.01
gEdICHTENdAg
TOT AA
pe
04.02
bEKENdMAKINg WINNAAR TURINg gEdICHTEN WEdsTRIJd & gEdICHTENbAL
nthdochtertje zegt: FerT Zoals je tegen een ziek aar de ben OrIU mijn miniatuurmensje, mijn zien zelfgemaakt en M huilen in een ik heb verdrietje, en hetgethelpt niet; roo viez jou als st e ond een ik heb zoals je een handen op haar heteom voorhoofdje jouw niks om domme erbroe gek uitvoer ustsneeuw k ig gaat hon legt, zo dun als liggen, tan en om bes den alles om d in zien zitt tud gep de mid eer helsd Late en ennie het helpt een voo niet: en nd ik heb oetst jou puist dag op de t ges r de no ban op mo gvoorw jou cho k no omhelw kak ger je bil len dittregen ee deij sto ik za van g ee nm rm zo helptikpoëzie. van sd om oken heb deheb fram l jou aa gee arm ge jou n liefen geeka rednmaaw red d om enenvwl de n bar m bi boz delo moda hel tij la gekto also osl de eloos oi tme er lief du d sp och ban sd taal klei witn ma wisje gee Herman zoade Coninck g zijn zijn t toe nka ls salle f he ij da dusDe gedichten gee an ar m m no in een sch t ge en wnittje ziek n nbiopbak ik heb g een aam en , m er e erwas ee ech en wit De Arbeiderspers zoje | 1998 spo drukjou jnalaaen , p ikme aa ka van je kun aljesen nm t me he nu heb r no mer mak de kru t nie w vindaa nst lief , no st jou t t je l ij meerer dat geh vo lspe g ee , jij, en sam dieje aa ad lm oit stin t, wkan je ruikarkant lden in gillla enge ka aa mee nm ik kt itt wor witt kte r t de en offe je ach me n,t je m er, van er den terhoo hee late aal rga geu er liggoddeli na de l r van ven da die da fd en ge jkevo zijn pr r als ik gist n je eige van mir n, n,bre lijf een ik ligng or al lees aten mens eren Gerr n sok resa en ba To k it Ko ken mwie en je roo het en gejou ar n tij valt zeg taaen ik uw op ma roo – k blijv d to te misUittgewel witteaanen mij bidaa andag zwa en tale ve zien
Ge ia nc r ge er IS fere de . ns en s nUMM bij men. oe de pon ek geko m al la tracum . n stre er de id kOerze] es som ze ige j horen uden ze mm do leU Ge lor kr PA on tten ca jndenu nd mi e ooktho , geentre arOI, PA or mi elafOr r in erthabijar er B onktenwijk uit boTtedO ov wrikb er reite mm n heen el gía ka-M len6 voelkaa 6te ech ne st el e er nu we ze on ol mednl die een ge bu aa sad en ARBE t amdesn n sic een r me de faç za eg ende deen om isst die leave me’, ten, ee, als n vis reed me da zo de Fí oitonn plemi ig jnopeigez r[B‘Er teNo ee de, mij. or s, vruch t. Ho bij orbij mo en grdeijd nn in. en ‘love tu hij als eeld: wer rgat ook maa ar ss ishe 6 andje , sst va melkt d vo altgeuit6te er neeel, boegb gals hieA.los ku za rij, g t niekin k ku lagenals aarde Erenl n,t,die st scer Met hin vol de Ikleg en die r tot, griesm da ik ve ak die Belka Neem gin voet lic rb hte t nop gens, tgo hij sik k. me t. nu ant derheuw ide teg ]leruk n we een verlan er e ge ra n, vulva een e op me ik tte be nwanke plge n ee tsGEee, dazig t ee één met nie bendeif de tongpunt van Xn, Weste r in aldon ee en Je eren ne meof bren vam ige ietin enn rou em rze hedrdo tot van ko zoogenmet ku l nd le k. het een voet aa paje slover enuur als e, nwazig ss ik Op rd en me te . enmij ve sno ht tu glazig in deersbak oorschelp van Y: mooi stu sE CA nvuilni ka lbe de ct te ndie met he neen A nijp mijn op wa , van te zic poes ee To m EZ we ijllde lm me verw uitt de be er aarde, en enon blijfen uit kil j deugd oi, stru wor ep , als oi,me om rwwi iktspa worSQ Ikka r geptall naar de ee nell he le, s,lko de wa vo mi via demet orUEwanke isd doloo m is atwa enevtast , ik. een st, Te wrich tsdie endie A ene p omen naldes ns or aran ing e voont ga voorbeeld van ja-neevraag res geflan lia ve Frhu ch or met nd vat die re haslaap mijn ineen en ad ge ro ttege do t tenn,niet meer belt atwo over wikillELDen sf RS mo vo heid inora e Ju me ch ik uk ie n heu erd aait n slenw enalbellen da die kan uildie die kopworden. haar nt die en onmogelijk ke w . be tra tnddr f nel vascpe als nabeantwoord ge wa lellen ige sm waa mmta pr6 eig HE dd rla rti n .met ik, jn ra dtin eedie rou zo erene, l lie jn haar ha he kt van elng n lip t re ILT re zucht da mi ve Tenzij met Y-tong het lijf) X-oor. Mi ha l, ar ikwraak ! in isch ar miouw ba akEgypt t de lseen sc minna aa uternaaitnee ez ge n aa aardig n da die k mp ek pe t, hr plant wense ma Mde bewo urpHE BU met m t sobevit oo na vartr resierlij haar scde rnhe naaraar lak kt kalken nnbrrim n co engegevle jne sp sl alle hech fer luste als mi pesdat t waaa e, de vakman itzke)ij lip sje de t zo mi e [S eer va (vand ongeb heb deuit bruut en daar andig heb je ka n cij me (op e die zi. Da an eDaar du kw uw nieg’tndvrijen en its No rd n onvanzo’kleine tot worm gdzelfst vrostst XX 6hangen va ar voor hetar endesluitwerk oo enna ec t wmelke aa da er ke enrs kr ee en oe jn D van ma ! in het zenuwcentrum. ep vr |rs XX,die mi r,s. ma m te wangmet nhomp da pe atienis treur ikbla n tij ik De De de tip af , goed. sta De toe enegev kent deen regio le eeng de rimn, gelak ar maart da uw met Elbijee n en eeraasnie ns t ngen nd in ha n st de beest gebo ev bijwel co andere rdet.zoveel beaufort. ee ren bol als s da weet raad met nde rlagerha niet beetinjdDe De nIktg en ndag op een ik begee nsdie is hetzo ho x allen slo Wa ar r dameer vaUi n en n ve dardt blijft, glijden dus wegefste ingeeen informeel overleg. Co ten een ma de wo aa ss va Die st a van 09 en ar,dat allerli Zo u de Tu ie het Ev e? | 20 ste dr mij zo rs, de en er! zoma ijvzij Bij igedeserteerd ee e oll lijd aa ertzij die Zonder ons! een n twovzig en erg Ee Be Wat één ren Herzbilde Wij leukste grondbeginselen, De stretchen ith ede schClaus door X Jud wild Hugo verdraaien functies, XXX vergelijken lmees zij bewijzen, rij | pimpe Wat Jevieren eve vanhet |voorbarige. buik 2013
31.01
FINALE NK POETRy sLAM
OF
met ono
28.01
UITREIKINg Vsb POëZIEPRIJs
vo ge
schrijft het Poëziegeschenk
POëzIe
27.01
UITREIKINg HERMAN dE CONINCKPRIJs
Jom ech ad
iljA leonArd Pfeijffer
Maar rondom heengerold Nacht met elastis ch galact isch lichaa nu wordt De donkere m duur vol op het al de avond, licht valt met faun Duizend Dingen en alruin – een seraf nog basalt – hier stoelt . Er stond vlucht hoog licht op met rust O hoeveel zand brokaat, hard van rimpel goud, met erts, porfier, voor Violen s, nu drup unciaal en wat pacoti Men bakt , hoornen, dat lens, passie per drup lle. is zijn leem voor , metaf het bloed vrucht ysiek steen , de uit kelk Middag, voor de van vlees sacram oven voor Karpov neerw ent de pot & Kaspa voor het met star cerem elt. rov zit, het graan onieel. hoor tromp kind. terwijl voor men lang Het vonkt het brood et praat over voor toerno af van voor oien en luchts postze chip en vlooientheat gels en Rups, er, rat, fret, sneeuw, sluiers thee drinkt stable. . Alle vogels nerts, in waaier Op s van water der aarde elk blad zinkt das, lynx, mink. dauw van stuive n tezam en op naar Conhet licht Christine van Turner D’haen Mirage en de Zon. s Querid o | 1989
Tijdens de Poëzieweek kan iedereen (ook uw niet-leden) de speciale PoëzieBieb-app downloaden en voor de duur van 4 weken gratis tien dichtbundels digitaal lezen. In deze app verschijnen onder anderen Ilja Leonard Pfeijffer, Ellen Deckwitz, Hugo Claus en Jules Deelder. Na vier weken verdwijnt de bundel uit de app, maar blijven de boeken te ‘lenen’ via het e-bookplatform (alleen voor Nederlandse leden van de bibliotheek). Van elke bundel blijft wel één gedicht in de app voor een heel jaar beschikbaar. De PoëzieBieb-app is ontwikkeld door bibliotheek.nl
organiseer een activiteit Poëzie wordt mooier als je haar samen beleeft. Breng poëzie daarom tot leven en organiseer een activiteit in uw bibliotheek. Laat uw publiek ervan weten en meld uw activiteiten aan op www.poezieweek.com.
gratis ProMotiePakket Bij bestelling van Poëziekaarten ontvangt u een gratis promotiepakket. Hierin zitten affiches van de Poëzieweek.
PoËzie oP scHool Voor de Poëzieweek wordt ieder jaar speciaal lesmateriaal ontwikkeld. Attendeer de scholen in uw omgeving op deze lessen en laat ze meedoen aan de Poëzieweek. De lessen zijn beschikbaar voor zowel basis- als voortgezet onderwijs en ze zijn te vinden op www.poezieweek.com/school.
boek een DicHter Met korting! boek een DicHter in neDerlanD
boek een DicHter in vlaanDeren
Poëzie komt tot leven als ze wordt voorgelezen. Tijdens de Poëzieweek 2015 gaat het Nederlands Letterenfonds een samenwerking aan met Stichting Schrijvers School Samenleving om te zorgen dat zo veel mogelijk dichters zullen optreden in het land. Wilt u tijdens deze week een activiteit organiseren en wilt u weten of uw favoriete dichter nog beschikbaar is en wel tegen een speciaal Poëzieweek-tarief? Neemt u dan contact op met Stichting SSS en vermeldt dat u gebruik wilt maken van het Letterenfondsprogramma. Meer info: www.letterenfonds.nl/nl/ boek-eendichter of neem contact op met sss tel: +31 (0) 20 62 349 23.
Het Vlaams Fonds voor de Letteren draagt 100 euro bij voor iedere auteurslezing van een dichter in een Vlaamse bibliotheek. Zowel auteurslezingen met Vlaamse als met Nederlandse dichters worden ondersteund. Op www.auteurslezingen.be kunt u de aanvraag voor een auteurslezing registreren. Iedere organisator kan tot 15 gesubsidieerde lezingen per jaar geven. Meer info? marieke@vfl.be of 0032 270 31 66.
3
© Rogier Maaskant
Tijdens de vele activiteiten!
Gedichtendag
Uitreiking van de VSB Poëzieprijs Wie wordt de opvolger van Antoine de Kom en wint de VSB Poëzieprijs? Dit wordt op woensdag 28 januari 2015 bekend gemaakt door juryvoorzitter van dit jaar: Peter Vandermeersch. De nominaties voor deze eervolle prijs worden half november gepubliceerd. Boekhandels kunnen de bundels in die periode handig als pakket bestellen. Bij het gratis promotiemateriaal van de Poëzieweek ontvangt u ook promotiemateriaal voor de VSB Poëzieprijs, zoals posters, ansichtkaarten, stickers voor de genomineerden en een display.
Winnaar 2014 Antoine de Kom is bij de aankomende editie jurylid.
De Gedichtendag is traditiegetrouw op de laatste donderdag van de maand januari en het is meteen de eerste dag van de Poëzieweek: 29 januari 2015. Poëzieliefhebbers uit alle hoeken van Nederland en Vlaanderen passen op diverse en originele wijze gedichten toe in het leven van alledag. Gedichtendag genereert veel (media)aandacht voor alle facetten van de poëzie en is een prachtige start van de Poëzieweek.
Herman de Coninckprijs
In de etalage
2013
Op dinsdag 27 januari 2015, een paar dagen voorafgaand aan de Poëzieweek, worden de Herman de Coninckprijzen uitgereikt. Het zijn prijzen voor de beste dichtbundel en het beste debuut. In 2014 gingen de fameuze Vlaamse prijs naar Paul Bogaert en zijn bundel Ons verlangen.
29 jAnuAri t/m 4 feBruAri 2015
wie wint de turing gedichtenwedstrijd? gedichtenBAl De Poëzieweek sluit in stijl af met het al bijna niet meer weg te denken Gedichtenbal. Het bal zal plaatsvinden op woensdag 4 februari in de Stadsschouwburg van Amsterdam. Voorafgaand vindt daar ook de uitreiking van de Turing Gedichtenwedstrijd plaats.
Op 4 februari wordt voorafgaand aan het Gedichtenbal de winnaar bekendgemaakt van de Turing Gedichtenwedstrijd. Iedereen kan meedoen en kans maken op de grootste geldprijs ter wereld voor één gedicht. Insturen kan nog t/m 15 november middernacht. Attendeer uw leden hierop. Wie weet loopt de winnaar straks in uw bibliotheek.
Sinds Gedichtendag 2014 mag chArles ducAl zich voor een periode van 2 jaar de Dichter des Vaderlands van België noemen. Op Gedichtendag 2015 is er een programma met de 2 DDV in deBuren in Brussel. Partners: Poëziecentrum, Poetry International en deBuren. Meer info hierover op www.dichterdesvaderlands.be
© Kristof Ghyselinck
Anne Vegter vegter is Anne is sinds sinds 2013 2013 de de Nederlandse Dichteres des Dichteres des Vaderlands. Bekijk Vaderlands. Bekijk programma het programma vanhet Anne Vegter van Anne tijdensopde tijdens deVegter poëzieweek poëzieweek op www.dichteresdesvaderslands.nl www.dichteresdesvaderslands.nl
© Roger Cremers
dichters des dichter des vAderlAnds vAderlAnds
nk Poetry slAm PoPulAir De beste performancedichters nemen het in de Poëzieweek tegen elkaar op tijdens het NK Poetry Slam 2015; de spannende poëziewedstrijd waarbij tekst én voordracht centraal staan. Wie volgt ‘Slampion’ 2014 Daniël Vis op?
www.Poezieweek.com
D
e hele dag door moet ik dingen begrijpen. Als er ‘+2’ op het matrixbord boven de snelweg verschijnt, moet ik begrijpen dat mijn reistijd bij benadering twee minuten langer zal bedragen. Als ik uit een IKEA-doos allemaal planken en schroefjes en inbussleuteltjes tevoorschijn tover, zou ik zo ongeveer moeten begrijpen wat de bedoeling is. Als mijn dochter bij binnenkomst de tas op de bank smijt en roept: ‘Laat mij maar even’, dan moet ik inzien dat ik even niet tegen haar aan moet praten (en mag ik hopen dat ze straks wel weer bijtrekt).
© Keke Keukelaar
Afdwalende gedachten (tijdens een vergadering)
Sloop die flatgebouwen en je ziet de horizon. De echte horizon/ echter is geen lijn maar een ring. (Kijk maar om je heen.)//
De hopeloosheid druipt ervan af. Het thema van de Poëzieweek is: ‘Met zingen is de liefde begonnen’, en helaas blijft het vaak ook bij dat zingen. Vaak zal het onderwerp van aanbidding te hoog gegrepen zijn voor de dichter, of durft hij niet door te zetten of de ander zelfs niet aan te spreken. Dat schiet dus niet op, al verkrijgt de schrijver ook wel weer een zekere status, door zijn wanhoop zo kundig ‘in versmaat’ en ‘in dichterlijke stijl’ op te stellen. Eeuwige roem maakt veel goed.
Voor lange mensen ligt de horizon verder weg dan voor/ korte. (Leven zij dus in een grotere wereld misschien?)//
Nu dat hij en de meid het niet wisten, Dat was minder; -- maar dat zij Er hoegenaamd niets van vermoedde Dat was wel hard voor mij.
Ik probeer me te verhouden tot een vrouw, ik wil deel van haar leven uitmaken en ik wil (met excuses voor mijn expliciete taalgebruik) deel van háár uitmaken. Waarom? Omdat ze lief is en leuk lacht, maar dat dekt de lading niet. Misschien ben ik voor haar wel gewoon ‘het geval’, om bij de taal van Kopland te blijven. En misschien heb ik haar zo opgehemeld dat wie ik zo liefheb eigenlijk niet bestáát. En is ze, in de woorden van Cesare Pavese: ‘geschapen uit het diepst van alle dingen/die mij het dierbaarst zijn’. Als je met een raket de aarde verlaat wordt de ring steeds/ wijder totdat hij gelijk wordt aan de omtrek van de aarde.//
Immortelle XLIX Wel menigmaal zei de melkboer Des morgens tot haar meid: ''De stoep is weer nat''. Och, hij wist niet Dat er 's nachts op die stoep was geschreid.
hand op mijn arm legt, wat gebeurt er dan? ‘Tintelen’ is een understatement, ik zou qua heftigheid eerder willen spreken van een aardverschuiving. Maar dat kun je natuurlijk niet zeggen: ‘Als ze me aanraakt voelt het als een aardverschuiving’. Ieder woord dat ik wil gebruiken schiet eigenlijk tekort. De taal is ontoereikend. Verliefdheid kun je niet vatten. Dat verklaart ook waarom wannabe lovers dagen op bed blijven liggen, starend naar het plafond, met een kussen op de borst als substituut. Ze kunnen niet omschrijven wat ze voelen, ze kunnen het niet begrijpen – het is er gewoon, als een landschap.
Als je oneindig klein bent, heeft de hoepel zich samengesnoerd/ tot een stip, en bevindt de horizon zich theoretisch gesproken//
onder je voeten. Maar dat kan natuurlijk niet. Kan het ook anders? Kan ik/ op de horizon lopen? Jazeker. Want dit is geen gedicht maar een handleiding.//
De slotsom wordt getrokken nadat de dichter over een landschap uitkijkt, waartoe hij zich op het einde van zijn leven wil verhouden. Dat klinkt een beetje vaag, maar dat is wat Kopland, net als bijvoorbeeld zijn Italiaanse collega Cesare Pavese, vaak doet: zich tot een landschap willen verhouden, er deel van willen uitmaken.
Dat is wat de poëzie vermag. Ze heeft geen macht, maar kan machteloosheid wel op verpletterende wijze tot uitdrukking brengen. Dat geldt ook voor de liefde, wanneer de oogappel van de dichter geen sjoege geeft of zelfs niet weet dat hij of zij door de dichter wordt begeerd. Zoals in dit beroemde gedicht van Piet Paaltjens: Straaljagerpiloten hebben er last van. Als je hard gaat, trekt je blikveld samen. Stel, je/ rent over een/ weg waar aan beide kanten een boom staat. Ga je harder, dan wordt de weg smaller. De/ horizonnen/ links en rechts komen dichterbij. Het lijkt alsof je maar nét tussen de bomen door kunt./ Dat heeft te maken met hoeveel informatie je hersenen kunnen verwerken (überhaupt/ het probleem, eigenlijk)./ Kortom, als je maar hard genoeg rent, loop je op een streep//
Pas bladerde ik door Toen ik dit zag, de laatste bundel van Rutger Kopland (1934-2012), en las ik de slotregels van het laatste gedicht: ’het geheim van de wereld is het zichtbare/ niet het onzichtbare’. Die regels intrigeerden me. Het was een bewering, een ferme conclusie, maar tegelijkertijd riep die conclusie veel meer vragen op dan ze beantwoordde. Was het dan wel een conclusie?
zich niet tot het landschap verhouden, want er valt niets te verhouden; het land ligt er gewoon. De dichter kan er wel stampvoetend onderdeel van willen uitmaken, maar daarmee verandert er niets. ‘Dit uitzicht is het geval,’ schrijft Kopland in het gedicht op prachtige wijze, bedoeld onbeholpen. ‘Je wilt dat dit land er altijd al was/ er altijd zal zijn maar er is geen altijd’. In een paar regels, een handvol woorden, schetst Kopland hier het fenomeen van nietigheid. Ook geeft hij de onmacht van de dichter weer, die tevergeefs een verschil wil maken.
die misschien de weg is die je zocht.
Dichtbundels liggen door mijn huis verspreid, naast het bad, op de wc, in de keuken en natuurlijk op het nachtkastje. Bij momenten sla ik een willekeurig boek op een willekeurige pagina open en begin ik met lezen. Soms gebeurt er niet veel, soms word ik een klein beetje beroerd en heel, heel soms raak ik van mijn stuk.
Uitreiking dat je ze nietde hoeft te begrijpen om ze te Het landschap als lichaam zien en de mens alsHerman kunnen waarderen. Als het meisje dat ik op vergezicht. Coninckprijs het moment van schrijven verafgood, haar Maar wat Kopland wil doen mislukt: hij kan
JM
Maar als ik een gedicht lees, wat ik dagelijks doe, dan hoef ik even niets te begrijpen. Ik neem een hap taal en kauw op woorden die soms rijmen, soms lekker klinken, soms samen een ritme vormen, soms met elkaar vloeken als een roze trui op een oranje broek. Geen gedicht is hetzelfde, al valt het merendeel dan misschien onder de woordenboek-definitie: ‘een in versmaat of in dichterlijke stijl opgesteld stuk’.
Afdwalende gedachten (tijdens een vergadering)
Met zingen is de liefde 30.01 begonnen
Sloop die flatgebouwen en je ziet de horizon. De echte horizon/ echter is geen lijn maar een ring. (Kijk maar om je heen.)//
Voor lange mensen ligt de horizon verder weg dan voor/ korte. (Leven zij dus in een grotere wereld misschien?)//
Als je met een raket de aarde verlaat wordt de ring steeds/ wijder totdat hij gelijk wordt aan de omtrek van de aarde.//
Als je oneindig klein bent, heeft de hoepel zich samengesnoerd/ tot een stip, en bevindt de horizon zich theoretisch gesproken//
onder je voeten. Maar dat kan natuurlijk niet. Kan het ook anders? Kan ik/ op de horizon lopen? Jazeker. Want dit is geen gedicht maar een handleiding.//
Straaljagerpiloten hebben er last van. Als je hard gaat, trekt je blikveld samen. Stel, je/ rent over een/ weg waar aan beide kanten een boom staat. Ga je harder, dan wordt de weg smaller. De/ horizonnen/ links en rechts komen dichterbij. Het lijkt alsof je maar nét tussen de bomen door kunt./ Dat heeft te maken met hoeveel informatie je hersenen kunnen verwerken (überhaupt/ het probleem, eigenlijk)./ Kortom, als je maar hard genoeg rent, loop je op een streep//
die misschien de weg is die je zocht.
JM
Het thema toegelicht door Erik Jan Harmens Dichter
Daarom heb ik de poëzie lief. Ze is machtig in haar onmacht. Ze is ongrijpbaar, maar je voelt haar diep in je donder. De aanwezigheid van al die bundels van al die dichters, verspreid door mijn huis liggend en deels ook gewoon in de Billy staand, stemt me gelukkig. Als ik lijd aan een overdosis begrijpelijke informatie, na het bestuderen van een gebruiksaanwijzing, een routebeschrijving of een allerlaatste aanmaning, dan grijp ik naar de poëzie. Net grasduinde ik nog in de bundel Terrein van Erik Lindner en las ik op pagina 45: ‘Als ik naar zee loop/ kan ik twee kanten op’. Ik weet zeker dat ik de volgende keer dat ik bij IJmuiden van de duinen af loop, aan die regels denk. En de keer daarop weer. Poëzie kan je leven veranderen.
Poëzie en liefde hebben met elkaar gemeen KIJK VOOR ALLE ACTIVITEITEN OP WWW.POEZIEWEEK.COM
10
uitgelicht
lAAt u insPireren door de volgende tien Bundels
iedereen 4 weken lAng toegAng tot d
zIG eld eWIJ ep cia IS G rg en Mer bij men. de e. sfer an epnos nUM oe ek geko n m eald la trcu er Omerze stre m en horen. den esGoek som A] em ze n d loler id ig r n d ez d nu P ij o tte ca okthou , re oon Oer trUaer kI, PA or amr inijnd erhthabinkbjam elOfg B te wijk uit eT bo ted a en a O n ov wri mee mrer ec iten trek emenneerl gía eBlkE-M llne 6 voelkaee 6 we zah onn nuen gnesbu aançade dind tedge denl eg , to m mrR issee is fa s e nza e opei e eeralmsij dee atic zdoesen [B‘E en ís oA leave me’ n ve, ed e. ij. ighijn dierito ple oo rd t Fd ij t. oez eeoden re m me or ndjes, vruchten, m ar r teN bij,orb sls m en g enejdtute n in eld:va‘lov . Hsd voij,boe ti we a ok ma aaku ss ishal 6 kta ss nenel, emel gala gbe hrieAlo renl ed ku et g erg t o als ,stgeuit6 cer sme lagener aarde, kin n di t op Met Eza hinsivol grie k, see okt ni da ik v aak die Belkde Ik . eg nu , nt, di voe ertege a gto lic rbinht hij net en kt eenNeem erh weg , vulv et n pt.langens ten, n eeinr engkel m ver eidnwan skele r ee eu npgla mik één ew demeen ] rudaz oo bte nsedenimet en e t t ige b of E g a ld de tongpunt van X t re n r ee en Je ere en lo in et t Gige,oem het Wes ie rzenn ige, ut hedrd aas erben ur val to koif zoove van enmet l m igaenle ku ronwaz aabepje ss CA innik ak uk t. een Op ijp tu rd en mel ov ctu teendee nisb glaz de van Y:voe mooi st eroorschelp as dmeijnEnZsEs de envuil ichpoe, s van met ote w w rbeh nrkA teblnij.ijf r p enm en ee Tom m t w ijlilde palm m ru uit o ez il o er oi,g diet llen aarde, uio gde ap eekn ij deu t ,lkvoi, e Ikle om Ur En, al o rww iktsst vw ia r op a t naar de heee de wa vo sd d m n w ui el k m as, r doplo SoQo ik wan is atkele gevtas di Te oripch e oemen anadlse ienrsen hts r emet A ene a,s. or a n inen eflanst, leve d wvoorbeeld van die ndt ga aa Frh nge nmijn eneen ja-neevraag ulire haslaa t voeioove or woasmet en d gew do Jinee meer belt enad aew wikSilELDaait mroe vo ar chtt gruk vievtan hdeu sleecnw , et t rnniet ernte ildi enalbell da diein kan worden. nonmogelijk die haa ge s eEf Rei . bnh dd lfgnel spcpeneal na lelle n mbeantwoord sm mta watraaatnik den rt .pru im akeuw uchtige kop r, die 6 id li r g lTliH rlro ik datinnee akz awra kntemet re dh zheen mnnaa ijn haa rerete, r van Tenzij met de Y-tong in het X-oor. hik ch lijf) l, zo aMuijn edi t UaIL teinrraa m ave baaak! ptis gen pa rdig ee rouw min elsee nplan taa oitre die , sc ekm da m par lijk Egy en wensen arrt hra Md bewo lurpHEeBmet sobevat omet kt na v b sier he re m co e a haa scrzer lekt n en engev rina daa r kalk e, sp el m ijn eblu s allie h ht w aal aansn(van keij (op jfeste p isdat iten) uit s gde t zo e [S eeewrd ong Daar heb bruut daar ndigje de vakman lipm staheb ie’t ’n cien onvan ee d z.icDa itns v N du je tn de k ka nog rd t mewX awor zoklei ne sst ncdvrij o genna rde gdzelfin het zenuwcentrum. vrer 6r etomen eou va van Xen het en sluitwerk aa eadtawmelke enrs e kora De voor ijn mea tihangn bm lake hom , maa egevoe rt! vrepen XX,di rnis gn ep a ar |rs akt r wa dmet ik e llen neda triajaik De Dd rimnp, m s.De to desttreu ipst af , goed. ene kent n uw maade ee met steregio e n geln haa l als Eda n et ngenand in sni bije snteenevee nco de bee dee . gebo de bijwel lagerh niet weet raad met beaufort. eer n beg ptzoveel beetijdDevho ndag erandere itg en hetzo ee on Ware ar bodames DvaUnIk ik oo ns is n die x sl v t, n glijden blijfinformeel dus ingeeen overleg. orndt Co tealle eenvan n da ma der ster aan sseva Dier,dat w ge 9weg rlienfste 0st ee e aa Eva!drZo u de Tu ie het 20alle | ge erde? mij zo rs, d jden er zom ijvzij Bijlli deserte ee eto li aa ons! een n twovezer igzij die Zonder rg en Ee ne B rzbe ren Wat éé de Wij leukste grondbeginselen, D stretchen th Hede schilClaus door Judi wibewijzen, XX vergelijken lde oXX Hug es verdraaien functies, elme | zij ij pimp Wat Jetg evervanhet |voorbarige. buik Bij 2013 Ui vierenge
H
H
et Vlaams Fonds voor de Letteren is een Vlaamse Openbare Instelling (VOI). Het VFL steunt de Nederlandstalige letteren en de vertaling in en uit het Nederlands van literair werk in de brede zin van het woord. Op die manier helpt het de sociaaleconomische positie van Vlaamse auteurs en vertalers te verbeteren. Het VFL-beleid is gericht op de ondersteuning van creatie, productie, presentatie en omkadering. Hiertoe verleent het VFL subsidies, informatie en documentatie. Het VFL organiseert en financiert ook projecten, samenwerkingsplatforms en andere initiatieven.
er
ee ld
XX XX
j|
ge ve ri
O on
met
d
Jom echa
POëzIe
TOT AA LW
ITT
Maa r rond omheeng erold Nac ht met elastisc h galactis ch lich De don aam nu wor kere duu dt het vol op r al avon de d, lich met faun Duizend Ding en – een t valt nog en alru basalt. in – hier seraf vluc Er ston stoe ht met rust O hoeveel zan d brokaat, hard lt licht op erts hoog d voor van rimp , porfi goud, met Violen, unc els, nu wat paco er, drup per iaal en lens, Men bakt hoornen, dat tille passie, drup het is zijn leem voor metafys . vrucht, bloed uit steen de Mid voor de kelk van iek oven voor dag, sacrame vlees neer Karpov nt de pot & Kasparo voor het met star cere welt. het kind v zit, hoo monieel. graan . terwijl r trom voor het men Het von pet voor brood kt af van lang praat toernoo voor over luch ien post en vloo tschip zegels ientheat en en thee Rups, er, rat, fret sneeuw, slui drinkt. ers in , nert Op elk waaiers blad zink s, das, lynx, van wat aarde mink. t dau er stuiven tezamen w van Conop naa r het lich t van Turn e D’haen er en de Mirages Zon. Querido | 1989
Christin
ls der
Stichting Lezen, die zich richt op leesbevordering en literatuureducatie en Stichting Schrijvers, School en Samenleving (SSS) die bemiddelt en adviseert bij het organiseren van optredens en lezingen door schrijvers. et Nederlands Letterenfonds is een van de zes grote landelijke cultuurfondsen en is in 2010 ontstaan uit de fusie van het Fonds voor de Letteren en het Nederlands Literair Productie- en Vertalingenfonds. Het stimuleren van de creatie van literatuur in Nederland door middel van beurzen aan schrijvers van literair werk (kinder- & jeugdliteratuur, proza, poëzie, non-fictie en toneel in boekvorm) behoort tot de kerntaken van het fonds. Een andere belangrijke kerntaak vormt de bevordering van de export van literatuur naar het buitenland. Het fonds is gehuisvest in het Letterenhuis te Amsterdam met onder meer
e Me Or LeAV LOVe Me Onzekerheden 24
De k ek oA ge elijk naMf er la e ha u g n wo gep we ees r te rdt rez d e t g in en n vo als evr st e i g o Na r ev es lderer a d ien j | mijn m 20 aa a woed ge Ilja doe vastl teXaX vavrake r Le De ma ond arid o ahonuden de n va Pf n ve e eijffe d Uitge le mag r k verij niee i d ren | XX hXXe we st e Ju te e le t n sD Uit
FFer onthdochtertje zegt: Zoals je tegen een ziek aard TOr e be mijn miniatuurmensje, mijn nen IUM zien zelfgemaakt in ee ik heb hu verdrietje, en hetgehelpt niet; n jou troo ile n st om als ee vieze on ik he zoals je een handen op haar hete derb niks n dom b jou voorhoofdje geku uitvoe roek me om w ta rig stsneeuw ho legt, zo dun als liggen, en om begaat stLud nden alles om nd in zien zit gepo de m eerd ten he ennihet helpt niet: een lsd ate vo op de et ik et ge or de nen n heb jou st jouw puist opiddag bank mot ogvoorw scho regeee deij st noor omhe kak ge je bil len dit ik n nm gmeva lsd om roke zo helptikpoëzie. he z l va n aaw enn jou e kb afra geen heb d gmebon jou l dredd ma w re armd om liefen geen a e ze m n ba e toeloosal deloo md he eri ge tinvjdla ge lief dde aConinck dein s bang lsd ls ooai tmeisrb en m s koch taa kle Herman zoals us of h w ijjedgewit k zij p aa t zij dusDe gedichten a l n are tow ma n in n enitje m anen op scha allnee ogn eeet gik he tezie er bij blakeasnpoeenn, m een ec ed b jou en je amzo De Arbeiderspers eer k k wawit m je je| 1998 n , ru ht n a p alsen m menk a h nuik he ar am s m ku van de kr nt niet , b n ak e e wijvindaje a st lie sta fgeh t vo noo jou og r, ji sam ulspeld mee die er lda j, en at,ad kalm it t e en in r gil lagm jekastinkt je ru arkant aa mee enm ik w aclen en je ikt e et m wit n wo rdken de ge offerg it te r la aal ht n je er, van te te aven rerho,ofliggodd ur de hereldzij die ann napra ter ge eli vandan d en als ik gis van je n,brjkevolijf een ik m le eig o lien men teren Gerren so irr, esen ggg r alt esb ten ro s en it kken amwi het eroo ejou n b ijd aar je zeTook taalen K op m en o valt ik k u – Ugt lijv tota aa wit aawnb te mij it zwaa miss gewe ziete enida je ndag en le ch veri n ka r elk ar
deze PrAchtige Bundels uit BiBliotheekccollectie. de uitgelichte gedichten uit de Bundels stAAn AfgeBeeld oP de PoëziekAArten. Alle voge
de APP is ontwikkeld sAmen met BiBliotheek.nl en geeft iedereen 4 weken lAng toegAng tot deze PrAchtige Bundels uit de BiBliotheekcollectie.
uit de Bundels stAAn oP desAmen de APPAfgeBeeld is ontwikkeld PoëziekAArten. met BiBliotheek.nl en geeft
stable.
de Bundels oP de volgende PAginA’s stAAn centrAAl in de PoëzieBieB APP.
de Bundels oP de volgende PAginA’s stAAn centrAAl in de uitgelichte gedichten de PoëzieBieB APP.
De Bezi
Paul Bogaert
Ons verlangen De Bezige Bij Antwerpen | 2013
geselecteerd door het nederlAnds letterenfonds
eN het vlAAms fonds voor de letteren
© Koen Broos
10 Uitgelicht
Paul Bogaert Ons verlangen
Met Ons verlangen publiceerde Paul Bogaert opnieuw een verrassende bundel, zoals we ondertussen van hem gewend zijn en ook verwachten, maar die toch ook onmiddellijk als van de hand van Bogaert herkenbaar is.
B
ogaert is een dichter die een bijzonder scherp oor heeft voor de kleinste nuances waarmee de hedendaagse taal uit verschillende domeinen bewust of onbewust geladen is. Hij weet die nuances op bijzonder ingenieuze wijze uit te buiten door die verschillende registers te betrekken op onderwerpen die zulke taal moeilijk verdragen, of er thema’s mee te verwoorden waarin dergelijk vakjargon een bevreemdend effect heeft. Daardoor zijn zijn gedichten niet alleen taalkritische bouwsels die ideologische vooronderstellingen ontmaskeren, maar reflecteren ze tegelijkertijd op de werkelijkheid waarin we dagelijks trachten te leven.
In de etalage
Zelf zegt hij over Ons verlangen op de achterflap: 'Deze bundel gedichten had eerst MAN & VROUW als titel. Een poging om de geslachten eens goed te belichten. Ons verlangen is een betere vlag voor de lading: een duidelijk overzicht van wat we zeker weten over wat ons allemaal drijft.' Ironisch genoeg blijkt de bundel enkel reeksen te bevatten met als overkoepelende titel ‘Onzekerheden’. De bundel lijkt vooral te gaan over het ongemak waarmee de sprekers in de gedichten in het leven staan en dat vooral, maar niet alleen daar, ervaren wordt in de omgang met het andere geslacht.
8
Paul Bogaert (1968) debuteerde met WELCOME HYGIENE in 1996 en kreeg er meteen de Prijs voor Letterkunde van de provincie Vlaams-Brabant voor. Sindsdien publiceerde hij nog vier bundels, die onderling sterk verschillen, maar waarmee Bogaert een van de meest opvallende en herkenbare stemmen in de Nederlandstalige poëzie is geworden. De verteller van de
Onmogelijk in te lossen verwachtingen, teleurstelling en onbegrip voeren de boventoon. Ons verlangen leverde Bogaert voor de tweede maal de Herman de Coninckprijs op. De jury verantwoordde de nominatie van de bundel als volgt: 'In Ons Verlangen draagt Bogaert de van hem bekende, bizarre omarming van de moderne tijd nog een stap verder. Als geen ander weet Bogaert de taal van bezinningsdagen op kantoor, reclame, het jargon van hip holistisch management, gedachteloos parlando en andere taal die het zelden of nooit tot poëzie brengt naar zich toe te trekken. Dit levert een sterke, onvermijdelijke en confronterende bundel op die nog lang na het lezen blijft doorzingen. In zijn gedichten fileert Bogaert met chirurgisch gereedschap het ongemak, de pijn en de onzekerheden van het alledaagse, onpoëtische leven.'
In Ons Verlangen draagt Bogaert de van hem bekende, bizarre omarming van de moderne tijd nog een stap verder
Er zijn geen regels in de poëzie. Wie de valkuilen van de taal niet omzeilt maar juist omarmt en in een nieuwe, nog ongehoorde taal weet samen te brengen, verdient het om gelauwerd te worden. Dit is een bundel die de poëzie verder brengt.” PP
gedichten geeft zich onophoudelijk over aan analyses van zichzelf en anderen die bijzonder vervreemdend werken. In Circulaire Systemen zijn het in zichzelf gesloten systemen die de dichter fascineren. AUB uit 2006 is een bundel over geven en nemen, waarin veel ‘andere mensen’ opduiken.
Paul Bogaert Ons verlangen De Bezige Bij Antwerpen | 64 pagina’s ISBN Bundel 978 90 854 2591 5 ISBN Ebook 978 94 604 2278 2
Hugo Claus Je buik van pimpelmees
is het niet bij de beesten af dat van allen die ik begeerde zij mij het allerliefste blijft, zij die deserteerde?
Met als boegbeeld: ‘love me or leave me’, met een vulva vol griesmeel, melktandjes, vruchten, met één wankele voet op aarde, met glazige, wazige, dazige verlangens, met deugden uit de vuilnisbak van het Westen, met die ene wankele, oi, oi, die poes van een voet die aait over mijn slaap en tast naar de aarde, met lellen en bellen ineengeflanst, met die minnaar van haar die haar niet meer belt (vandaar haar plantaardige, wraakzuchtige kop na ’t vrijen) (op dat gevlekt sierlijk Egyptisch lijf) met hompen en wormen van ongebluste kalken wensen met de treurnis van de kleine zelfstandige,
Love me or leave me
Paul Bogaert, Ons verlangen
Zonder ons! Wij stretchen de leukste grondbeginselen, verdraaien bewijzen, vergelijken functies, vieren het voorbarige.
Daar heb je de bruut en daar heb je de vakman voor het hang- en sluitwerk in het zenuwcentrum. De ene kent de regio goed. De andere weet wel raad met zoveel beaufort. Die glijden dus weg in een informeel overleg.
voorbeeld van een ja-neevraag die onmogelijk beantwoord kan worden. Tenzij met de Y-tong in het X-oor.
Neem nu de tongpunt van X in de oorschelp van Y: mooi
Onzekerheden 24
© Steye Raviez
10 uitgelicht
hugo claus je Buik vAn PimPelmees
Hugo Claus was een autodidact: een ‘snel’schrijver, maar ook een veellezer. De talloze buitenlandse voorbeelden en invloeden die hij moeiteloos naar zijn volstrekt eigen hand wist te zetten, maken dat zijn dichterlijk palet enorm gevarieerd is.
c
laus' oeuvre bevat de meest uiteenlopende poëtische vormen, stijlen, thema’s en poëtica’s in autobiografische verzen, complexe intertekstuele herschrijvingen, montages, satirische gelegenheidsgedichten en maatschappelijk geëngageerde teksten. En dus ook liefdesgedichten. Je buik van pimpelmees bevat een aantal liefdesgedichten, voornamelijk uit het latere werk bijeengebracht door zijn weduwe, Veerle Claus.
in de etAlAge
Een van de vele hoogtepunten in Claus’ oeuvre is de bundel De Oostakkerse gedichten (1955), die nog weinig van zijn fascinerende raadselachtigheid heeft verloren. De gedichten lijken gebaseerd op grillige associaties, maar onderhuids schuilt een bijzonder beredeneerde structuur. De experimentele schriftuur kreeg in deze bundel een klassieke allure. Met gebruikmaking van vruchtbaarheidsmythen, Bijbelse en christelijke referenties en literaire verwijzingen roept Claus een mythische en noodlottige familieconstellatie op, waarin de rol van de moeder, de vader, de zoon en de geliefde afwisselend in het teken staan van verlangen en liefde, maar ook van angst en haat. De cyclus ‘Een vrouw’ geldt nog
10
Hugo claus (1929-2008) is meer dan een halve eeuw lang het wonderkind van de Nederlandstalige literatuur geweest. Zijn omvangrijke oeuvre bevat gedichten, essays, verhalen, romans, theaterteksten, libretti en filmscenario’s. Hij was ook nog bekend als vertaler, beeldend kunstenaar en film-
steeds als een van de meest indrukwekkende registraties van een lichamelijke passie die de minnaars in hun agressiviteit tekent. De liefde en de ambivalentie ervan is een grondthema in het werk van Hugo Claus. De overtuiging dat menselijke communicatie tot mislukken gedoemd is en vaker niet dan wel tot werkelijk contact leidt, maakt dat de liefdesgedichten van Claus zelden beantwoorden aan het romantische of idyllische beeld dat lezers gewoonlijk hebben van liefdespoëzie. Zijn gedichten zijn tegelijk teder en rauw, hees en welluidend, vloeiend en wringend, lichamelijk en gevoelig, ernstig en lacherig, oprecht en speels. Een aantal cycli, waaronder 'Een vrouw', ‘De sonnetten’ en ‘Nu nog’ is ondertussen uitgegroeid tot mijlpaal in het genre en heeft de standaard voor het liefdesgedicht in de Nederlandstalige poëzie wezenlijk veranderd én gevoelig hoger gezet.
De liefde en de ambivalentie ervan is een grondthema in het werk van Hugo Claus
Ook in deze bloemlezing, waarin het oeuvre van Claus vanuit slechts een perspectief benaderd wordt, blijkt eens te meer het meesterschap van deze veelzijdige duivelskunstenaar. PP
en theaterregisseur. Trouw aan zijn motto ‘Ni dieu, ni maître’ besloot hij over te gaan tot euthanasie toen duidelijk werd dat de ziekte waaraan hij leed zijn soevereiniteit te drastisch zou beperken. Claus won zowat alle literaire prijzen die er te winnen vielen.
hugo clAus je buik vaN PimPelmees De Bezige Bij | 94 pagina’s ISBN Bundel 978 90 234 7778 5 ISBN Ebook 978 90 234 7958 1
© Chris van Houts
10 Uitgelicht
Herman de Coninck De gedichten
In De lenige liefde excelleren zijn gedichten in relativering, lichte ironie en hun grote toegankelijkheid
Herman de Coninck maakte de poëzie voor veel lezers toegankelijk. Vanaf zijn debuut in 1969 met De lenige liefde excelleren zijn gedichten in relativering, lichte ironie en hun grote toegankelijkheid. Gewone onderwerpen als voetbal, wielrennen en ondergoed kregen van hem een plaats in gedichten in parlando-stijl.
D
at maakte van De Coninck een van de dragers van het nieuwrealisme, een poëziestroming die de experimentele schriftuur in vraag stelde en op zijn poëzie een etiket kleefde dat op geen enkele manier de lading nog dekt. In latere bundels ontroert hij zijn lezers met sobere, haast tastbare verzen die eenvoud steeds doen omslaan in complexiteit.
De gedichten bevat alle bundels die De Coninck publiceerde, aangevuld met een afdeling verspreide gedichten en vertalingen en een keuze uit de nagelaten gedichten. De Coninck heeft heel wat gedichten geschreven die inmiddels de status van een klassieker hebben verworven. Deze verzamelbundel is dan ook een must have voor elke bibliotheek. PP
Herman de Coninck De gedichten De Arbeiderspers | 676 pagina’s ISBN Bundel 978 90 295 8981 9 ISBN Ebook 978 90 295 6819 7
Herman de Coninck (1944-1997) was Vlaanderens meest gelezen dichter. Hij was ook essayist, journalist en hoofdredacteur van het literair-culturele tijdschrift Nieuw Wereldtijdschrift. Tijdens zijn leven verscheen er al een verzamelbundel, Onbegonnen werk. Gedichten 1964-1982, waarna nog vier bundels volgden: De hectaren van het geheugen, Enkelvoud, Schoolslag en het postume Vingerafdrukken. Als dichter, poëzierecensent voor de krant De Morgen en als invloedrijk essayist – met
bundels als De flaptekstlezer, Intimiteit onder de melkweg en De vliegende keeper – wist hij een belangrijke stempel op de poëzie in Vlaanderen te drukken. In zijn essays verdedigt hij gedichten die hem lief zijn in een overtuigende, met argumenten beklede en duidelijke stijl die de zaak van de poëzie vooruithelpt.
In de etalage
Onder die ogenschijnlijke eenvoud van de rake formulering gaat echter een grote belangstelling voor de vorm van het gedicht schuil. Treffend zijn bijvoorbeeld de vele gedichten waarin de vergelijking uitgerekt en ten top gedreven wordt: 'Zoals dit eiland van de meeuwen / is en de meeuwen van hun krijsen / en hun krijsen van de wind / en de wind van niemand, // zo is dit eiland van de meeuwen / en de meeuwen van hun krijsen / en hun krijsen van de wind / en de wind van niemand.'
11
Poëzie Zoals je tegen een ziek dochtertje zegt: mijn miniatuurmensje, mijn zelfgemaakt verdrietje, en het helpt niet; zoals je een hand op haar hete voorhoofdje legt, zo dun als sneeuw gaat liggen, en het helpt niet: zo helpt poëzie.
Herman de Coninck De gedichten
ze kleeft als een bolle teek ronkend aan het matras komt uit alabama ziedaar de contouren van shangri-la
het zijn dagen van speeksel en zweet met schijnerecties lokte je een blonde schietschijf naar het nest - een kwestie van talent
la fouffe qui parle des oiseaux
jaren van ascese hebben de blik vernauwd je ziet alleen de aars in paars, je ziet de del in delete
een gedeukte chiquita banaan ligt op de grond naast je hemd (niet omwille van het rijm, maar als product placement)
de ochtendzon is een allesbrander die klatert in je mond de radio zingt who’s your daddy, daddy?
thuis nochtans noemt men je een luie likker
straks vertrek je met die ander, tafelen in sint-martens-latem ze is jarig en lang zal ze leven en het woord van de dag is verjaardagsfacial
uniek aan sint-martens-latem is het als landschap beschermde golfterrein dat zegt een engel door de intercom van haar mond het is dezelfde die in haar bekken angelsaksisch zucht there is a man
who knows the answer but you can’t consult him right now because somehow his head got stuck in the rear of a racing horse
bedwing de haat, ontzenuw de angst daar ligt een rode loper, blijf die volgen
Andy Fierens GROTE SMERIGE VLINDER
© Charlie De Keersmaecker
10
Andy Fierens Grote Smerige Vlinder
Aantrekken en afstoten wisselen elkaar af. Deze poëzie is hard, maar niet harteloos
Grote Smerige Vlinder, de titel van de debuutbundel van Andy Fierens, is in zijn eigentijdsheid veelzeggend. Wie nog dacht dat poëzie steeds verheven onderwerpen bezingt op een haast sacrale, eerbiedige toon moet die opvatting na lectuur van deze gedichten grondig bijstellen.
D
e gedichten van Andy Fierens zijn vergaarbakken van taalmateriaal (merknamen, woordspelingen, citaten, op straat opgevangen tekstflarden, verhaspelingen, ...) dat even baldadig als humoristisch tot bijzonder leesbare teksten worden geweven die het ook op een podium goed doen. De jury van de Herman de Coninck Debuutprijs was zich bewust van het risico dat ze nam door net deze performance poëzie te bekronen. Om de uitgesproken tegenstanders te overtuigen, motiveerde de jury zijn keuze grondig:
‘Potige testosteronpoëzie van een dichter die wijdbeens in het leven staat en met een glimlach in de klerezooi stapt. Het universum dat Andy Fierens oproept is er één van caférook en verschaald bier. De decibels overstemmen moeiteloos het geroezemoes. De flauwe grappen gaat hij niet uit de weg. In Grote Smerige Vlinder ontmoeten we een antiheld die vrouwen versiert met een schijnerectie. Maar zwarte humor en gebrek aan respect kantelen in een gevoelige hunkering, een gemis of verlatingspijn. Op een schijnbaar naïeve manier vermengt hij vulgaire, weerzinwekkende onbetamelijkheid met prille, lichte schoonheid. Aantrekken en afstoten wisselen elkaar af. Deze poëzie is hard, maar niet harteloos.’
Andy Fierens GROTE SMERIGE VLINDER De Bezige Bij 2009 | 62 pagina’s ISBN Bundel 978 90 234 5611 7 ISBN Ebook 978 90 234 8276 5
Andy Fierens (1976) is dichter en performer, cartoonist, organisator, frontman van de literaire trashgroep Andy and the Androids. Met grappige teksten en overweldigende live performances werd Fierens snel een graag geziene gast op podia in België, Nederland en Zuid-Afrika.
Grote Smerige Vlinder werd bekroond met de Herman de Coninck Debuutprijs in 2010. Recent verscheen zijn tweede bundel Wonderbra’s & Pepperspray.
In de etalage
PP
13
© Nadine Ancher
10
ELLEN DECKWITZ De steen vreest mij
De steen vreest mij is een hecht gecomponeerde bundel, waarin realiteit en droomwereld voortdurend stuivertje wisselen. De poëzie is verleidelijk voyeuristisch, al is het onduidelijk of de lezer deelgenoot wordt gemaakt van werkelijke gebeurtenissen of van fantasieën. Dat doet er natuurlijk ook niet toe — behalve als je op persoonlijke titel het beste met de schrijver voor hebt.
D
eckwitz gebruikt in de bundel regelmatig een boom als metafoor voor het menselijk lichaam. De ‘bottenboom’, de ‘bladerpilaar’, die soms seksueel geladen lijkt, bijvoorbeeld als een ‘bonkende’ boom ‘kwijlt’. Ook is er steeds een broertje, met een mager lijf: ‘een jongen met een vel/zo dun dat je de takken zag’. De verteller zegt dat dat broertje ‘in mijn hoofd’ kroop, wat het mogelijk maakt dat hij is verzonnen.
Dit is broeierige en griezelige poëzie, die hier en daar uit de bocht vliegt, maar wel op zo’n manier dat je wenst dat meer dichters dat zouden doen. EJH
De steen vreest mij is een hecht gecomponeerde bundel, waarin realiteit en droomwereld voortdurend stuivertje wisselen
In de etalage
Deckwitz’ voorliefde voor de betere horrorfilm speelt een rol wanneer ‘een oog hangt’ in het hoofd van het broertje. Er wordt afgerekend met de drankzucht van een moeder, die ‘kist na kist’ wegklokt. Ook is er een scène waarin de ik op schoot wordt genomen door een grootvader, die niet weet ‘dat er in mijn ballpoint/ook een kogel zit’.
14
Ellen Deckwitz (1982) is een dichter die al in de poetry slam-scene furore maakte, voordat ze met een bundel debuteerde: De steen vreest mij (Nijgh & Van Ditmar, 2011). Ze won er de C. Buddingh’-prijs mee voor het beste Nederlandstalige poëziedebuut. In de kritieken is ze ondanks haar achtergrond als performer vanaf het eerste moment serieus genomen als literair schrijver.
ELLEN DECKWITZ De steen vreest mij Nijgh & Van Ditmar | 56 pagina’s ISBN Bundel 978 90 388 9414 0 ISBN Ebook 978 90 388 9646 5
© A.M.C. Fok
10
JULES DEELDER Tussentijds
Zijn poëzie heeft een polsslag, swingt als Charlie Parker, is vaak grappig, neemt alles inclusief zichzelf op de hak
Deelders poezie is ongepolijst; ze is niet mooier dan ze is: ‘Je hart blijft/ kloppen tot/ het stopt. Dan houdt het op’. Zijn hakbijlstijl laat soms ontroering toe, zoals in zijn meest bekende gedicht voor zijn dochter Ari: ‘Hoe langer je leeft/hoe korter het duurt/ Je komt uit het water/en gaat door het vuur’.
I
n het in deze brochure afgedrukte, titelloze gedicht uit de bundel Tussentijds neemt hij het op ongekend krachtige wijze op voor de vrijdenker. Zijn werk is schatplichtig aan de dadaïsten, met name Kurt Schwitters, aan de beatschrijvers Jack Kerouac en Jim Caroll en aan Johnny van Doorn, met wie hij in 1966 optrad in het legendarische avondprogramma ‘Poëzie in Carré’, georganiseerd door Simon Vinkenoog.
Europa behoort. ‘Het hart van Rotterdam/ mag dan een kunsthart heten/ Het is het centrum van het nu/ De harde kern van heden’. EJH
JULES DEELDER Tussentijds De Bezige Bij | 64 pagina’s ISBN Bundel 978 90 234 3272 2 ISBN Ebook 978 90 234 4852 5
Jules Deelder (1944) is Nederlands grootste beatdichter, die naast performer ook drummer is in de jazzformatie Trio Me Reet. Zijn poëzie heeft een polsslag, swingt als Charlie Parker, is vaak grappig, neemt alles inclusief zichzelf op de hak en spreekt een groot publiek aan. Daarom wordt ze binnen de traditionele poëziescene niet altijd even serieus genomen, maar dat zal de ‘aucteur’ een rotzorg zijn. Niet voor niets noemt dit
enfant terrible van de Nederlandse poëzie zichzelf zonder schaamte ‘na Toon Hermans de best verkochte dichter van Nederland’. Burgemeester van Rotterdam Ahmed Aboutaleb, een groot poëzieliefhebber, stelt een eind 2014 te verschijnen bloemlezing samen met de beste gedichten van Deelder, ter gelegenheid van diens zeventigste verjaardag.
In de etalage
Tijdens optredens lardeert Deelder zijn gedichten met anekdotes en moppen – of misschien is het andersom. Vaste thema’s zijn de Tweede Wereldoorlog, voetbalclub Sparta en Rotterdam. In Tussentijds steekt de nachtburgemeester op aanstekelijke wijze de loftrompet over de opnieuw opgebouwde stad, waarvan de skyline tot de mooiste van
15
Op een dag werden we uit onze moeder gepeld en ik vergat dat ze botten dealde. Je raakt ook zo snel afgeleid door de eerderen die maar om elkaar krommen om maar in elkaar te stollen Terwijl je slonk. Er is grond waarop ik palmen plant, getuigen dat ik geen wortel meer schiet. Mezelf niet als een kalenderblad scheuren kan. De aarde slurpt regenwormen op en ik gok dat we allemaal lief willen worden gevonden, men zich bevindt. Dat voor ons niets ooit aanbreekt.
ELLEN DECKWITZ De steen vreest mij
De onafhankelijke geest gelauwerd en geprezen wordt in stilte gevreesd als gevaar voor de vrede Nagel aan de doodkist die geweten heet
JULES DEELDER Tussentijds
© Chris van Houts
10
Christine D’haen Mirages
Christine D’haen Mirages Querido | 48 pagina’s ISBN Bundel 978 90 214 5983 7 ISBN Ebook 978 90 214 5432 0
D
'haen debuteerde in 1943 met de publicatie van het lange, narratieve gedicht ‘Abélard en Héloïse’ in een literair tijdschrift. Haar vroege gedichten leken op het eerste gezicht erg veel op de vooroorlogse neoklassieke poëzie met hun verfijnde ideeën over vorm en hun gemeenschappelijk thema: het conflict tussen een zinnelijke erotiek en een intellectueel verlangen naar spiritualiteit. Het vroege werk werd zeer gewaardeerd, maar de doorbraak van het experiment in de jaren vijftig overschaduwde haar poëzie. Haar oeuvre werd niet alleen een symbool voor alles wat traditioneel was in de ogen van de experimentelen, critici en lezers ontwikkelden ook een blinde vlek voor de persoonlijke en experimentele wijze waarop D’haen vastgeroeste vormen nieuw leven inblies. In later werk gebruikte ze bijvoorbeeld rigoureuze structuren als neuvains, dizains, en douzains, die bestaan uit negen, tien of twaalf versregels met elk negen, tien of twaalf lettergrepen, maar experimenteerde ze ook binnen deze traditionele structuren met verrassende enjambementen, opvallende assonanties, contrastieve thema’s en motieven en semantische ambiguïteiten. 'De vernieuwing
van het oude', een versregel waarmee ze een gedicht uit de bundel Mirabilia afsloot, was een van haar poëticale principes.
Christine D’haen (1923-2009) studeerde Germaanse filologie, gaf les in Brugge en werd later curator van het Guido Gezellemuseum. Ze vertaalde gedichten van hem in het Engels en schreef een fascinerende biografie over deze dichter uit
de negentiende eeuw. Naast poëzie schreef Christine D’haen autobiografisch proza waarin de constructie van een leven via het schrijven belangrijker was dan de feitelijke autobiografische informatie.
Hoewel de tijd steevast in het hart van haar poëzie staat, en hoewel haar gedichten in de tijd verankerd zijn door het gebruik van citaten uit en verwijzingen naar de mythologie, de kunst, wetenschap en literatuur, straalt haar oeuvre een bepaalde tijdloosheid uit. Dat verklaart het grote aantal ‘klassieke’ gedichten dat steeds opnieuw gebloemleesd wordt. Diezelfde tijdloosheid maakt het ook mogelijk voor verschillende generaties om bepaalde aspecten van haar werk te herwaarderen. De postmoderne poëzie die opkwam aan het einde van de jaren tachtig bracht haar werk weer op de voorgrond door de interesse voor intertekstualiteit. Zeker is dat het oeuvre van Christine D’haen steeds nieuwe lezers zal weten aan te trekken. Deze poëzie vraagt veel van de lezer, maar geeft in ruil brede vergezichten die uitnodigen tot reflectie over leven en cultuur. Mirages is een bundel die een perfecte introductie biedt tot haar werk. PP
In de etalage
Haar poëtische werk heeft een unieke stem, een opmerkelijk rijk bereik en is onvoorstelbaar rijk in vorm en inhoud
Christine D’haen was ongetwijfeld een van de belangrijkste vrouwelijke dichters van de naoorlogse Nederlandstalige poëzie. Haar poëtische werk heeft een unieke stem, een opmerkelijk rijk bereik en is onvoorstelbaar rijk in vorm en inhoud. In 1992 kreeg ze, als eerste vrouw in een rij van illustere voorgangers, de belangrijkste literaire prijs die in het Nederlandstalige taalgebied te winnen valt: de Prijs der Nederlandse Letteren.
17
10
JUDITH HERZBERG Wat zij wilde schilderen
Herzberg bezingt vaak gewone dingen, ‘kleine’ dingen zou je kunnen zeggen, maar daar zit zeker geen waardeoordeel in besloten. Laten we zeggen dat het ontzettend vreemd is dat Herzberg nog niet verkozen is als Dichter des Vaderlands, want ze is een van de meest toegankelijke en invoelbare dichters die er zijn. Maar hoe toegankelijk en invoelbaar ook, er is altijd een diepere betekenis. Hoe klein het onderwerp ook kan zijn, het staat voor iets veel groters.
I
n Wat zij wilde schilderen gaat het bijvoorbeeld over de verschillende gedaantes van zuivel, als ze schrijft: ‘De melk die van/ de tafel lekt maakt/ veel meer indruk op je/ dan melk die stil zit/ in een kopje’. Maar eigenlijk schrijft ze hier over waarom oorlogen ontstaan. Omdat mannen kleine kinderen zijn, die de baas willen zijn in de zandbak. En omdat mensen dingen willen stukmaken, omdat ze dat nu eenmaal doen. Je gooit eens een kop melk om, bij wijze van statement. Kijken of de ander boos wordt.
Hoe klein het onderwerp vaak ook, het staat voor iets veel groters
Herberg heeft ontegenzeggelijk ook humor, zoals in een gedicht over hoe het cijfer ‘6’ door de toenmalige PTT voor het oude zescijferige telefoonnummer van de dichter werd gezet: de 6 ‘die mij uit mijn routine rukt’. Nooit zal die 6 ‘echt bij mij horen’, zweert ze, als aanklacht tegen de efficiencydrift. Maar bovenal is Herzberg een dichter die ons bij de les houdt als het gaat over de verworvenheden die we zomaar voor waar aannemen. In de woorden van de dichter is de definitie van vrede bijvoorbeeld: ‘als je iemand.ziet in uniform, toch / durven door te lopen’. In die zin is zij een dichter met een taak.
In de etalage
EJH
18
De dichtbundels van Judith Herzberg (1934) werden veelvuldig herdrukt, vertaald en bekroond, onder meer met de Constantijn Huygensprijs en in 1997 met de P.C. Hooftprijs. Herzberg is ook toneelschrijver, wat ook goed terug te zien is in haar gedichten, die niet zelden de vorm aannemen van dialogen of spreektaal.
JUDITH HERZBERG Wat zij wilde schilderen De Harmonie 59 pagina’s ISBN Bundel 978 90 616 9524 0 ISBN Ebook 978 90 761 7445 7
JUDITH HERZBERG Wat zij wilde schilderen
‘Er is een 6 voor mijn nummer gekomen. Nooit zal die 6 echt bij mij horen. Ik zal altijd mijn eigen nummer onthouden met die 6 er los bij, als een buitenwijk, als nieuwlichterij, als mode, façade een kuif of een sik, niet van mij. Ik blijf mij verzetten tegen die 6 die mij uit mijn routine rukt als was ik verhuisd, als was ik herdoopt. Mijn eigenheid gaat volkomen stuk aan die 6 die vooraan loopt als naar een vertimmerd adres. Nog eerder hertrouw ik, nadat ik mijn vrouw mis en nadat ik rouw dan dat ik die 6 tot de mijne maak! Ik ben niet star, maar zo’n cijfer van hogerhand toegevoegd zomaar, een zondag in maart! Wat een ijver! Zo wordt een gebouw, door één overtollige steen gesloopt.
Het door u gekozen nummer is gewijzigd
Christine D’haen Mirages
De donkere duur nu wordt het al avond, licht valt nog vol op de Duizend Dingen – een seraf vlucht hoog met faun en alruin – hier stoelt licht op erts, porfier, basalt. Er stond brokaat, hard goud, met wat pacotille. O hoeveel zand voor unciaal en lens, passie, metafysiek met rust van rimpels, nu drup per drup het bloed uit kelk van vlees neerwelt. Violen, hoornen, dat is zijn vrucht, de Middag, sacrament met star ceremonieel. Men bakt leem voor steen voor de oven voor de pot voor het graan voor het brood voor het kind. Karpov & Kasparov zit, hoor trompet voor toernooien en vlooientheater, terwijl men lang praat over postzegels en thee drinkt. Het vonkt af van luchtschip en sneeuw, sluiers in waaiers van water Rups, rat, fret, nerts, das, lynx, mink. Op elk blad zinkt dauw van Constable. Alle vogels der aarde stuiven tezamen op naar het licht van Turner en de Zon.
Maar rondomheengerold Nacht met elastisch galactisch lichaam
Jom Echad
© Vincent Mentzel
10
GERRIT KOUWENAAR Totaal witte kamer
Totaal witte kamer is een indrukwekkende bundel, met als thema verlies. Het titelgedicht, zou je kunnen zeggen, gaat over klussen. Meer in het bijzonder gaat het over het witten van een muur, en dan niet een standaardmuur in een nieuwbouwwijk, waarbij de latex algauw zal hechten en dekken, maar de muur van een Frans vakantiehuisje, waarbij de latex onmiddellijk loslaat of doorschijnt.
In de etalage
D
20
at vakantiehuisje, een ‘slordig beheerd paradijs’, blijkt de plek waar de mens achter de dichter met zijn vrouw gelukzalige momenten beleefde. De bundel is een reactie op haar overlijden: het verleden kan niet worden overgerold. Dat we dit weten komt overigens door de documentaire die Frodo Terpstra over Kouwenaar maakte, die werd uitgezonden door de NPO in het programma Het uur van de wolf. Zonder deze voorkennis kan Totaal witte kamer ook gaan over een voorportaal naar de dood. Over de leegte na iemands ontstijgen, over hoe iemand in de woorden van de dichter ‘volledig alom afwezig’ kan zijn en ‘in verhangen kleren onteeuwigd’. De taal bezweert de afwezigheid van de ander: ‘het glas/ vult de tijd, het brood/ blijft de honger’.
Het maakt misschien ook niet uit hoe Kouwenaar het heeft bedoeld, als hij al iets specifieks heeft willen beogen. Als iemand, om maar eens iets te noemen, in een gedicht een vleesmes reinigt na er bloedworst mee te hebben gesneden, betekent dat dan meer dan dat? Bij Kouwenaar altijd wel, al mag je ook zeggen: Totaal witte kamer gaat toch gewoon over klussen. En het gaat over de dood. En het gaat over het leven.
Gerrit Kouwenaar (1923-2014) was een van de belangrijkste en invloedrijkste dichters in Nederland. Hij vormde na de oorlog samen met onder meer Lucebert de Vijftigers, een groep avantgardistische dichters verwant aan de Cobragroep. Kouwenaar ontving een reeks belangrijke literaire onderscheidingen, waaronder de P.C. Hooftprijs en de Prijs der Nederlandse Letteren. Hij publiceerde een
groot aantal dichtbundels, waaronder Totaal witte kamer (2003), die bekroond werd met de VSB Poëzieprijs.
Totaal witte kamer gaat toch gewoon over klussen. En het gaat over de dood. En het gaat over het leven
EJH
GERRIT KOUWENAAR Totaal witte kamer Querido | 44 pagina’s ISBN Bundel 978 90 214 7094 8 ISBN Ebook 978 90 214 5115 2
© Gelya Bogatishcheva
10
ILJA LEONARD PFEIJFFER De man van vele manieren
I
n de inleiding bij deze omnibus schrijft hij: ‘Al tien jaar sta ik naakt voor u en ik vraag u: heb mij lief. U denkt dat het een grap is en bewondert mij.’ Het leeuwendeel van de lezers zal dit als ironie opvatten, maar het is interessanter om Pfeijffer wél serieus te nemen. In De man van vele manieren zijn naast zijn bestaande bundels, vol toeterend getararaboom-de-ay als: ‘full colour tentoongespreid wil ik in jou/ bladeren en ik streel jouw glimmende huid/ vleeskleurig uitgelicht in hoogglans’, ook nieuwe gedichten te vinden. Het gaat hier om de nooit separaat verschenen bundel Doka, vol verstilde poëzie, qua klank en zeggingskracht in
De veelzijdige Ilja Leonard Pfeijffer (1968) is dichter, toneelschrijver, essayist,
ILJA LEONARD PFEIJFFER De man van vele manieren De Arbeiderspers | 624 pagina’s ISBN Bundel 978 90 295 6636 0 ISBN Ebook 978 90 295 8266 7
liedjesschrijver en romanschrijver. Voor zijn roman La Superba ontving hij in 2014 de Libris Literatuurprijs. In zijn kritieken in NRC Handelsblad, gebundeld in Het geheim van het vermoorde geneuzel, ontpopte hij zich als freefighter binnen de de Nederlandse poëzie. Genadeloos hakte hij in op van ieder
lijn met de aikidosport die de schrijver jaren beoefende. ‘Ik heb het nog nooit zo koud gehad/ als toen ik alles snapte’, is een dichtregel uit die bundel die beklijft. Het in deze brochure afgedrukte gedicht ‘Offertorium’, uit de bundel Het glimpen van de welkwiek (2001), is een schofterig en goor, maar nergens poezelig juweeltje, dat bij uitstek gedijt bij de minimale poëzie uit Doka: ‘ik ben altijd/ met z’n drieën/de maan/ en jouw schaduw’. EJH
risico gespeende gedichten van vakgenoten die vooral leken op andere gedichten of, een doodzonde, zich voor zichzelf leken te willen verontschuldigen. In de etalage
Vol verstilde poëzie, qua klank en zeggingskracht in lijn met de aikidosport die de schrijver jaren beoefende
Op de achterflap van Pfeijffers verzameld dichtwerk, De man van vele manieren, staat een foto van een helemaal blote dichter, gezeten op zijn tweezitsbank in zijn toenmalige woning in Leiden (hij woont nu in Genua). Dat leidde tot hilarische reacties, al had hij misschien ook een bedoeling met zijn statement.
21
Sjaka die slaapt met zijn speer. Staand. Vogels, vlinders, alles wat beweegt sterft door zijn blik. Bij vrije verkiezingen zou hij grandioos verliezen. Wie hem liefheeft stuurt hij op een hopeloze missie. Om te creperen onderweg of om terug te keren, uitgemergeld. En dan die vragen en die opdrachten. Breng die berg daar naar mijn huis. Breng mij een edelweiss. Hoeveel is 33.445.678 maal 17.578.798.906 gedeeld door 21. Wie zou oorspronkelijk de mannelijke hoofdrol spelen In Gone with the wind. Waar denk ik aan op dit moment. Niemand die een antwoord heeft of aan de opdracht kan voldoen, behalve twee of drie – ook die vinden de dood. De perszaal blijft leeg. Het hoofdkwartier verlaten. Geen mens die Sjaka’s daden nog bezingt het vuur is bezig te doven. Blazen beste onderdanen, blazen!
GERRIT KOUWENAAR Totaal witte kamer
OFFERTORIUM
ik heb jou met ononthaarde benen in een vieze onderbroek zien zitten op de bank zien huilen als een domme hond in de middag getroost om niks om alles om een puist op je bil ik heb jouw tanden gepoetst jouw kak geroken en uitvoerig bestudeerd ik heb jou omhelsd omarmd omhelsd gekust en omhelsd en voor de storm van jouw redeloos bang zijn voor de motregen van jouw reddeloos klein zijn niet gescholen ik heb frambozenvla gekocht toen je ziek was ik heb geen barbi geen maan in een meer geen lief mooi meisje geen opblaaspop ik heb jou ik heb jou lief zoals alleen een echt mens liefgehad kan worden dus schaam je je en vind je dat je stinkt van heel zijn en je kunt niet meer gillen met je goddelijke lijf van de krulspelden in je achterhoofd en ik breng jou samarkanten offergaven van mirre en wierook je ruikt de geur van je eigen sokken op maandag die ik gisteren rook en ik aanbid je als een mens en je zegt we zien elkaar vaak te misschien het valt mij zwaar mijn woede vast te houden
ILJA LEONARD PFEIJFFER De man van vele manieren
Bestelinformatie over de 10 uitgelichte bundels
COLOFON De teksten in deze brochure werden geschreven door Patrick Peeters (staflid Vlaams Fonds voor de Letteren), Erik Jan Harmens (dichter) en Stichting CPNB. Design brochure: DSGN.FRM
Deze brochure wordt mede mogelijk gemaakt door:
Nederlandse Taalunie
Lange Voorhout 19 2514 EB Den Haag Postbus 10595 2501 HN Den Haag T + 31 70 346 95 48
[email protected] www.taalunie.org
Nederlands Letterenfonds
ISBN Bundel
ISBN Ebook
Auteur
Titel
Pag
Uitgeverij
9789085425915
9789460422782
Paul Bogaert
Ons verlangen
64
De Bezige Bij Antwerpen
9789023477785
9789023479581
Hugo Claus
Je buik van pimpelmees
94
De Bezige Bij
9789029589819
9789029568197
Herman de Coninck
De gedichten
676
De Arbeiderspers
9789038894140
9789038896465
Ellen Deckwitz
De steen vreest mij
56
Nijgh & Van Ditmar
9789023432722
9789023448525
Jules Deelder
Tussentijds
64
De Bezige Bij
9789021459837
9789021454320
Christine D’haen
Mirages
48
Querido
9789023456117
9789023482765
Andy Fierens
Grote smerige vlinder
62
De Bezige Bij
9789061695240
9789076174457
Judith Herzberg
Wat zij wilde schilderen
59
De Harmonie
9789021470948
9789021451152
Gerrit Kouwenaar
Totaal witte kamer
44
Querido
9789029566360
9789029582667
Ilja Leonard Pfeiffer
De man van vele manieren
624
De Arbeiderspers
Nieuwe Prinsengracht 89 1018 VR Amsterdam Postbus 16588 1001 RB Amsterdam T +31 (0)20 5207300
[email protected] www.letterenfonds.nl
Bundels leverbaar De tien hier voorgestelde bundels staan centraal in de PoëzieBieb-app die wordt ontwikkeld door bibliotheek.nl.
Bestel
Schrijvers School Samenleving Nieuwe Prinsengracht 89 1018 VR Amsterdam T +31 (0) 20 6234923
[email protected] www.sss.nl
Vlaams Fonds voor de Letteren Generaal van Merlenstraat 30 2600 Berchem | België T +32 (3) 270 31 61
[email protected] www.fondsvoordeletteren.be
de PoËziekaarten en de promotiematerialen voor 31/10/14 Nederlandse bibliotheken bestellen via www.cpnb.nl Vlaamse bibliotheken bestellen bij shop.poeziecentrum.be (zolang de voorraad strekt)
CPNB Klantenservice
Poëziecentrum vzw
(op werkdagen bereikbaar van 09.00-17.30 uur) T +31 (0) 20 - 626 34 36 F +31 (0) 20 - 427 61 68 @
[email protected] Stichting CPNB Postbus 10576 1001 EN Amsterdam Nederland
T + 32 (0) 9 225 22 25 F + 32 (0) 9 225 90 54 @
[email protected] Poëziecentrum vzw Vrijdagmarkt 36 B-9000 Gent België
27.01
Uitreiking Herman de Coninckprijs
31.01
Finale NK Poetry Slam
04.02
BEKENDMAKING WINNAAR TURING GEDICHTEN WEDSTRIJD & Gedichtenbal
Poëzie cadeau van de bibliotheek
28.01
uitreiking vsb POëZieprijs
29.01
Gedichtendag
Ilja Leonard Pfeijffer schrijft het Poëziegeschenk
KIJK VOOR ALLE ACTIVITEITEN OP WWW.POEZIEWEEK.COM
