niet waar

Argus Clou Geschiedenis | Quiz | groep 8 |

Mijn Malmberg

Inhoud Algemene instructie 1 Eten en drinken

Pag. 2 3

meer/minder 2 Dieren

waar/niet waar 3 Militair, Nederland

19

waar/niet waar

10 Koninkrijk der Nederlanden

17

waar/niet waar 9 Vervoer en transport

15

waar/niet waar; meer/minder 8 Jodenvervolging in Nederland

13

waar/niet waar 7 Verzet

11

waar/niet waar; meer/minder 6 Vervolgden

9

waar/niet waar 5 Militair, internationaal

7

meer/minder; vroeger/later; waar/niet waar 4 Wapentuig

5

21

waar/niet waar

© Malmberg, ’s-Hertogenbosch

blz. 1 van 22

Argus Clou | Quiz | groep 8 | Algemene instructie |

Mijn Malmberg

Algemene instructie Voor u liggen 10 quizzen over de Tweede Wereldoorlog. Elke quiz bestaat uit tien weetjes, waarvan de kinderen moeten beoordelen of het waar of niet waar is, meer of minder, of vroeger of later. Spreek van tevoren met de kinderen af dat handopsteken ‘waar’ betekent en hand naar beneden ‘niet waar.’ U kunt ook bijvoorbeeld groene stembriefjes maken die ‘waar’ betekenen en rode die ‘niet waar betekenen. Lees eerst de inleidende tekst voor, en vervolgens de vragen. Bespreek tot slot de goede antwoorden met de kinderen. Wat vonden ze het meest opvallend van deze tien weetjes?


blz. 2 van 22

Argus Clou | Quiz | groep 8 | 1 Eten en drinken |

1

Mijn Malmberg

Eten en drinken

meer/minder Inleiding Het gegeven dat het oorlog was, beïnvloedde heel veel zaken. Al snel was lang niet alles meer te krijgen en aan het eind van de Tweede Wereldoorlog leden mensen in de grote steden honger. Weetjes 1 Een volwassene heeft gemiddeld 2300 calorieën nodig per dag. In de Hongerwinter kregen volwassenen soms maar 1000 calorieën per dag. 2 Aan het einde van de bezetting waren drie producten op de bon: suiker, koffie en tabak. 3 Om aan bonnen te komen hadden mensen twee dingen nodig: een stamkaart en daarop een officiële zegel. 4 Tijdens de Hongerwinter trokken vrouwen en kinderen uit de Randstad naar Oost- en NoordNederland, op zoek naar eten. De directeur van de Finosoepfabriek in Harderwijk liet op eigen kosten 1.000.000 borden soep uitdelen aan mensen die voorbijkwamen. 5 In de Hongerwinter werden er in veel steden gaarkeukens ingesteld. Daar konden de inwoners dagelijks een portie eten krijgen. Hilversum had toen 80.000 inwoners en deelde in april 1945 80.000 porties per dag uit. 6 Al snel was er tijdens de bezetting geen tabak meer te krijgen, en rookten mensen namaaktabak. Ook werd er namaakkoffie gedronken. Bestonden er meer of minder namaakproducten? 7 Vrouwen boven de 18 kregen bonnen voor 10 sigaretten of een hoeveelheid snoep per maand. Was dit meer of minder dan 1 kilo? 8 Omdat het vlees op de bon was, gingen veel mensen konijnen houden om deze te kunnen slachten. Een konijn van een gemiddeld of groot ras krijgt per worp gemiddeld drie jongen. 9 Tijdens de Hongerwinter werden op de zwarte markt enorme bedragen betaald voor eten. Een brood kostte in Den Haag ongeveer 90 euro (200 gulden). 10 Als de geallieerde bevrijders komen, is het feest. De geallieerden delen sigaretten, kauwgom en chocola uit. Veel meisjes krijgen een relatie met zo’n militair. Tussen 1945 en 1947 worden er 2000 kinderen geboren, waarvan de vader zo’n soldaat is. Meer of minder?


blz. 3 van 22

Argus Clou | Quiz | groep 8 | 1 Eten en drinken | antwoorden |

Mijn Malmberg

1 Minder: in februari 1945 werd nog geen 350 calorieën gehaald. 2 Veel meer, bijvoorbeeld ook vlees, boter, brood en ‘versnaperingen’. Daarnaast waren ook textiel en brandstof op de bon. 3 Meer: je moest ook een persoonsbewijs (een soort identificatiebewijs) kunnen overhandigen. 4 Minder: 150.000 borden 5 Minder: 70.000 porties 6 Meer: er bestond bijvoorbeeld ook surrogaatthee en –zeep. 7 Minder: 300 gram 8 Meer: zeven 9 Meer: bijna 115 euro (250 gulden) 10

Meer: 7.000


blz. 4 van 22

Argus Clou | Quiz | groep 8 | 2 Dieren |

Mijn Malmberg

2 Dieren waar niet/waar Inleiding Het zal je misschien verbazen, maar ook voor dieren was het oorlog. Sterker nog: soms deden ze er zelfs aan mee! Weetjes 1 De Russen trainden honden om mijnen te leggen onder een tank en dan de mijnen los te laten. De mijnen werden dan ontstoken met een afstandbediening. Nadeel was alleen, dat de antitankhonden soms met mijn en al weer terugrenden naar hun baasjes. 2 Voor de Tweede Wereldoorlog heetten Duitse herdershonden Kaukasiërs. Vanwege hun nare rol bij razzia’s kregen ze de bijnaam Duitse Herders. 3 De Amerikaanse postduif G.I. Joe werd in 1946 van de VS naar Engeland gebracht om een medaille uitgereikt te krijgen in het bijzijn van meerdere hoge officieren. 4 De Poolse soldaat Wojtek was geen soldaat maar een beer. Op de voorbank van een legertruck reisde hij mee met het Tweede Poolse Legerkorps. 5 Het Amerikaanse leger was van plan kamikazevleermuizen in te zetten. Die dieren zouden in capsules boven Japanse steden worden losgelaten. Als ze een schuilplaats zochten, zou de brandstofbom die ze bij zich droegen ontsteken. 6 Koningin Wilhelmina had een tamme kraai, die ze tijdens de regeerperiode in Londen altijd bij zich had. 7 Bij het grote bombardement op Rotterdam werd ook de dierentuin geraakt. Daardoor liepen er vlak daarna wilde dieren rond. 8 Bij de gevechten op de Grebbeberg werd de dierentuin van Rhenen grotendeels verwoest en de leeuwen ontsnapten. Zij aten heel wat Duitsers op. 9 De Engelse generaal Montgomery had twee terriërs, waarvan de een, naar zijn Duitse collega, Rommel heette en de andere Hitler. 10 De Amerikanen trainden duiven om de koers van een bom aan te passen. De vogels werden in de kop van de bom gestopt, waarin de dieren de besturing van de raket konden beïnvloeden.


blz. 5 van 22

Argus Clou | Quiz | groep 8 | 2 Dieren | antwoorden |

Mijn Malmberg

1 Waar 2 Niet waar. Wel waren Duitse herders de lievelingshonden van Hitler. Hij had er meerdere. 3 Waar. G.I. Joe was de enige Amerikaanse duif die de onderscheiding kreeg, in totaal kregen 32 duiven deze onderscheiding. 4 Waar 5 Waar. Voordat het plan werkte, was de atoombom al ontwikkeld en was het niet meer nodig. 6 Niet waar 7 Niet waar. De dierentuin werd twee dagen eerder geraakt, namelijk op 12 mei 1940. Daarna zwommen er zeeleeuwen in de singels van de stad en er ontsnapte ook een zebra. 8 Niet waar. Voordat de wilde dieren konden ontsnappen, werden ze afgemaakt door de eigenaar zelf. Hij was bang dat de Nederlandse soldaten niet zo goed konden schieten... 9 Waar 10 Waar. Het leger stopte ermee en gaf als reden dat het onpraktisch was. De bedenker klaagde, dat het project niet serieus genomen werd.


blz. 6 van 22

Argus Clou | Quiz | groep 8 | 3 Militair, Nederland |

3

Mijn Malmberg

Militair, Nederland meer/minder; vroeger of later; waar/niet waar Inleiding De Tweede Wereldoorlog begon in Nederland met de invasie voor de Duitsers. Deze weetjes vertellen meer over wat er op militair gebied gebeurde. Weetjes 1 In mei 1940 hield het Nederlandse leger drie dagen dapper stand tegen de Duitsers bij de Slag om de Grebbenberg. De Duitse legermacht die daar vocht bestond uit 10.000 soldaten. Waren dit meer of minder soldaten? 2 De Nederlandse regering maakte zich zorgen over de ontwikkelingen in Hitler-Duitsland en besloot het leger in paraatheid te brengen. Alle dienstplichtige Nederlandse mannen ontvingen op 1 januari 1940 een oproep. Was dit vroeger of later dan 1 januari? 3 De Slag om de Afsluitdijk is een van de weinige veldslagen die de Duitsers verloren tijdens hun Blitzkrieg tegen West-Europa. Waar of niet waar? 4 Rotterdam had aan het begin van de oorlog 620.000 inwoners. Van hen zijn er 13.000 omgekomen bij het bombardement op 14 mei 1940. Waren dat meer of minder inwoners? 5 De Nederlandse Handelsvloot bestond uit ongeveer 850 schepen en werd door de Nederlandse regering in Londen ingezet voor vervoer van geallieerde troepen en materiaal. De helft van de schepen ging verloren door bombardementen, beschietingen en schipbreuk. Er stierven 1090 bemanningsleden. Stierven er meer of minder bemanningsleden? 6 De provincie Zeeland capituleerde niet op de vijftiende mei. Gaf Zeeland zich vroeger of later over dan de andere provincies van Nederland? 7 Operatie Market Garden is de codenaam voor de Slag om Arnhem in het najaar van 1944. De geallieerden hebben hiervoor ongeveer 30.000 soldaten ingezet. Daarvan overleden er 18.000, dus meer dan de helft. Aan de Duitse kant vochten 20.000 soldaten. De helft van hen heeft het overleefd. Hebben meer of minder Duitse soldaten de Slag om Arnhem overleefd? 8 Niet alleen Rotterdam werd in de Tweede Wereldoorlog gebombardeerd. Het overkwam meer Nederlandse steden. Werden dat er meer of minder dan acht steden gebombardeerd? 9 De laatste Duitse soldaten hadden zich verscholen in vissersschepen rond Urk. Zij gaven zich pas na de capitulatie, op 11 juni 1945, over. Urk is daarom als laatste stad bevrijd. Waar of niet waar? 10 Capituleert het Koninklijk Nederlands Indisch Leger (KNIL) in Nederlands-Indië tijdens de Tweede Wereldoorlog vroeger of later dan het Nederlandse leger in Nederland?


blz. 7 van 22

Argus Clou | Quiz | groep 8 | 3 Militair, Nederland | antwoorden |

Mijn Malmberg

1 Meer: 23.000 2 Vroeger: op 28 augustus 1939 3 Waar: de Duitsers waren twee dagen na de invasie bij Leeuwarden. Ze wilden over de Afsluitdijk naar het westen. Dat mislukte tot twee keer toe, omdat er 255 Nederlandse soldaten de wacht hielden. Daarom besloten de Duitsers om met schepen over het IJsselmeer naar Amsterdam te gaan. 4 Minder: ongeveer 650-900 mensen vonden de dood en 80.000 Rotterdammers werden dakloos. Het bombardement van14 mei zou niet het laatste op de stad zijn. Er volgden nog honderden luchtaanvallen. 5 Meer: ongeveer 3500 bemanningsleden stierven. De schepen worden onder andere gebruikt bij de evacuatie van Duinkerken, de grote invasie van Noord-Afrika en de bevoorrading van de Verenigde Staten, Engeland, IJsland en Australië. Zelf nauwelijks bewapend, werden de schepen onderweg regelmatig bestookt door Duitse onderzeeërs en vliegtuigen. 6 Later: op 18 mei 1940. De troepen in Zeeland vochten door, om de terugtrekkende Franse troepen rugdekking te geven. 7 Meer: ongeveer 13.000 Duitse soldaten overleefden Operatie Market Garden. Operatie Market Garden mislukte en mede daardoor kon het westen van Nederland niet bevrijd worden. 8 Meer: er zijn ook bombardementen geweest op Amsterdam, Arnhem, Den Haag, Deventer, Doetinchem, Ede, Eindhoven, Enkhuizen, Enschede, Geleen, Gilze-Rijen, Goor, Groenlo, Haarlem, Hengelo, Leiden, Maassluis, Middelburg, Nijmegen, Nijverdal, Souburg, Venlo, Westkapelle en Zutphen. En niet alleen door de Duitsers. De geallieerden raakten in de grensstreek wel eens per ongeluk een Nederlandse stad en ze bombardeerden ook Duitse doelen in Nederlandse steden. 9 Niet waar. Wel waren er na de officiële capitulatie van Duitsland nog 600 Duitse soldaten op Schiermonnikoog. Op 11 juni 1945 kwam er ook voor Schiermonnikoog een eind aan de Tweede Wereldoorlog. 10 Later. In januari 1942 valt het Japanse leger het eiland Tarakan voor de kust van Borneo (het huidige Kalimantan) binnen. De eerste gevechten op zee vinden al snel hierna plaats. Het KNIL capituleert op 9 maart 1942.


blz. 8 van 22

Argus Clou | Quiz | groep 8 | 4 Wapentuig |

Mijn Malmberg

4 Wapentuig

waar/niet waar Inleiding Uitvinders kunnen zich uitleven tijdens een oorlog en dat hebben ze tijdens de Tweede Wereldoorlog ook gedaan. Hier volgen tien weetjes over bijzondere wapens. Weetjes 1 De Duitsers hadden een raket gemaakt, de V2, waarmee ze Londen en Parijs bombardeerden. 2 Het radarsysteem van de Engelsen was heel succesvol. Daarmee schoten ze Duitse parachutisten neer bij de Slag om Arnhem. 3 De Engelsen hebben het grootste kanon uit de Tweede Wereldoorlog gemaakt en dit Dikke Bertha genoemd, naar de moeder van Hitler. 4 Tijdens de Tweede Wereldoorlog zette Japan kamikazeduikers in. Die stuurden onder water eigenhandig de torpedo’s naar Amerikaanse oorlogsschepen om deze tegen de wand van het schip te laten ontploffen. 5 De Japanners lieten zo’n 9000 ballonnen op met brandbommen aan de oostkust van Japan. De wind moest de ballonnen over de Grote Oceaan naar Amerikaanse of Canadese bossen voeren en deze in brand steken. 6 De Britten werkten aan een bom, die bij de val of inslag giftige naalden in het rond zou schieten. 7 De Duitsers bouwden een machine, die een straal perslucht hoog de lucht in kon schieten. Het idee was dit windkanon in te zetten tegen vijandelijke jachtvliegtuigen. 8 De Britten vulden dode ratten met springstof om Duitse munitiefabrieken te laten ontploffen. 9 De Duitsers waren eerst van plan om de joden in de door hen bezette gebieden te vermoorden door het vergiftigen van brood en drinkwater. 10 Een groep van elf krijgsgevangen, waaronder twee Nederlanders, ontsnapte uit de gevangenis Slot Colditz met gebruik van een zeppelin.


blz. 9 van 22

Argus Clou | Quiz | groep 8 | 4 Wapentuig | antwoorden |

Mijn Malmberg

1 Waar: de V staat voor vergeldingswapen. De voorloper van de V2 was de V1, een onbemande vliegtuigbom. Voor de Sovjets en de Amerikanen was de V2 het begin van de ruimtevaart. De raket in de Kuifje-albums is gemodelleerd naar de V2. 2 Niet waar: wel konden ze met hun radarsysteem vroegtijdig vliegtuigen en onderzeeboten van de Duitsers ontdekken. 3 Niet waar: het grootste kanon was van de Duitsers, de schwerer Gustav of Dora. Er zijn er 3 van gemaakt, waarvan er twee ook zijn gebruikt. De Dora kon granaten van 5.000 kilo afschieten, over een afstand van 50 kilometer. Ook is aan een nog groter kanon, de V3, gewerkt, maar die is slechts één keer, bij Luxemburg, gebruikt. 4 Waar: het bekendst zijn de kamikaze geworden als zelfmoordpiloten, maar ze pleegden hun zelfmoordacties op diverse manieren. 5 Waar: het wapen stelde teleur en richtte weinig schade aan. Op verzoek van de regering schreef de Amerikaanse pers niet over de ballonnen. Slechts in één geval noemde een krant een ballon in Nebraska. Met zo’n geringe successcore besloten de Japanners de ballonaanvallen te staken. 6 Waar: de Britten werkten aan een bom met 30.600 naalden, die bij de val of inslag alle kanten op zouden vliegen. Elke naaldpunt moest in gif worden gedoopt. Het project werd gestopt omdat de daken en gevels de slachtoffers tegen de giftige naalden zouden beschermen. 7 Waar: maar het bleek al snel dat een stilstaand doel gemakkelijker te raken was dan een snel vliegtuig en daarom werd er ooit maar één opgesteld. 8 Waar: in 1941 vulden Britten dode ratten met springstof en ze lieten die door saboteurs in de kolenvoorraad van Duitse munitiefabrieken stoppen. Als een rat dan in een oven werd geschept, zou de ketel exploderen. Dat werd geen succes. 9 Niet waar. 10 Niet waar: Slot Colditz was zeer zwaar beveiligd. Er waren desondanks succesvolle ontsnappingen met behulp van gestolen uniformen, tijdens transport en door het verstoppen in een waterput en een stromatras. De zeppelin werd tijdens de Tweede Wereldoorlog amper gebruikt.


blz. 10 van 22

Argus Clou | Quiz | groep 8 | 5 Militair, internationaal |

5

Militair, internationaal

waar/niet waar; meer/minder

Mijn Malmberg

Inleiding De Tweede Wereldoorlog wordt niet voor niets wereldoorlog genoemd: bijna de hele wereld vocht mee. Hier zijn tien internationaal militaire weetjes. Weetjes 1 De allereerste atoombom heette Little Boy en werd gebruikt in de Tweede Wereldoorlog. Waar of niet waar? 2 Op 7 december 1941 viel de Japanse marine bij verrassing de Amerikaanse vloot aan in Pearl Harbor. Werden er door de Amerikanen meer of minder dan 800 Japanse matrozen gevangengenomen? 3 Het grootste aantal burgerslachtoffers viel tijdens de Tweede Wereldoorlog in de Sovjetunie, ruim 41 miljoen. Waar of niet waar? 4 De Russische stad Leningrad werd pas na een beleg van 2,5 jaar door de Duitsers ingenomen. Waar of niet waar? 5 Bij de aanval van Hitler op Oostenrijk in 1938 kwamen meer dan 45.000 Oostenrijkse burgers om het leven. Waar of niet waar? 6 De aanval van Duitsland op Polen in 1939 is het officiële begin van de Tweede Wereldoorlog. Waar of niet waar? 7 Er was een Duitse generaal die met takkenbossen zoveel stof liet opwaaien, dat het leek alsof er hele pantserdivisies aan het oprukken waren. Hij heette Rommel. Waar of niet waar? 8 De premier van Engeland, Winston Churchill, heeft gezegd: ‘Het enige gevaar dat mij tijdens de oorlog werkelijk angst aanjoeg was de Duitse luchtmacht.’ Waar of niet waar? 9 Tijdens de invasie in Normandië in 1944 zijn door de geallieerden meer dan drieduizend zweefvliegtuigen ingezet. Waar of niet waar? 10 De eerste editie van het succesvolle computerspel Brothers in Arms is gebaseerd op de Slag om Arnhem. Waar of niet waar?


blz. 11 van 22

Argus Clou | Quiz | groep 8 | 5 Militair, internationaal | antwoorden |

Mijn Malmberg

1 Waar: Little Boy is de codenaam van de kernbom die aan het einde van de Tweede Wereldoorlog, op 6 augustus 1945, door de Verenigde Staten boven de Japanse stad Hiroshima tot ontploffing werd gebracht om de Japanners tot overgave te dwingen. 2 Minder: slechts één Japanse matroos werd gevangengenomen! De dag na de aanval verklaarden de Verenigde Staten de oorlog aan Japan. 3 Niet waar: China had de meeste burgerslachtoffers, 41 miljoen. Wel had de Sovjetunie het grootste aantal gesneuvelde militairen, bijna 11 miljoen. 4 Niet waar: de Duitsers slaagden er niet in de stad te veroveren. Het beleg duurde van 8 september 1941 tot 27 januari 1944 en eindigde met de Duitse terugtrekking. 5 Niet waar: de Anschluss is de term voor de Duitse annexatie van Oostenrijk in een Groot-Duitsland op 13 maart 1938. Op die dag marcheerden de Duitse troepen het land in, maar er werd geen schot gelost. De Oostenrijkers stonden juichend aan de kant van de weg om de ‘bezetter’ te verwelkomen. 6 Waar 7 Waar: de Duitse veldmaarschalk Erwin Johannes Eugen Rommel speelde een belangrijke rol in de Tweede Wereldoorlog in Noord-Afrika. Zijn bijnaam was de woestijnvos, omdat hij reuze sluw was. Hij liet bijvoorbeeld bij een militaire parade zijn tanks een blokje omrijden en achteraan aansluiten. Zo leek zijn hoeveelheid tanks groter. Hij liet ook namaaktanks van karton maken en hij liet auto’s takkenbossen en tentdoek achter zich aan slepen om veel stof te doen opwaaien. 8 Niet waar: Churchill zei: ‘Het enige gevaar dat mij tijdens de oorlog werkelijk angst aanjoeg, waren de U-boten.’ U-boten waren de Duitse onderzeeboten. 9 Waar: de Britten hadden het gebruik van zweefvliegtuigen afgekeken van de Duitsers tijdens de Blitzkrieg. 10 Niet waar: het spel is gebaseerd op de film Band of Brothers, die speelt tijden D-day, de invasie in Normandië.


blz. 12 van 22

Argus Clou | Quiz | groep 8 | 6 Vervolgden |

Mijn Malmberg

6 Vervolgden

waar/niet waar Inleiding De nazi’s vervolgden lang niet alleen joden. Weet jij wie er nog meer gevaar liepen tijdens de bezetting van 1940–1945? Weetjes 1 Communisten behoorden tot de eersten die in de Tweede Wereldoorlog door de nationaalsocialisten gearresteerd werden. 2 De leden van de NSB, de Nationaal-Socialistische Beweging, waren in Nederland de vijanden van de bezetter. 3 Psychiatrische patiënten waren veilig. Tot het einde van de Tweede Wereldoorlog werden zij in hun tehuizen beschermd door het personeel. 4 Het was verboden om naar jazz te luisteren, omdat de nazi’s die muziek verdorven vonden. Degenen die er toch naar luisterden, konden gevangen worden gezet in een concentratiekamp. 5 Nederlands–Indië was een kolonie van Nederland. Toen Duitsland Nederland binnenviel, werden in Nederlands–Indië Nederlandse mensen met een Duitse achternaam gevangengezet. 6 Als de nazi’s bij iemand joodse onderduikers vonden, werden de onderduikers meteen op transport naar Westerbork gezet. Degenen die de onderduikers in huis hadden, kregen een flinke boete. 7 Alleen geestelijk gehandicapten liepen het risico door de nazi’s vermoord te worden. Doven, doofstommen en mensen met andere handicaps liepen geen gevaar. 8 De nazi’s vonden militaire eer heel belangrijk, en daarom werden de mensen die een Amerikaanse of Engelse piloot hielpen niet gestraft. 9 Tijdens de Tweede Wereldoorlog zaten in de Verenigde Staten mensen van Japanse afkomst in kampen gevangen. 10 Het verspreiden van illegale blaadjes tijdens de bezetting werd door de nazi’s niet serieus genomen. Alleen leden van het gewapende verzet liepen gevaar.


blz. 13 van 22

Argus Clou | Quiz | groep 8 | 6 Vervolgden | antwoorden |

Mijn Malmberg

1 Waar: Hitler liet vanaf het begin communisten oppakken, zij waren zijn politieke tegenstanders. In Nederland werden op 25 en 26 juni 1941 400 communisten gearresteerd en naar concentratiekampen gebracht. 2 Niet waar: deze partij was het eens met de Duitse nationaal–socialisten. 3 Niet waar: in Duitsland werden psychiatrisch patiënten door de nazi’s vermoord en ook in Nederland liepen zij gevaar. 4 Waar 5 Waar 6 Niet waar: degenen die onderduikers in huis namen, konden zelf ook in een concentratiekamp terechtkomen. 7 Niet waar: gehandicapten waren geen perfecte Übermenschen, en daarom hoorden ze volgens de nazi’s niet op deze wereld thuis. 8 Niet waar: op de hulp aan een geallieerde piloot stond de doodstraf. 9 Waar: de Verenigde Staten raakten betrokken bij de Tweede Wereldoorlog door de aanval van Japan op Pearl Harbor. Vanaf dat moment werden mensen van Japanse afkomst geïnterneerd, omdat ze mogelijk spionnen waren. 10

Niet waar: elke vorm van verzet was gevaarlijk en de plegers ervan werden opgepakt.


blz. 14 van 22

Argus Clou | Quiz | groep 8 | 7 Verzet |

Mijn Malmberg

7 Verzet

waar/niet waar Inleiding Gedurende het eerste jaar van de Tweede Wereldoorlog was er in Nederland nog nauwelijks verzet tegen de Duitsers. Dat ontstond pas na een jaar of twee. Tien weetjes over het verzet. Weetjes 1 De NV-groep was een verzetsorganisatie die 231 joodse kinderen heeft gered. De oprichters, Jaap en Gerard Musch, begonnen de groep vanuit hun gereformeerde geloof. 2 Volk en Vaderland, het Parool en Vrij Nederland waren de belangrijkste verzetskranten die tijdens de Tweede Wereldoorlog ontstonden. 3 Verzetsheldin Hannie Schaft was een fel tegenstander van executie van landverraders. 4 De bevrijdingsactie van de gevangenis in Leeuwarden was door de vrouw van een verzetsman verraden. Alle 51 verzetsdeelnemers werden opgewacht en geëxecuteerd. 5 Verzetsheld Wally van Hall en zijn broer Gijs plegen in 1944 de grootste bankfraude ooit in Nederland. Ze ruilden vervalste schatkistpapieren in voor echte. De operatie, onder codenaam ‘Tante Betje’, leverde 50 miljoen op. 6 Verzetsheld Gerrit van der Veen zette onder andere de Persoonsbewijzencentrale op. Deze heeft 80.000 valse persoonsbewijzen gemaakt voor joden en verzetsmensen. 7 Op de Waalsdorpervlakte bij Scheveningen zijn na de oorlog belangrijke landverraders als Anton Mussert en Max Blokzijl gefusilleerd. 8 Tijdens de oorlog zijn er ongeveer 10.000 mensen door de Duitsers opgepakt wegens verzetsdaden. 9 De verzetsgroep Landelijke Organisatie regelde onderduikadressen voor mannen tussen de 55 en 75 jaar, die aan het eind van de oorlog gedwongen moesten werken in Duitsland. 10 Alle burgemeesters vernietigden de persoonsgegevens om te voorkomen dat ze worden gebruikt voor het oppakken van joden, verzetsmensen en mannen voor de dwangarbeid.


blz. 15 van 22

Argus Clou | Quiz | groep 8 | 7 Verzet | antwoorden |

Mijn Malmberg

1 Waar: NV stond voor Naamloze Vennootschap. Jaap Musch overleefde de oorlog niet. 2 Niet waar: Volk en Vaderland was van 1933 tot 1945 het weekblad van de Nationaal-Socialistische Beweging in Nederland (NSB). Het Parool, Vrij Nederland en Trouw waren wel verzetskranten. 3 Niet waar: Hannie Schaft pleegde zelf aanslagen op vijf mensen, die door het verzet als landverraders werden gezien. 4 Niet waar: op 8 december 1944 kraakten leden van de Leeuwarder knokploegen de gevangenis in Leeuwarden. Ze bevrijdden 51 leden van het verzet. Bij de actie wordt geen geweld gebruikt, ook volgen er geen Duitse represailles. Het is een van de succesvolste verzetsdaden in Nederland. 5 Waar: verzet kost geld. Onderduikers hebben eten en kleding nodig, illegale drukkerijen hebben constant behoefte aan papier, en stakende arbeiders moeten looncompensatie krijgen. De man die in dit alles voorzag, was Walraven (Wally) van Hall. Hij wordt verraden door een medewerker. Drie maanden vóór de Duitse capitulatie wordt hij gearresteerd en in Haarlem doodgeschoten. 6 Waar 7 Waar: de Waalsdorpervlakte is een vlakte in het duingebied bij Den Haag en een van de belangrijkste Nederlandse herdenkingsplaatsen van de oorlog. Tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn er meer dan 250 mensen door de Duitse bezetter ter dood gebracht. Na de oorlog zijn er enkele oorlogsmisdadigers ter dood gebracht. 8 Niet waar: 20.000 mensen zijn door de Duitsers opgepakt wegens verzetsdaden. 9 Niet waar: bejaarde mannen waren ongeveer de enigen die zich geen zorgen hoefden te maken dat ze gedwongen in Duitsland te werk gesteld zouden worden. 10 Helaas niet waar: de gemeentelijke persoonsgegevens zijn massaal door de Duitsers gebruikt om mensen op te pakken.


blz. 16 van 22

Argus Clou | Quiz | groep 8 | 8 Jodenvervolging in Nederland |

8

Jodenvervolging in Nederland

waar/niet waar

Mijn Malmberg

Inleiding In Duitsland begonnen de nazi’s na hun machtsovername gelijk met maatregelen tegen joden. In Nederland voerden ze die niet in één keer in. Ze bouwden het op. Ze begonnen met registratie, isolatie en uitsluiting. Vanaf juli 1942 werden joden naar concentratiekampen gedeporteerd. Daar werden ze vermoord. Weetjes 1 Tijdens de Kristalnacht van 9 op 10 november 1938 werden in heel Duitsland joden vermoord of aangevallen, synagogen in brand gestoken en de ruiten van hun bedrijven ingegooid. De schade was enorm en de joden moesten een schadevergoeding betalen van een miljard Rijksmark. 2 Religieuze joden eten alleen vlees dat volgens de rite van hun geloof geslacht is. Op 31 juli 1940 wordt ritueel slachten in Nederland verboden. 3 Joden mochten vanaf 9 januari 1941 nog maar naar drie bioscopen, een in Amsterdam, een in Rotterdam en een in Winschoten. 4 Op 27 februari 1941 wordt het verboden bloed van joodse donoren te gebruiken. 5 Vanaf 31 mei 1941 is het voor joden verboden om kamers te huren in bepaalde toeristen- en badplaatsen. 6 Vanaf 17 juli 1942 mogen joden alleen nog maar boodschappen doen tussen 3 en 5 uur ’s middags. 7 Elke keer als een maatregel tegen joden werd afgekondigd, gingen alle mensen massaal de straat op om ertegen te protesteren. 8 Jodenjagers waren mensen die joden bij de Duitsers verraadden. Ze kregen daarvoor 7,50 gulden (ongeveer 3 euro 50) per jood. 9 In Apeldoorn staat op 17 mei 1942 in de krant dat niet–joden geen contact meer mogen hebben met joden. 10 De Hollandsche Schouwburg in Amsterdam was een tussenstation op de route naar Westerbork. Kinderen werden tijdelijk in een crèche aan de overkant ondergebracht. Verzetsmensen smokkelden van daaruit in een jaar tijd 500 joodse kinderen naar onderduikadressen.


blz. 17 van 22

Argus Clou | Quiz | groep 8 | 8 Jodenvervolging in Nederland | antwoorden |

Mijn Malmberg

1 Waar: volgens de regering hadden ze het zelf uitgelokt. 2 Waar: toen de Partij voor de Dieren in 2012 een verbod op ritueel slachten voorstelde, werd er niet alleen door moslims maar ook door joden geprotesteerd. De maatregel herinnerde pijnlijk aan die uit de Tweede Wereldoorlog. 3 Niet waar: op 9 januari wordt het joden helemaal verboden om naar de bioscoop te gaan. 4 Waar 5 Waar 6 Waar 7 Niet waar: één keer is er een staking geweest tegen de behandeling van joden, en dat was in februari 1941. Die staat bekend als de Februaristaking. 8 Waar 9 Waar: er staat in hetzelfde bericht: ‘Wie zich tegen deze maatregel keert, keert zich tegen Duitsland en zal zodoende dezelfde maatregel als joden ondergaan.’ 10 Waar: Walter Süskind was door de Joodse Raad aangesteld als beheerder van de Hollandsche Schouwburg. Samen met Henriette Pimentel, de directrice van de crèche, bedacht hij een systeem om zoveel mogelijk kinderen te redden. Beiden overleefden de oorlog niet.


blz. 18 van 22

Argus Clou | Quiz | groep 8 | 9 Vervoer en transport |

9

Vervoer en transport

waar/niet waar

Mijn Malmberg

Inleiding Ook vervoer en transport veranderden in de Tweede Wereldoorlog. Hier volgen tien weetjes. Weetjes 1 Op 1 juli 1943 werd een absoluut trekverbod van woonwagens van kracht. Bij overtreding van het verbod zou de woonwagen ‘verbeurd’ verklaard worden, afgepakt dus. 2 Tijdens de oorlog waren benzine en diesel schaars. Veel auto’s werden voorzien van accu’s om op stroom te kunnen rijden. Die auto’s kwamen niet ver. Na maximaal 8 kilometer moesten de accu’s alweer worden opgeladen. 3 Vanwege de rubberschaarste werden veel fietsen voorzien van houten banden. 4 Op 28 juli 1942 moesten alle herenfietsen worden ingeleverd. 5 De boeren moesten aan het eind van de oorlog al hun oogst aan de Duitsers afstaan. Op weigering stond de doodstraf. Daarom liepen ze hongertochten naar de stad, waar op de bon ten minste nog enig eten te verkrijgen was. 6 De Polen leverden tegen betaling de wagens en het personeel voor het treintransport van de Nederlandse joden naar Westerbork en de vernietigingskampen. 7 Tijdens de Hongerwinter was het gevaarlijk om hongertochten te maken, omdat de mensen onderweg beschoten werden door Engelse vliegtuigen. 8 Tijdens de Tweede Wereldoorlog hebben 1700 mensen geprobeerd Engeland te bereiken, om daar mee te vechten met het Engelse leger. Sommigen gingen zelfs met een vouwkano. Meer dan een derde kwam nooit aan. 9 Het Nederlandse leger had op 10 mei 1940 dertig tanks. 10 Op 10 mei 1940 werd de hele goudvoorraad van de Nederlandse Bank onder Engelse escorte naar Engeland gevaren.


blz. 19 van 22

Argus Clou | Quiz | groep 8 | 9 Vervoer en transport | antwoorden |

Mijn Malmberg

1 Waar: Sinti en Roma, de echte benaming van zigeuners, werden net als de joden door de nazi’s vervolgd. Na een grootscheepse razzia werden op 19 mei 1944 244 ‘zigeuners’ naar Auschwitz gedeporteerd. Van hen keerden slechts eenendertig mensen terug. 2 Niet waar: wel werden veel auto’s uitgerust met een gasgenerator. Dat is een apparaat, dat door verhitting gas wint uit hout, turf, steenkool of bruinkool. Hij werd in de Tweede Wereldoorlog veel gemonteerd op auto’s en autobussen om deze van brandstof te voorzien, omdat benzine niet meer beschikbaar was. 3 Waar 4 Waar: wie later gesnapt werd met een fiets, riskeerde een gevangenisstraf van een half jaar of duizend gulden (ongeveer 300 euro) boete. Tijdens huiszoekingen werden alle fietsen meegenomen, ook kinderfietsen. 5 Niet waar: tijdens de Hongerwinter was het tekort aan voedsel zo nijpend, dat duizenden mensen uit het westen lopend of met een fiets met houten banden naar het noorden of oosten van Nederland trokken, in de hoop daar iets eetbaars te bemachtigen. Omdat er tijdens de Hongerwinter bijna geen eten was, trekken mensen uit de stad naar het platteland om eten te zoeken. Ze ruilen hun bezittingen voor een stuk kaas of wat eieren. Veel mensen overleven de hongertochten niet. 6 Niet waar: de NS leverden de treinen en het personeel dat die treinen bediende. Ze maakten dienstregelingen voor de transporten en leverden personeel. De kosten voor de treinreizen werden bij de Duitsers gedeclareerd. In 2005 heeft de NS hiervoor haar excuus aangeboden. 7 Waar: de Engelsen wilden elke vorm van transport voor de Duitsers onmogelijk maken. 8 Waar: deze mensen worden Engelandvaarders genoemd. 9 Niet waar: het Nederlandse leger had er maar één tank. 10 Waar


blz. 20 van 22

Argus Clou | Quiz | groep 8 | 10 Koninkrijk der Nederlanden |

Mijn Malmberg

10 Koninkrijk der Nederlanden

waar/niet waar Inleiding Op 10 mei 1940 is het Koninkrijk der Nederlanden groter dan het nu is, omdat ons land koloniën had: Nederlands–Indie, Suriname en de Antillen. Wat betekende de Tweede Wereldoorlog voor die delen van het Koninkrijk? Weetjes 1 De eerste Nederlandse militairen stierven al zeven minuten na de invasie op 10 mei 1940. 2 Surinamers hebben meegevochten tegen de Duitsers, maar niet tegen de Japanners. 3 De Verenigde Staten hadden veel aluminium nodig voor het maken van vliegtuigen. Meer dan de helft werd geproduceerd van bauxiet uit Suriname. 4 Op 8 december 1941 vielen de Duitsers Nederlands-Indië binnen met een grootscheepse aanval op Sumatra. 5 De Molukkers kozen de kant van de Japanners en vochten tegen de Nederlanders. 6 De Nederlandse regering heeft in Suriname een concentratiekamp ingericht voor Duitsers, Oostenrijkers en Nederlandse NSB’ers uit Indonesië. 7 De Antillen en Aruba zijn slechts drie jaar bezet geweest door de Japanners, en daarna bevrijd door de Engelsen. 8 De Indonesische bevolking steunde aanvankelijk niet de Nederlanders, maar de Japanse bezetters. 9 Nederlandse vrouwen en kinderen in Indonesië werden door de Japanners met rust gelaten. De mannen moesten in kampen dwangarbeid verrichten. 10 Toen de Japanners gecapituleerd hadden, kwamen de Nederlanders en Indische Nederlanders terug uit de kampen. Ze werden hartelijk door de Indonesische bevolking ontvangen.


blz. 21 van 22

Argus Clou | Quiz | groep 8 | 10 Koninkrijk der Nederlanden | antwoorden |

Mijn Malmberg

1 Niet waar: op 8 september 1939 sneuvelden de eerste Nederlandse militairen bij het zinken van de mijnenveger Willem van Ewijck, ter hoogte van de Noordvaarder bij West–Terschelling. 2 Niet waar: ze vochten ook ook tegen de Japanners. Veel Surinaamse militairen deden tijdens de Tweede Wereldoorlog dienst als kannonier op koopvaardijschepen. 3 Waar: de Surinaamse Bauxietmijnen waren zo belangrijk, dat de Verenigde Staten in 1941 een legermacht van 2000 man in Suriname stationeerden om de mijnen te beschermen. 4 Niet waar: op die dag verklaarde Nederland de oorlog aan Japan, en in de maanden daarna begon de Japanse invasie van Nederlands-Indië. 5 Niet waar: veel Molukkers waren militair in het Koninklijk Nederlands-Indisch leger en vochten aan de zijde van de Nederlanders. Anderen verrichtten belangrijk verzetswerk tegen de Japanners. 6 Waar: er werden meer dan 2500 mensen opgepakt, onder wie 500 Nederlanders. Ze bleven tot 1946 in dat kamp. Acht mannen kwamen om. 7 Niet waar: de eilanden zijn niet bezet geweest. Wel waren er veel Amerikaanse en Engelse soldaten om de grondstoffen te beschermen. 8 Waar: dat verandert, als de situatie verslechtert. Miljoenen Indonesische mannen worden, net als Europeanen, gedwongen te werk gesteld, onder andere aan de Birma-spoorweg, onder vreselijke omstandigheden. 9 Niet waar: in totaal worden 100.000 burgers, ook vrouwen en kinderen, in kampen gevangengezet. Jongens die ouder waren dan tien jaar moesten naar het mannenkamp. 10 Niet waar: er volgde een explosie van geweld tegen Nederlanders, Indische Nederlanders en iedereen die van sympathie voor de Nederlanders verdacht werd. Er werden duizenden mensen vermoord.


blz. 22 van 22

niet waar

Recommend Documents