I nterview s scholen Op 10 scholen is de ictcoördinator geinterviewd over het wel/niet gebruiken van een contentfilter.
4 basisscholen o 2 geen filter o 2 wel filter 4 voortgezet onderwijs o 2 geen filter o 2 wel filter 1 praktijkschool o wel filter 1 ROC o wel filter
De respondenten zijn zodanig geselecteerd dat een zo’n breed mogelijk beeld verkregen wordt van meningen en wensen uit het onderwijsveld t.a.v. internetfiltering. Uit de interviews komt naar voren dat de meeste scholen een gezamenlijke beslissing maken om wel of niet te filteren. Het zijn overwegend de icter en de directie die uiteindelijk de knoop doorhakken. Leerkrachten worden over het algemeen wel betrokken bij de discussie, maar het ligt vooral aan de grootte van de school en de inschatting van de icter of leerkrachten wel voldoende knowhow hebben of het uitgebreid aan bod komt. Er is maar 1 school die zelf meerdere filters heeft getest in de schoolsituatie. Zij hebben hun keuze gebaseerd op deze test. Alle andere scholen laten hun keuze afhangen van andere factoren. Opvallend is dat de keuze van twee basisscholen voor het filter ‘Webfilter’ gebaseerd is op de reformatorische achtergrond van de aanbieder. Dit lijkt belangrijker te zijn dan een vergelijking in prijs/kwaliteit/functionaliteit. Andere redenen zijn het gebruik van een filter door een fusieschool. Na de fusie werd op alle locaties het zelfde filter in gebruik genomen. Daarnaast met name interne ervaring met een filter en ervaringen van collegascholen. De keuze om wel/niet te filteren heeft niet alleen te maken met het willen beschermen van de leerlingen tegen ongewenste sites of leerlingen leren omgaan met de ongewenste sites, maar steeds vaker maken scholen de keuzen om te gaan filteren om het netwerk ‘schoon’ te houden. Dat wil zeggen dat bepaalde bestanden niet gedownload kunnen worden of websites die veel spyware achterlaten worden geweerd. Hierbij is de beheersbaarheid van het onderhoud en technische beveiliging van het netwerk een belangrijke factor. Vijf van de tien scholen geven aan de logfiles die bijgehouden worden per leerling erg belangrijk te vinden. Twee scholen geven zelfs aan de logfiles belangrijker te vinden dan een filter. Door het bijhouden van logfiles kan bekeken worden op welke sites de leerlingen surfen en zonodig aangesproken worden op hun surfgedrag.
Pagina 1 van 8
Alle scholen zijn bezig met of hebben een internetprotocol voor de leerlingen. Ook de scholen die gebruik maken van een filter hebben een internetprotocol opgesteld. De leerlingen op de scholen zijn op de hoogte dat er wel of niet gefilterd wordt. Hieronder de resultaten van de interviews. Basisschool A Basisschool B Basisschool C Basisschool D (speciaal onderwijs: rec4) Voortgezet speciaal onderwijs (praktijkschool) Voortgezet Onderwijs A Voortgezet Onderwijs B Voortgezet onderwijs C Voortgezet Onderwijs D ROC ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Basisschool A filter: Webfilter leerlingen: 225 docenten: 11 pc’s: 50 (draadloos netwerk) De school maakt gebruik van een filter vanwege hun reformatorische grondslag. Ze hebben vanwege deze achtergrond gekozen voor het filter van Kliksafe: Webfilter. De keuze voor dit filter was een logisch gevolg op de diensten die al afgenomen werden bij Kliksafe. Het bestuur heeft geopperd een filter te gaan gebruiken. De schoolleiding en icter hebben de uiteindelijke keuze gemaakt. De eerste versie van Webfilter werkte prima. Onlangs is overgestapt naar een tweede versie en daarmee zijn nogal wat problemen. De ictcoördinator is niet tevreden over de huidige versie. Het filter doet zijn werk té goed. De juiste instellingen zijn lastig te vinden in de engelstalige handleiding. Groep 7 en 8 mogen gebruik maken van internet op school. Volgens de ictcoördinator komen er nog nauwelijks ongewenste sites door het filter. Hooguit wanneer gezocht wordt op afbeeldingen of video’s via zoekmachines. De leerlingen weten dat er gefilterd wordt op school. Ze zijn zich ervan bewust dat er websites zijn waar je volgens de regels niet mag komen. Bij overtreding van de regels kan het voorkomen dat een leerling een maand geen gebruik mag maken van internet. Een internetprotocol is er nog niet, daar wordt hard aan gewerkt. Momenteel worden regels besproken met groep 7 en 8, maar nog niet op schrift gesteld. De ouders zijn op de hoogte dat er gebruik gemaakt wordt van een filter. Tijdens een ouderavond is voorlichting gegeven over het thema ‘internet’.
Pagina 2 van 8
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ Basisschool B filter: Webfilter leerlingen: 14 docenten: 7 pc’s: 14 De keuze om te gaan filteren is gemaakt door bestuur in overleg met de ictcoördinator. De reden om te gaan filteren heeft te maken met de reformatorische achtergrond van de school. De school had al contact met Kliksafe (welke organisatie ook vanuit reformatorische inslag is opgericht) en logischerwijs werd de keuze gemaakt om ook het internetfilter van Kliksafe af te nemen. Het huidige filter liet in eerste instantie te weinig websites door. Na lang zoeken naar de juiste instellingen en verhoudingen tussen white/blacklist is er dan toch een werkbare situatie ontstaan. Er wordt met name gefilterd op porno/sex en geweld. Internet wordt alleen gebruikt in de bovenbouwklas. De ictcoördinator is van mening dat internet een middel is om leren om te gaan met het verwerken van informatie. Voor de leerkrachten is het filter met name ‘gemak’. Ze kunnen de leerlingen onbekommerd op internet laten surfen en rustig werken. Leerlingen zijn op de hoogte dat er op school gefilterd wordt. Er is een stappenplan gemaakt hoe ze informatie kunnen zoeken (gericht zoeken) en verwerken. Leerkrachten kunnen meekijken met leerlingen via het programma Synchronise. De school heeft geen expliciete informatie aan ouders verstrekt over risico’s en valkuilen op internet. De school is van mening dat christelijke ouders de risico’s kennen. Kliksafe geeft vanuit reformatorische insteek voorlichtingsavonden over het onderwerp welke ouders bij kunnen wonen. ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ Basisschool C filter: geen leerlingen: 300 docenten: 25 pc’s: 25 De school maakt geen gebruik van een filter. De ictcoördinator is van mening dat het belangrijk is om de leerlingen bewust te maken van de risico’s van internet en hen daarmee te leren omgaan. Ervaring is dat leerlingen het filter weten te omzeilen en het filter dan dus geen zin heeft. Er is een internetprotocol voor leerlingen. Leerlingen vragen toestemming aan de leerkracht om gebruik te mogen maken van internet en vertellen daarbij wat ze gaan doen. De zoekmachine ‘Netwijs’ < www.netwijs.nl > wordt als standaard zoekmachine gebruikt. Leerkrachten zijn niet betrokken bij het besluit niet te gaan filteren. Dit heeft met name te maken met de onbekendheid van filtering en daarom geen weloverwogen beslissingen kunnen nemen. De ictcoördinator is van mening dat er nog geen goede terugkoppeling naar leerkrachten is geweest over het internetprotocol. Daar moet nog aan gewerkt worden. De ouders van leerlingen zijn in gelegenheid gesteld een ouderavond over veilig internetten bij te wonen.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ Pagina 3 van 8
Basisschool D filter: geen, overwegen te gaan filteren leerlingen: 200 docenten: 60 pc’s: 60
De school werkt momenteel nog niet met een filter. Dit is tot op heden geen bewuste keuze geweest. Hier wil men verandering in brengen. De school wil overgaan tot filtering, met name om de leerlingen te beschermen tegen invloeden van internet. De hardwareleverancier van de school zal filters vergelijken en advies uitbrengen aan de school. Vanuit school wil men niet alleen websites met porno en geweld blokkeren, maar ook de mogelijkheid hebben om Chatsites, downloaden van .exe bestanden en videofilmpjes tegengaan. De voorkeur gaat uit naar een filter waarbij de ictcoördinator zelf de black / whitelist kan aanpassen naar de wensen van leerkrachten. Internet wordt op deze school nauwelijks ingezet tijdens de lessen. Internet wordt met name gebruikt buiten de lesuren om. Met leerlingen zijn afspraken gemaakt over het gebruik van internet. Deze afspraken zijn echter nog niet vastgelegd in een protocol. Ook leerkrachten zijn niet allemaal op de hoogte van de afspraken. Het internetprotocol moet nog vorm gegeven worden. Ouders zijn op de hoogte dat leerlingen gebruik maken van internet op school. Daarbij is niet expliciet verteld dat er geen gebruik wordt gemaakt van een filter. School wil ouders graag meer informatie verstrekken over de risico’s en valkuilen van internet. Hoe dit vorm gegeven gaat worden is nog niet duidelijk.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ Voortgezet speciaal onderw ijs (praktijkschool) filter: surfcontrol leerlingen: 250 docenten: 60 pc’s: 100
De school maakt gebruik van het Surfcontrol filter. Dit is geen bewuste keuze, maar voortvloeiend uit een fusie waarbij de fusieschool reeds gebruik maakte van Surfcontrol. De school is tevreden over het filter en zeer tevreden over de helpdesk van Surfcontrol. De ictcoördinator is van mening dat de school verantwoordelijkheden heeft en die ook dient te nemen. Vanwege de achtergrond van de leerlingen (en impulsief gedrag) vindt men het belangrijk om als school grenzen aan te geven aan wat wel/niet mag op internet. Alhoewel men tevreden is over het filter, vindt de ictcoördinator de logfiles belangrijker. Door regelmatig de logfiles door te nemen kan bekeken worden op welke sites er gesurft wordt. In het begin van het schooljaar wordt intensief meegekeken in de logfiles. Indien er sites bezocht worden die niet door de beugel kunnen, worden leerlingen daarop aangesproken. Meestal is intensieve controle na een paar maanden al niet meer nodig. Ook de nieuwe leerlingen (brugklassers) zijn zich dan bewust van de strenge controle. Alle leerlingen hebben een eigen account met wachtwoord. De leerlingen zijn zich ervan bewust dat er streng wordt gecontroleerd en zullen daardoor hun wachtwoord niet zomaar aan een ander doorgeven. Pagina 4 van 8
In afgelopen twee jaar is het hooguit drie keer voorgekomen dat er sancties opgelegd zijn aan een leerling. Het filter wordt niet alleen ingezet om ongewenste websites tegen te gaan, maar ook om het downloaden van filmpjes en muziek tegen te gaan. Daarnaast wordt het emailverkeer binnen school gefilterd. Zo mogen berichten met bijlage hooguit 2 mb groot zijn, er mogen geen filmpjes en muziek verstuurt worden en worden mails met daarin scheldwoorden er uit gevist. De berichten die te groot zijn of bestanden bevatten die niet toegestaan zijn komen wel aan, alleen de bijlage ontbreekt. Bij de berichten waarin scheldwoorden staan wordt een cc naar de ictcoördinator gestuurd. Hij kan de leerling aanspreken op de inhoud van het bericht. Leerlingen zijn op de hoogte van het gebruik van een filter. In het begin van het jaar worden regels (internetprotocol) en gebruik van het filter per klas besproken. De leerlingen weten zelf vaak wel aan te geven waarom iets wel/niet mag. Waarom chatten niet mag vinden ze echter wel moeilijk. Door gebruik van internet kunnen leerlingen op eigen niveau werkstukken opzoeken, het maakt het onderwijs aantrekkelijker waardoor motivatie onder de leerlingen stijgt. De ouders zijn op de hoogte dat de school gebruik maakt van een filter. In het begin van het schooljaar zijn er bijeenkomsten met ouders waarin dit ter sprake komt.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Voortgezet Onderw ijs A filter: Kliksafe leerlingen: 1700 docenten: 150 pc’s: 300 Vanuit docenten werd verzocht om meer pc’s voor leerlingen. Om niet overal toezicht te hoeven organiseren is gekozen voor het gebruik van een filter. Met een filter, is de mening van de ictcoördinator, is geen streng toezicht meer nodig. De ictcoördinator is zeer selectief te werk gegaan als het gaat om keuze van het filter. Schoolleiding en begeleiding mediatheek zijn betrokken bij besluitvorming. Verschillende filters zijn in de schoolsituatie getest. Kliksafe kwam daarbij als beste uit de test. De school heeft gekozen voor een server van Kliksafe binnen de school, waardoor ze volledige controle hebben over het filter en zelf aanpassingen kunnen doorvoeren. Het komt wel eens voor dat websites onterecht geblokkeerd worden. Dit kan door de beheerder aangepast worden. De instellingen vanuit Kliksafe zijn erg streng, de school heeft het filter iets milder ingesteld. Naast de filtering van bepaalde websites wordt het filter ook ingezet om het spelen van spelletjes en downloaden van software tegen te gaan. Uit oogpunt van beveiliging van het netwerk. De school is tevreden over het filter en zou het willen aanraden bij collegascholen. Het enige waar nog aan gewerkt zou kunnen worden is de prijs en het integreren van een firewall. Het filter heeft gezorgd voor een stuk rust binnen school. Leerlingen weten dat ze niet kunnen/mogen surfen naar websites die niets te maken hebben met schoolzaken. Het voordeel van het filter is in deze dat de school meer pc’s heeft aangesloten en leerlingen dus meer mogelijkheden hebben om achter een pc te werken.
Pagina 5 van 8
Met leerlingen zijn afspraken gemaakt m.b.t. internetgebruik. Deze zijn echter niet vastgelegd in een protocol. Docenten geven aan dat leerlingen na installeren van het filter serieuzer aan de slag gaan met internet. Ouders zijn door middel van de nieuwsbrief op de hoogte gesteld van het gebruik van een filter.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ Voortgezet Onderw ijs B filter: geen leerlingen: 1000 docenten: 120 pc’s: 180
Deze school maakt geen gebruik van internetfiltering. De belangrijkste reden daarvoor is dat ervaring leert dat leerlingen altijd de mazen in het filter gaan zoeken en weten te vinden. Het besluit om niet meer te filteren is 5 jaar geleden genomen. Het filter lokte meer ongewenst gedrag uit dan dat het gewenst gedrag opriep. Alle leerkrachten zijn betrokken bij besluitvorming over wel/niet filteren van internet. Brugklassers wordt in het begin van het jaar verteld hoe er op de school met internet omgegaan wordt en wat de regels zijn (deze regels zijn naast elke computer zichtbaar). De regels worden besproken tijdens informatiekunde. Tijdens de lessen en in de mediatheek kunnen leerlingen gebruik maken van internet. Om misbruik van internet op te sporen wordt een log bijgehouden, zodat de ictcoördinator kan zien welke leerlingen op welke sites surft. Leerlingen weten niet beter dan dat ze alles kunnen opzoeken op internet. MSN is echter niet toegestaan. Het komt wel eens voor dat een leerling wordt geschorst vanwege overtreden van de regels. De school zet internet zelf in als communcatiemiddel naar leerlingen. Alle informatie over school, roosters, lokaal, wijzigingen staan op internet. Zo wordt er ook een politiek dagboek bijgehouden op de schoolwebsite.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ Voortgezet onderw ijs C filter: geen leerlingen: 1000 docenten: 90 pc’s: 260 Deze school heeft voorheen gebruik gemaakt van een internetfilter. Hierbij werden url’s in een blacklist verzameld. Dit was té arbeidsintensief. Daarbij is de school van mening dat de leerlingen moeten leren omgaan met mogelijkheden van internet en bewust worden van hun eigen internetgedrag. Alle docenten zijn betrokken bij de discussie wel of niet filteren op school. Het is de directie geweest die de doorslag heeft gegeven. Docenten geven aan liever wel te filteren, maar begrijpen waarom het goed is om niet te filteren. Leerlingen zijn zich bewust dat er op school niet gefilterd wordt. Er is een internetprotocol opgesteld welke naast elke pc ligt.
Pagina 6 van 8
Er wordt gewerkt met Senaco Study, hiermee kan docent meekijken met de leerlingen en er kan zelfs via projectiescherm meegekeken worden. Door de sociale controle van leerlingen onderling is al snel duidelijk of er sites worden bekeken die tegen de regels ingaan. Wanneer leerlingen de regels overtreden mogen ze gedurende twee weken niet op internet en gaat er een brief naar de ouders. De ouders zijn op de hoogte dat er op school geen gebruik wordt gemaakt van een filter. Tijdens een thema avond voor ouders is hier aandacht aanbesteedt. ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ Voortgezet Onderw ijs D filter: Websense leerlingen: 3000 docenten: 250 pc’s: 525 Deze 2 scholen werken naar volle tevredenheid met het filter Websense. Soms moeten websites worden vrijgeven en dit kan altijd heel snel. De kosten van het pakket zijn relatief hoog. De keuze is op dit filter gevallen na bestuderen van diverse websites van aanbieders en ervaringen van collegascholen. Het hoofd ICT is tevreden over het filter en zou het willen aanraden aan collegascholen. De docenten weten dat er een filter draait en moeten daar met hun lesvoorbereiding rekening mee houden. Zij hebben de ervaring dat er bijna geen ongewenste websites door het filter heen komen. Hoewel ze vorige jaar een aantal jongens hebben moeten straffen omdat zij op het schoolnetwerk een mp3download mogelijkheid hadden gecreeerd. (soort kazaa). De leerlingen zijn niet blij dat er op school gefilterd wordt. Het internet protocol voor leerlingen en docenten is in concept klaar maar zal zo snel mogelijk definitief vorm krijgen. Het protocol wordt na vaststelling door de directie geplaatst op intranet. De ouders zijn op de hoogte van het gebruik van een filter d.m.v. de nieuwsbrief en hebben een ouderavond over het thema aangeboden gekregen.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
ROC filter: Novell Bordermanager leerlingen: 8000 docenten: 450 pc’s: 2200 Novell Bordermanager is het tweede filter waar dit ROC mee werkt. Voorheen werd gebruik gemaakt van Surfcontrol. Vanwege de hoge kosten is er gezocht naar een alternatief. Het hoofd Ict is niet gelukkig met het filter. De indruk heerst dat docenten het filter willen vanwege ordeproblemen in de klas. Het onderhouden en bijhouden van de black / whitelist van het filter is arbeidsintensief. Daarnaast wisselt het per opleiding welke sites wel/niet geblokkeerd dienen te worden. Vanuit zorgopleidingen is vraag naar uitgebreidere mogelijkheden dan de techniekopleidingen. Dit resulteert in discussies tussen de verschillende opleidingen wat er wel/niet gefilterd dient te worden. MSN is in ieder geval geblokkeerd op school. Pagina 7 van 8
Momenteel worden logfiles bijgehouden, zodat altijd achterhaalt kan worden op welke websites leerlingen zich opgehouden hebben. Het hoofd Ict van zou het filter niet adviseren bij collegascholen. Er is een internetprotocol wat voor leerlingen zichtbaar is als ze inloggen op school. Docenten zijn d.m.v. een interne memo op de hoogte gesteld van het internetprotocol. Ouders d.m.v. nieuwsbrief en de schoolgids. Als het aan het hoofd Ict ligt wordt er gestopt met filteren van internet. Dit scheelt een hoop tijd en frustratie.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Pagina 8 van 8
