Boven: BARBER BURGEMEESTERSBurgemeesters BOVEN: BENJAMIN Benjamin BarBer en de redding van de democratie EN DE REDDING VAN DE DEMOCRATIE
De de toekomst is aan de toekomst verenigde steden is aan de Verenigde Steden Ze tonen zich tandeloos tegen klimaatverandering, markten en banken. Toch blijven natiestaten de maat van alle politiek. ‘Ze zijn niet meer gemaakt voor de problemen van de 21ste eeuw’, zegt Benjamin Barber, Amerika’s meest vooraanstaande politieke filosoof. Hij ziet een alternatief: de stad. ‘Ik zeg niet dat burgemeesters de wereld zouden kúnnen besturen, ze doen het nu al.’ Filip Rogiers
‘Natiestaten raken almaar vaker in de knoop. Het uwe, België, toch ook? Wat was het alweer? Hoelang zaten jullie zonder regering?’ Hij zegt het smalend, maar toch met een milde sympathie voor ons land. ‘And did your country breakdown? No, it didn’t. In jullie steden ging het leven toch ook gewoon door? Burgemeesters zijn geboren om problemen op te lossen. Ze moeten wel.’ We spraken Benjamin Barber deze week in het Schotse Edinburgh waar hij daags nadien een TEDlezing hield. De Amerikaanse politieke filosoof en auteur van het standaardwerk Jihad vs. McWorld (1995), tevens gewezen adviseur van Bill Clinton, komt dit weekend naar ons land. Maandag praat hij in Antwerpen, op uitnodiging van SP.A Europarlementslid Kathleen Van Brempt, over zijn in het najaar verwachte nieuwe boek If Filip Rogiers Mayors Ruled the World. Vlaanderens meest besproken burgemeester, Bart De Wever, kent Barber (nog) niet. ‘Heard ‘New York andere steden raken almaar of himen though.’ Maar de permanente staat van of him though.’ Maar deatiestaten permanente staat van vaker wachten steeds minder opland hun in de knoop. België toch ook? politieke crisis waarin ons verkeert, boeit politieke crisis waarin ons land verkeert, boeit regering: het Barber als vuilnis casus wél.moet Barber als casus wél. Wat was het alweer? Hoelang hebben jullie zonder regering ‘Hoeveel heeft in België? 7 miljoen? opgehaald, deinwoners mobiliteit goede ‘Hoeveel inwoners heeft België? 7 miljoen? gezeten?’ meer dan miljoen al? Wel, België Oh, meer dan 10 miljoen al? Wel, België banenOh, geleid, ze 10 moeten jobs zegtmijn het smalend, toch met beetje mijn punt dat bewijst eenHij beetje punt datmaar het slagen of eenzoekenbewijst vooreen hun jongeren, de het COslagen 2 sympathie voor ons of falen van natiestaten of steden falen van milde natiestaten of steden nietland. zo erg‘And veeldid uitstoot moet naar beneden’ niet zo erg te makenyour heeftcountry met schaal. Een stad 20 In jullie fall apart? No, van it didn’t. veel met schaal te maken heeft. Een stad miljoen kan een ging grotere voorook gewoon door? steden het motor leven toch van 20 miljoen kan een grotere motor voor ‘De meeste presidenten zijn lui in vooruitgang en democratie dan een Burgemeesters zijnzijn geboren omlandje problemen op vooruitgang en democratie zijn dan een landje vergelijking met burgemeesters. met half zoveel inwoners.’ te lossen. Ze moeten wel.’ met half zoveel inwoners.’ Burgemeesters slapen. ‘België is We intussen als falende staat spraken Benjamin Barber deze ‘Als falendegaan staat is nooit België intussen exemplarisch. de VS krijgt Obamawaar nietshij Stedenexemplarisch. slapen niet’ weekOok in hetinSchotse Edinburgh, Ook in de VS krijgt Barack meer gedaan omdat Democraten en hield. De daags nadien een TED-lezing Obama niets meer gedaan, omdat Democraten Republikeinen het nauwelijks nog over en ietsauteur van ‘Op hetenplatteland meer Amerikaanse politieke filosoof Republikeinenishet nauwelijks nog over iets eens raken. Maar New York en andere steden het standaardwerk Jihad vs. McWorld (1995), eens raken.dan Maarin New York en andere beslotenheid de stad. Daar steden wachten steeds minder op hun regering: het tevens de gewezen adviseur van Bill Clinton, wachten steeds minderIn op de hunstad regering: het is alle land privébezit. vuilnis moet opgehaald, de mobiliteit in goede komt dit weekend naar ons land. Maandag vuilnis moet opgehaald, de mobiliteit in goede krijg je ondanks de dichtheid banen geleid, ze moeten jobs zoeken voor hun praat hij in Antwerpen, op uitnodiging publieke banen geleid, ze moeten jobs zoeken voor hun ruimte. Het is op die van SP.A-europarlementslid Kathleen Vanopen plekken jongeren, de CO 2-uitstoot moet naar beneden. dat expressie, Burgemeesters kunnen niet zeggen: “Oeps, Brempt, over zijn in het najaar verwachte protest, transparantie bloeien’ we hebben geen akkoord, laten we dus maar nieuwe boek If Mayors Ruled The World. achterover leunen en wachten”. The work needs Vlaanderens meest besproken burgemeester, ‘Burgemeesters to be done.’ zijn homies, ze Bart De Wever, kent Barber (nog) niet. ‘Heard »
komen uit je buurt, ze kennen je. Een van de voorgangers van 16 gewoonte om Bloomberg had de door de stad te struinen en
shutterstock
‘Natiestaten zijn niet gemaakt voor de problemen van de 21ste eeuw’, zegt Benjamin Barber, Amerika’s meest vooraanstaande politieke filosoof. Hij ziet een alternatief: de stad. ‘Ik zeg niet dat burgemeesters de wereld zouden kúnnen besturen, ze doen het nu al.’
17
Benjamin BarBer en de redding van de democratie
jongeren, de CO2uitstoot moet naar beneden. Burgemeesters kunnen niet zeggen: “Oeps, we hebben geen akkoord, laat ons dus maar achterover Catenaccio behalve klimaatverandering ook migratie, leunen en wachten”. The work needs to be done.’ België is niet het enige land dat in een blijvende criminaliteit, technologie en mobiliteit. Ze staat van politieke crisis verkeert. Een crisis die verleggen meer steentjes in de rivier dan de Catenaccio overigens al lang Grote Architecten eindeloos België is niet het voor enige2010 landbegon. dat in Luc een Huyse blijvende staat van politieke crisis verkeert. Een crisis die overigens al lang voordie 2010 begon.palaveren Luc Huyse beschreef begin jaren 90 al hoe machtscentra over een blauwdruk voor een beschreef begin de jaren 90 al hoe machtscentra verschoven van de nationale politieke gremia naar supranationale instellingen engrote ditodam. economische verschoven vandaardoor de nationale politieke moeten wel, zij staan als eersten spelers. En hoe in het middengremia van de Wetstraat een vacuüm ontstond: machteloze politici,Burgemeesters democratisch deficit. naarcommunautaire supranationale complexiteit instellingen en dito ons land misschien net iets kwetsbaarder, maar regeringenmet de voeten in het water. maakt De maakt verliezen wereldwijd steedsHet meer griphen op economische spelers.Vandaag En hoe daardoor in pragmatischer creatiever. mondiale problemen. zien natiestaten zoals Griekenland of Spanje hun macht uitgehold door de EuropeseenUnie. Die EU staat, zoals de nationale regeringen, machteloos van de bevolking af. Want wie gelooft die het midden van de Wetstraat eentegenover vacuüm globale markten. Met de slagkracht kalft ook het vertrouwen ‘Presidenten verkondigen pontificaal mensen nogmachteloze die amper een molshoop kunnen verzetten? ontstond: politici, democratisch principes’, zo vat Barber het lapidair samen. De burger zelf, zich niet meer beschermd, vertegenwoordigd of gegidst wetend door zijn overheden,‘Burgemeesters keert zich af van die het catenaccio. Hij zegt foert deficit. halen vuilnis op.’ of zoekt zijn heil in verbanden die hem nogons een schijn van zekerheid geven: de eigen haard, het eigen ‘Eigenlijk volk eerst.zijn de meeste presidenten lui in De communautaire complexiteit maakt Het in diezelfde jaren 90 datmaar Benjamin Barber, zo’n 2 beetje de Amerikaanse Luc Huyse, zijn inzichten met voorburgemeesters’ Jihad vs. McWorld landismisschien net vroege iets kwetsbaarder, vergelijking , vindt hij. ‘In neerpende. dat is de globaliserende voor deDC ‘heilige’ vanom reactionaire regeringenMcWorld, verliezen wereldwijd steeds meer en uniformerende motor van de markten. Jihad, dat stond Washington wordoorlog je al eens 2 uur ’s krachten die zweren bij etnische, culturele of religieuze zuiverheid. Daartussen werd de democratie gesandwicht. grip op mondiale problemen. Vandaag zien nachts uit je bed gebeld, omdat er ergens een Het was niet echtGriekenland een boodschap om vrolijk kracht. De financiële en economische natiestaten zoals of Spanje hun van te worden, maar ze had helaas wel een erg voorspellende bom is ontploft. Een burgemeester van een crisis toonde hoe verwoestend McWorld kon zijn. Niet minder vernietigend hebben sindsdien politiek en religieus tribalisme toegeslagen. macht uitgehold door de Europese Unie. grootstad heeft nooit rust: elke dag is er wel ‘Ik weet het, het was geen bemoedigende lectuur’, lacht Barber. ‘Veel lezers vroegen mij: “Maar wat worden we dan verondersteld om wél te doen? Die EU staat, zoals de nationale regeringen, ergens een brand, of wordt er een politieagent bij de steden. Ik keer terug naar het eerste wat Waar zit dan nog de hoop voor de democratie?” Wel, ik denk dat ik na 50 jaar verdiept te zijn geweest in politiek, het antwoord gevonden heb: de machteloos tegenover globale markten. Met neergeschoten. Burgemeesters gaan nooit je leert in elke cursus politieke filosofie: de sleutel ligt bij de steden. Ik keer terug naar het eerste wat je leert in elke cursus politieke filosofie: de Griekse polis, de wieg van onze democratie. de slagkracht kalft ook de slapen. Steden slapen Griekse wieg van wereld. onze democratie. 400 jaar lang zetten we het onzevertrouwen hoop op devan natiestaat als bronpolis, voorde een betere Helaas, jaar na jaar wordt alleen maarniet.’ duidelijker hoezeer bevolking af. Want wie gelooft die mensen nog 400 jaar lang hebben we onze hoop gezet staten falen. Het Kyotoprotocol blijft dode letter. De G9 en G20 hangen aan de touwtjes van bedrijven en kapitaal. Europa, dat geweldige Zacht die amper een kunnen verzetten? wilde op tillen, de natiestaat als bron nationalistische voor een betere reacties en experiment dat molshoop staten boven hun soevereiniteit voedt vandaag rechtseregeren bewegingen tegen migranten. En de een trotse New Yorker. The City That burgergeen zelf, bloedvergieten zich niet meer beschermd, wereld. Helaas, jaar jaarals wordt VNDe kunnen stoppen. Die instellingen zijn maar zona sterk hunalleen schakels en datBarber zijn deisnatiestaten.’ Never Sleeps kleurt zijn erg voluntaristische vertegenwoordigd of gegidst wetend door zijn maar duidelijker hoezeer staten falen. Het kijk op steden. Hij is naar eigen zeggen overheden, keert zich af van die catenaccio. Hij Kyoto-protocol blijft dode letter. De G9 en Met de voeten in het water ‘gezegend met een hyperactieve burgemeester’, zegt foert of gewoonweg zoekt zijn heil in verbanden die de supranationale G20 hangenproblemen aan de touwtjes van bedrijven en weet ‘Staten zijn niet gemaakt voor van de 21ste eeuw. En u waarom?’ Michaelvlecht Bloomberg, die hij ook hem nog eenzijn schijn vanvuisten zekerheid geven: de ‘Natiestaten kapitaal. dat geweldige experiment Barber slaat volle tegen elkaar. zijnEuropa, voorgeprogrammeerd om dit te doen.’ Daarna hij de vingers vangretig beideciteert: handen ineigen elkaar: ‘En het dit is wat volk steden doen.’ haard, eigen eerst. dat staten boven hun soevereiniteit wilde tillen, ‘Mijn stad heeft alle mogelijke mensen van alle Dat de toekomst voor alleenvandaag een kwestie van hoop maar een en feit. Nu al mogelijke woont de delen helft van in een van de wereldbevolking wereld en alle mogelijke Hetdeisstad in diezelfde vroegeheeft, jarenis90 dat Barber nietvoedt nationalistische reacties stedelijke omgeving. Tegen 2050 zal dat 4 op 5 zijn.rechtse Stedenbewegingen zullen en moeten daarom niet gaan En wegen in de politieke problemen.’ als Bloomberg in functie van Benjamin Barber, zo’n beetje de Amerikaanse tegen migranten. Enalleen de zwaarder besluitvorming, zijn volgens ook veel beter om de grote problemen van Die onze tijddie te straat-realiteit lijf te gaan: behalve klimaatverandering soms een beslissing neemt Luc Huyse, zijnzeinzichten voorBarber Jihad vs. VNgewapend kunnen geen bloedvergieten stoppen. ook migratie, criminaliteit, technologie Ze verleggen in hun de rivier dan de Grote Architecten die eindeloos die Washington niet zint, zegt hijpalaveren laconiek: over McWorld neerpende. McWorld, dat wasofdemobiliteit. instellingen zijnmeer maarsteentjes zo sterk als schakels, een blauwdruk voor een grote dam.motor Burgemeesters moeten wel, staan als eersten met de voeten in‘Well, het water. maakt hen pragmatischer en I don’tHet listen to Washington very much.’ globaliserende en uniformerende van en dat zijn de zij natiestaten.’ creatiever. Is uw geloof in de kracht van steden niet de markten. Jihad, dat stond voor de ‘heilige’ ‘Staten zijn gewoonweg niet gemaakt voor ‘Presidenten verkondigen pontificaal principes’, vat het lapidair samen. ‘Burgemeesters het vuilnisdoor op.’ New York of Londen? Er oorlog van reactionaire krachten die zweren deBarber supranationale problemen van de 21ste halenmisvormd ‘Eigenlijk zijn de meeste presidenten lui in vergelijking metweet burgemeesters’ ‘In zijn Washington DC word je al eens om 2 uur ’s nachts uit je zijn veel steden waar het samenleven niet bij etnische, culturele of religieuze zuiverheid. eeuw. En u waarom?’, vindt Barberhij. slaat bed gebeld omdat er ergens een bom is ontploft. Een burgemeester van een grootstad heeft nooit rust: elke dag is er wel ergens een brand of wordt per se leidt tot creativiteit, inventiviteit of Daartussen werd de democratie gesandwicht. volle vuisten tegen elkaar. ‘Natiestaten zijn er een politieagent neergeschoten. Burgemeesters gaan nooit slapen. Steden slapen niet.’ activisme. Het was niet echt een boodschap om vrolijk voorgeprogrammeerd om dit te doen.’ Daarna ‘Ik zeg niet dat er geen corruptie of andere van teregeren worden, maar ze had helaas wel een vlecht hij de vingers van beide handen in Zacht in deeigen stad.zeggen Alleen dat erg voorspellende kracht. De financiële en That Never elkaar: ‘En dit is wat steden doen.’ Barber is een trotse New Yorker. The City Sleeps kleurt zijn erg voluntaristische kijk opproblemen steden. Hijzijn is naar ‘gezegend met steden minder inefficiënt zijn dan andere economische crisis toonde hoe verwoestend een hyperactieve burgemeester’, Michael Bloomberg, die hij ook gretig citeert: ‘Mijn stad heeft alle mogelijke mensen van alle mogelijke delen van Met de indie het water soms eenbestuursniveaus. verwacht kon Politiekproblemen.’ en religieus En als Bloomberg deMcWorld wereld en allezijn. mogelijke in voeten functie van straatrealiteit beslissing neemtNatuurlijk die Washington nietikzint, demuch.’ stad de toekomst heeft, is voor Barber niet dat je de door McWorld veroorzaakte tribalisme hebben sindsdien minder zegt hij laconiek: ‘Well, I don’tniet listen to WashingtonDat very niet New alleen een of kwestie vanEr hoop een feit.waar ongelijkheid of onrechtvaardigheid oplost Isvernietigend uw geloof in toegeslagen. de kracht van steden niet misvormd door York Londen? zijnmaar veel steden het samenleven niet per se leidt tot creativiteit, Nu al woont de helft van de wereldbevolking door af te dalen van natiestaat naar stad. ‘Ik weet het, het was geen bemoedigende inventiviteit of activisme. in eenzijn stedelijke omgeving. Tegen 2050minder zal Integendeel, de stad voelt die effecten nog lectuur’ , lacht ‘Veel lezers vroegen mij: ‘Ik zeg niet datBarber. er geen corruptie of andere problemen in de stad. Enkel dat steden inefficiënt zijn dan andere bestuursniveaus. 80 procent ongelijkheid zijn. Steden zullen en moeten meer omdat volk woont. “Maar watverwacht worden we dan verondersteld Natuurlijk ik niet dat je de doorom McWorlddat veroorzaakte of onrechtvaardigheid oplost door er afgewoon te dalenmeer van natiestaat naar stad. Integendeel, diehoop effecten omdatniet er gewoon meer volk woont. Maar op dat niveau ook juist een daarom alleen zwaarder gaan wegen in daardoor Maarontstaat daardoorerontstaat er op dat niveau ook veel wél te doen? Waardezitstad danvoelt nog de voornog meer grotere zucht en inventiviteit denkenbesluitvorming, en te handelen.zeIkzijn zouvolgens zelfs met Mike Davis, auteur van The Planet of Slums, om de te politieke juist een veel grotere zucht en inventiviteit de democratie?” Wel, ik denkom datprobleemoplossend ik, na zeggen: de slums degeweest wereld in regeren.’ Barber ook veel beter gewapend om de probleemoplossend te denken en handelen. 50 jaarlaat verdiept te zijn politiek, ‘In getroffen steden in de desleutel derde wereld zie je in seproblemen dezelfde creativiteit en te verbeelding opborrelen alsThe in het grote van onze tijd lijf te gaan:en hetzelfde Ik zouentrepreneurschap zelfs met Mike Davis, auteur van hetzwaar antwoord gevonden heb: ligt
‘New York en andere steden wachten steeds minder op hun regering: het vuilnis moet opgehaald, de mobiliteit in goede banen geleid, ze moeten jobs zoeken voor hun jongeren, de CO -uitstoot moet naar beneden’
18
New York van Bloomberg. Kijk ook naar de kracht Vind ik dat eeningoede oplossing vanrecycleren. de informele economie steden als Mumbay. voor het probleem van ongelijkheid? Nee. Is Op het platteland gaat armoede over van generatie een realistische pragmatische manier op het generatie, in stedenenkun je die spiraal om armoede te lijf te gaan? It is, it works.’ doorbreken. Miljoenen mensen vinden er dankzij Het is ook in de steden dat mondiale squadding toch onderdak in ongebruikte ruimtes problemen het felst voelbaar zijn.Mensen waar de staat de andere kant opkijkt. ‘Je zieterhetzelfde met illegale kruipen uit de armoede doormigratie. vuilnis teAls je op de vlucht onderschept de goede verzamelen en te wordt recycleren. Vind ik aan dit een oplossing voor het probleemstaatsgrenzen, van ongelijkheid? Amerikaanse of Europese Nee. Is het entoch pragmatische kom je ereen nietrealistische in. Geraak je in New York manier om armoede te de lijfstad te gaan? It is,uit. it works.’ of Madrid, dan gooit je er niet Ze Hetzullen is ookzeggen: in de steden datde mondiale volgens wet wordproblemen je niet het felst voelbaar zijn.om hier te zijn, maar nu je er verondersteld ‘Jetoch zietbent, hetzelfde metweillegale migratie. Als je op kunnen maar beter kijken hoe de we vlucht wordt onderschept aan de Amerikaanse je hier nuttig kunnen maken. Een van de of Europese je er niet in. innovatiesstaatsgrenzen, is het idee van kom een stadsvisum. Geraak je toch in New York of Madrid, dan gooit Geef illegalen papieren die hen binnen de stad de stad je er niet uit. Ze zullen zeggen dat je toegang geven tot de arbeidsmarkt, scholen volgens de wet niet verondersteld wordt om hier en gezondheidszorg. Goed voor hen en ook te zijn, maar nu je er toch bent, kunnen we maar goed voor hoe de politie denuttig lokalekunnen overheid,maken. die beter kijken we je en hier er zo het zicht op behouden in termen van Een van de innovaties is het idee van een gezondheid, onderwijs, stadsvisum. Geef illegalencriminaliteit. papieren die Eigenlijk hen toontde destad stadtoegang daarmeegeven de irrelevantie binnen tot de aan van de nationale wettelijke structuren. De arbeidsmarkt, scholen, gezondheidszorg. Goed VS hebben zeer goede, strenge asielregels, voor hen en ook goed voor de politie en de lokale maar ze werken niet.zicht Ze noemen 12 miljoen overheid die er zo het op behouden in mensen al meer danonderwijs, 10 jaar leven, werken termen vandie gezondheid, criminaliteit. Eigenlijk toont dein stad daarmee de Dat irrelevantie en schoollopen steden illegaal. is aanabsurd. van deSteden nationale wettelijke structuren. De doen iets aan ongelijkheid en VS heeft zeer goede, strenge asielregels, maar ze onrechtvaardigheid door soft governance.’ werken niet.u Ze 12 miljoen mensen die al Gelooft datnoemen steden door dit voluntarisme meer 10 jaar leven, werken schoollopen in de dan regeringen van hun land en kunnen steden illegaal. absurd. Steden doen iets aan dwingen omDat zichisaan te passen? ongelijkheid en onrechtvaardigheid door soft ‘Daar zijn staten veel te trots voor: ze zullen governance. Ze slagen op een zachte manier waar zich nooit de les laten spellen door hun staten door(lacht) hardeEerst dictaten niet in slagen.’ steden. zullen ze de andere kant Gelooft u dat steden door dit voluntarisme de opkijken, maar uiteindelijk zullen ze wel regeringen van hun land kunnen dwingen om zich volgen omdat het werkt. Wie doet echt iets aan aan te passen? de klimaatverandering? Dat zijn steden die zich ‘Daar zijn staten veel te trots voor: ze zullen vergroenen omdat ze moeten. 80% van de(lacht) CO2nooit de les laten spellen door hun steden. uitstoot komt uit de steden. Sinds Kopenhagen Eerst zullen ze de andere kant opkijken, maar in 2009 komen jaarvolgen 193 landen samen uiteindelijk zullen elk ze wel omdat het werkt. omvan vast stellen dat de klimaatcrisis de Wie doet echt iets aan de klimaatverandering? Dat zijn steden die vergroenen omdat ze moeten. 80% deteCO uitstoot komt uit de steden. 2 uitdaging is dieisons om om Sinds Kopenhagen in 2009 komen elk jaar 193 landen samen om vast te stellen dat de klimaatcrisisdringendste de dringendste uitdaging diewacht, ons wacht, Planet of Slums, zeggen: deniets slumstegen de kunnenals Mumbai.Als Opburgemeesters het platteland gaat armoede vervolgens tegaat besluiten ze eraan niets tegen vervolgens te besluiten datlaat ze er beginnen. van wereldsteden verzamelen het er dat anders toe. “Wie is regeren.’ over op hun generatie, stedentegenhouden? kun kunnen Als burgemeesters erwereld voor bikesharing?” Iedereen. Let’s do it. Welk land zalvan de generatie stappen die stedeninzetten, Zebeginnen. zullen volgen, is het niet uitvan ‘In zwaar dan getroffen steden in deZo derde wereld die spiraal doorbreken. Miljoenen mensen wereldsteden verzamelen, het er anders overtuiging uit eigenbelang. is China ook dejekapitalistische ontwikkeling van zijn steden beginnen gedogen. Zelfs daar,gaat in een totalitaire staat, de creativiteit en het ondernemerschap die van onderensquadding opborrelen, er onderdak niet onder.’ zie jekrijg in seje dezelfde creativiteit en verbeelding vinden er dankzij toch aan toe. “Wie is er voor bikesharing?” Iedereen. Tenzij je waterkanonnen en traangas inzet. Ziet een verband tussen dede protesten Arabische Lente begon de kracht en hetzelfde entrepreneurschap opborrelen alsu overigens in ongebruikte ruimtes waar staat de waarmee de Let’s do it. Welk land zal deenstappen dievan hun steden? De dadendrang van een Boris Michael Bloomberg is ook een vorm van reclaim the streets, maartegenhouden? dan op Washington DCvolgen, en in het New York van Bloomberg. KijkJohnson ook naarof eenandere kant opkijkt. Mensen kruipen er uit steden zetten, Ze zullen Downing Street. de kracht van de informele economie in steden de armoede door vuilnis te verzamelen en te is het niet uit overtuiging dan uit eigenbelang. » StepHen HilGer/Getty imaGeS
‘De meeste presidenten zijn lui in vergelijking met burgemeesters. Burgemeesters gaan nooit slapen. Steden slapen niet’
19
Zo is China de kapitalistische ontwikkeling vormen. Hetniet verschil nationale enmaar ‘Heel zeker ook en het is geen toeval dat dit soort creatieve appels enkeltussen in steden begint, van zijn steden beginnen gedogen. Zelfs daar, in stedelijke politiek is wel dat het eerste wordt vanop pleinen. Van Tahrir tot Taksim. Publieke ruimtes zijn nog zoiets wat steden zo geweldig en eenmaakt. totalitaire staat,genoeg krijg jeisdeercreativiteit en het meer gedomineerd doordan zeerin rigide ideologische vrij Vreemd op het platteland beslotenheid de stad. Daar is alle ondernemerschap diestad van krijg onderen opborrelen, visies.publieke Daar moet alles gevat grote land privébezit. In de je ondanks de dichtheid ruimte. Het isworden op die in open er niet onder.’ lijnen: privaat versus publiek, big state versus plekken dat expressie, protest, transparantie bloeien.’ Tenzij je waterkanonnen en traangas big corporations. Terwijl burgemeesters gericht inzet. Ziet u overigens een verband tussen zijn op consensus; ze moeten zoveel mogelijk Preken en riolen de protesten de Arabische burgers engageren inwe eenerdemocratische Kan stedelijk waarmee pragmatisme de wereld redden? Volgens Barber maken in elk geval een betere kans mee dan met natiestaten die behalveDe aan de grenzen hun soevereiniteit ook gebonden Lente begon en de kracht van steden? dialoog.van Vakbonden zijn belangrijk voor hun zijn aan ideologische a priori’s. Barber citeert geamuseerd denet burgemeester van daar dadendrang van een Boris Johnson of wat dat betreft stad, maar bedrijven zo goed. Holebi’s, Jeruzalem, Teddy Kollek. Inisdie eeuwig worden gewacht tot Joden, een Michael Bloomberg ookstad eenmoet vormer voor het zijnminste ze ook voor, want die zijn goed voor 10% Michael Bloomberg, New York. moslims, katholieken en andere gezindten het eensvan zijn.de‘Luister,’ zeiIllegalen? Kollek, ‘ikZe zalzijn jullie riolen van reclaim the streets, maar dan op stemmen. er, je moetwel maken als jullieDC de en preken maar Street. achterwege laten.’ ermee verder.’ Washington Downing In zijnzeker boekennoemt Barber de ‘antiideologische’ inslag van het grootstedelijk bestuur een deugd. Maar hoe zit de ideologie? Hadden De Amsterdamse burgemeester Jobzelfs Cohen ‘Heel het is geen toeval dat dit soort pragmatisme is inhet demet VS altijd al een formele we daar niet net meer nood aan als tegengewicht voor het eenheidsdenken van de markt en de besparingsdrift die men ons wil verkopen als noemde dat ‘de boel bijeenhouden’. creatieve appels niet alleen in steden begint, filosofie geweest. De ironie wil dat stedende in enige uit pleinen. de crisis?Van Tahrir tot Taksim. ‘Burgemeesters hebben niet de luxe om maarweg vanop de VS en ook elders in de wereld die filosofie ‘Goed punt’, beaamt Barber. ‘Het idee van publieke ruimtes en stedelijke democratie is natuurlijk zelf een ideologie. Zoals het idee van de wereld vijandbeelden te cultiveren. Burgemeesters Publieke ruimtes zijn nog zoiets wat steden vandaag toepassen: do we get the job done or als een grote marktplaats en de verheerlijking van het individualisme en eigendom een heel andere ideologie vormen. Het verschil tussen nationale zijn homies, ze komen uit je buurt, ze kennen zo geweldig en vrij maakt. Vreemd genoeg is don’t we? Terwijl Washington DC zelf nog altijd en stedelijke politiek is wel dat het eerste wordt gedomineerd door zeer rigide ideologische visies. Daar moet alles gevat in grote lijnen: privaat je. Ze blijven in hun habitat, de wet van de er op het platteland meer beslotenheid dan in verstrikt zit in een erg Europees aandoende versus publiek, big state versus big corporations. Terwijl burgemeesters gericht zijn op consensus; ze moeten zoveel mogelijk burgers engageren in oligarchie heeft geen vat op hen. Eennet van de democratische stad. Daar is alledialoog. land privébezit. In de stad manierdaar van politiek voeren.’ een Vakbonden zijn belangrijk voor hun stad, maar bedrijven zode goed. Holebi’s, zijn ze ook voor, want die zijn goed Burgemeesters moeten ‘vuilnis en kunst voorgangers van Bloomberg had de gewoonte krijg je ondanks de dichtheid publieke ruimte. voor 10% van de stemmen. Illegalen? Ze zijn er, je moet ermee verder.’ verzamelen eerder dan stemmen of om door de stad te struinen en iedereen te Het is op die open plekken dat expressie, De Amsterdamse burgemeester Job Cohen noemde dat ‘de boel bijeenhouden’. bondgenoten ronselen’, schrijft vragen: How am I doing? Zie je datzijn David protest en transparantie bloeien.’ ‘Burgemeesters hebben niet de luxe om vijandbeelden te cultiveren. Burgemeesters homies, ze komen uit je buurt, ze kennen je. u. ZeOp blijven in meeste plekken moeten zestad tochteook of Silvio al doen?’ hun habitat, de wet van de oligarchie heeft geen vatCameron op hen. Een van Berlusconi de voorgangers van Bloomberg de had de gewoonte om door de struinen verkozen worden? Is uw baseline macht aan no-nonsenseriolenHow am I doing? Zie je dat David enPreken iedereen en te vragen: Cameron‘alle of Silvio Berlusconi al doen?’ burgemeesters’ desondanks verkapt ‘Ja, maargenre ze zijnlinks minder partijmannen of Kan stedelijk pragmatisme de macht wereldaan redden? Desondanks is uw baseline ‘alle nononsenseburgemeesters’ geen verkaptgeen afwijzen van grote verhalen en rechts? afwijzen grotehet verhalen links en zolang -vrouwen dan hun nationale It is Volgens Barber maken er in elkde geval eenof de overheid ‘Een burgemeester steltwe zich niet vraag ofvan de privé vuilnis genre moet ophalen, het maar gebeurt. Zonder politici. ideologie zijn, wil niet zeggen jedan geenmet principes hebt,die wel dat je gericht bent op oplossingen. Terloops, pragmatismeais in de VS altijdMichael al een formele filosofie rechts? different breed. Bloomberg was betere kansdat mee natiestaten geweest. wil dat steden in de VS en ook elders in de wereld die vandaag toepassen: do we get the job done or don’t we?vandaag Terwijl ‘Een burgemeester steltfilosofie zich niet de vraag of de eerst Republikein, dan Democraat, behalveDe aanironie de grenzen van hun soevereiniteit Washington DCzijn zelfaan nogideologische altijd verstrikt zit in een erg Europees maniermoet van ophalen, politiek voeren.’ overheid of deaandoende privé het vuilnis Onafhankelijk. Boris Johnson noemt zichzelf ook gebonden a priori’s. Burgemeesters en kunst verzamelen eerder stemmen of bondgenoten’, schrijft u. Opeen de anarcho-Tory. meeste plekkenDoorgaans moeten ze schuiven toch ook verkozen zolang dan het maar gebeurt. Zonder ideologie zijn, Barber citeert moeten wat dat ‘vuilnis betreft geamuseerd de worden? wil niet zeggen dat je geen principes hebt, wel burgemeesters ook niet door naar “hogere” burgemeester van Jeruzalem, Teddy Kollek. In ‘Ja, maarmoet ze zijn minder partijmannen vrouwen hun nationale politici. It is aTerloops, different breed.ambten. MichaelGeen Bloomberg was eerst Republikein, datdan je gericht bent op oplossingen. enkele burgemeester van New die stad er voor het minste eeuwig of worden dan Democraat, vandaag Onafhankelijk. Boris Johnson noemt zichzelf een anarchoTory. Doorgaans schuiven burgemeesters ook niet York is ooit president geworden. Endoor geennaar gewacht tot joden, moslims, katholieken en “hogere” ambten. Geen enkele burgemeester van New York is ooit president geworden. En geen enkele president was ooit burgemeester vanvan een enkele president was ooit burgemeester andere gezindten het eens zijn. ‘Luister,’ zei grote stad.’ een grote stad.’ Kollek, ‘ik zal jullie riolen wel maken als jullie Als het belang van steden toeneemt, wordt dat niveau wellicht ook interessanter voor nationale politici? Het doet denken aan de strategie van onze Als het belang van steden toeneemt, wordt de preken maar achterwege laten.’ eigenste Bart De Wever: ‘First we take Antwerp, then Flanders’. dat niveau wellicht ook interessanter voor In zijn boek noemt Barber de ‘anti‘Recuperatie van het stedelijk potentieel door nationale partijpolitiek valt niet uit te sluiten. Maar het is de demografie zelf die ons de weg wijst. Er politici. Het doet denken aan de ideologische’ inslag van het grootstedelijk woont steeds meer volk in steden, nationale regeringen zullen de attitudes van hun stedelijke burgersnationale wel moeten gaan reflecteren. Het is vandaag strategie vanniveau. onze eigenste Bart De Wever: bestuur zelfs een deugd. Maar hoe zit het de stedelijke meerderheid is ondervertegenwoordigd op het een bijkomende anomalie van natiestaten: nationale De Amerikaanse Senaat ‘First we take Antwerp, then Flanders’. met de ideologie? Hadden we daar niet die namens 20% van de bevolking spreekt, kan daardoor de overige 80% voortdurend stokken in de wielen steken. Washington DC krijgt het van dat het stedelijke potentieel door net meer nood aanmaar als tegengewicht voor privaat wapenbezit niet onder controle omdat het Hooggerechtshof zich daar tegen verzet. We ‘Recuperatie weten nochtans 90% van de Amerikanen nationale niet niet uit tedesluiten. het wapencontrole eenheidsdenkenis,van de markt de De overige 10% heeft natuurlijk het geld en de lobby’s. Maar voor vooral in de en steden. dat is partijpolitiek onhoudbaar. valt Je kunt hele tijd Maar het is de demografie zelf die ons de weg besparingsdrift die men ons verkopen tegen een meerderheid van jewil bevolking in als besturen.’ wijst. Er woont steeds meer volk in steden, de enige weg uit de crisis? nationale regeringen zullen de attitudes van punt’, beaamt Barber. ‘Het idee van De‘Goed outsider hunWaarin stedelijke burgers moeten reflecteren. ruimtes en stedelijke democratieook is de nabijheid. U zei het al: burgemeesters zijn van de buurt. Inpublieke de stad looft u behalve het pragmatisme verschilt uwwel urbanistisch democratische het nationalisme? Dat beroept zich toch ook op het gemeenschapsdenken? Het is vandaag een bijkomende anomalie natuurlijk zelfvisie een van ideologie. Zoals het idee ‘U gelijkals in een de mate nationalisten hetnatiestaten: is een vals gevoel en vooral een de stedelijke meerderheid vanheeft de wereld grotedat marktplaats en ons een nationale gemeenschap willen aanpraten. Maarvan kunstmatige poging om te homogeniseren wat per definitie pluralistisch en multicultureel is. Opisde schaal na verschilt de droom van een ondervertegenwoordigd op het nationale de verheerlijking van hetiets individualisme Duitse of Franse vanideologie die van de Schotse natie. Het gaat om het streven naar een natiestaat.niveau. We hebben de staat uitgevonden de De Amerikaanse Senaat dieomdat namens en eigendom eennatie heelniet andere
‘Burgemeesters zijn homies, ze komen uit je buurt, ze kennen je. Een van de voorgangers van Bloomberg had de gewoonte om door de stad te struinen en iedereen te vragen: How am I doing?Zie je dat Cameron of Berlusconi al doen?’ 20
JuSTIn SuLLIvAn/GeTTy IMAGeS/AFP
Benjamin BarBer en de redding van de democratie
‘Ook ondernemers zijn van ergens. Een burgemeester kan een bedrijf met iets meer gezag zeggen: of je doet het greenen clean, of je doet het niet in mijn stad’
EPA/FrAnK MAEcHlEr
DAn KItWOOD/PA WIrE
polis uit haar voegen barstte. Een staat wil altijd beter geplaatst dan eende abstracte nationale uniformeren en begrenzen, notie van een overheidzit ominde economie te vermenselijken.’ monocultuur het staatsconcept zelf ingebakken. En hoe groter de Gemeinschaft wordt, Cynisme hoe meer de staat een beroep moet doen op Uw optimisme geen autoritaire vormen omvalt de werkelijk boel samenmet te houden. argument aan het te Stedenenkel zijn democratischer danwankelen staten. Nationale brengen, wel? U doet denken gemeenschappen hebben de me neiging om aan zichKarl te definiëren tegenover de outsider. Popper: ‘Optimisme is eenSteden moreledaarentegen plicht’. worden gedreven door inclusie plaatsutopist. van exclusie.’ (bulderlach) ‘En toch ben in ik geen Ik BLOOMBERG VIA GETTY IMAGES U gelooft een parlement van steden, maarzouden neigt zeg in niet dat burgemeesters de wereld Teddy Kollek, Jeruzalem. Boris Johnson, Londen. macht niet altijd naar centralisme? Wat garandeert dat steden het beter zouden doen als ze moeten gaankúnnen samenwerken? kunnen rivalen besturen,Het ze doen hetnet nu zogoed al. Ik kan zijn. u twintig internationale organisaties van ‘Ik zeg niet burgemeesters de CEO’s van de wereld moetenworden worden.gedreven Maar zoals zeinzijn geprogrammeerd om samen te opsommen werken omdat 20% van dedat bevolking spreekt, kan daardoor samenwerkende wereldsteden daarentegen doorgezegd, inclusie hun problemen in se veelal dezelfde zijn: transport, onderwijs, gezondheidszorg, infrastructuur... Nationale leiders daarentegen hebben per definitie de overige 80% voortdurend stokken in de waarvan u nog nooit hebt gehoord, maar plaats van exclusie.’ botsende belangen. Tussen China en de macht Europa vindt dat Europa Duitsland is.werk (lacht) Dat eeninparlement gelooft in en eeninparlement vanDuitsland steden, maar wielen steken. Washington DC krijgt hetVS gaat hetUom die vandaag meer verzetten de strijd van steden beter werkt, vind ik niet uit. Ze doen hetneigt nu al: best practices uitwisselen, leren van elkaar hoe ze door bottomup te werken hun macht niet altijd naar centralisme? privaat wapenbezit maar niet onder controle tegen klimaatverandering dan de VN. Mijn beslissingen een zo breed mogelijk draagvlak kunnen geven.’ Wat garandeert dat steden het beter zouden omdat het Hooggerechtshof zich daartegen optimisme is niet geworteld in idealisme, De wereld vergroenen vanuit steden lijkt mij makkelijker dan een dam opwerpen tegen globale markten of oliekartels. Hoe zouden 1.000 steden samen doen als ze moeten samenwerken? Het verzet. We weten nochtans dat 90% van de maar in de pragmatiek die juist zo eigen is aan daar beter in slagen dan een G20? kunnen netzeker zogoed zijn. Amerikanen voor wapencontrole is, vooral in dat klopt, burgemeesters.’ ‘Steden zouden het wellicht niet beter doen, maar nietrivalen slechter. Toch denk ik dat ook daar de stad een verschil kan maken. Een Zowel McWorld Een als Jihad nochtans ‘Ik zeg niet dat burgemeesters de ceo’s van de de steden. De overige 10% heeft natuurlijk het staat is abstract: u betaalt er belastingen en ondernemers willen er liefst zoveel mogelijk aan de regeltjes ontsnappen. stad isblijven concreet: het is verpletterende krachten. Hoeveel wereld moeten worden. Maar zoals gezegd, geld en de lobby’s. Maar dat is onhoudbaar. Je waar je woont, school loopt, trouwt, kinderen krijgt, ziek wordt en sterft. Ook ondernemers zijn van ergens. Een burgemeester kan een bedrijf met burgemeesters heb je nodig ze of zijnjegeprogrammeerd om samen te werken kunt nietgezag de hele tijd tegen meerderheid iets meer zeggen: of jeeen doet het green en clean, doet het niet in mijn stad. De stad lijkt mijhyperactieve beter geplaatst dan een abstracte nationale om dat tij ooit te keren? omdat hun problemen in se veelal dezelfde van je bevolking in besturen.’ overheid om de economie te vermenselijken.’ ‘Burgemeesters zijn per definitie hyperactief. zijn: transport, onderwijs, gezondheidszorg, De outsider Weet u, ik heb mijn hele leven geschreven en infrastructuur... Nationale leiders daarentegen Cynisme Inoptimisme de stad looft behalve het gepraat democratie en hoop. We leven nu hebben perwankelen definitie te botsende belangen. Uw valtuwerkelijk metpragmatisme geen enkel argument aan het brengen, wel? U doet me denken aanover Karl Popper: ‘Optimisme is een morele plicht’. ook de nabijheid. U zei het al: Tussen China en de VS gaat het om macht en in in een tijdsgewricht waarin veel mensen om (bulderlach) ‘Enzijn tochvan bendeikbuurt. geen utopist. dat burgemeesters zouden kúnnen zeer besturen, doen het al. Ik zijn kanover u 20die burgemeesters WaarinIk zeg niet goedeze redenen ergnu cynisch Europa vindt Duitslandde datwereld Europa Duitsland internationale van samenwerkende wereldsteden opsommen waar van u nog nooitbeter van hebtdemocratie. gehoord, maar die vandaag meer werk verschilt uw organisaties urbanistisch-democratische Ze zien de inefficiëntie van hun is. (lacht) Dat een parlement steden verzetten de nationalisme? strijd tegen klimaatverandering de VN. Mijn optimisme vandaag is niet geworteld in idealisme, maar in de pragmatiek die juist visie vaninhet Dat beroept zichdanwerkt, regeringen, ze zien democratische revoluties in vind ik niet uit. Ze doen het nu al: best zotoch eigen is op aanhet burgemeesters.’ ook gemeenschapsdenken? de Arabische wereld falen. In de VS gaat slechts practices uitwisselen, leren van elkaar hoe ze Zowel McWorld nochtans verpletterende krachten. Hoeveel hyperactieve burgemeesters20% heb van je nodig om dat tij ooit te keren? ‘U hebt gelijk inals dejihad mateblijven dat nationalisten de jongeren stemmen. We zijn met z’n door bottom-up te werken hun beslissingen ‘Burgemeesters zijn per definitie hyperactief. Weet u, ik heb mijn hele leven geschreven en gepraat over democratie en hoop. Wemisschien leven nu wel in een ons een nationale gemeenschap willen de een zo breed mogelijk draagvlak kunnen geven.’ allen erg ontgoocheld in wat tijdsgewricht waarin veel mensen om zeer goede redenen erg cynisch zijn over die democratie. Ze zien de inefficiëntie van hun regeringen, ze zienis De wereld vergroenen vanuit steden lijkt aanpraten. Maar het is een vals gevoel en meest hoopvolle uitvinding van de mensheid democratische revoluties poging in de Arabische In de VS gaat slechts 20% van de jongeren stemmen. zijn met z’nhet allen erg ontgoocheld mij makkelijker dan een dam opwerpen vooral een kunstmatige om iets tewereld falen. geweest:We de democratie, zelfbestuur. Dat is in wat misschien wel de meest hoopvolle uitvinding van de mensheid ooit is geweest: de democratie, het zelfbestuur. Dat is zeer gevaarlijk en tegen globale markten of oliekartels. Hoe homogeniseren wat per definitie pluralistisch zeer gevaarlijk en ontmoedigend.’ ontmoedigend.’ zouden 1.000 steden samen daar beter in en multicultureel is. Op de schaal na verschilt ‘Het verklaart misschien waarom ik zo ‘Dat verklaart misschien waarom ik zo optimistisch ben in mijn betoog. In een stad wordt de democratie nog ernstig genomen. Ik heb wat dat slagen dan een G20? de droom van een Duitse of Franse natie niet optimistisch ben in In een stad betreft trouwens de cijfers aan mijn kant. Het vertrouwen in regeringen, parlement en justitie is historisch laag, maar inmijn mijnbetoog. land zegt liefst ‘Steden zouden het wellicht niet beter doen,besturen.’ van die van natie. Het gaat omvertrouwen het wordt de democratie nog ernstig genomen. driekwart vandedeSchotse mensen dat ze wel nog hebben in hun burgemeesters en lokale streven naar een natiestaat. We hebben de staat dat klopt, maar zeker niet slechter. Toch denk Ik heb wat dat betreft trouwens de cijfers aan ik dat ook daar de stad een verschil kan maken. mijn kant. Het vertrouwen in regeringen, uitgevonden omdat de polis uit haar voegen Een staat is abstract: u betaalt er belastingen barstte. Een staat wil altijd uniformeren en parlement en justitie is historisch laag, maar in ondernemers willen er liefst zoveel begrenzen, de notie van een monocultuur mijn land zegt liefst driekwartvereist: van de mensen Benjamin Barber is op maandag 17 juni om 20u teen gast in de Bourlaschouwburg, Antwerpen. Toegang is gratis, maar reserveren mogelijk aan de regeltjes ontsnappen. Een zit in het staatsconcept zelf ingebakken. En dat ze wel nog vertrouwen hebben in hun
[email protected]. stad is concreet: het is waar je woont, school hoe groter de Gemeinschaft wordt, hoe meer burgemeesters en lokale besturen.’ loopt, trouwt, kinderen krijgt, ziek wordt en de staat een beroep moet doen op autoritaire Benjamin Barber is op maandag 17 juni sterft. Ook ondernemers zijn van ergens. Een vormen om de boel samen te houden. Steden om 20u te gast in de Bourlaschouwburg, burgemeester kan een bedrijf met iets meer zijn democratischer dan staten. Nationale Antwerpen. Toegang is gratis, maar gezag zeggen: of je doet het green en clean, of gemeenschappen hebben de neiging om zich reserveren vereist:
[email protected]. je doet het niet in mijn stad. De stad lijkt mij te definiëren tegenover de outsider. Steden 21
I
